Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2006-2008 жылдарға арналған орта мерзімді фискалдық саясаты туралы

Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2005 жылғы 27 мамырдағы N 523 Қаулысы. Күші жойылды - Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2009 жылғы 19 қыркүйектегі N 1411 Қаулысымен

Ескерту. Қаулының күші жойылды - ҚР Үкіметінің 2009.09.19. N 1411 Қаулысымен.

Бюджет кодексiнiң 70-бабына сәйкес Қазақстан Республикасының Үкiметi ҚАУЛЫ ЕТЕДI:

1. Қоса берiлiп отырған Қазақстан Республикасы Үкiметiнiң 2006-2008 жылдарға арналған орта мерзімді фискалдық саясаты бекiтiлсiн.

2. Осы қаулы қол қойылған күнінен бастап қолданысқа енгiзiледi.

Қазақстан Республикасының
Премьер-Министрі

Қазақстан Республикасы
Үкіметінің
2005 жылғы 27 мамырдағы
N 523 қаулысымен
бекітілген

Қазақстан Республикасы Үкіметінің
2006-2008 жылдарға арналған орта мерзімді
фискалдық саясаты

Ескерту. Қосымша жаңа редакцияда - ҚР Үкіметінің 2005.08.26. N 883 қаулысымен.

МАЗМҰНЫ

Кіріспе
1. Әлеуметтiк-экономикалық жағдай
Параграф 1 Елдiң әлеуметтiк-экономикалық дамуын талдау және әлеуметтiк-экономикалық дамудың 2006-2008 жылдарға арналған негізгi көрсеткiштерi
Параграф 2 Мемлекеттiк бюджеттiң атқарылуы
Параграф 3 Бюджет жүйесiн жетiлдiру
2. Фискалдық саясаттың мақсаттары мен мiндеттерi
3. Кiрiстер саясаты
4. Шығындар саясаты
5. Бюджеттік кредит беру
6. Қаржы активтерiмен жасалатын операциялар
7. Бюджетаралық қатынастар
8. Мемлекеттiк және мемлекет кепiлдiк берген қарыз алу мен борышты басқару
Қорытынды

Кiрiспе

Алдыңғы жылдардың бюджеттерi келер жылдардың бюджеттерiн қалыптастыруға және атқаруға едәуiр ықпал етедi. Ұзақ мерзiмдi кезеңде оларды атқару тиiмділігін барынша ұлғайту үшiн бiрнеше жылға есептелген тиiстi iс-қимыл бағдарламасының болуы қажет. Мұндай бағдарламаның негiзгi өлшемдерiн мемлекеттік билiк органдарының бюджет саясаты айқындайды. Экономикалық саясаттың бiр бөлiгі бола отырып, фискалдық саясат бюджет қаражатын қалыптастырумен және жұмсаумен байланысты құралдарды пайдаланады. Бюджеттiк тетiктердi тарту туралы сөз қозғалғанда, кiрiстер мен шығыстар бойынша жеке-жеке емес, тұтастай жоспарланып отырған нәтижеге ықпал етуге қабілетті барлық ықтимал факторларды барынша ескеру қажет. Сондықтан экономикалық мiндеттердi мемлекеттiк деңгейде шешу үшiн мемлекеттiк бюджеттендiру элементтерiн, оларға фискалдық саясат деп аталатын бiрыңғай тұжырымдама шеңберінде сүйене отырып пайдалану қабылданған.
Қазақстан Республикасы Үкiметiнiң 2006-2008 жылдарға арналған орта мерзiмдi фискалдық саясаты (бұдан әрi - Орта мерзiмдi фискалдық саясат) Мемлекет басшысының " Бәсекеге қабілеттi Қазақстан үшiн, бәсекеге қабілетті экономика үшiн, бәсекеге қабілеттi халық үшiн" атты 2004 жылғы 19 наурыздағы және " Қазақстан экономикалық, әлеуметтік және саяси жедел жаңару жолында " атты 2005 жылғы 18 ақпандағы және "Қазақстанның әлемдегi бәсекеге барынша қабiлеттi елу елдiң қатарына кiру стратегиясы. Қазақстан өз дамуындағы жаңа серпiлiс жасау қарсаңында" атты 2006 жылғы 1 наурыздағы Қазақстан халқына Жолдауларын ескере отырып, Қазақстан Республикасының әлеуметтiк-экономикалық дамуының 2006-2008 жылдарға арналған орта мерзiмдi жоспары (екiншi кезең) (бұдан әрi - Әлеуметтiк-экономикалық дамудың орта мерзiмдi жоспарының жобасы), Қазақстан Республикасының әлеуметтiк-экономикалық дамуының аса маңызды көрсеткiштерінің және үш жылдық кезеңге арналған мемлекеттiк реттеуiштердiң болжамы, мемлекеттiк және салалық (секторалдық) бағдарламалар мен басқа да стратегиялық және бағдарламалық құжаттар, Қазақстан Республикасы Ұлттық қорының қаражатын қалыптастырудың және пайдаланудың орта мерзiмдi перспективаға арналған тұжырымдамасы (бұдан әрi - Ұлттық қордың тұжырымдамасы) негізінде әзiрлендi.
Орта мерзiмдi фискалдық саясат әлеуметтiк-экономикалық дамудың негізгi бағыттарын iске асырудың негiзгi тетiктерiн (тәсiлдерiн) - кiрiстер мен шығындар саясатын, бюджеттік кредит берудi, қаржы активтерiн басқаруды, бюджетаралық қатынастарды, мемлекеттік және мемлекет кепілдiк берген қарыз aлу мен борышты басқаруды қамтиды.
Орта мерзімдi фискалдық саясатты әзiрлеу мынадай мақсаттарға қол жеткiзуге:
алдағы үш жылдық кезеңге арналған қолда бар ресурстар көлемiн айқындауға;
Қазақстан Республикасы Yкіметiнiң фискалдық стратегиясын және оның ағымдағы және келешектегі мақсаттарына қол жеткізу жөнiндегі жоспарларын белгілеуге;
стратегиялық басымдықтарды iске асыруға арналған шектеулi бюджет ресурстарын бөлу жөнiндегi шешiмдердi қабылдауға ден қоюға;
келешекте бюджеттің шектеулерi мен мүмкiндiктерiн барынша жақсы түсiнудi қамтамасыз етуге;
бюджет процесiнiң тиiмдiлігі мен ашықтығын жоғарылатуға;
бюджет процесiнiң дәйектілігін қамтамасыз етуге және фискалдық тәртіптi жоғарылатуға бағытталған.
Бұл құжатта Қазақстан Республикасы Үкiметiнiң 2006-2008 жылдарға арналған фискалдық саясатының негiзгi мақсаттары, мiндеттерi мен бағыттары айқындалған.
Орта мерзiмдi фискалдық саясат республикалық бюджеттi қалыптастырудың негiзi және мемлекеттiк басқарудың барлық деңгейлерiнде салық және бюджет саясатын iске асыру кезiндегi үйлестiрушi құжат болып табылады.
Ескерту. Кіріспеге өзгерту енгізілді - ҚР Үкіметінің 2006.05.15. N 396 қаулысымен.

1. Әлеуметтiк-экономикалық жағдай

Параграф 1. Елдiң әлеуметтiк-экономикалық дамуын талдау және әлеуметтік-экономикалық дамудың 2006-2008 жылдарға арналған негізгi көрсеткiштерi

Қазақстандық экономиканың қазiргi жай-күйi барынша қолайлы сыртқы экономикалық конъюнктурамен сипатталады, бұл экспортты, сондай-ақ аралық тұтыну тауарлары мен қызметтерiн дамытуға оң ықпал етедi.

1-кесте

Металдар мен мұнайдың орташа әлемдік бағалары

Ескерту. 1-кесте жаңа редакцияда - ҚР Үкіметінің 2006.05.15. N 396 қаулысымен.

	өлшем бірлігі	2001 жыл	2002 жыл	2003 жыл	2004 жыл	2005 жыл
мыс	долл/тонна	1578	1559	1779	2866	3679
қорғасын	долл/тонна	476	453	515	887	976
мырыш	долл/тонна	886	779	828	1048	1381
алтын	долл/унция	271	310	363,5	409,2	444,8
күміс	долл/унция	4,4	4,6	4,9	6,7	7,3
Вrent мұнайы	долл/барр.	24,42	24,97	28,85	38,30	54,43
табиғи газ	млн.брит. терм.бірл.	4,06	3,05	3,91	4,28	6,33
бидай (Канада)	долл/тонна	151,5	175,8	177,4	186,5	197,6
бидай (АҚШ қатты сортты)	долл/тонна	126,8	148,1	146,1	156,9	152,4
бидай (АҚШ жұмсақ сортты)	долл/тонна	107,7	130	138,6	144,4	135,7

Дереккөз: Дүниежүзілік банк

2005 жылы тазартылған мыстың 1 тоннасының орташа әлемдiк бағасы 2001 жылмен салыстырғанда 2,3 еседен астам, металл мырыштiкi 1,5 еседен астам ал алтынның 1 унциясынiкi 1,6 еседен астам, мұнайдың бiр баррелiнiкi 2,2 еседен астам ұлғайды.
Қазақстандық экспорттың маңызды баптарына әлемдiк бағаның жоғары деңгейi экспорттық пайданың өсуiне негiз болды. Экспорттың 2001 жылмен салыстырғанда 2005 жылы номиналды ұлғаюы 3,2 еседен астам болды.
Экспортты дамытудың аталған қарқыны негiзiнен сыртқы экономикалық фактор есебiнен қазақстандық экономиканың экономикалық әлеуетінiң ұлғаю үрдiсiн сипаттайды. Сайып келгенде, бұл шағын экономика үшiн дамудың дұрыс бағыты, алайда Қазақстандағы экспорт өсiмi негiзiнен, шикiзатты және оның бастапқы өңдеу өнiмдерiн жеткiзу есебiнен қамтамасыз етiледi.
Ескерту. 1-параграфқа өзгерту енгізілді - ҚР Үкіметінің 2006.05.15. N 396 қаулысымен.

1-диаграмма

Қазақстандық экспорттың 1998-2008 жылдарындағы серпіні

Ескерту. 1-диаграмма жаңа редакцияда - ҚР Үкіметінің 2006.05.15. N 396 қаулысымен.

(қағаз мәтіннен қараңыз)

Көзi: Қазақстан Республикасы Статистика агенттігi, Қазақстан Республикасы Экономика және бюджеттік жоспарлау министрлігі

Кестеде көрсетiлгендей, қазақстандық экспорттың сұлбасын мұнай сатудың серпінi айқындайды.
Соңғы жылдары экспорттың өсуi жалпы iшкi өнiмнiң (бұдан әрі - ЖIӨ) серпiнiне айтарлықтай әсер ете бастады. ЖIӨ көлемiнiң ұлғаюына баға факторының басып озу әсерi 2003 - 2005 жылдардағы экономика дамуының ерекшелiгi болып табылады. 2005 жылы 2004 жылмен салыстырғанда ЖIӨ-нiң 27,0 %-ға, оның iшінде өндірiстiң табиғи көлемiнiң 9,5 %-ға өсуi, өндiрiлген тауарлар мен қызметтерге бағаның 16,0 %-ға ұлғаюы есебiнен номиналды ұлғаюы болжанып отыр.
Елдегі макроэкономикалық тұрақтылықты қамтамасыз ету мақсатында Қазақстан Республикасы Үкiметiнiң фискалдық саясаты мұнай мен металдардың әлемдiк бағаларының жоғары болуынан алынған кiрiстердi iшкi айналымнан шығару жөнiндегi шараларды iске асыруға бағытталған.
Шикiзат экспортынан түсетiн үстеме кiрiстердiң барлығы Қазақстан Республикасының Ұлттық қорына (бұдан әрi - Ұлттық қор) шоғырландырылады, бұл ұлттық экономиканың бәсекеге қабiлеттілігін қолдауға инфляция өсуiнiң жоспарланған өлшемдерiне қол жеткiзуге, "голланд ауруы" туындауының, яғни, өндiрiстiк құрылымның шикiзаттық салалардың пайдасына "тоқырауының" алдын алуға ықпал етедi.
Мысалы, энергия жеткiзгiштердiң әлемдiк бағасының айтарлықтай өсуi салдарынан елге шетелдiк валютаның ағылуы кiрiстердiң бiр бөлiгін Ұлттық қорға аудару есебiнен ішiнара тазартылды.

2-кесте

Қазақстан Республикасының жалпы ішкі өнімінің 2001-2005
жылдардағы серпіні және 2008 жылға дейінгі болжам

Ескерту. 2-кесте жаңа редакцияда - ҚР Үкіметінің 2006.05.15. N 396 қаулысымен.

	2001	2002	2003	2004	2005	болжам
	есеп	есеп	есеп	есеп	есеп	2006	2007	2008

ЖІӨ, млрд.
теңге 3250,5 3776,3 4612,0 5870,1 7457,1 8725,0 9988,0 11459,0
алдыңғы
жылға %-бен
ЖІӨ-нің
нақты өзгеруі 113,5 109,8 109,3 109,6 109,5 108,3 108,3 108,9
ЖІӨ
дефляторы,% 110,0 105,8 111,7 116,2 116,0 108,1 105,7 105,3
ЖІӨ-нің
номиналды
өсуі, млрд.
теңге,
алдыңғы
жылға
шаққандағы
өсім 525,8 835,7 1258,2 1587,0 1272,0 1263,0 1471,0

Дереккөз: Қазақстан Республикасы Статистика агенттігі, Қазақстан Республикасы Экономика және бюджеттік жоспарлау министрлігі

Көптеген факторлар ecкepiлетін экономикалық өсу факторларын - капиталды, еңбек ресурстарын және жалпы факторлық өнiмділіктi талдау 2000-2004 жылдары экономикалық өсу негiзiнен, капиталдың өсуi есебiнен және aз деңгейде жалпы факторлық өнiмділiктiң (бұдан әрi - ЖФӨ) өсуi есебiнен қамтамасыз етiлгенін көрсетедi.

3-кесте

Қазақстандық экономиканың өсу факторлары
пайызбен

	2000 жыл	2001 жыл	2002 жыл	2003 жыл	2004 жыл (бағалау)	2000- 2004 жылдар
Капитал	3,4	5,9	8,4	7,6	4,4	6,0
Еңбек	0,6	2,8	0,1	1,5	0,9	1,2
ЖФО	5,8	4,8	1,3	0,2	4,1	3,2
ЖІӨ өсуі	9,8	13,5	9,8	9,3	9,4	10,4

Көзi: Қазақстан Республикасы Экономика және бюджеттiк жоспарлау министрлiгi

2000-2004 жылдары экономикалық өсуге капитал факторының
үлесi орта есеппен 6 %-ды, еңбек факторының үлесi - 1,2 %-ды құрады. Жалпы факторлық өнімділiктің өсу үлесi 3,2 % құрады. Қарастырылып отырған кезеңде экономикалық өсудiң негізгi факторы негізгі капиталды ұлғайту болып табылды.
Экономикадағы негізгі қорлардың айтарлықтай тозуын ескерсек, осы даму кезiнде бұл ақталған болып табылады. Уақыт өте келе дамыған елдер экономикасының өсуiне негізгi үлес қосатын жалпы факторлық өнiмдiлiктiң артуы негiзгi өсу факторына айналуға тиiс.
Жалпы еңбек өнімдiлігі факторы экономикадағы еңбек өнiмділiгiнiң өсуiн ғана емес, жүргiзiлiп жатқан құрылымдық реформаларды, адами капитал мен технологияларды пайдалану тиiмділігін де көрсететінiн айта кету қажет.
2000-2001 жылдары экономиканың өсуiне реформалардың әсерi ерекше болды. 2002-2003 жылдары олардың тиiмдiлігінiң едәуiр төмендеуi байқалды, бұл 2004 жыл қорытындылары бойынша айтарлықтай өсуге алмасты.
Негiзгi капиталдың жинақталуы ұзақ мерзiмдi перспективада экономика өсуiнiң басты факторы бола алмайтынын ескерсек, жүргізiлiп жатқан реформалардың тиімдiлігі, еңбек өнiмділігінiң, инновациялардың және адами капиталдың өсуі қазақстандық экономиканы дамытудың басты факторлары болуы тиiс.
Халықаралық капитал рыноктарында жоғары iшкi сұраныс пен қарыз ресурстарының салыстырмалы төмен құны байқалуда. Бұл Қазақстанға шетелдiк инвестициялардың едәуiр көлемiн тарту үшiн басты ынталандыру болды. Бұл ретте, Қазақстанның инвестициялық мүмкiндiктерiнiң жоғары бағасы қазақстандық қарыз алушылар үшін шетелдiк капитал құнының төмендеуіне ықпал етті. Аca iрi халықаралық рейтингтiк агенттіктер тұтастары республикаға да, қазақстандық жетекшi банктерге де инвестициялық санатқа жататын рейтингтердi бердi.
2005 жылы валюта нарығындағы ахуал теңгенiң АҚШ долларына қатынасының номиналды босаңсу үрдiсiмен сипатталды. Тұтастай алғанда ол американ валютасының елеулi түрде нығаюымен сипатталған әлемдiк валюта нарығының конъюнктурасына сәйкес болды. Теңгенiң орта өлшемдi айырбас бағамы тұтастай алғанда 2005 жылы бiр доллар үшiн 132,94 теңгенi құрады. Кезеңнiң соңында биржалық бағам бiр доллар үшiн 133,77 теңгенi құрады. Бiр жылда теңге номиналдық мәнде АҚШ долларына қарағанда 2,9%-ға құнсызданды.
Ұлттық Банктiң iшкi нарықта шетел валютасын сатуы Ұлттық Банктiң халықаралық резервтерiнiң азаюына ықпал еттi. 2005 жылы Ұлттық Банктiң таза халықаралық резервтерi ағымдағы бағалармен 7065,9 млн. АҚШ долларға дейiн немесе 23,8%-ға азайды.

4-кесте

Ескерту. 4-кесте жаңа редакцияда - ҚР Үкіметінің 2006.05.15. N 396 қаулысымен.

Қазақстанның сыртқы секторының негізгі көрсеткіштері ¹

	2001 жыл	2002 жыл	2003 жыл	2004 жыл	2005 жыл
Ағымдағы операциялар- дың шот сальдосы (млн.долл 2 )	-1390	-1024	-273	455	-486
ЖІӨ-ге %-бен	-6,3	-4,2	-0,9	1,1	-0,9
Тауарлар мен қызметтер экспорты (кезең үшін млн. долл.)	10188	11567	14945	22602	30552
ЖІӨ-ге %-бен	46,2	47,0	48,4	52,4	54,5
Тауарлар мен қызметтер импорты (кезең үшін млн. долл.)	10579	11578	13306	18844	25445
ЖІӨ-ге %-бен	47,8	47,1	43,1	43,7	45,4
Тікелей шетелдік инвестициялардың нетто -ағымы (кезең үшін млн. долл.)	2861	2164	2213	5392	1721
ЖІӨ-ге %-бен	12,9	8,8	7,2	12,5	3,1
Ұлттық Банктің халық- аралық резервтері (кезең соңында млн. долл.)	2508	3141	4962	9280	7070
тауарлар мен қызметтер импорты айларда	2,8	3,3	4,5	5,9	3,3
Ағымдағы бағалардағы ЖІӨ (кезең үшін млрд. теңге)	3251	3776	4612	5870	7457
нақты өсу (%)	13,5	9,8	9,2	9,6	9,5
Мұнай мен газ конден- сатының экспорты (млн. тонна)	32,4	39,3	44,3	52,4	52,4
Шикі мұнайдың әлемдік бағасы (баррел/USD спот, жылына орта есеппен)	24,5	24,9	28,9	37,7	53,4
KZT/USD биржалық айыр- бас бағамы (кезең үшін орта есеппен)	146,92	153,49	149,45	135,92	133,77
Нақты тиімді айырбас бағамы индексінің өзгеруі (өткен жылдың желтоқсанына %-бен)	-1,5	-7,4	-2,5	6,1	6,2

Көзі: Ұлттық Банк
_______________________
¹ 2001-2004 жылдардағы ағымдағы операциялар шоты бойынша мәліметтер тауарлар импорты кезінде жалдау және сақтандыру жөніндегі шығыстарды есептеу әдістемесін нақтылау нәтижесінде мәліметтерді қайта қарау ескеріле отырып келтірілген.
² Осында және бұдан әрі млн. АҚШ доллары

Тұтастай алғанда, Қазақстан Республикасының соңғы үш жылдағы әлеуметтiк-экономикалық дамуын талдау экономиканың тұрақты жоғары даму қарқыны сақталған кезде орта мерзiмдi кезеңде сыртқы және iшкi рыноктарда экономиканың шикiзат емес секторларының бәсекеге қабiлеттілігіне едәуір әсер етуі мүмкiн жаңа үрдiстер нақты көрiнiс бере бастады.
Қазiргi уақытта экономиканың "қызып кетуiне" жол бермеу ең өзектi мәселелердiң бiрi болып табылады. Соңғы жылдары Қазақстан экономикасының дамуына ықпал ететiн сыртқы факторлар айтарлықтай өзгердi. Бұл, ең алдымен, мұнай экспортының жоғары өсу қарқынына және мұнайдың, газ бен металдардың әлемдiк бағаларының ұлғаюына, АҚШ долларының әлемдiк валюта рыногындағы айырбас бағамының өзгеруiне, елге шетелдiк капиталдың едәуір ағылуына байланысты.
Бүгінгі күнi Қазақстан экономикасында экономиканың "қызып кетуiнiң" нақты қаупін айғақтайтын үрдiстер белгiлi болды. Бұл мұнай секторының экономикалық өсуге ықпалының ұлғаюы, инфляциялық процестердің жеделдеуі, сыртқы берешек пен екiншi деңгейдегi банктердiң кредит беру көлемдерiнiң шамадан тыс өсуi, ұлттық валютаның нақты нығаюы.
Ұлттық қор қаражатын есепке ала отырып, бюджеттің жалпы профициті мен мұнай кiрiстерiн жинақтау үлесі азаюда ал мұнай емес сектордың тапшылығы өсуде. Соңғы жылдары мемлекеттiк бюджет шығыстарының орташа өсу қарқыны номиналды ЖIӨ-нiң өсу қарқынын басып озды.
Қазақстандық экономиканың шикiзат емес салаларының бәсекеге қабілеттілігінің төмендеуі орта мерзiмдi перспективада Қазақстан Республикасы Президентiнiң 2003 жылғы 17 мамырдағы N 1096 Жарлығымен бекiтілген Қазақстан Республикасының Индустриялық-инновациялық дамуының 2003-2015 жылдарға арналған стратегиясын (бұдан әрi - Индустриялық-инновациялық даму стратегиясы) iске асыру қарқынын едәуір бәсеңдетуi, сондай-ақ шикiзат салаларының пайдасына қарай экономика құрылымына келеңсiз әсер етуi мүмкiн.
Экономиканың "қызып кетуiн" болдырмайтын фискалдық саясат жүргізу мақсатында:
фискалдық саясаттағы негізгi өлшем ретiнде пайдалануға болатын бюджеттiң мұнай емес тапшылығы жөнiндегi оңтайлы орта мерзiмдi және ұзақ мерзiмдi бағдарларды айқындау;
Ұлттық қордың тұжырымдамасында көзделетiн Ұлттық қор қаражатын қалыптастыру мен пайдаланудың жаңа тетігін пайдалану қажет.
Макроэкономикалық тұрақсыздыққа жол бермеу және Индустриялық-инновациялық даму стратегиясын iске асыру жөнiнде жүйелi шараларды жалғастыру үшін Орта мерзiмдi фискалдық саясат әлеуметтік-экономикалық дамудың орта мерзiмдi жоспарының басты мiндеттерiн iске асыруға:
2006-2008 жылдары орташа жылдық инфляцияның 7,6 %-дан жоғары өсуiне жол бермеуге;
Индустриялық-инновациялық даму стратегиясын iске асыру жөнiнде жүйелi шаралар жүргiзуге;
телекоммуникациялар, энергетика және темiр жол көлiгі саласында монополиялық құрылымдарды қайта құрылымдауға;
экономикалық өсудi қамтамасыз ету жөнiндегi қарқынды факторлардың үлесiн арттыруға бағытталатын болады.
Бұл мiндеттердi шешу Мемлекет басшысының "Бәсекеге қабілетті Қазақстан үшін, бәсекеге қабілеттi экономика үшiн, бәсекеге қабілеттi халық үшiн", "Қазақстан экономикалық, әлеуметтiк және саяси жедел жаңару жолында" және "Қазақстанның әлемдегi бәсекеге барынша қабiлеттi елу елдiң қатарына кiру стратегиясы. Қазақстан өз дамуындағы жаңа серпiлiс жасау қарсаңында атты Қазақстан халқына жолдауларын iске асыруға ықпал етуi тиiс.

Параграф 2. Мемлекеттiк бюджеттi атқару

2005 жылғы мемлекеттiк бюджеттi атқару қорытындылары бойынша Ұлттық қорға жоспардан тыс түсетiн түсiмдер аударымдарын есепке алмағандағы бюджетке түсетiн түсiмдер ЖIӨ-ге 23,7 %-ды, оның iшiнде кiрiстер ЖIӨ-ге 23,5%-ды құрады, оның ЖIӨ-ге 22,2 %-ы - салықтық түсiмдер, ЖIӨ-ге 0,9%-ы - салықтық емес түсiмдер, ЖIӨ-ге 0,4%-ы - капиталмен жасалатын операциялардан түсетiн кiрiстер, ЖIӨ-ге 0,2% кредиттер қайтарылды. 2005 жылы мемлекеттiк бюджет шығыстары ЖIӨ-ге 23,1%-ды құрады. Мемлекеттiк бюджет профицитi ЖIӨ көлемiне 0,6%-ды құрады.
Мемлекеттiк бюджет көрсеткiштерiнiң 2003-2005 жылдардағы серпiнi 5-кестеде келтiрiлген.

5-кесте

Ескерту. 5-кесте жаңа редакцияда - ҚР Үкіметінің 2006.05.15. N 396 қаулысымен.

Мемлекеттік бюджет көрсеткіштерінің 2003-2005
жылдардағы серпіні
ЖІӨ-ге пайызбен

Атауы	2003 жыл есеп	2004 жыл есеп	2005 жыл есеп
1	2	3	4

Түсімдер 22,2 22,2 23,7
Кірістер 21,8 21,9 23,5
Салықтық түсімдер 20,5 20,2 22,2
Салықтық емес түсімдер 1,0 1,4 0,9
Негізгі капиталды 0,3 0,3 0,4
сатудан түсетін
түсімдер
Бюджеттік кредиттерді 0,4 0,3 0,2
өтеу
Мемлекеттің қаржы 0,0
активтерін сатудан
түсетін түсімдер
Шығыстар 23,2 22,6 23,1
Жалпы сипаттағы 1,4 1,4 1,4
мемлекеттік қызметтер
Қорғаныс 1,0 1,0 1,1
Қоғамдық тәртіп, 2,0 2,0 2,1
қауіпсіздік, құқық,
сот, қылмыстық атқару
қызметі
Білім беру 3,3 3,3 3,5
Денсаулық сақтау 1,9 2,2 2,5
Әлеуметтік көмек және 5,2 4,6 4,6
әлеуметтік қамсыздандыру
Тұрғын үй-коммуналдық 0,8 1,2 1,7
шаруашылық
Мәдениет, спорт, туризм 0,7 0,7 0,8
және ақпараттық кеңістік
Отын-энергетика кешені 0,2 0,4 0,4
және жер қойнауын пайдалану
Ауыл, су, орман, балық 1,4 1,4 1,2
шаруашылығы, ерекше
қорғалатын табиғи аумақтар,
қоршаған ортаны және
жануарлар дүниесін қорғау,
жер қатынастары
Өнеркәсіп, сәулет, қала 0,1 0,0 0,1
құрылысы және құрылыс
қызметі
Көлік және коммуникация 1,8 1,8 1,7
Басқалары 2,3 1,5 1,4
Борышқа қызмет көрсету 0,8 0,6 0,4
Ресми трансферттер 0,3 0,2 0,2
Бюджет тапшылығы -1,0 -0,3 0,6
(профициті)
____________________________________________________________________
Анықтамалық:
ЖІӨ, млрд. теңге 4612,0 5870,1 7457,0

Параграф 3. Бюджет жүйесін жетілдіру

Ескерту. 3-параграфқа өзгерту енгізілді - ҚР Үкіметінің 2006.05.15. N 396 қаулысымен.

2005 жылғы 1 қаңтардан бастап Қазақстан Республикасының Бюджет кодексi (бұдан әрi - Бюджет кодексi) қолданысқа енгiзiлгеннен берi бюджет процесiн ұйымдастыру соның нормалары негiзiнде жүзеге асырылады.
Бюджет кодексiнiң қабылдануы орта мерзiмдi жоспарлаудың рөлiн күшейтуге мүмкiндiк бердi және бюджет жүйесiндегi заңнаманы үйлестiрудi қамтамасыз eттi.
Елдегi экономикалық және бюджеттік саясатты қалыптастыру және жүргізу практикасы тұрғысынан алдағы үш жылға арналған фискалдық саясат мемлекеттiң ұзақ мерзiмдi, орта мерзiмдi бағдарламалық құжаттарына сәйкес құрылатын болады.

Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2006-2008 жылдарға
арналған орта мерзімді фискалдық саясатын қалыптастыру

( схеманы қағаз мәтіннен қараңыз)

Бюджет кодексiн iске асыру үшiн 31 нормативтiк құқықтық кесiм, оның iшiнде алдағы қаржы жылына арналған республикалық бюджеттің және төтенше мемлекеттік бюджеттің жобаларын әзiрлеу, сондай-ақ жергілікті бюджеттердiң жобаларын әзiрлеу, Қазақстан Республикасының мемлекеттік және мемлекет кепілдiк берген қарыздарын тiркеу және есепке алу, республикалық және жергiлiктi бюджеттердi атқару тәртiбiн айқындайтын ереже қабылданды.
Бюджеттік бағдарламалар әкiмшілерiнiң бюджеттік өтiнiм жасау және ұсыну ережесi қабылданған Бюджет кодексiне сәйкес келтiрiлдi.
Бюджеттiк бағдарламаларды жоспарлау, орындау және олардың орындалуын iшкi бақылау процесiнде олардың тиiмділiгіне бағалау жүргiзу тәртiбiн және көрсеткiштерiнiң жүйесiн айқындау мақсатында Бюджеттік бағдарламалардың тиiмділігiн бағалауды жүргiзу ережесi әзiрлендi және Қазақстан Республикасы Үкiметiнiң 2004 жылғы 21 шiлдедегі N 779 қаулысымен бекiтілдi.
Бюджеттiк бағдарламаларға тән егжей-тегжейлi ерекше өлшемдер мен көрсеткiштердi белгiлей отырып, бюджеттік бағдарламалардың тиiмдiлiгiн бағалауды бiртiндеп енгiзу мақсатында 2005-2007 жылдарға арналған бюджет процесiне бюджеттік бағдарламалардың тиiмділігін бағалауды енгiзу жөнiндегi iс-шаралар жоспары әзiрлендi және пилоттық бюджеттiк бағдарламалар тiзбесi айқындалды.
Сондай-ақ пилоттық бюджеттiк бағдарламалардың тиiмдiлігін бағалау өлшемдерi мен көрсеткiштерiнiң тiзбесi және оларды пайдалану жөнiндегi әдiстемелiк ұсынымдар әзiрлендi.
Бюджеттік бағдарламалардың тиiмдiлігін пилоттық бағалау бюджет процесiнiң барлық сатысында жүргiзiлетiн болады, бұл бюджеттiк бағдарламалар бойынша тиiмдiлiктi бағалауды түсiнудi және енгiзудi жеңiлдетуге мүмкiндiк бередi.
Кейiннен тиiмдiлiктi бағалауды барлық бюджеттiк бағдарламаларға тарату және әрбiр бюджеттік бағдарлама бойынша ерекше өлшемдер мен көрсеткiштердi әзiрлеу ұйғарылып отыр.
Бюджет кодексiнiң 71-бабына сәйкес бюджеттік процеске нормативтік жоспарлау әдiсiн кезең-кезеңімен енгiзу шеңберiнде орталық мемлекеттiк органдар қолданыстағы нормативтік құқықтық кесiмдердi қайта қарау және ведомстволық бұйрықтармен, Қазақстан Республикасы Үкiметiнiң қаулыларымен бекiтiлген заттай нормалар өзектi болған жағдайда оларды қайта бекiту жөнiнде жұмыс жүргізiп жатыр.
Қазақстан Республикасы Президентiнiң 2005 жылғы 1 қыркүйектегi N 1641 Жарлығымен 2006 жылғы 1 шiлдеден бастап қолданысқа енгiзiлетiн Ұлттық қордың тұжырымдамасы мақұлданды.
Ұлттық қордың тұжырымдамасы қолданылатын жағдайда жергiлiктi бюджеттерге есептелетiн салықтарды қоспағанда, мұнай секторынан түсетiн тiкелей салықтар Ұлттық қорға жiберiлетiн болады. Бұл ретте ағымдағы бюджеттiк бағдарламаларға арналған шығыстар республикалық бюджетке экономиканың мұнай емес бөлiгiнен аударылатын аударымдар есебiнен қаржыландырылады, ал дамудың бюджеттiк бағдарламаларына арналған шығыстарды қаржыландыру Ұлттық қордан берiлетiн кепiлдiк берiлген трансферт есебiнен жүзеге асырылады.
Ұлттық қордан берiлетiн кепiлдiк берiлген трансферт мөлшерi Қазақстан Республикасының заңнамалық кесiмiмен үш жылдық кезеңге бекiтiледi және осы кезең iшiнде өзгерiстерге ұшырамайды.
2006 жылдан бастап республикалық бюджетке мұнай секторы кәсiпорындарынан белгiлi бiр кiрiстер көлемi түсетiнiн ескере отырып, 2006 жылы Ұлттық қордан берiлетiн кепiлдiк берiлген трансферттiң жарты жылдық көлемдi құрайтын көлемi 2006 жылғы республикалық бюджеттi нақтылау туралы заңда бекiтiлетiн болады, ал 2007-2009 жылдарға арналған кепiлдiк берiлген трансферт көлемi Ұлттық қордың тұжырымдамасына сәйкес тиiстi заңнамалық кесiммен бекiтiлетiн болады.
Бюджет заңнамасын жетiлдiру және бюджеттi Ұлттық қордың тұжырымдамасына сәйкес қалыптастыруға көшу мақсатында Бюджет кодексi мен басқа да нормативтiк құқықтық кесiмдерге өзгерiстер мен толықтырулар енгiзiледi.
Мемлекеттік сатып алу рәсiмдерiн жетiлдiру шеңберінде жүргiзiлiп жатқан iс-шаралар бюджет қаражатын оңтайлы және тиiмдi жұмсауға бағытталған.
Мемлекеттік органдардың, мемлекеттiк мекемелердiң, сондай-ақ мемлекеттік кәсiпорындардың иелiгiндегі ақшаны тиiмдi пайдалану мақсатында олардың тауарларды, жұмыстар мен қызметтердi сатып алуды жүзеге асыруы процесiнде туындаған қатынастарды реттеу "Мемлекеттiк сатып aлу туралы" Қазақстан Республикасының 2002 жылғы 16 мамырдағы Заңымен (бұдан әрi - Заң) жүзеге асырылады.
Бюджет қаражатын уақтылы және сапалы игеру, мемлекеттiк сатып алу рәсiмдерiн жақсарту мақсатында 2004 жылы Заңға өзгерiстер енгізiлдi, бұл өзгерiстерге сәйкес мемлекеттік органдар мен мекемелер, сондай-ақ мемлекеттiк кәсiпорындар конкурстық рәсiмдердi бюджет (бизнес-жоспар) бекiтілгеннен кейiн бiрден бастауға құқылы.
Сыбайлас жемқорлыққа қарсы күрес жөніндегі шараларды жетiлдiру, сыбайлас жемқорлық құқық бұзушылыққа қарсы әрекет етуге бағытталған іс-шараларды орындау, сондай-ақ мемлекеттік органдардың лауазымды тұлғаларының сыбайлас жемқорлыққа қарсы күрес туралы заңнаманың сақталуы үшiн жауапкершілігін арттыру мақсатында Қазақстан Республикасы Президентiнiң "Сыбайлас жемқорлыққа қарсы күресті күшейту, мемлекеттiк органдар мен лауазымды адамдар қызметіндегi тәртiп пен реттілiкті нығайту жөнiңдегi шаралар туралы" 2005 жылғы 14 сәуiрдегі N 1550 Жарлығы бекiтiлдi. Бұған сәйкес Қазақстан Республикасының Үкiметi мемлекеттік сатып алудың тендерлік жүйесінен басымды биржалық саудаға, сондай-ақ бюджет қаражатын жұмсаудың ашық және тиiмдi қағидаттарындағы электрондық мемлекеттiк сатып алуға көшу үшiн жағдайлар жасау жөнiнде iс-шаралар жүргізетiн болады.
Қазiргi уақытта Қазақстан Республикасы Президентiнiң 2004 жылғы 11 қарашадағы N 1471 Жарлығымен бекiтілген Қазақстан Республикасында "электрондық үкімет" қалыптастырудың 2005-2007 жылдарға арналған мемлекеттік бағдарламасы шеңберiнде "Электрондық мемлекеттік сатып алу" ақпараттық жүйесiн енгiзу жөнiндегi жұмыс жүргiзiлуде.

2. Фискалдық саясаттың мақсаттары мен мiндеттерi

Орта мерзiмдi кезеңде фискалдық саясаттың негiзгi мақсаты әлеуметтiк-экономикалық дамудың басым мiндеттерiн шешу үшiн салық-бюджет құралдарын тиiмдi қолдану, атап айтқанда, Қазақстанды әлеуметтiк және экономикалық жедел жаңғыртуға бағытталған ел экономикасының бәсекеге қабілеттiлiгiн арттыру болып табылады.
Орта мерзiмдi кезеңде бұл мақсатқа қол жеткiзуге мынадай негiзгі мiндеттердi шешу:
бюджеттiк заңнаманы жүйелендiру;
бюджеттiк жоспарлауды жетiлдiру;
мемлекеттік шығыстардың тиiмділігi мен нәтижелілiгiн арттыру;
жүргiзілiп жатқан әлеуметтiк реформаларды қаржылық қамтамасыз ету, білім берудi, денсаулық сақтауды, ауыл шаруашылығын және қоғамдық инфрақұрылымды дамыту;
перспективалы бюджеттiк жоспарлаудың рөлiн жоғарылату;
көлеңкелі экономиканың үлесiн азайту;
бюджетаралық қатынастардың ашықтығы мен тұрақтылығын қамтамасыз ету;
Қазақстан Республикасының Ұлттық қорын қалыптастыру және пайдалану тетiгiн жетілдiру;
жүргiзілiп жатқан жинақтар саясатын ескере отырып, республикалық бюджет тапшылығының және үкiметтiк борыштың оңтайлы өлшемдерiн айқындау;
үкiметтік борыш құрылымындағы сыртқы борыш үлесін бiртiндеп азайту ықпал ететiн болады.
Бұдан басқа, мемлекеттiң жалпы экономикалық саясатының аса маңызды құрамы бола отырып, фискалдық саясат жоспарланып отырған кезеңде инфляцияның орташа жылдық деңгейi бойынша белгiленген дәлізді ұстап тұруға, төлем балансының тұрақтылығына, тауарлар мен қызметтердi түпкi тұтынуды және капитал жинақтауды өсiруге жәрдемдесетiн болады.

6-кесте

Ескерту. 6-кесте жаңа редакцияда - ҚР Үкіметінің 2006.05.15. N 396 қаулысымен.

2006-2008 жылдарға арналған мемлекеттік бюджет болжамы

ЖІӨ-ге пайызбен

Атауы	Болжам
	2006 жыл	2007 жыл	2008 жыл

Кірістер 21,7 23,3 22,0
Шығындар 21,7 23,2 21,6
Операциялық сальдо -0,1 0,1 0,4
Таза бюджеттік кредит беру 0,3 0,1 0,0
Бюджеттік кредиттер 0,5 0,2 0,1
Бюджеттік кредиттерді өтеу 0,1 0,1 0,1
Қаржы активтерімен 1,1 1,0 0,9
жасалатын операциялар
бойынша сальдо
Қаржы активтерін сатып алу 1,1 1,0 0,9
Мемлекеттің қаржы
активтерін сатудан түсетін
түсімдер 0,03 0,02 0,01
Бюджет тапшылығы (профициті) -1,4 -1,0 -0,5
Бюджет тапшылығын
қаржыландыру (профицитті
пайдалану) 1,4 1,0 0,5

3. Кірiстер саясаты

Ескерту. 3-тарауға өзгерту енгізілді - ҚР Үкіметінің 2006.05.15. N 396 қаулысымен.

2003-2005 жылдардағы салық заңнамасындағы өзгерiстер экономикаға салықтық жүктеменi азайтуға, елдiң инвестициялық тартымдылығын күшейтуге, жаңа техника мен алдыңғы қатарлы технологиялар ағынын және оларды енгiзудi көтермелеуге, мемлекет пен салық төлеушілердiң өзара қарым-қатынастарын жақсартуға бағытталды.
Қазақстан Республикасы Президентiнің Қазақстан халқына жыл сайынғы жолдауларына, Индустриялық-инновациялық даму стратегиясына сәйкес салықтық жүктеменi азайту және елдiң экономикалық өсуiн ынталандыру, сондай-ақ белгілi бiр санаттағы азаматтардың кiрiстерiн заңдастыруын ынталандыру және жалақыны ұлғайту мақсатында 2004 жылдан бастап жеке табыс салығының ставкалары азайтылды, әлеуметтiк салық бойынша ставкалардың кемiмелi шәкілi енгiзiлдi, қосылған құн салығының ставкасы азайтылды, арнайы экономикалық аймақтар аумағында салық салудың ерекше режимi белгiлендi, арнайы салық режимдерiн қолдану аясы кеңейтілдi.
Экономиканы одан әрi тұрақты дамыту, жүргізілiп жатқан реформаларды тереңдету, мұнай операцияларына, қаржы лизингiне, резидент еместерге, қаржы құралдарына салық салуды, сондай-ақ салықтық әкiмшілендiру нормаларын жетiлдiру және кәсiпкерлердiң инвестициялық тартымдылығын күшейту мақсатында инвестициялық салық преференцияларын беру нысаны кеңейтiлдi, мұнай-химия өндiрiстерi, қосылған құны жоғары тауарлар өндiрiсi үшiн жеңiлдiктер енгiзiлдi.
Орта және шағын бизнестi дамытуға инвестициялар көлемiн ұлғайту есебiнен ел экономикасының теңгерiмдi дамуын, бәсекеге қабiлеттi экспортқа бағдарланған өндiрiстердi дамытуды одан әрi ынталандыруды, жеке тұлғалар мен шағын бизнес субъектiлерiнiң мүлкiн заңдастыру процесiн жандандыруды қамтамасыз ету мақсатында оңайлатылған декларация негiзiнде арнаулы салық режимiн қолдану саласы кеңейтiлдi, өткiзу жөнiндегi ең төменгi айналым мөлшерi ұлғайтылды, бұдан асып түскен жағдайда салық төлеушi қосылған құн салығы бойынша есепке тұруға мiндетті, жеке тұлғалардың жеке мүлкiне салық салу деңгейi төмендетiлдi.
Негізгi құралдарды жаңарту және жаңғырту процестерiн жеделдету үшiн салық салу мақсатында елде амортизациялық саясат жетiлдiрiлдi.
Индустриялық-инновациялық даму стратегиясын iске асыру, сондай-ақ инвестициялар көлемiн өсiру және салықтық әкiмшілендiрудi одан әрi жетілдiру есебiнен ел экономикасын теңгерiмдi дамытуды қамтамасыз ету мақсатында орта мерзiмдi кезеңде салық саясатының негізгi бағыттары:
қосылған құн салығы ставкасын кезең-кезеңiмен төмендету және әлеуметтiк салықты 2008 жылдан бастап орта есеппен 30%-ға төмендету арқылы салықтық жүктеме деңгейiн азайту;
салық салынатын кiрiстен айлық есептiк көрсеткiштiң орнына жалақының ең төменгi мөлшерiн алып тастап, барлық жеке тұлғалар үшiн жеке табыс салығы бойынша 10% деңгейiнде тiркелген ставканы енгiзу;
шағын кәсiпкерлiк субъектiлерiне салық салу деңгейiн төмендету және оларды ең алдымен, экономиканың шикiзат емес секторына инвестициялар салуға тарту үшiн шаралар қабылдау;
дивидендтерге салық салуды жетiлдiру;
салық төлеушілер үшiн қашықтық және ақпараттық сервис әдiстерiнiң көмегiмен салықтық әкiмшілендiру процестерiн одан әрi жетiлдiру және дамыту;
талдау тәсiлдерi мен әдiстерiн және салықтық есептілiктiң камералдылығын дамыту;
ақпараттық қызметтердi бiрiктiру, мемлекеттiк органдармен ақпараттық өзара iс-қимылды жетілдiру және оның тиiмділігін арттыру;
халықтың әл-ауқатының өсуi шартымен, қазақстандық экономиканың бәсекеге қабілеттілiгiн күшейту мақсатында 2008 жылдан бастап салықтық ауыртпалықты заңды тұлғалардың кiрiстерiнен жеке тұлғалардың кiрiстерiне бiртiндеп ауыстыру мүмкiндiгiн қарау болады деп ұйғарылып отыр.
Мемлекеттiк бюджет кiрiстерi Ұлттық қордың тұжырымдамасын қолданысқа енгiзудi және өткен кезеңдегi кiрiстер түсiмдерiнiң серпiнiн талдауды ескере отырып, Әлеуметтік-экономикалық дамудың орта мерзiмдi жоспарының маңызды макроэкономикалық көрсеткiштерi, салық саясатының ел экономикасын одан әрi дамытуға және инвестициялар тартуға бағдарланған бағыттары негiзiнде айқындалды.
Мемлекеттiк бюджет кiрiстерiнiң 2006-2008 жылдарға арналған болжамы 7-кестеде келтiрiлген.

7-кесте

Ескерту. 7-кесте жаңа редакцияда - ҚР Үкіметінің 2006.05.15. N 396 қаулысымен.

Мемлекеттік бюджет кірістерінің 2006-2008
жылдарға арналған болжамы
ЖІӨ-ге пайызбен

Атауы	2006 жыл	2007 жыл	2008 жыл
Кірістер	21,7	23,3	22,0
Салықтық түсімдер	19,8	18,0	17,7
Салықтық емес түсімдер	0,5	0,5	0,4
Негізгі капиталды сатудан түсетін түсімдер	0,5	0,6	0,6
Трансферттер түсімдері	0,9	4,1	3,2

2006 жылғы екiншi жарты жылдықтан бастап мұнай секторы кәсiпорындарынан түсетiн түсiмдердiң Ұлттық қорға есепке алынатынына және 2008 жылдан бастап әлеуметтiк салық орта есеппен 30%-ға төмендетiлетiнiне байланысты салықтық түсiмдер 2008 жылы ЖIӨ-ге 19,8%-дан ЖIӨ-ге 17,7 %-ға дейiн төмендетiледi.
Әлемдiк тауар рыноктарындағы қолайлы жағдай, халықтың өмiр сүру деңгейiнiң жақсаруы нәтижесiнде iшкi сұраныстың артуы, инвестициялық климаттың жақсаруы, Индустриялық-инновациялық стратегияны iске асыру экономиканы дамытудың жоғары қарқынына және тиiсiнше бюджет кiрiстерi түсiмдерiнiң ұлғаюына негiз болды.
Салықтық түсiмдер болжамында:
Қазақстан Республикасы Салық кодексiнiң ережелерiне енгізiлген, тiркелген активтер бойынша амортизациялар аударымдарды есептеу тәртiбiн реттейтiн, 2006 жылғы 1 қаңтардан бастап күшiне енген өзгерiстер; Қазақстан Республикасы Президентiнiң 2004 жылғы 11 маусымдағы N 1388 Жарлығымен бекiтiлген Қазақстан Республикасында тұрғын үй құрылысын дамытудың 2005-2007 жылдарға арналған мемлекеттік бағдарламасын (бұдан әрi - Тұрғын үй құрылысын дамытудың мемлекеттiк бағдарламасы) iске асырудан түсетiн қосымша салықтық түсiмдер;
2007 жылдан бастап мемлекеттік басқару және мемлекеттiк мекемелер қызметкерлерiнің жалақысын 30%-ға жоғарылатуға байланысты төлем көзiнен ұсталатын жеке табыс салығы мен әлеуметтiк салық бойынша қосымша түсiмдер;
Залалды қызметіне байланысты салықтық емес түсiмдердiң 2006-2008 жылдарға арналған болжамында Ұлттық Банкiнiң кiрiсiнен түсетiн түсімдер болжанбайды.
Негізгi капиталды сатудан түсетiн 2006-2008 жылдарға арналған түсiмдер Тұрғын үй құрылысын дамытудың мемлекеттiк бағдарламасын iске асыру мақсатында тұрғын үй салуды қамтамасыз ету үшін бұрын республикалық бюджеттен қайтарымды негiзде бөлiнген қаражатты қамтиды.
Мемлекеттік бюджет кiрiстерiнiң құрамындағы мұнай және мұнай емес секторлар кәсiпорындарынан түсетiн түсiмдердiң арақатынасы 8-кестеде көрсетiлген.

8-кесте

Ескерту. 8-кесте жаңа редакцияда - ҚР Үкіметінің 2006.05.15. N 396 қаулысымен.

Мемлекеттік бюджет кірістерінің құрылымы

мемлекеттік бюджет кірістеріне пайызбен

Кәсіпорындардан түсетін түсімдер	2006 жыл	2007 жыл	2008 жыл
- мұнай секторынан	12,8	0,0	0,0
- мұнай емес сектордан	87,2	100,0	100,0

Мұнай кiрiстерiне тәуелсiз салықтық базаны дамыту экономиканы әртараптандыру жөніндегі мақсаттарға қол жеткiзуге ықпал етедi және жүргiзілiп жатқан фискалдық саясаттың тұрақтылығын қамтамасыз етедi.
Өткен жылға қарағанда 2006 жылы мұнай емес сектордан түсетiн түсімдер 19,3 %-ға, 2007 және 2008 жылдары тиiсiнше 21,1 %-ға және 12,3 %-ға өседi.
Ұлттық қордың тұжырымдамасына сәйкес 2007-2008 жылдары Ұлттық қорға түсетiн түсiмдер:
мұнай секторы кәсiпорындарынан түсетiн (жергiлiктi бюджеттерге есепке алынатын салықтарды қоспағанда) тiкелей салықтар, оларға корпорациялық табыс салығы, үстеме пайда салығы, роялти, бонустар, өнiмдi бөлу бойынша үлес, экспортталатын шикi мұнайға, газ конденсатына салынатын рента салығы, жатады. Бұл ретте мұнай секторы кәсiпорындарына шикi мұнай мен газ конденсатын өндiрумен және (немесе) өткiзумен айналысатын барлық заңды тұлғалар жатады;
республикалық меншiктегi, тау-кен өндiру және өңдеу салаларына жататын мемлекеттiк мүлiктi жекешелендiруден, жердi сатудан түсетiн түсiмдер және өзге де түсiмдер есебiнен күтіледi.
Ұлттық қордың тұжырымдамасы 2006 жылғы 1 шiлдеден бастап қолданысқа енгiзiлетiндiктен, 2006 жылдың бiрiншi жарты жылдығында Ұлттық қорға республикалық бюджеттен берiлетiн, шикiзат секторы ұйымдарынан түсетiн салықтың және басқа да мiндетті төлемдердiң жоспарлы түсiмдерi көлемiнiң 10%-ы мөлшерiнде есептелген ресми трансферттердiң жоспарланған сомасының бiр бөлiгi де түседi.
Ұлттық қорға түсетiн түсiмдер 2006 жылға 482,7 млрд. теңге сомасында, 2007 жылға 655,1 млрд. теңге сомасында және 2008 жылға 703,2 млрд. теңге сомасында болжанып отыр.

4. Шығындар саясаты

Ескерту. 4-тарауға өзгерту енгізілді - ҚР Үкіметінің 2006.05.15. N 396 қаулысымен.

2006-2008 жылдары бюджет саясаты жедел әлеуметтік-экономикалық даму мақсаттары мен мiндеттерiн кешендi шешуге және ағымдағы мiндеттемелердi бiр мезгiлде орындауға негiзделетін болады.
Тұтастай алғанда, орта мерзiмдi кезеңде жүргізiлiп жатқан бюджет саясатының жалпы бағыты сақталады және мыналарға:
денсаулық сақтауды реформалауға және дамытуға;
бiлiм берудi дамытуға;
әлеуметтiк реформаларды одан әрі тереңдетуге;
индустриялық-инновациялық дамуға;
аграрлық секторды дамытуға;
жаңа тұрғын үй саясатын iске асыруға;
қоршаған орта сапасын тұрақтандыруға;
шағын және орта кәсiпкерлiктi дамытуға;
Астана қаласын дамытуға;
көрсетiлетiн мемлекеттік қызметтердің сапасын арттыруға бағытталатын болады.
Орта мерзiмдi кезеңдегі мемлекеттiк бюджет шығыстары 2006 жылы - ЖIӨ-ге 23,3 %, 2007 жылы - 24,4 %, 2008 жылы - 22,5 % болып болжанады (9-кесте).

9-кесте

Ескерту. 9-кесте жаңа редакцияда - ҚР Үкіметінің 2006.05.15. N 396 қаулысымен.

2006-2008 жылдарға арналған мемлекеттік бюджет
шығыстарының болжамы

Атауы	2006 жыл		2007 жыл		2008 жыл
	ЖІӨ- ге%- бен	үлес, %	ЖІӨ- ге%- бен	үлес, %	ЖІӨ- ге%- бен	үлес, %
1	2	3	4	5	6	7
Шығыстар	23,3	100,0	24,4	100,0	22,5	100,0
Жалпы сипаттағы мемлекеттік қызмет- тер	1,3	5,7	1,4	5,7	1,0	4,6
Қорғаныс	1,2	5,2	1,5	6,0	1,8	7,9
Қоғамдық тәртіп, қауіпсіздік, құқық, сот, қылмыстық атқару қызметі	2,1	9,2	2,1	8,8	1,8	7,9
Білім беру	3,7	15,7	3,8	15,4	3,8	16,8
Денсаулық сақтау	2,5	10,6	2,5	10,4	2,8	12,3
Әлеуметтік көмек және әлеуметтік қамсыздандыру	5,1	21,9	5,0	20,7	4,7	20,7
Тұрғын үй-коммуналдық шаруашылық	1,2	5,2	1,9	7,9	1,6	6,9
Мәдениет, спорт, туризм және ақпараттық кеңістік	0,9	3,7	0,6	2,4	0,7	3,0
Отын-энергетика кешені және жер қойнауын пайдалану	0,2	1,0	0,2	1,0	0,2	1,1
Ауыл, су, орман, балық шаруашылығы, ерекше қорғалатын табиғи аумақтар, қоршаған ортаны және жануарлар дүниесін қорғау, жер қатынастары	1,2	5,2	1,2	4,8	1,2	5,4
Өнеркәсіп, сәулет, қала құрылысы және құрылыс қызметі	0,1	0,5	0,1	0,2	0,1	0,3
Көлік және коммуникация	1,7	7,4	1,9	7,9	1,7	7,4
Басқалары	1,5	6,6	1,7	7,1	1,1	4,7
Борышқа қызмет көрсету	0,4	1,7	0,4	1,6	0,2	1,0
Трансферттер	0,1	0,6	0,0	0,0	0,0	0,0

Инвестициялық саясатты қалыптастыру, оның iшiнде республикалық бюджеттен инвестицияларды жоспарлау, Қазақстан Республикасының әлеуметтiк-экономикалық дамуының орта мерзiмдi жоспары шеңберiнде жүзеге асырылады.
Алдағы орта мерзiмдi кезеңде даму бағдарламалары шеңберiндегі шығыстар саясаты мемлекеттік инвестицияларды пайдалану тиiмділігiн, бюджет заңнамасының ережелерiн қатаң сақтауды, мемлекеттiк бюджеттен бөлiнетiн қаражаттың әлеуметтiк-экономикалық маңыздылығы мен пайдалану тиiмдiлігін арттыруға бағытталған.
"Жалпы сипаттағы мемлекеттiк қызметтер" функционалдық тобы бойынша шығыстар 2006 жылы ЖIӨ-нiң 1,3%-ы, 2007 жылы - 1,4%-ы және 2008 жылы - 1,0%-ы деңгейiнде болжанып отыр.
Қазiргi уақытта Қазақстан Республикасы Президентiнiң Қазақстан халқына Жолдауын iске асыру мақсатында мемлекеттік басқарудың ұйымдық құрылымын оңтайландыру және бiрiздендiру, мемлекеттік органдар мен мемлекеттік басқару деңгейлерi арасындағы өкiлеттіктердiң аражігін нақты әрі оңтайлы қайта бөлу және бекіту, мемлекетке тән емес функцияларды бәсекелi секторға беру арқылы мемлекеттік басқару жүйесiн жетiлдірудi көздейтiн әкімшiлiк реформа бойынша жұмыс жүргізiлуде.
Әкiмшiлік реформаны толыққанды iске асыру функцияларды төмен тұрған мемлекеттiк басқару деңгейiне берумен қатар, тиiстi ақпараттық-әдiснамалық, материалдық қамтамасыз етуді және тиiстi штат санын да берудi, сондай-ақ республикалық меншiктi жергiлiктi мемлекеттiк басқару деңгейіне берудi көздейдi.
Бұдан басқа, Мемлекет басшысының Қазақстан халқына Жолдауында мемлекеттiк органдар қызметiнiң тиiмдiлігі мен сапасын бағалаудың бiрыңғай жүйесiн әзiрлеу Қазақстан Республикасы Үкiметiнiң негiзгi мiндеттерiнiң бiрi болып айқындалды. Соған байланысты мемлекеттiк органдар қызметiнiң тиiмдiлігі мен сапасын бағалаудың бiрыңғай жүйесiн әзiрлеу жөнiндегi жұмыс жүргiзiлiп жатыр, мұнда барлық: жоспарлау, iске асыру, қызмет нәтижелерi кезеңдерiн қамтитын мемлекеттік органның қызметiн толық ұйымдастыру, қойылған мақсаттар мен міндеттерге қол жеткізу үшiн мемлекеттiк орган қызметін ұйымдастыру, бюджеттiк және адами ресурстарды пайдаланудың тиiмдiлігі қамтылады.
Бұл шаралар функцияларды төмен тұрған, халыққа неғұрлым жақын мемлекеттiк басқару деңгейiне беру жолымен мемлекеттік қызметтер көрсету сапасын арттыруға, мемлекеттiк органдардың мемлекеттiк қызметтер көрсету жөнiндегi жауапкершілігін жоғарылатуға, олардың тиiмдiлiгiн арттыруға, бюрократияны қысқартуға, қол жетiмділіктi жоғарылатуға, халықты мемлекеттiк қызметтермен толық қамтуға, әлеуметтiк-экономикалық әл-ауқатты жақсартуға, инвестициялық ахуалды жақсартуға және басқаларға ықпал етеді.
Мемлекеттік қызметтiң қазақстандық жүйесi Орталық және Оңтүстік-Шығыс Еуропа мен ТМД мемлекеттерiнiң кейбiр алдыңғы қатарлы елдерi арасында неғұрлым жедел қарқынмен дамуда және мықты институционалдық негізден бастау алған. Соңғы жылдары басым болып отырған тұрақтандыруға және институционалдық дамуға ден қою мемлекеттiк қызметтi одан әрi дамыту үшiн негіз болды.
Мемлекеттiк қызметшілерге жалақы төлеу жүйесiн жетілдiру мақсатында 2000 жылдан бастап 2004 жылға дейiнгі кезеңде жалақы төлеу жүйесiн реформалаудың екi сатысы жүргiзілдi:
бiрiншi сатыда базалық лауазымдық жалақыға қолданылатын коэффициенттерге негізделген жалақы төлеу жүйесi енгізiлдi;
екiншi саты - жалақы төлеу жүйесiне жоғарғы, орта және төменгі басқару деңгейлерiн (буындарын) енгізу болды. Бұл шара мемлекеттік қызметшілердi карьералық жоғарылауға ынталандыруға бағытталған.
Жетілдiрудiң үшінші сатысындағы мақсат мемлекеттік қызметшілердi өнiмділікке және орындалатын жұмыстың сапасына ынталандыруды жоғарылату болып табылады.
Мемлекет басшысының Қазақстан халқына Жолдауына сәйкес 2005 жылғы 1 шiлдеден бастап бюджет саласы қызметкерлерінің және мемлекеттік қызметшілердiң жалақысы орта есеппен 32%-ға көтерілдi. 2006 жылдың аяғына дейiн жалақы төлеу жүйесін жетiлдiру жөнiнде ұсыныстар әзiрлеу және 2007 жылдан бастап жалақыны орта есеппен 30%-ға ұлғайту жоспарланып отыр.
Осыған байланысты мемлекеттің әкімшілік қызметтерiн жетiлдiруге, басқарудың бюрократиялануын азайтуға, құжатты орындау кезiндегі көп сатылылықты жоюға, мемлекеттiк қызметтің білiктілiк деңгейiн оңтайландыруға бағытталған шараларды пысықтау талап етіледi.
2006 жылы Қазақстан Республикасы Президентiнiң 2004 жылғы 10 қарашадағы N 1471 Жарлығымен бекiтiлген, азаматтар мен ұйымдардың мемлекеттік қызмет көрсетулерге жылдам әрі сапалы қолжетiмділігін қамтамасыз етуге, ақпараттық-коммуникациялық технологияларды кеңiнен қолдану жолымен мемлекеттiк органдардың жұмыс iстеу тиiмділігін арттыруға бағытталған Қазақстан Республикасында "электрондық үкiмет" қалыптастырудың 2005-2007 жылдарға арналған мемлекеттік бағдарламасын iске асыру жалғасады.
Бұл бағдарлама шеңберiнде "электрондық үкiметтің" базалық құрамдас бөлiктерi құрылады, бұған өкілеттік орталығы, "электрондық үкiметтiң" порталы мен шлюзi, қол жеткiзудiң және халықты "электрондық үкіметпен" өзара iс-әрекет ету негiздерiне оқытудың жалпыға бiрдей қол жетiмдi желілерiн құру, ақпараттық ресурстар мен ақпараттық жүйелердің мемлекеттік тiзілiмi, сондай-ақ ұлттық бiрiздендiру жүйесі жатады.
"Қорғаныс" функционалдық тобы бойынша шығыстар қорғаныс қажеттілiктерiне, төтенше жағдайлардың алдын алуды және оларды жоюды ұйымдастыруға, қорғалатын тұлғалардың қауiпсiздiгiн қамтамасыз етуге және салтанатты рәсiмдердi орындауға арналған шығыстарды қамтиды және 2006 жылы ЖIӨ-нiң 1,2%-ы, 2007 жылы - 1,5%-ы және 2008 жылы - 1,8%-ы деңгейiнде болжау ұйғарылып отыр.
Қазақстан Республикасы Президентiнiң 2000 жылғы 10 ақпандағы N 334 Жарлығымен бекiтiлген Қазақстан Республикасының Әскери доктринасы қорғаныс мұқтаждарына арналған шығыстарды жоспарлаудың негізi болып табылады, бұған сәйкес қорғанысқа арналған шығыстардың көлемi кемiнде ЖIӨ-нiң 1%-ы мөлшерiнде көзделеді, мұнда Қазақстан Республикасының Қарулы Күштерiн (бұдан әрi - Қарулы Күштер) құру, реформалау кезеңдері мен әскери-экономикалық қамсыздандырудың негізгі бағыттары айқындалған.
Қарулы Күштердi жасақтау мен қалыптастырудың келiсiм-шарттық жүйесiне көшу жолымен армияны кәсiбилендiру болжанып отырған шаралардың негізгі мiндеті ретiнде қойылады, оның мақсаттары бөлiмдер мен бөлiмшелердiң әскери дайындығын жоғарылату, әскери-оқытылған резервтi дайындау, әскери қызметтiң және тұтастай Қарулы Күштердiң беделiн арттыру болып табылады.
Қарулы Күштерді құру мен дамытудың өткен кезеңдегі тәжiрибесi мерзiмдi қызметтегі әскери қызметшiлердi "келiсiм-шарттағыларға" ауыстыру армия қызметіне оң әсер ететінін көрсеттi. Мысалы, Қарулы Күштерде адам шығыны мен қылмыс саны азаяды, моральдық-психологиялық ахуал жақсарады.
Қарулы Күштерді жасақтаудың келісім-шарттық жүйесiне көшудi 2005 жылы солдаттар мен сержант лауазымындағы келісім-шарт қызметінiң әскери қызметшiлерiнiң сандық құрамын штаттың 65%-ына дейiн ұлғайту жолымен жүзеге асыру және 2007 жылға дейiн осы пайыздық ара қатынасты тұрақтандыру көзделiп отыр.
Жоспарланып отырған кезеңде Қарулы Күштердің материалдық-техникалық базасын жақсарту көзделуде. Бұл үшін қару-жарақ пен әскери техника санын оңтайландыру жөнiнде шаралар қабылдау керек.
Қазақстан Республикасының халқын, экономикалық әлеуеті мен қоршаған ортасын табиғи және техногендiк сипаттағы төтенше жағдайлар әсерiнен тиiмдi қорғауды арттыруға және қамтамасыз етуге, олардың салдарының, оның iшiнде iрi көлемдi жер сiлкiнiстерiнiң, су тасқындарының, селдiң және жер көшкiннiң алдын aлу, залалды төмендету мен жою үшін күштер мен құралдарды дамытуға қол жеткiзу мақсаттарында Қазақстан Республикасы Үкiметiнiң 2003 жылғы 31 желтоқсандағы N 1383 қаулысымен бекiтiлген Төтенше жағдайлардың алдын алудың және оларды жоюдың мемлекеттiк жүйесiн дамытудың 2004 - 2010 жылдарға арналған бағдарламасын iске асыру жалғасатын болады.
"Қоғамдық тәртіп, қауiпсiздiк, құқық, сот және қылмыстық атқару қызметi" функционалдық тобы бойынша шығыстарды 2006 жылы ЖIӨ-нiң 2,1%-ы, 2007 жылы - 2,1%-ы және 2008 жылы - 1,8%-ы деңгейiнде болжау ұйғарылып отыр.
Жеке тұлғаның, қоғам мен мемлекеттiң өмiрлiк маңызды мүдделерінің сыртқы және iшкi қауiптерден қорғалуын қамтамасыз ету үшін әлемдегi террорлық агрессия жағдайларында мемлекеттің қауiпсiздігін қамтамасыз eту мәселелерiнің зор маңызы бар.
Жоспарланып отырған орта мерзiмдi кезеңде Қазақстан Республикасы Үкiметiнiң 2004 жылғы 24 желтоқсандағы N 1355 қаулысымен бекiтiлген, азаматтардың құқықтарын, бостандықтарын және заңды мүдделерiн тиiмдi қорғауды қамтамасыз етуi; қылмыстар мен құқық бұзушылықтар туралы өтiнiштер мен хабарламаларды шешу кезiнде заңдылықты сақтауға; қоғамдық қауіпсіздіктің тиiстi жағдайын қамтамасыз етуге; алдын алу қызметiн жетiлдiруге; қылмыстарды мақсатқа сай әлеуметтiк-құқықтық алдын алуды жүзеге асыруға бағытталған Қазақстан Республикасында құқық бұзушылықтың алдын алу мен қылмысқа қарсы күрестің 2005-2007 жылдарға арналған бағдарламасын iске асыру жалғасады.
Бұл бағдарламаны iске асыруға 2006-2007 жылдары 5,3 млрд. теңге бөлу жоспарланып отыр.
Сондай-ақ Қазақстан Республикасы Үкiметiнiң 2003 жылғы 31 желтоқсандағы N 1376 қаулысымен бекiтiлген, іс-шаралары түзеу мекемелерінде ұсталатын сотталғандарды ұстау жағдайларын, қоғамнан оқшаулауға байланысты емес жазаларды орындаудың сапасын жақсартуға бағытталған Қазақстан Республикасының қылмыстық атқару жүйесін одан әрі дамытудың 2004-2006 жылдарға арналған бағдарламасын iске асыру жалғасады.
Бұл бағдарламаны iске асыруға 2006 жылы 2,3 млрд. теңге бөлу жоспарланып отыр.
Мықты әрі тәуелсіз сот билiгi демократияның, адам құқықтары мен бостандықтарының басымдылығын қамтамасыз етудiң маңызды шарты болып табылады.
Мемлекеттің қалыптасу және даму кезеңiнде сот жүйесiнiң тиiмділігiн арттыруға бағытталған шаралар кешенi жүзеге асырылды.
Соттар тәуелсiздігінiң кепілдiгi қамтамасыз етiлдi. Мемлекет тарихында тұңғыш рет жергiлiктi соттардың барлық судьяларын ел Президентi тұрақты мерзiмге сайлай бастады, кәсіптік жүйе құрылды, функциялары жалпы құқықтық құзырлы coттapғa берілiп, төрелік соттар таратылды, мамандандырылған ауданаралық әкiмшiлiк және экономикалық соттар құрылды.
Сот жүйесін дамытудың негiзгi бағыттары Қазақстан Республикасы Президентiнiң 2002 жылғы 20 қыркүйектегi N 949 Жарлығымен бекiтiлген Қазақстан Республикасының құқықтық саясат тұжырымдамасында айқындалған, оның негiзгi мiндеттерiнiң бiрi сот төрелiгі органдарын жетiлдiру, ең алдымен бiрiншi деңгейдегi соттардың (аудандық, қалалық соттар) қызметiн жетiлдiру болып табылады.
Қазақстан халқына Жолдауында Мемлекет басшысы объективтiктi, сондай-ақ сот кесімдерінің уақтылы орындалуын қамтамасыз ететiн сот өндiрiсiн оңайлату, сот жүргізу шеңберiнде және сот шешiмдерiн атқару кезеңiнде азаматтар құқығына берілетiн кепiлдiктердi күшейту, сот корпусының тәуелсiздігін қамтамасыз ету және қылмыстық сот жүргiзу мен сот шешiмдерi шеңберiнде адвокаттардың рөлін арттыру жөнiндегi іс-шараларды жүргiзу қажеттігiне баса назар аударды.
Алға қойылған міндеттерді iске асыру мақсатында сот жүйесiн жетілдiру және судьялардың мәртебесiн көтеру бөлiгiнде Қазақстан Республикасының заңнамалық кесiмдерiн әзiрлеу және қабылдау қажет.
Қылмыстық тергеудi жүзеге асырған және iстердi сотта қараған кезде заңдылық қағидаттарын нығайту үшiн Қазақстан Республикасында халық өкiлдерiнiң әділ сотты жүзеге асыруға қатысуын көздейтiн алқабилер соты институтын енгізу мәселелерi жөнiндегi заң жобасы әзiрленуде.
Атқарушы билiк реформасы және сыбайлас жемқорлыққа қарсы күрес шеңберiнде, сондай-ақ мемлекеттiк органдардың халықпен өзара iс-қимылын оңайлату және олардың арасындағы тiкелей байланыстарды барынша азайту мақсатында Халыққа "жалғыз терезе" қағидаты бойынша қызмет көрсететiн орталықтар құру және олардың қызметін қамтамасыз ету жоспарланып отыр.
"Бiлiм беру" функционалдық тобы бойынша шығыстарды 2006 жылы ЖIӨ-нiң 3,7%-ы, 2007 жылы - 3,8%-ы және 2008 жылы - 3,8%-ы деңгейiнде болжау ұйғарылып отыр.
Бiлiм беру саласындағы бюджет саясаты әлемдiк бiлiм беру кеңiстiгiне бiрiктiрiлген және әлемдiк еңбек рыногындағы бәсекеге қабiлеттi мамандар даярлауды қамтамасыз ететiн бiлiм берудiң ұлттық моделiн қалыптастыруға бағытталады.
Мақсаттарға қол жеткiзу үшін Қазақстан Республикасы Президентiнiң 2004 жылғы 11 қазандағы N 1459 Жарлығымен бекiтiлген Қазақстан Республикасында бiлiм берудi дамытудың 2005-2010 жылдарға арналған мемлекеттiк бағдарламасы шеңберiнде мынадай негізгі мiндеттердi шешу:
барлық балалардың мектепке дейiнгі бiлiмге тең қол жеткiзуiн қамтамасыз ету;
жоғары буын оқушыларын бейiндi және кәсiптiк бағдарланған оқыту жүйесiн құру;
кәсiптiк және техникалық бiлiм беру саласында бiлiктi жұмысшы кадрларды даярлаудың жаңа ұстанымдарын қалыптастыру;
жаңа - ортадан кейiнгi кәсiптiк бiлiм беру деңгейiн құру;
академиялық кредиттер жүйесiне негізделген кәсiптiк кадрлар даярлаудың үш деңгейлi - бакалавриат - магистратура - докторантура (Ph.D) жүйесiн қамтамасыз ету;
Білім беру сапасын бағалаудың ұлттық жүйесiн құру көзделiп отыр.
Алға қойылған мақсаттар мен мiндеттерге қол жеткiзу үшiн:
мектепке дейiнгi бiлiм бepу ұйымдары желiсiн кеңейту;
балалардың 30%-ын мектепке дейiнгi ұйымдармен қамту есебiнен атаулы әлеуметтік көмек алушы аз қамтамасыз етілген отбасыларды білім беруде қолдау жүйесiн құру;
мемлекеттік жалпыға мiндетті жалпы орта бiлiм берудiң ұлттық бiлiм бepу мақсаттарының жүйесiн белгiлейтiн, бітірушiлердiң базалық құзыретi түрiндегі нәтижеге бағдарланған жаңа стандартын әзiрлеу;
жалпы орта бiлiм беру жүйесiне сараланған ұстанымдарды айқындау және кәсiптiк бастауыш және орта бiлiм беру ұйымдарында оқуды жалғастыру үшiн жағдай жасау;
ақпараттық және телекоммуникациялық технологияларды енгiзу;
бiлiм беру сапасын iшкi және сыртқы бағалауды енгiзу, оқушылардың оқу жетiстiктерiнiң деңгейiн айқындайтын стандартталған бағалау құралдарын жетiлдiру;
жұмыс берушiлер мен бiлiм беру жүйесi арасында әлеуметтiк әрiптестiктi дамыту;
кәсiби даярлық сапасын, техникалық және қызмет көрсету еңбегi мамандықтары бойынша бiлiктiлiктi беру мен растауды тәуелсiз бағалау жүйесiн енгiзу;
білім беру бағдарламаларын әртараптандыру және олардың икемділігi, жоғары оқу орындарын қайта құрылымдау және академиялық еркiндiктердi кеңейту негізінде кәсiптік жоғары білім беру сапасын жоғарылату;
жаңа магистрлік бағдарламалар бойынша кадрлар даярлау;
ұлттық білім беру бағдарламаларын халықаралық таныту және студенттердiң өздiгiнен бiлiм алу деңгейiн жоғарылату мақсатында кәсiптiк орта және жоғары білім беру жүйесiне кредиттік технологияны енгiзу;
"еңбек нарығының талаптарына сәйкестiк" және "жоғары оқу орны мен мамандық мәртебесiне байланысты гранттың құнын сараландыру" қағидаттарының негiзiнде мемлекеттiк бiлiм беру тапсырысын қалыптастыру;
бiлiм беруге мемлекеттiк-жеке меншiк кредит беру жүйесiн жетiлдiру;
жетекшi шетелдiк жоғары оқу орындарымен әрiптестiктi дамыту;
техникалық бiлiм берудi дамыту бойынша күш-жiгердi шоғырландыра отырып, жоғары оқу орындары желiсiн оңтайландыру;
Астана қаласында халықаралық деңгейдегi беделдi университет құру;
ауыл мектептерiн дамыту, шағын жинақталған мектеп балалары үшiн бейінді мектеп-интернаттар салу және ашу;
республикалық бюджет есебiнен 2008 жылдың аяғына дейiн 176 жалпы бiлiм беретiн мектеп салу;
арнаулы түзеу бiлiм беру ұйымдары желiсiн және мүмкiндiгi шектеулi балалардың кәсiптiкке дейiнгi және кәсiптiк даярлыққа қол жеткiзуiн өрiстету;
мүмкiндiгi шектеулі адамдарды бiрiктірiлген оқытуды мемлекеттiк қолдау жөнiндегi, бұрын оқытылмайды деп есептелген балаларды оқытуды ұйымдастыру жөнiндегi шараларды әзiрлеу;
Алматы және Қарағанды қалаларында көзi нашар көретiн балалар үшiн әрқайсысының жобалық қуаты 250 орын мектеп-интернаттар салу;
оқу процесiн ұйымдастырудың қашықтық және өзге де инновациялық нысандарын енгiзудi кеңейту ұйғарылып отыр.
Мемлекет басшысының мұғалім мамандығының беделiн қамтамасыз ету туралы тапсырмасын iске асыру үшiн 2005-2006 оқу жылында педагог кадрларды даярлауға мемлекеттiк бiлiм беру тапсырысы 5000 бiрлiкке ұлғайтылды.
2006 жылдан бастап кез келген шетелдегі тағлымдаманы қоса алғанда, жыл бойы ғылыми зерттеулер жүргiзуге арналған грант мәртебесi бар жыл сайынғы мемлекеттік "Үздiк оқытушы" стипендиясы енгізілдi.
Көрсетiлген мақсаттарға 2006-2008 жылдары шамамен 1,3 млрд. теңге бөлу ұйғарылып отыр.
Сондай-ақ "Қаржы орталығы" акционерлік қоғамы арқылы студенттердiң кредиттерiне мемлекеттік кепілдiк беру жүйесін iске асыру мақсатында таяу арадағы 4 жыл iшiнде шамамен 1,4 млрд. теңге бөлiнетiн болады.
2007 жылы "Білiм туралы" Қазақстан Республикасы Заңының жаңа редакциясына педагог қызметкердiң мәртебесi туралы норманы қосу ұйғарылып отыр.
Техникалық бiлiм берудi дамыту үшiн жыл сайын техникалық мамандықтар бойынша кадрлар даярлауға мемлекеттiк бiлiм беру тапсырысын ұлғайту көзделуде. 2005-2006 оқу жылында техникалық мамандықтарға мемлекеттік тапсырысты тағы да 700 бiрлiкке ұлғайту көзделiп отыр.
Білiм беру сапасын бағалаудың ұлттық жүйесiнiң жұмыс iстеуi мақсатында Бiлiм беру сапасын бағалаудың ұлттық орталығы, Ұлттық аккредиттеу орталығы, Республикалық білiктілікті растау және беру орталығы, "Мектепке дейiнгi балалық" республикалық орталығы, "Оқулық" ғылыми-практикалық орталығы құрылды.
"Болашақ" бағдарламасын институционалдық қолдау үшін Халықаралық бағдарламалар орталығы құрылды. Аталған бағдарлама шеңберiнде әлемнiң озық жоғары оқу орындарында оқу үшiн жыл сайын үздiк үш мың студентке республикалық бюджеттен қаражат бөлiнетін болады.
Қазақстан Республикасы Үкiметiнiң 2005 жылғы 25 маусымдағы N 632 қаулысымен бекiтiлген "Жасыл ел" бағдарламасының шеңберiнде жастар арасында жұмыссыздық деңгейiн азайту мақсатында ормандарды молықтыру, республика аумақтарын көгалдандыру мен абаттандыру жөнiндегi iс-шараларға оқушылар мен студенттер, сондай-ақ жұмыс iстемейтін жастар тартылатын болады. Сондай-ақ жазғы демалыс кезiнде тұрғын үй салу жөніндегі іс-шараларға студенттердің қатысуы үшін құрылыс жасақтары ұйымдастырылатын болады.
Бiлiм берудi басқаруды одан әрі демократияландыру негізiнде ұлттық бiлiм беру жүйесiнiң жұмыс iстеуiнiң нормативтік құқықтық базасын жетiлдiру ұйғарылып отыр.
Экономиканың әр түрлi секторларында басқарушы кадрлар даярлаудың осы заманғы моделiн құру мақсатында:
жоғары бiлiктi басқарушы кадрлар даярлау саласындағы халықаралық ынтымақтастықты өрiстету;
Мемлекеттiк басқару академиясы базасында халықаралық стандарттарға жауап беретiн ұлттық басқару мектебiн құру болжанып отыр.
"Денсаулық сақтау" функционалдық тобы бойынша шығыстарды 2006 жылы ЖIӨ-нiң 2,5%-ы, 2007 жылы - 2,5%-ы, 2008 жылы - 2,8%-ы деңгейiнде болжау ұйғарылып отыр.
Қазақстан Республикасы Президентiнiң 2004 жылғы 13 қыркүйектегi N 1438 Жарлығымен бекiтiлген Қазақстан Республикасының денсаулық сақтау iсiн реформалау мен дамытудың 2005-2010 жылдарға арналған мемлекеттік бағдарламасын iске асыру шеңберiнде денсаулық сақтау саласында 2006-2008 жылдары:
сапалы бастапқы медициналық-санитарлық көмекпен (БМСК) қамтамасыз ету, оның iшiнде:
халықтың жекелеген санаттарын кейіннен серпінді байқау және сауықтыру жұмысын жүргiзе отырып, жыл сайын алдын ала медициналық тексеруді кезең-кезеңiмен енгізу, бұған 2006 жылы - 4,5 млрд. теңге, 2007 жылы - 4,7 млрд. теңге, 2008 жылы - 6,0 млрд. теңге бөлу талап етiледi;
материалдық-техникалық жарақтандыру 2006-2008 жылдары шамамен 40,5 млрд. теңгенi, соның iшiнде ауылдық жерлердегi денсаулық сақтау объектілерi үшiн 7,8 млрд. теңгенi құрайды. Бұл ретте БМСК ұйымдарының материалдық-техникалық қамтамасыз етілу деңгейi бiртiндеп медициналық жабдықпен, медициналық мақсаттағы бұйымдармен және санитарлық автокөлiкпен жарақтандырудың ең төменгі нормативiне дейiн жеткiзiледi.
2006 жылдан бастап неғұрлым көп таралған ауру түрлеріне шалдыққан үлкендердi амбулаториялық деңгейде жеңiлдiктi дәрiлiк заттармен қамтамасыз ету көзделiп отыр, бұл үшін денсаулық сақтау саласындағы уәкілетті орган ауру түрлерiнiң тиiстi тiзбесiн бекiтедi. 2006-2008 жылдары барлығы шамамен 5,8 млрд. теңге бөлу жоспарланып отыр;
ана мен бала денсаулығын нығайту, оның iшiнде:
2006-2008 жылдары жекелеген ауру түрлері бойынша бес жасқа дейiнгi балаларды амбулаторлық деңгейде дәрілiк заттармен, сондай-ақ жүктi әйелдердi құрамында темiр және йод бар препараттармен тегiн қамтамасыз ету жалғасады, бұған тиiсiнше шамамен 1,6 және 3,0 млрд. теңге бөлу жоспарланып отыр;
2006-2008 жылдары диспансерлік есепте тұрған балалар мен жасөспiрiмдердi амбулаториялық емдеу кезiнде тегiн дәрілік заттармен қамтамасыз етуге шамамен 3,4 млрд. теңге бөлу жоспарлануда.
Жоғарыда көрсетiлген бағыттарды iске асыру үшін денсаулық сақтау саласындағы уәкілетті орган ауру түрлерiнiң тиiстi тiзбелерiн бекiтедi.
Балалар және бала туу ұйымдарының жарақтандырылуы медициналық жабдықпен жарақтандырудың ең төменгi нормативiне дейiн жеткiзiледi, бұл ретте 2006-2008 жылдары қажетті қаражат сомасы шамамен 8,0 млрд. теңгенi құрайды;
ел халқының қауiпсiз, тиiмдi және сапалы дәрілік құралдарға қол жеткізуін қамтамасыз ету сияқты басым іс-шараларды iске асыру жалғасады.
Бұдан басқа, денсаулық сақтаудың жекелеген бағыттары бойынша Қазақстан Республикасы Үкiметiнiң 1999 жылғы 30 маусымдағы N 905 қаулысымен бекiтiлген "Салауатты өмiр салты" кешендi бағдарламасы, Қазақстан Республикасы Үкiметiнiң 2004 жылғы 13 тамыздағы N 850 қаулысымен бекiтілген Қазақстан Республикасында туберкулезге қарсы күресті күшейтудің 2004-2006 жылдарға арналған бағдарламасы iске асырылуда.
Тұтастай алғанда, денсаулық сақтау саласындағы бюджет саясаты халықтың салауатты өмiр салтын қалыптастыруға, оның артықшылықтары туралы хабардар болуын жоғарылатуға, мемлекет пен азаматтардың ортақ жауапкершілігіне, бастапқы медициналық-санитарлық көмек деңгейiнде денсаулықты, аурулардың алдын алу жүйесін нығайтуға, азаматтардың сапалы медициналық және дәрілік көмекке қол жетiмділігін арттыру жолымен халық денсаулығын жақсартуға, еркiн медициналық сақтандыруды дамытуды ынталандыруға бағытталады.
Қазақстан Республикасы Үкiметiнiң 2006 - 2008 жылдарға арналған бағдарламасына сәйкес Мемлекет басшысы алға қойған орта мерзiмдi кезеңге арналған мiндеттердi шешу үшiн мына мiндеттердi шешу қажет:
қаржылық қамтамасыз ету жүйесiн дамыту, медициналық қызметтерге қол жетiмдiлiктi және оның сапасын арттыру, медициналық көмектi халықаралық стандарттарға жақындастыру;
медицина қызметкерлерiнiң бiлiктiлiгiн арттыруды және олар көрсететiн қызметтердiң сапасын жақсартуды ынталандыру үшiн денсаулық сақтау саласында сараланған жалақы төлеудi енгiзу;
жаңа республикалық медициналық орталықтардың құрылысын аяқтау, озық халықаралық менеджменттiң тәжiрибесiн және осы заманғы технологияларды енгiзу;
туберкулезбен және АҚТҚ/ЖҚТБ-мен ауру, балалардың өлiм-жiтiмi мен өмiр сүру ұзақтығы сияқты көрсеткiштердi жақсарту үшiн халық арасында алдын алу жұмысын күшейту және салауатты өмiр салтын қалыптастыру.
2006 жылдан бастап Астана қаласында медициналық кластер құру шеңберiнде жаңа медициналық орталықтарды басқаруға шетелдiк көшбасшы клиникалар мен госпитальдар тартылатын болады.
2006 жылы Қазақстан Республикасы Yкiметiнiң 2006 жылғы 24 сәуiрдегi N 317 қаулысымен мақұлданған Қазақстан Республикасының медициналық және фармацевтикалық бiлiм беру iсiн реформалау тұжырымдамасын iске асыру басталады.
Сондай-ақ 2006 жыл iшiнде салада медициналық қызметтер көрсетудiң халықаралық стандарттарына кезең-кезеңiмен өтуге бағытталған заңнамалық және әкiмшiлiк реформалар пакетiн iске асыру жөнiндегi жұмысты аяқтау шеңберiнде мынадай: "Қазақстан Республикасында азаматтардың денсаулығын қорғау туралы", "Қазақстан Республикасының кейбiр заңнамалық актiлерiне денсаулық сақтау мәселелерi бойынша өзгерiстер мен толықтырулар енгiзу туралы" заңнамалық актiлер қаралады және қабылданады.
2007 жылы Халық денсаулығы және денсаулық сақтау жүйесi туралы кодекс әзiрленеді.
"Әлеуметтік қамсыздандыру және әлеуметтік көмек" функционалдық тобы бойынша шығыстарды 2006 жылы ЖIӨ-нiң 5,1%-ы, 2007 жылы - 5,0%-ы, 2008 жылы - 4,7%-ы деңгейiнде болжау ұйғарылып отыр.
Елде сақталып отырған экономикалық өсу Қазақстан Республикасының Үкiметiне халықты әлеуметтiк қорғауды дамытуға арналған шығыстарды ұлғайту жолымен саясаттың әлеуметтік бағдарлануын жалғастыруға мүмкiндiк бередi.
2005 жылы ең төменгі зейнетақы мөлшерi 6200 теңгенi құрады, ал 2005 жылғы 1 шілдеден бастап зейнетақы жасына жеткен адамдарға жұмыс өтiлiне, жалақысына және зейнетақы мөлшерiне қарамастан 3000 теңге мөлшерiнде қосымша ай сайынғы базалық зейнетақы төлемi енгiзіледi, оның мөлшерi кейiннен кезең-кезеңiмен ұлғайтылады. Осылайша, базалық зейнетақы төлемiн ескергенде зейнетақы мөлшерi 9200 теңгенi, ал орташа зейнетақы мөлшерi 12 мыңнан астам теңгенi құрайды. 2005 жылы базалық зейнетақы төлемiн енгiзуге қосымша 28,8 миллиардтан астам теңге бөлiнедi.
Сондай-ақ 2005 жылы:
мүгедектiгi бойынша төленетiн мемлекеттiк әлеуметтiк жәрдемақылар мен асыраушысынан айырылған отбасыларға төленетін жәрдемақылардың қолданыстағы мөлшерi көтерiлдi. Көрсетiлген мақсаттарға қосымша шамамен 13,1 млрд. теңге жiберiлдi;
Ұлы Отан соғысының мүгедектерi мен қатысушыларына төленетiн арнаулы мемлекеттiк жәрдемақылар мөлшерi 15 айлық есептiк көрсеткiшке дейiн ұлғайтылды және 30 мың теңге мөлшерiнде бiржолғы материалдық көмек көрсетілдi. Көрсетiлген iс-шараларды жүргізуге 7,0 млрд. теңгеден астам сома бөлiндi.
2006-2008 жылдары әлеуметтiк қамсыздандыру және әлеуметтiк көмек саласындағы бюджет саясатының негізгі мақсаттары әлеуметтiк қамсыздандырудың қаржылық орнықты, әлеуметтік әдiл үш деңгейлi жүйесiн құру, атаулы әлеуметтік көмектi күшейту болып табылады.
Көрсетiлген мақсаттарға қол жеткiзу үшiн Қазақстан Республикасы Үкiметінің 2004 жылғы 30 қарашадағы N 1241 қаулысымен бекiтiлген Қазақстан Республикасында әлеуметтiк реформаларды одан әрі тереңдетудiң 2005-2007 жылдарға арналған бағдарламасын (бұдан әрi - Әлеуметтiк реформаларды тереңдету бағдарламасы) iске асыру жалғасады, мұнда әлеуметтiк қамсыздандырудың үш деңгейлi жүйесін енгiзу көзделедi.
2006 жылы:
ана мен баланы қорғау мақсатында төрт және одан да көп кәмелетке толмаған балалары бар көп балалы отбасыларға, сондай-ақ "Алтын алқа", "Күміс алқа" белгiлерiмен немесе бiрiншi және екiншi дәрежелi "Ана даңқы" атағымен марапатталған аналарға арнаулы мемлекеттiк жәрдемақылардың мөлшерi 4000 теңгеге дейiн ұлғайтылады. Бұған 2005 жылғы нақтыланған базаға қосымша 2006 жылы - 7,6 млрд. теңге, 2007 жылы - 8,6 млрд. теңге, 2008 жылы - 9,6 млрд. теңге талап етiледi;
aз қамтылған отбасылардың 18 жасқа дейінгі балаларына жәрдемақылар енгізіледі. Бұл мақсатқа арналған шығыстар мемлекеттiк атаулы әлеуметтік көмекті төлеуге көзделген қаражат есебiнен жүзеге асырылады;
барлық санаттағы мүгедектер мен жасына байланысты жәрдемақы алушыларға, сондай-ақ мемлекеттiк арнаулы жәрдемақыларды алушыларға төленетiн мемлекеттік әлеуметтік жәрдемақылардың мөлшері тағы да 1000 теңгеге ұлғайтылады. Сондай-ақ асыраушысынан айырылған 249 мың отбасыға 300 теңгеден 1000 теңгеге дейiнгі сомада қосымша қолдау көрсетiледi. Бұл мақсаттарға 2005 жылғы нақтыланған базаға қосымша 2006 жылы 8,5 млрд. теңге, 2007 жылы - 14,3 млрд. теңге, 2008 жылы - 18,8 млрд. теңге бөлiнедi.
2006 жылғы 1 шілдеден бастап бiр жасқа дейiнгi бала күтiмiне байланысты мемлекеттiк жәрдемақылар енгiзіледi, бұл ретте бала санына қарай жәрдемақы мөлшерiнiң прогрессивтiк шәкілi болады. Бұл мақсаттарға 2006 жылы 6,3 млрд. теңге, 2007 жылы 14,3 млрд. теңге, 2008 жылы 16,0 млрд. теңге қосымша бөлу жоспарланып отыр.
Халықаралық стандарттарға жақындау мақсатында 2006 жылдан бастап ең төменгi күнкөрiс деңгейi базалық көрсеткiш ретiнде алынады, оның негiзiнде әлеуметтік төлемдердiң мөлшерлерi қайта қаралады. Осыған байланысты, ең төменгi күнкөрiс деңгейiн айқындау әдiстемесi өзгертіледi, оның негiзi тұрмыстық игілiктер мен қызметтердiң ең төменгi әлеуметтiк қажетті деңгейiн көрсететін тұтыну бюджеті болмақ.
Әлеуметтiк реформаларды тереңдету iс-шараларын iске асыруға және халықты әлеуметтiк қолдау жөнiндегi қосымша шараларды қаржыландыруға 2004 жылғы деңгейге шаққанда 2006-2007 жылдары мемлекеттiк бюджеттен шамамен барлығы 272,7 млрд. теңге қосымша бөлінеді.
2007 жылдан бастап еңбекке уақытша жарамсыздық жөнiндегi жәрдемақылардың көлемі ұлғайтылады, бұған 2 миллиардтан астам теңге жiберiледi.
Елге қоныс аударушылардың ағынын одан әрi көтермелеу, демографиялық ахуалды жақсарту және Қазақстан Республикасының халық санының өсуiн қамтамасыз ету мақсатында 2006-2008 жылдары көші-қон квотасы бойынша келген оралмандар отбасыларын көшiрудi ұйымдастыруға, әлеуметтiк қорғауға және тұрғын үймен қамтамасыз етуге бюджет қаражаты бөлiнедi. 2006-2007 жылдары оралмандардың көші-қон квотасы жыл сайын 15000 отбасын құрайды.
2007 жылдан бастап уақытша еңбекке жарамсыздық жөнiндегi жәрдемақы мөлшерi ұлғайтылады, оған 2 млрд. теңгеден астам жiберiледi.
Қазақстан Республикасы Үкiметiнiң 2006-2008 жылдарға арналған бағдарламасына сәйкес арнаулы мемлекеттiк жәрдемақы мөлшерi соғысқа қатысушыларға теңестiрiлген адамдарға 2,4 есе, соғыс мүгедектерiне теңестiрiлген адамдарға 1,2 есе, Ұлы Отан соғысы кезеңiнде қаза тапқан жауынгерлердiң жесiрлерiне 1,6 есе, қаза тапқан (қайтыс болған) әскери қызметшiлердiң отбасыларына 1,5 есе, қайтыс болған соғыс мүгедектерiнiң әйелдерiне, ерлерiне 2,7 есе, Ұлы Отан соғысы жылдарындағы қажырлы еңбегi үшiн бұрынғы КСР Одағының ордендерiмен және медальдарымен марапатталған адамдарға, сондай-ақ тылда кемiнде алты ай жұмыс iстеген (қызмет еткен) адамдарға 2,0 есе, 1988-1989 жылдары Чернобыль АЭС-індегі апат зардабын жоюға қатысушылар қатарындағы адамдарға 4,0 есе ұлғайтылады, бұл 2006 жылы қосымша 0,8 млрд.теңге бөлудi талап еттi.
Әлеуеттi құрылымдардың зейнеткерлерiне зейнетақы мөлшерiн бiр жолғы саралай арттыру жүргізiлдi. Бұл мақсаттарға 2006 жылы 2,5 млрд. теңге, 2007 жылы 5,9 млрд. теңге, 2008 жылы 8,5 млрд. теңге қосымша бөлу жоспарланып отыр.
Зейнетақылар мен жәрдемақыларды төлеу "айдан айға" қағидаты бойынша жүзеге асырылады, бұған қосымша 31,5 млрд. теңге талап етiледi.
"Tұрғын үй-коммуналдық шаруашылық" функционалдық тобы бойынша бюджет шығыстарын 2006 жылы ЖIӨ-нiң 1,2%-ы, 2007 жылы - 1,9%-ы және 2008 жылы - 1,6%-ы деңгейiнде болжау ұйғарылып отыр.
Қазiргi уақытта тұрғын үй қоры түгелдей дерлік жеке сектордың иелігінде, мұнда бәсекелестiк жағдайлары жасалған және қызметтердің iс жүзінде пайдаланылған көлемiне ақы төлеуге көшу жүзеге асырылуда. Сонымен қатар оны пайдалану және ұстау мәселесi проблемалы болып отыр, ескiрген және авариялы тұрғын үй көлемi өсуде.
Қолдағы тұрғын үй қорын тиiстi деңгейде пайдалану мен ұстауды, онда тұрудың қауiпсiз әрi ыңғайлы жағдайларын қамтамасыз ету мақсатында Қазақстан Республикасында тұрғын үй-коммуналдық саланы дамытудың 2006-2008 жылдарға арналған бағдарламасы әзiрлендi. Бұл бағдарлама шеңберiнде, атап айтқанда, тұрғын үй-коммуналдық салада қызмет көрсетудегi бәсекенi дамыту үшiн құқықтық жағдайлар жасау мақсатында заңнамалық база әзірленедi, тұрғын үй қорын күрделi жөндеудi жүзегe acыpу үшiн қолданыстағы тұрғын үй қорының жай-күйiн қолдауды және жаңартуды қаржыландыру жүйесi жасалады, пайдаланылатын тұрғын үй қорының жай-күйiн тиiстi бақылау қамтамасыз етiледi.
Халықтың қалың бұқарасының тұрғын үйге нақты қол жеткiзуiн қамтамасыз ететін тұрғын үй құрылысын дамыту проблемаларын шешу қажет.
Осыған байланысты, арзан тұрғын үй ұсыну және тұрғын үйге қол жетімдiлiкті қамтамасыз ету, сондай-ақ азаматтардың тұрғын үйлерде қауiпсiз әрi сапалы тұруы үшiн жағдайлар жасау негізгi мiндеттер болып табылады.
Халықтың қалың бұқарасының тұрғын үйге қол жеткiзуiн қамтамасыз ететiн тұрғын үй құрылысын дамыту проблемаларын кешендi шешу мақсатында Тұрғын үй құрылысын дамытудың мемлекеттiк бағдарламасы шеңберiнде мемлекеттiк бюджет қаражаты есебiнен арзан коммерциялық және коммуналдық тұрғын үй салу, сондай-ақ Қазақстанның тұрғын үй құрылыс жинақ банкiндегі салымдар бойынша сыйақылар төлеу жүзеге асырылады.
"Мәдениет, спорт, туризм және ақпараттық кеңiстiк" функционалдық тобы бойынша шығыстарды 2006 жылы ЖIӨ-нiң 0,9 %-ы, 2007 жылы 0,6 %-ы, 2008 жылы 0,7 %-ы деңгейiнде болжау ұйғарылып отыр.
Мәдениет, спорт, туризм және ақпараттық кеңiстiк саласындағы негiзгi мақсаттар:
дарынды тұлғалардың өнерi мен қызметiн дамыту үшiн жағдай жасау;
Жiбек жолы трассасының қазақстандық учаскесiн урбандаудың тарихи жүйесiнiң жалпы ұлттық, әлеуметтiк-экономикалар және халықаралық рөлiн қайта өрлету;
қазақстандық және шетелдiк азаматтардың әр алуан туристiк қызметтерге деген қажеттiлiктерiн қанағаттандыруға арналған мүмкiндiктердi қамтамасыз ететiн қазiргi заманғы туристік кешен құруға жәрдемдесу;
елдегi дене шынықтыру мен спортты одан әрi дамыту;
әсiресе ауылда халықтың дене шынықтырумен және спортпен айналысуы үшiн жағдай жасау; спорттың және ұлттық ойындардың олимпиадалық, ұлттық, техникалық, қолданбалы түрлерiн дамыту;
бұқаралық спорт және жоғары жетiстiктер спорты саласында спорт резервi мен халықаралық сыныптағы спортшыларды дайындауды ғылыми-әдiстемелiк, медициналық-биологиялық және психологиялық қамтамасыз ету жөнiнде зерттеулер жүргiзу;
спорт резервiн және халықаралық сыныптағы спортшыларды даярлау;
Қазақстан Республикасының ұлттық құрама командаларының халықаралық жарыстарға қатысуын қамтамасыз ету;
бiрыңғай ақпараттық кеңiстіктi нығайту, теңгерiмдi тілдiк және әлеуметтік бағдарланған жастар саясатын нығайту;
мемлекеттік тiлдi одан әрi дамыту;
этносаралық және конфессияаралық келiсiмнiң қазақстандық моделiнiң тиiмдiлiгiн арттыру және оның негізгі өлшемдерiн жетілдiру болып табылады.
Бұл мақсаттар тиiстi бағдарламалық құжаттар шеңберiнде бюджеттiк бағдарламаларды қаржыландыру арқылы iске асырылатын болады.
Қазақстан Республикасы Президентiнiң 1998 жылғы 27 ақпандағы N 3859 Жарлығымен бекітілген "Жiбек жолы тарихи орталықтарын қайта өркендету, түркi тiлдес мемлекеттердің мәдени мұраларын сақтау және сабақтастыра дамыту, туризм инфрақұрылымын жасау" атты Қазақстан Республикасының мемлекеттік бағдарламасы шеңберiнде оның іс-шараларының ауқымдылығын, көп салалы сипатын және капитал сыйымдылығын ескере отырып, республикалық бюджеттен туризм объектілерiнiң тізбесіне енгiзілген және кәдеге жаратуға жатпайтын, республикалық санатта қорғалатын ескерткiштердi қорғау, қалпына келтiру және зерттеу мақсатына жыл сайын бөлінетін қаржы бөлу шегінде қаражат көзделедi. Жыл сайын жергіліктi бюджеттен жергілiктi санатта қорғалатын, туристiк бағыттарға қосылған ескерткiштерге тиiстi қаражат көзделедi.
2006 жылы Қазақстан Республикасы Президентiнiң 2004 жылғы 13 қаңтардағы N 1277 Жарлығымен бекітілген, халықтың зор мәдени мұрасын зерделеудiң бiртұтас жүйесін жасауға, ұлтымыздың тарихы үшiн ерекше маңызы бар бiрқатар тарихи-мәдени және сәулет ескерткiштерiн қалпына келтiрудi қамтамасыз етуге, өрiстетілген көркем, ғылыми, биографиялық серияларды жасауға, әлемдiк ғылыми ой-сананың, мәдениет пен әдебиеттің үздiк жетістіктерi базасында гуманитарлық бiлiм берудiң мемлекеттiк тілдегi толыққанды қорын құруға бағытталған 2004-2006 жылдарға арналған "Мәдени мұра" мемлекеттік бағдарламасын iске асыру аяқталады.
Қазақстан Республикасы Үкiметiнiң 2004 жылғы 9 сәуiрдегі N 398 қаулысымен бекітілген Қазақстан Республикасында телерадио хабарларын таратуды дамытудың 2004-2006 жылдарға арналған бағдарламасында ұлттық сипаттағы, саяси маңызы бар неғұрлым ірі әрі маңызды проблемаларды шешу, соның iшiнде теледидар және радио хабарларын таратудың арнайы дайындалған бағдарламаларын ТМД елдерiне және алыс шетелдерге трансляциялауды ұйымдастыру, қазiргi заманғы технологияларды пайдалану есебiнен жаңа таратқыштарды орнату немесе Қазақстан Республикасының радио және телехабарларын таратудың қолданыстағы желiсiн жаңғырту жолымен халықтың мемлекеттік теледидар және радио бағдарламалармен барынша көп қамтылуын қамтамасыз ету көзделеді.
Мемлекеттік тiлдiң әлеуметтiк-коммуникативтiк функцияларын кеңейту және нығайту, орыс тілiнiң жалпы мәдени функцияларын сақтау және этникалық топтардың тiлдерiн дамыту мақсатында Қазақстан Республикасы Президентiнiң 2001 жылғы 7 ақпандағы N 550 Жарлығымен бекітілген Тілдердi қолдану мен дамытудың 2001-2010 жылдарға арналған мемлекеттiк бағдарламасы шеңберiнде тиiсті бюджет қаражаты көзделедi.
2006 жылы:
Этносаралық және конфессияаралық келiсiмнiң қазақстандық моделiн жетілдiрудiң 2006-2008 жылдарға арналған бағдарламасы, оны iске асыру этносаралық және конфессияаралық қатынастарды үйлестiру, қоғамдағы әлеуметтiк шиеленiстi азайту үшiн негiз құруға мүмкiндiк бередi, әлеуметтiк практикаға толеранттық мiнез-құлық нормаларын және экстремизмнiң алдын aлу және оған қарсы әрекет ету тетiктерiн енгізудi қамтамасыз етедi, қоғамдағы әлеуметтiк-саяси жағдайлардың өзгеруiне икемдi ден қою үшiн жағдайлар жасайды, сондай-ақ Қазақстан халықтары Ассамблеясының рөлiн нығайтады;
Қоғамдағы және мемлекет құрылымындағы демократиялық бастаулар мен iшкi саяси тұрақтылықты нығайтуға бағытталған Азаматтық қоғамды дамытудың 2006-2011 жылдарға арналған тұжырымдамасы;
мәдениетті дамыту және классикалық халық өнерiнiң үздiк дәстүрлерiн сақтау, шығармашылық қайраткерлерiн, дарынды музыканттар мен орындаушыларды қолдау, мәдениет саласында жеке меншiк секторды дамыту мақсатында Мәдениет саласын дамытудың 2006-2008 жылдарға арналған бағдарламасы әзiрленедi.
Қазақстанның саяси, экономикалық және мәдени өмiрiнде маңызды рөл атқарған тарихи-мәдени мұраның, тарих пен мәдениеттi археологиялық зерттеулердiң неғұрлым маңызды объектiлерi - орта ғасырлық қала орталықтарын қалпына келтiрудi көздейтiн 2007 - 2009 жылдарға арналған "Мәдени мұра" мемлекеттiк бағдарламасының жалғасы;
басқару қызметiн құжаттамалық қамтамасыз ету мақсатында Мұрағат iсiн және құжаттама жүйелерiн дамытудың 2007-2009 жылдарға арналған бағдарламасы;
Әзiрленiп жатқан, дене шынықтыру-сауықтыру және спорт объектiлерi желiсiн дамытуға, мамандарды даярлауға және саланы бiлiктi кадрлармен қамтамасыз етуге, саланы ұйымдық, ғылыми-әдiстемелiк және медициналық қамтамасыз етуге, жоғары бiлiктi және спорт резервiнiң спортшыларын даярлау мәселелерiн шешуге бағытталған Қазақстан Республикасында дене шынықтыру мен спортты дамытудың 2007-2009 жылдарға арналған мемлекеттiк бағдарламасын iске асыру көзделiп отыр.
Қазақстанның тартымды туристік объект ретіндегi беделiн қалыптастыру, ұлттық туризм өнiмдерiн қалыптастыру және оның әлемдiк деңгеймен салыстыруға болатын сапасын қамтамасыз ету, саланы мемлекеттiк реттеудi қолдау және оның оңтайлы әдiстерiн таңдау негiзiнде туризмдi кешендi дамыту мақсатында 2006 жылы Туризм саласын дамытудың 2006-2008 жылдарға арналған бағдарламасы әзiрленедi.
Рынок сегменттерiнiң бiрi ретiнде туризм кластерiн дамытуға ерекше көңiл бөлiнедi.
"Отын-энергетикалық кешен және жер қойнауын пайдалану" функционалдық тобы бойынша шығыстарды 2006 жылы ЖIӨ-нiң 0,2%-ы, 2007 жылы 0,2%-ы және 2008 жылы 0,2%-ы деңгейiнде болжау ұйғарылып отыр.
Осы саладағы орта мерзiмдi перспективадағы бюджет саясаты:
Қазақстан Республикасының пайдалы қазбаларының барланған қорларын толықтыруды және олардың тиiмдi пайдаланылуын арттыруды қамтамасыз ететiн минералдық-шикiзат ресурстарын мемлекеттік басқару жүйесiн жетiлдiруге және табиғи капитал - көмiрсутек шикiзатын терең әрi кешендi қайта өңдеудi қамтамасыз ету жөнiндегi шараларды қабылдауға;
жер қойнауын ұтымды пайдалануды қамтамасыз етуге;
Каспий теңізiнiң қазақстандық секторының көмірсутек ресурстарын ұтымды әрi қауiпсiз игеру жолымен елдiң тұрақты экономикалық өсуiн қамтамасыз етуге және Қазақстан халқының сапалы өмiр сүруiн жақсартуға жәрдемдесуге;
мұнай-газ кен орындарының iлеспе газын пайдалану арқылы электр энергиясын өндiру жөнiндегi жаңа қуаттарды қолданысқа енгізу жөнiнде iс-шаралар жүргiзуге;
ел өңірлерiнiң табиғи және сұйытылған газбен үздiксiз қамтылуын қамтамасыз eтугe;
Қызылорда қаласын газдандыруды қамтамасыз етуге;
елдiң энергетикалық тәуелсіздігіне қол жеткiзу үшін жағдайлар жасауға;
ғылымның, техника мен технологиялардың қазiргi заманғы бағыттарын дамытуға, жоғары технологиялы әзірлемелерді рынокқа жылжытуға және оларды өнеркәсiптiк өндiрiске енгiзуге, атом және термоядролық энергетика, атом және мұнай-химия өнеркәсiбi, геология және жер қойнауын пайдалану, ядролық медицина саласындағы жоғары білікті ғылыми және инженер кадрларды даярлауға жәрдемдесуге;
бұрынғы Семей ядролық сынақ полигонының, Қазақстан аумағындағы ядролық зерттеу және жеделдету кешендерінің қауіпсіздігін қамтамасыз етуге бағытталады.
Бұл мiндеттер тиiстi бағдарламалардың іс-шараларын қаржыландыру арқылы шешілетін болады.
Каспий теңiзiнiң қазақстандық секторын игеру - ұзақ әрі күрделі жасампаз процесс, бұған едәуір табиғи, техникалық, еңбек және зияткерлік ресурстар тартылады. Мұнда теңiз мұнай-газ операцияларын дамытудың саяси және экономикалық жағдайлары, Каспий жағалауы өңіріндегі жұмыстардың ауқымы және олардың елдiң экономикалық өсуiне оң әсерi, сондай-ақ табиғи факторлардың жоғары маңызы назарға алынады.
2006-2010 жылдары Қазақстан Республикасы Президентiнiң 2003 жылғы 16 мамырдағы N 1095 Жарлығымен бекiтiлген Каспий теңiзiнiң қазақстандық секторын игерудiң мемлекеттiк бағдарламасында көзделген, соның iшiнде көмiрсутектердi теңiзде өндiрудi жоғарылатуды, жаңа теңiз блоктарын тендерлерге жоспарлы шығаруды, барлық теңiз жобаларының мониторингін, жоғары экологиялық стандарттарға сай келетін қосымша табиғат қорғау іс-шараларын әзiрлеудi және жүзеге асыруды, қосымша құбыр қуаттарын (экспорттық мақсаттағы емес) салуды қамтитын iс-шаралар мен жұмыстарды iске асырудың екiншi кезеңi басталады.
Бұл ретте теңiз мұнай-газ кешенi үшiн негiзгi отандық тауарлар мен қызметтердiң бәсекеге қабiлеттілігі дамытылады (теңiз операцияларын жүргізу үшiн импорт алмастыру).
Қазақстан Республикасы Үкiметiнiң 2002 жылғы 29 желтоқсандағы N 1449 қаулысымен бекітілген Елдiң минералдық-шикізаттық кешенi ресурстық базасын дамытудың 2003-2010 жылдарға арналған бағдарламасының шеңберiнде мынадай мiндеттердi шешу:
өңiрлiк және геологиялық түсiру жұмыстарын жүргізген кездегі дайындық iс-шаралары;
1:200000 масштабында жер қойнауын жете геологиялық зерттеу;
1:200000 масштабында кендi аудандарды геологиялық-минерагеникалық картаға түсiру;
қатты пайдалы қазбаларды iздеу, іздеу-бағалау және іздеу-барлау жұмыстары;
мұнай мен газды iздеу, іздеу-бағалау және iздеу-барлау жұмыстары;
елдi мекендердi сумен жабдықтау үшiн іздеу-барлау жұмыстары;
геотермалдық суларды іздеу-барлау жұмыстары;
минералдық-шикізат базасының және жер қойнауын пайдаланудың мониторингі;
жерасты суларының және қауiпті геологиялық процестердің мониторингі;
геологиялық ақпаратты қалыптастыру;
геология және жер қойнауын пайдалану саласындағы қолданбалы ғылыми зерттеулер;
геологиялық зерттеулердi ақпараттық қамтамасыз ету және ғылыми-техникалық қолдау;
мұнай және өздігінен ағып жатқан гидрогеологиялық ұңғымаларды жою және тоқтатып қою көзделiп отыр.
Қазақстан Республикасы Үкiметiнiң 2004 жылғы 12 сәуiрдегi N 405 қаулысымен бекiтiлген "Қазақстан Республикасында атом энергетикасын дамытудың" 2004-2008 жылдарға арналған ғылыми-техникалық бағдарламасын iске асыру жөніндегі жұмыс жалғасады.
Қазақстан Республикасы Үкiметiнiң 2002 жылғы 20 тамыздағы N 926 қаулысымен бекiтiлген Қазақстан Республикасының уран өнеркәсiбiн және атом энергетикасын дамытудың 2002-2030 жылдарға арналған тұжырымдамасына сәйкес отандық атом энергетикасын жалпы теңгерімді энергетикалық даму саясатының құрамдас бөлiгінiң бiрi ретінде дамытуды негiздеу үшін республикалық бюджет есебінен қаржыландырылатын кешендi зерттеулер жүргізiледi.
Қазақстан Республикасының радиациялық қауіпсiздігін қамтамасыз eтугe бағытталған: республика аумағын радиоэкологиялық зерттеу және осы салада кешенді мемлекеттiк бағдарлама әзiрлеу жөнiндегi; бұрынғы Семей сынақ полигонының қауiпсiздігін қамтамасыз ету жөнiндегi; радиоактивті қалдықтарды қайта өңдейтін және көметiн объектілердi салу жөнiндегi; Қазақстан Республикасының базалық ядролық зерттеу және жеделдету кешендерiн жаңғырту жөнiндегі, сондай-ақ ядролық жарылыстар мен жер сiлкiністерiнiң тарихи сейсмограммаларының электронды мұрағатын құру жөніндегі жұмыстарды жалғастыруға тиiстi қаражат көзделетін болады.
Қазақстан Республикасы Үкiметiнiң 2001 жылғы 25 шiлдедегі N 1006 қаулысымен бекiтiлген Уран өндіретін кәсiпорындарды консервациялаудың және уран кен орындарын өндірудің салдарларын жоюдың 2001-2010 жылдарға арналған бағдарламасы шеңберiнде уран өндiретiн әрекетсіз кәсiпорындарды консервациялауға және уран кен орындарын өндiрудiң салдарларын жоюға тиiстi қаражат көзделеді.
2006 жылы республикалық бюджет есебiнен басымды инвестициялық жобаларды iске асыру: қазақстандық термоядролық Тоқамақ материалтану реакторын (бұдан әрі - ҚТМ) құру, Л.Н.Гумилев атындағы Еуразия ұлттық университетінде ауыр иондарды жеделдетуші базасында пәнаралық ғылыми-зерттеу кешенiн құру, Курчатов қаласында "Ядролық технологиялар орталығы" технопаркін құру, Ядролық медицина және биофизика орталығын құру жалғастырылады.
ҚТМ қондырғысында жүргізілетiн тәжiрибелiк зерттеулердi ғылыми және техникалық қолдау әрi оны пайдалануды қамтамасыз ету мақсатында тиiстi қолданбалы ғылыми-техникалық бағдарламаны iске асыру жалғасатын болады.
Пайдаланылатын және игеруге дайындалатын аз зерттелген әрi шығарып алынуы қиын ресурстық база әлеуетiнiң ұлғаюын, минералдық шикiзатты қолданудың кешендiлігін және кен орындарының инвестициялық тартымдылығын қамтамасыз ететiн орташа, кiшi кен және кен емес орындардың техникалық-технологиялық дайындық деңгейiн арттыруды қамтамасыз ету мақсатында тиiсті қолданбалы ғылыми-техникалық бағдарламаны iске асыру жалғасады.
Ауыр иондарды жеделдетуші базасындағы пәнаралық ғылыми-зерттеу кешенiндегi зерттеулердің тиiмділігiн арттыру, кешен қондырғыларындағы тәжiрибелердiң пайдаланылу сипаттамалары мен сапасын жақсарту және ғылыми ортаны қалыптастыру әрі физика, химия, биология саласындағы кешендi ғылыми зерттеулердi және ДЦ-60 ауыр иондарды жеделдетушi базасында алдыңғы қатарлы технологияларды дамыту мақсатында 2006 жылы тиiсті ғылыми-техникалық бағдарламаны iске асыру басталады.
Қалпына келтiрілетiн, әлеуеті төмен энергия көздерiн пайдалана отырып тиiмдiлiгi жоғары энергия үнемдеушi жылу сорғы қондырғыларын (бұдан әрi - ЖСҚ) жасау және ЖСҚ пайдалану негiзiнде энергия үнемдеушi жаңа технологиялардың демонстрациялық аймақтарын құру мақсатында тиiстi бағдарламалар iске асырыла бастайды.
"Ауыл, су, орман, балық шаруашылығы, ерекше қорғалатын табиғи аумақтар, қоршаған ортаны және жануарлар дүниесiн қорғау, жер қатынастары" функционалдық тобы бойынша шығыстарды 2006 жылы ЖIӨ-нiң 1,2%-ы, 2007 жылы 1,2%-ы және 2008 жылы 1,2%-ы деңгейiнде болжау ұйғарылып отыр.
Ауыл, су, орман, балық шаруашылығы, ерекше қорғалатын табиғи аумақтар, қоршаған ортаны және жануарлар дүниесiн қорғау, жер қатынастары саласындағы 2006-2008 жылдарға арналған шығыстардың негiзгi бағыттары:
астықтың ішкі рыногын тұрақтандыру жөніндегi шараларды қабылдау;
отандық ауыл шаруашылығы машиналарын жасау саласын дамыту және машина трактор паркiн жаңарту, ауыл шаруашылығы тауарларын өндiрушілерге сервистiк және техникалық қызмет көрсету жөнiндегi құрылым жасау;
ауылда мал шаруашылығы өнімдерін сатып алумен және сатумен айналысатын мамандандырылған дайындау пункттерiн құру;
қолайлы эпизоотиялық және фитосанитарлық ахуалды қамтамасыз ету;
элиталық тұқым шаруашылығы мен асыл тұқымды мал шаруашылығын дамытуды қолдау;
ауыл шаруашылығы өндiрiсiнiң өнiмдiлігін және ауыл шаруашылығы өнiмдерiн қайта өңдеу үлесiн арттыру;
iс-шараларды iске асыруға жастарды белсендi түрде тарта отырып, орманды және жануарлар әлемiн сақтау мен молықтыру, жасыл көшеттер отырғызу алаңын ұлғайту, елдi мекендердi көгалдандыру және олардың айналасында жасыл аймақтар құру үшiн жағдайлар жасау;
автомобиль және темiр жолдардың бойында көгалдандыру көшелерiн құру;
ауыз судың сапасын және оның қол жетімділігін қамтамасыз ету;
жер қойнауының және қоршаған ортаның тиiстi дәрежеде қорғалуын қамтамасыз ету, қоршаған ортаны қорғаудың ақпараттық жүйесiн құру;
өсiмдiк шаруашылығындағы сақтандыруды қолдау;
ауыл шаруашылығын институционалдық дамыту;
жер реформасын тереңдету, геодезия мен картографияны дамыту негiзiнде жер қатынастарын жетілдiру болады.
Осы функционалдық топ шеңберiндегі бюджет қаражатының едәуiр үлесi аграрлық өндiрiстi қайта өрлетуге және дамытуға, ауылдық инфрақұрылымды құруға және ауылдағы тұрмыс деңгейiн жоғарылатуға бағытталады.
Елдiң азық-түлiк қауіпсiздігін қамтамасыз ету, астықтың экспорттық әлеуетiн ұлғайту, отандық ауыл шаруашылығы тауарларын өндiрушiлердi мемлекеттік қолдау және астық бағасы демпингінiң алдын алу үшін жыл сайын мемлекеттiк ресурстарға белгiленген баға бойынша астығы сатып алынады, көктемгі егiс және егін жинау жұмыстарын жүргізуге аванс беруге мүмкiндiк беретiн фьючерстiк екi деңгейдi астық сатып алу енгiзiлді.
Бұл iшкi астық рыногын тұрақтандыру және реттеу, көктем-жаз кезеңiнде нан және тоқаш-нан өнiмдерi бағасының негізсiз қымбаттауына жол бермеу мақсатындағы, сондай-ақ ауыл шаруашылығы тауарларын өндiрушілердiң тұқым материалына, мал шаруашылығы мен құс шаруашылығының жемге қажеттіліктерiн тұрақты қамтамасыз eтугe және мемлекетаралық келiсiмдердiң орындалуын қамтамасыз етуге арналған кейiнгi интервенциялар үшiн қажет.
Кедейшiлiк пен жұмыссыздықты азайту, халықтың кiрiстерi мен тұрмыс деңгейiнiң өcуi, экономиканың басқа салалары көлемiнiң өсуiн қамтамасыз ету, салық базасын кеңейту және бюджетке түсетiн кiрiстер түсiмiн ұлғайту ауыл шаруашылығын қолдаудың мультипликативтік әсерi болады.
Субсидиялау жолымен ауыл, су шаруашылығын мемлекеттік қолдау көзделiп отыр, мұндағы шаруашылық жүргізудiң қолайсыз әрi тәуекелдi жағдайлары мемлекет көмегiн ақтайды.
Индустриялық-инновациялық даму стратегиясын және алдағы уақытта Дүниежүзiлiк сауда ұйымына (бұдан әрi - ДСҰ) кiрудi ескере отырып, заңды тұлғаларды субсидиялау саясаты еңбек өнiмдiлігін жоғарылатуға және отандық өндiрушілердiң бәсекеге қабiлеттiлiгін арттыруға бағытталған. Келешекте ДСҰ талаптарына сәйкес еңбек өнiмдiлігін және өнiм сапасын apттыруғa жәрдемдесу сияқты субсидиялаудың рұқсат етiлген нысанына көшудi біртіндеп жүзеге асыру қажет.
ДСҰ-ға алдағы кiру отандық ауыл шаруашылығы өнiмдерiнiң бәсекеге қабілеттілiгiне ерекше талаптар қояды. Бұдан әрі ауыл шаруашылығы шикiзатын өндiру және қайта өңдеу саласында кластерлiк бастамаларды iске асыру арқылы аграрлық өндiрiсті индустрияландыру iске асырылатын болады.
Азық-түлік қауiпсiздігін қамтамасыз ету және агроөнеркәсіптік кешеннiң бәсекеге қабiлеттілiгiн арттыру үшiн жағдайлар жасау мақсатында, сондай-ақ ауылдық аумақтарды кешендi дамыту және ауыл тұрғындарын ұлттық стандарттағы өмiр сапасы бар қалыпты өмiрмен қамтамасыз ету үшін "Қазақстан Республикасында агроөнеркәсіп кешенi мен ауылдық аумақтарды дамытуды мемлекеттік реттеу туралы" 2005 жылғы 8 шілдедегi N 66 Қазақстан Республикасының Заңы бекiтiлдi.
Аграрлық азық-түлік рыногында бәсекелестікті дамыту және ел экономикасының бәсекеге қабілеттілігін қамтамасыз ету мақсаттарына сай келетiн аграрлық индустриялық саясатты iске асыру үшін жағдайлар жасау мақсатында Қазақстан Республикасы Үкiметiнiң 2005 жылғы 30 маусымдағы N 654 қаулысымен Қазақстан Республикасының агроөнеркәсiп кешенiн тұрақты дамытудың 2006-2010 жылдарға арналған тұжырымдамасын iске асыру жөнiндегi iс-шаралар жоспары бекiтілдi.
Халықты сапалы ауыз сумен одан әрi қамтамасыз етуге және су ресурстарының тапшылығын қысқартуға бюджет қаражатын бөлу Қазақстан Республикасы Үкiметінiң 2002 жылғы 23 қаңтардағы N 93 қаулысымен бекiтiлген 2002-2010 жылдарға арналған "Ауыз cу" салалық бағдарламасы, Қазақстан Республикасы Президентiнiң 2003 жылғы 10 шілдедегi N 1149 Жарлығымен бекітілген "Қазақстан Республикасының ауылдық аумақтарын дамытудың 2004-2010 жылдарға арналған мемлекеттік бағдарламасы" шеңберiнде жүзеге асырылатын болады.
Тұтастай алғанда, 2002-2005 жылдар кезеңінде сумен жабдықтау объектiлерiн қаржыландырудың ұлғайғаны байқалады.
2003-2004 жылдары негiзiнен республиканың орман және аңшылық шаруашылығы саласындағы басқару жүйесін қайта ұйымдастыру, облыс әкiмдiктерiнде орманды және жануарлар әлемiн қорғау жөнiндегi құрылымдық бөлiмшелердi құру жөнiндегi iс-шаралар аяқталды.
Тұтастай алғанда ерекше қорғалатын табиғи аумақтардың алаңы 2004 жылдан бастап 2005 жыл аралығында 340 мың гектарға ұлғайды және 17 847 мың гектарды немесе Қазақстан Республикасының жалпы аумағының 6,5%-ын құрады.
Ерекше қорғалатын табиғи аумақтарды кеңейту жөніндегі барлық жұмыс Қазақстан Республикасы Үкiметiнiң 2000 жылғы 10 қарашадағы N 1692 қаулысымен бекiтiлген Қазақстан Республикасының Ерекше қорғалатын табиғи аумақтарын 2030 жылға дейiн дамытудың және орналастырудың тұжырымдамасына және 2004 жылы өткен Парламенттiк тыңдаулар ұсынымдарына сәйкес жүргiзіледi.
Қазақстан Республикасы аумақтарының орманды жерлерiн ұлғайту және елдi мекендердi көгалдандыру мақсатында Қазақстан Республикасы Үкiметiнiң 2005 жылғы 25 маусымдағы N 632 қаулысымен бекітiлген Қазақстан Республикасын көгалдандырудың 2005-2007 жылдарға арналған "Жасыл ел" бағдарламасын iске асыру жалғасады.
Қоршаған ортаны қорғау жөнiнде тиiмдi әрi нәтижелi шаралар қабылдау үшiн қолданыстағы тиiстi бағдарламалар шеңберiнде қоршаған ортаның ластану деңгейiн азайту және оның мониторингі жөнiнде шаралар қабылданатын болады.
Ұзақ мерзiмдi перспектива шеңберiнде экологиялық қауiпсiздiктi қамтамасыз ету тұрғысындағы тұрақтылықты дамытуға инвестициялау pecуpc үнемдейтiн технологияларды енгізуге, жаңартылып отыратын энергетикалық ресурстар (су энергиясы, жел және күн энергиясы) әлеуетiн пайдалануға Қазақстан бекiткен жағдайда Киот хаттамасының тетiктерiн пайдалана отырып, парник газының шығарындыларын азайтуға бағытталған жобаларды қаржыландыруға негiзделедi.
Өзен экожүйесiне түсетiн ауыртпалықты азайту және олардың ластануы мен қоқыстануын болдырмау мақсатында iрi елдi мекендердегi ағынды суларды тазарту жөнiндегi iс-шараларға инвестициялар жүзеге асырылады.
Қарағанды облысы Шет ауданындағы шөлейт жерлердi басқару жөнiндегі жобаны iске асыру жалғасады.
Жануарлар дүниесiн сақтау және қорғау мақсатында Қазақстан Республикасы Үкiметiнiң 2005 жылғы 25 наурыздағы N 267 қаулысымен бекiтiлген Тұяқты жабайы жануарлардың сирек кездесетiн және жойылып бара жатқан түрлерi мен киiктердi сақтаудың және қалпына келтiрудiң 2005-2007 жылдарға арналған бағдарламасын iске асыру жалғасатын болады.
"Өнеркәсiп, сәулет, қала құрылысы және құрылыс қызметi" функционалдық тобы бойынша шығыстар шеңберiнде:
биотехнологиялар, ядролық технологиялар саласындағы технопарктердi құру, Алатау кентiнде Ақпараттық технологиялар паркiн дамыту жөніндегі iс-шаралар;
технологиялық және ғылымды қажетсiнетiн өндiрiстерде тiкелей инвестициялардың көлемiн ұлғайту;
мұнай-газ және кен-металлургия кешенi, жаңа материалдар, биотехнологиялар, ақпараттық технологиялар, машина жасау, ауыл шаруашылығы, ғарыштық технологиялар басымды бағыттары бойынша ғылыми зерттеулер жүргiзу;
технологиялық процестердi халықаралық стандарттарға сәйкес келтiру;
экспортқа бағдарланған өндiрiстердi одан әрi дамыту;
жұмыс iстеп тұрған кәсiпорындардың жұмысын тұрақтандыру және тұрып қалған кәсiпорындарды iске қосу, өндiрiстердi өнiмнiң түр-түрiн кеңейтуi және шығарылатын өнiм сапасын жақсартуға қайта бағдарлау жөнiндегі жұмыстарды жалғастыру;
жақын және алыс шeт елдермен бiрлескен кәсiпорындар құру жөнiндегi жұмысты жалғастыру;
мемлекеттік сатып алу жүргізу кезiнде ұлттық компаниялар, мемлекеттiк органдар мен мекемелер сатып алатын өнiмдердiң республикадағы өндiрiсiн ұйымдастыру болады.
2003 жылы экономика салаларын әртараптандыру және дамудың шикізаттық бағдарынан ауытқу жолымен елдiң тұрақты дамуына қол жеткiзуге бағытталған Индустриялық-инновациялық даму стратегиясын iске асыру басталды. 2003-2005 жылдар кезеңiнде дайындық сипатындағы іс-шаралар жүзеге асырылды. Бұл кезеңде қажетті қосалқы база қалыптасуы және даму институттарының тиімді жұмыс iстеуi жолға қойылуы тиiс.
Құрылған даму институттарының жүйелі жұмысын қамтамасыз ету мақсатында жекелеген даму институттарын капиталдандыру жалғастырылады.
Стратегияны iске асырудың екiншi кезеңi (2006-2010 жылдар) Стратегияның іс-шараларын iске асырудың белсендi кезеңiне айналады деп танылуда, бұл ғылым мен техника жетiстiктерi, сондай-ақ халықаралық деңгейдегi мамандар даярлау негiзiнде қуаттарды құру мәселелерін кешендi шешуге мүмкіндік бередi. Бұл кезеңде негiзiнен ғылыми-инновациялық инфрақұрылым қалыптастырылады және өнеркәсiптi жаңғырту мен экономика құрылымын әртараптандыруға бағытталған жобалар iске асырыла бастайды.
Отандық және шетелдiк ғылыми әлеуеттi пайдалану негiзiнде бәсекеге қабілетті түпкi өнiм жасауды қамтамасыз ететiн ашық түрдегі инновациялық жүйе қалыптастыру мақсатында Қазақстан Республикасы Үкiметiнiң 2005 жылғы 25 сәуiрдегi N 387 қаулысымен "Қазақстан Республикасының ұлттық инновациялық жүйесін қалыптастыру және дамыту жөнiндегi 2005-2015 жылдарға арналған бағдарлама" бекiтілдi.
Бұл бағдарлама шеңберiнде мемлекет венчурлік капиталға сұранысқа да, оның ұсынысына да:
венчурлiк қорларды құруға қатысу;
институционалдық инвесторлар мен қаржы институттарының венчурлiк инвестициялауға қатысуы үшін жағдай жасау;
жеке инвесторлар желiсiн ("бизнес қамқоршысы") құруға жәрдемдесу;
венчурлiк инвестициялардың өтiмділігін қамтамасыз ету;
ғылыми-зерттеу және тәжірибе-конструкторлық әзірлемелер (ҒЗТКӘ) мен инновациялық жобаларды қаржыландыруда жеке капиталмен әрiптестiк;
инновациялық жобаларды iске асыруда инвестицияларды мемлекеттік сақтандыру жүйесін құру;
инновациялық менеджментті, оның iшiнде венчурлік қорлардың менеджмент қызметiн жүзеге асыратын кәсiби басқару институттары (басқарушы компаниялар) болуын дамытуға жәрдемдесу жолымен ықпал ететiн болады.
Сондай-ақ 2006 жылы металлургия кешенiнде, машина жасауда, радио электроникасында және байланыста жоғары технологиялы, импорт алмастыратын және экспортқа бағдарланған өнiм өндiрiсiн ғылыми-техникалық қамтамасыз етуге тиiстi қаражат бөлу көзделiп отыр.
"Көлiк және коммуникация" функционалдық тобы бойынша шығыстарды 2006 жылы ЖIӨ-нiң 1,7 %-ы, 2007 жылы 1,9%-ы және 2008 жылы 1,7%-ы деңгейiнде болжау ұйғарылып отыр.
Көлiк-коммуникация кешенiн дамытудың негiзгi мақсаты оны тұрақты қарқынды дамыту және экономика мен халық тарапынан көлiк қызметтерiне сұраныс өзгерген кезде жедел ден қоюды қамтамасыз ету және оны толық көлемде қанағаттандыру болып табылады.
Оған қол жеткiзу үшiн мынадай мiндеттердi iске асыру:
көлiк процестерiнiң барынша тиiмдiлiгiне қол жеткiзу және iшкi, транзитті және экспорттық-импорттық бағыттарда түпкi өнiм құнындағы көлiктiк құрамды азайту, Қазақстанның көлiк жүйесiн әлемдiк көлiк жүйесiне бiрiктiру;
ұлттық көлiк заңнамасын өңiрлiк және халықаралық ұйымдар шеңберiндегi халықаралық заңнамамен үйлестіру;
бiрыңғай экономикалық кеңiстiктi нығайту және өңiраралық байланыстарды дамыту, сондай-ақ экономикалық даму мен әлеуметтiк тұрақтылыққа кепiлдiк беретiн деңгейде көлiктiк қол жетiмділіктi арттыру;
көлiк әлеуетін дамыту және оны тиiмдi пайдалану;
көлiк процестерiнiң қауiпсiздiгiн қамтамасыз ету, көлiктегi оқиғалардың санын және ауыртпалығын төмендету;
экологиялық қауiпсiздiктi қамтамасыз eту және энергетикалық ресурстарды ұтымды пайдалану;
көлiк секторында қолайлы инвестициялық ахуал қалыптастыру қажет.
2006-2008 жылдарға арналған көлiк және коммуникация саласындағы шығыстардың бағыттары:
автомобиль жолдарын, су көлiгін және ғарыш қызметiн дамытуға бағытталған инвестициялық жобаларды iске асыру;
транзиттi әуе кеңістiгін, оның iшiнде қазақстандық әуежайларды пайдалана отырып кеңейту;
автомобиль жолдарын пайдалануға болатын жағдайда қамтамасыз ету;
радиожиiлiк спектрi және радио-электрондық құралдар мониторингі жүйесiн құру және оны техникалық сүйемелдеу;
мемлекеттік техникалық өзен флотын жақсарту және жаңғырту;
су жолдарының кеме жүретiн жағдайда болуын қамтамасыз ету және шлюздердi ұстау;
әлеуметтiк маңызы бар бағыттарда темiр жол жолаушылар тасымалын субсидиялау;
темiр жол саласының стандарттарын әзiрлеу;
ауылдағы байланыс операторларының әмбебап байланыс қызметтерiн көрсету жөнiндегі залалдарын өтеу;
қалалық телекоммуникация желiлерiнiң абоненттерi болып табылатын, әлеуметтік қорғалатын азаматтарға телефон үшiн абоненттiк төлем тарифiнiң көтерiлуiн өтеу;
ауылда почта байланысының инфрақұрылымын құру және қайта жаңарту болады.
Қазақстан Республикасы Үкiметiнiң 2005 жылғы 9 желтоқсандағы N 1227 қаулысымен Қазақстан Республикасының автожол саласын дамытудың 2006-2012 жылдарға арналған бағдарламасы бекiтiлдi.
Аталған салада қазiргi жол желiсiн күтiп-ұстау, пайдалану және жолдарды салу, қайта жаңарту арасындағы оңтайлы теңгерiмге қол жеткiзу саясатын жүргізу қажет.
Қазақстанның климат жағдайын ескере отырып, автомобиль жолдарын салу мен ұстаудың халықаралық стандарттарына көшу жөнiнде жұмыстар жүргiзу жоспарланып отыр.
Қазақстан Республикасы Үкiметiнiң 2004 жылғы 6 ақпандағы N 145 қаулысымен бекiтiлген Қазақстан Республикасының темiр жол көлiгін қайта құрылымдаудың 2004-2006 жылдарға арналған бағдарламасын iске асыру шеңберiнде мемлекет пен қоғам үшiн темiр жол көлiгi қызметiнiң оңтайлы жүйесiне қол жеткiзу үшiн жолаушылар көлігін одан әрi дамыту жөнiндегi iс-шаралар, оның iшiнде республикалық бюджет қаражаты есебiнен әлеуметтік маңызы бар бағыттар бойынша жолаушылар тасымалын субсидиялау жалғасады.
Қазақстан Республикасындағы ғарыш қызметiн одан әрi дамыту, оның iшiнде:
байланыс пен хабар таратудың қазақстандық ғарыш жүйесiн дамыту;
"Байқоңыр" ғарыш айлағында "Бәйтерек" зымыран-ғарыш кешенiн құру жалғасады.
Сондай-ақ 2006-2008 жылдары экономиканың және қоғамның қажеттілiгiне сәйкес келетiн және сыртқы рыноктарға шығуды қамтамасыз ететiн коммуникациялардың техникалық жағдайын жақсарту, коммуникациялардың ұтымды желiсiн қалыптастыру көзделiп отыр.
Тарифтердi қайта теңгерiмдеу қызметкер мен абоненттер санаттары арасындағы кросс-субсидиялауды жоюға және телекоммуникациялық рыноктың әрбiр секторында бәсекенiң пайда болуы үшiн экономикалық негiздер құруға бағытталған. Ол тарифтердi мемлекет жалпыға бiрдей қол жетімдi қызметтер пакетiне жатқызғандардан басқа барлық қызметтерге қалыпты рентабелділiктi қамтамасыз етуге дейiн жеткiзудi көздейдi.
Тарифтердi кезең-кезеңiмен қайта теңгерiмдеудi жүзеге асыру жоспарланып отыр. Бұл ретте қалаларда тарифтердi толық қайта теңгерiмдеудi жүзеге асыру және оларды нарықтық негiзделген деңгейге дейiн жеткiзу ұйғарылып отыр, бұл операторларға өз шығындарының орнын толтыруға және пайдалылықтың осы рынок сегментiндегі бәсеке нәтижесiнде белгiленетiн белгiлi деңгейiн алуға мүмкiндiк бередi. Ауылдық жерлердегi қайта теңгерiмдеу тарифтерiнiң төмендеуi болжанып отырған қалааралық және халықаралық байланыс қызметтерi бойынша жүзеге асырылады. Ауылдағы жеке тұлғалар үшiн абоненттiк төлем қызметтердiң өзiндiк құнын ақтамайтын бұрынғы деңгейде қалады.
"Басқалар функционалдық тобы бойынша шығыстарды 2006 жылы ЖIӨ-нiң 1,5%-ы, 2007 жылы 1,7%-ы және 2008 жылы 1,1%-ы деңгейiнде болжау ұйғарылып отыр.
Шағын кәсiпкерлiк инфрақұрылымын кеңейту маңызды аспектiлердiң бiрi болады. "Шағын кәсiпкерлiкті дамыту қоры" акционерлiк қоғамының базасында (бұдан әрi - Қор) "үлкен қаржы маркетi" құрылады.
Қорға жарғылық капиталын ұлғайту үшiн, оның iшiнде:
шағын кәсiпкерлiк субъектiлерiне одан әрi шағын кредиттер берудi қамтамасыз ету үшiн Қордың жүз пайыз қатысуымен шағын кредит беру ұйымдарын құру үшiн;
олардың жеке инвесторлар мен банктерден кредиттер алған кезде шағын кәсiпкерлiк субъектілерi үшiн кепiлдiк беру жүйесiн құру үшiн;
жобалық кредит берудi қаржылық қолдау үшiн, франчайзинг негiзiнде жобаларды қаржыландыру, бизнес-жобаларды әзiрлеу үшiн, одан кейiн оларды конкурстық негiзде шағын кәсiпкерлiк субъектiлерiне берумен олардың бастапқы элементтерiн iске асыру үшiн, оларды одан кейiн қайта құрылымдап және кәсiпкерге бере отырып, дайын бизнесті сатып алу жөнiндегi жобаларды қаржыландыру үшiн 2005 жылы республикалық бюджеттен 11 миллиардтан астам теңге бөлiнді.

5. Бюджеттiк кредит беру

Бюджеттiк кредит беру саясаты экономика саласында шешiмдердi қабылдау рәсiмдерiне қойылатын талаптардан туындайды.
2006-2008 жылдарға арналған бюджеттiк кредит берудiң мақсаттары экономика салаларында бәсекелi ортаны қалыптастыру әрi дамыту, сондай-ақ адами капиталды дамыту болып табылады. Бюджеттiк кредит беру мемлекеттiк және салалық (секторалдық) даму бағдарламалары шеңберiнде жүзеге асырылады және олардың уақыттық шеңберлерi болады.
Бюджеттiк кредиттер мынадай негiзгi бағыттар бойынша берiледi:
инвестициялық жобаларды (бағдарламаларды) қаржыландыру;
мемлекеттiк кепiлдiктер бойынша мiндеттемелердi орындау;
жергiлiктi атқарушы органдарға, оның iшінде жергiлiктi бюджеттердiң кассалық алшақтығын жабуға кредит беру;
қаржы агенттiктерi мәртебесi бар қаржылық даму институттарына кредит ресурстарын бepу.
Жүргiзілетiн сыртқы саясатқа қарай бұдан былай қарыз алушылардың санаттары шетелдік мемлекеттермен толықтырылуы мүмкiн.
Жергiлiктi атқарушы органдардың қарыз алуы республикалық бюджеттен инвестициялық жобаларды қаржыландыруға, сондай-ақ кассалық алшақтықты жабуға бюджеттiк кредиттер алу нысанында ғана жүзеге асырылатын болады.
Жергiлiктi атқарушы органдардың кредит саясаты тек мемлекеттiк, салалық (секторалдық) және өңiрлiк даму бағдарламаларын iске асыруға ғана шоғырландырылады. Жергiлiктi бюджеттерден бюджеттік кредит беру қарыз берушi банктер мен қаржы агенттігi мәртебесi бар қаржылық даму ұйымдары арқылы жүзеге асырылады.
Қаржы агенттіктерi мәртебесi бар қаржылық даму ұйымдарына бюджеттік кредит берудi тиiстi қаржы жылына арналған республикалық бюджет туралы заңда нақты қаржылық даму ұйымына кредит беруге қаражат көздей отырып, осы орайда бұл қаражатты пайдаланудың мақсаттары мен бағыттарын айқындай отырып, кредит ресурстарын беру жолымен жүзеге асырған орынды.
Қазақстан Республикасында тұрғын үй құрылысын дамытудың мемлекеттік бағдарламасы шеңберiнде 2005-2006 жылдары 84 млрд. теңге сомасында Қазақстанның тұрғын үй құрылыс жинақ банкiне жеңiлдiктермен кредит беру және жергіліктi атқарушы органдарға тұрғын үй салуға сыйақының нөлдiк ставкасы бойынша бюджеттiк кредит беру, сондай-ақ 2007 жылы 2005 жылы кредитке берілетiн 42 млрд. теңгенi қайта инвестициялау жүзеге асырылатын болады.
Орта мерзiмдi перспективада кредит қаражатын тиiмдi пайдалануға, кредиттердi қайтару жөнiндегi мiндеттемелердiң орындалуын қамтамасыз етуге қойылатын талаптарды жоғарылатуға, қарыз алушылардың бюджет алдындағы мерзiмi өткен берешектерiн азайтуға жәрдем ететiн бюджеттiк кредит беру рәсiмдерi мен тетiктерiн жетiлдiру жалғасатын болады.
Орта өлшемдi қарыз алу ставкасының болжанып отырған төмендеуiне байланысты түпкiлiкті қарыз алушылар үшiн пайыздық ставкаларды азайту мүмкiндiгi пайда болады, бұл кейiннен сыйақы ставкасын өтеу практикасынан бас тартуға мүмкiндiк бередi.

6. Қаржы активтерiмен жасалатын операциялар

Орта мерзiмдi перспективада мемлекеттік активтердi басқару саласындағы мемлекеттiк саясат экономиканың стратегиялық маңызды салаларын дамытуды, соның iшiнде мемлекеттiк меншiктiң мақсаты әрi тиiмдi пайдаланылуын бақылау жүйесiн қалпына келтiру және күшейту, мемлекеттік меншiктiң құрылымын оңтайландыруды жүзеге асыру жолымен реттеуге бағытталған.
Қаржы активтерiн сатып алу экономиканың стратегиялық салаларына мемлекет тарапынан елдiң экономикалық қауiпсiздiгiн қамтамасыз етуге, сондай-ақ оларды тиiмдi дамытуға бағытталған тиiстi бақылау орнату құралдарының бiрi болып табылады.
Мемлекеттiк меншiкке заңды тұлғалардың акцияларын, қатысу үлестерiн сатып алу Қазақстан Республикасындағы мемлекеттiк мүлiктi басқару және жекешелендiру тұжырымдамасына сәйкес жүзеге асырылатын болады. Жалпы мемлекеттік мiндеттердi орындау мақсатында экономиканың стратегиялық салаларында жұмыс iстейтiн, бiрақ меншiк иелерiн тиiмдi басқармайтын кәсiпорындардың акциялары, қатысу үлестерi, сондай-ақ қоғамдық және әлеуметтік маңызды кәсiпорындардың акциялары, қатысу үлестерi сатып алу (иелiкке алу) объектiлерi ретiнде танылатын болады.
Халықаралық ұйымдардың бағалы қағаздарын сатып алу қолданыстағы заңдар шеңберiнде жүзеге асырылады және Қазақстан Республикасының мүдделерiн халықаралық деңгейде қорғауға бағытталады.
Мемлекеттің қаржы активтерi - акциялардың мемлекеттік пакеттерiн, жарғылық капиталына мемлекет қатысатын заңды тұлғалардың және мемлекеттiк меншiктiң өзге де объектiлерiнiң қатысу үлестерiн сату - тиiсті бағдарламалық құжаттарды iске асыру шеңберiнде белгiлi бiр салалар мен нақты кәсiпорындарға қатысты жекешелендiру мақсаттары мен мiндеттерiне сәйкес жүзеге асырылады.

7. Бюджетаралық қатынастар

Ескерту. 7-тарауға өзгерту енгізілді - ҚР Үкіметінің 2006.05.15. N 396 қаулысымен.

Орта мерзiмдi кезеңдегі бюджетаралық қатынастар саясатының негізгi мақсаты мемлекеттік басқарудың барлық деңгейлерiне бекiтілiп берiлген мемлекеттiк қызметтердi толық көрсетуi және өздерiне жүктелген функцияларды жүзеге асыруы үшін оларды жеткiлiктi қаржы қаражатымен қамтамасыз ету болып табылады.
Бюджетаралық қатынастар Бюджет кодексiнде белгiленген қағидаттардан және түсiмдер мен шығыстардың бюджет деңгейлерi арасында бөлiнуiнен бастау алады әрi өзара қатынастардың, ең алдымен, облыс-аудан деңгейiндегi анықтығы мен тұрақтылығын қамтамасыз етуге, әрбiр басқару деңгейiнiң дербестiгiн күшейтуге, сондай-ақ тиiмдi бюджет саясатын жүргiзуге бағытталған.
Бюджет кодексiне сәйкес бюджетаралық қатынастар ресми трансферттер мен бюджеттiк кредиттер арқылы, облыстық және аудандық бюджеттер арасында, сондай-ақ кiрiстердi бөлу нормативтерiмен реттелетiн болады.
Ресми трансферттер жалпы сипаттағы ресми трансферттер, ағымдағы мақсатты трансферттер, дамуға мақсатты трансферттер болып бөлiнедi.
Аумақтардың экономикалық дамуының тым күшті саралануы салдарынан кiрiс базасының өңiрлер арасында бiркелкi бөлiнбеуiне байланысты халықтың мемлекеттiк сектордың қызметтер көрсетуiне тең қол жеткізуiне жету үшiн өңiрлердiң бюджеттiк қамтамасыз етiлу деңгейiн теңестіру саясаты жүргiзiледi.
2005 жылдан бастап үш жылдық кезеңге арналған жалпы сипаттағы ресми трансферттердiң көлемiн айқындау Қазақстан Республикасының Үкiметi айқындаған жалпы сипаттағы ресми трансферттердi есептеу әдiстемесi негізiнде жүргiзіледi.
Республикалық және облыстық бюджеттер, республикалық маңызы бар қала, астана бюджеттері арасындағы бюджеттiк субвенциялар мен алып қоюлардың 2005-2007 жылдарға арналған көлемi Қазақстан Республикасының Заңымен, ал облыстық бюджет пен аудандар (облыстық маңызы бар қалалар) бюджеттері арасында - абсолюттi көрiнiсте облыстық мәслихаттардың шешiмдерiмен бекітілген.
Орта мерзiмдi кезеңге арналған субвенциялар мен алып қоюлардың мөлшерiн бекiту тұрақтылығы жергілiкті атқарушы органдардың салық әлеуетiн ұлғайтуға мүдделілiгiн, жергiлiктi бюджеттердің шығыстарын жоспарлаудың анықтығын қамтамасыз етедi. Жергілiкті атқарушы органдар республикалық бюджет жобасының жасалуын күтпей, жергіліктi бюджет жобасын қалыптастыруды жүзеге асыруға мүмкiндiк алады.
2007 жылы "Республикалық және облыстық бюджеттер, республикалық маңызы бар қала, астана бюджеттерi арасындағы 2008 - 2010 жылдарға арналған жалпы сипаттағы ресми трансферттердiң көлемi туралы" Қазақстан Республикасы Заңының жобасы әзiрленетiн болады.
Бұл үшiн жалпы сипаттағы ресми трансферттердiң көлемiн есептеудiң Конституциямен кепiлдiк берiлген, мемлекеттiк қызметтерге халықтың тең қол жеткiзуiн қамтамасыз ету бөлiгiнде өңiрлердiң бюджеттiк қамтамасыз етiлуiн теңестiруге, орта мерзiмдi кезеңге арналған субвенциялар мен алып қоюлар мөлшерiн тұрақты бекiтуге бағытталған жаңа әдiстемесi әзiрленетiн болады.
Жалпы сипаттағы ресми трансферттердiң үш жылдық көлемiнiң әрекет ету кезеңiнде мақсатты ағымдағы трансферттер бюджетаралық қатынастарды реттеу құралы болады.
Алдағы кезеңде төмен тұрған бюджеттерге қосымша функциялардың шығасыларды тиiстi өтеусiз жүктелуiне жол бермеу қағидаты қатаң сақталады.
Жоғары тұрған органдар жалпы сипаттағы ресми трансферттердiң үш жылдық көлемiнiң әрекет ету кезеңiнде жергiлiктi бюджеттер шығыстарының ұлғаюына немесе кiрiстерiнiң азаюына әкеп соғатын нормативтiк құқықтық актілердi қабылдаған жағдайда, төмен тұрған бюджеттердің шығасыларын өтеу мақсаты ағымдағы трансферттердi бөлу жолымен жүргiзіледi.
2005 жылғы 1 шілдеден бастап мемлекеттік қызметшілер мен бюджет саласы қызметкерлерiнiң жалақысы орта есеппен 32%-ға, 2007 жылдан бастап 30%-ға көтерiледi, сондай-ақ кәсiптiк орта білім беретiн ұйымдар оқушыларының стипендия мөлшерi екі еседен астам ұлғайтылады.
Жалақы мен стипендияның көтерілуiне байланысты шығасыларды өтеуге республикалық бюджеттен жергiлiктi бюджеттерге ағымдағы нысаналы трансферттер көзделген.
Ағымдағы нысаналы трансферттер қолданыстағы және әзiрленетiн мемлекеттік, салалық (секторалдық) немесе өңiрлiк бағдарламаларды орындауға берiлетiн болады.
Нысаналы даму трансферттерi мемлекеттiк, салалық (секторалдық) бағдарламаларды көзделген жергілiктi бюджеттiк инвестициялық жобаларды (бағдарламаларды) iске асыру үшiн беріледi.
Бұл ретте төмен тұрған бюджеттерге нысаналы даму трансферттерiн бepу, олардың көлемi өңiрлердің бiлiм беру мен денсаулық сақтаудың басымды мекемелерi желісімен, сумен жабдықтау қызметтерiнiң көрсетiлуiмен қамтамасыз етілу деңгейін теңестіру мiндеттерiмен өзара байланысты болады.
Бюджеттік даму бағдарламаларының орта мерзiмдi кезеңге арналған жергiлiктi деңгейдегі басымды бағыттары бiлiм бepу, денсаулық сақтау, ауыз сумен жабдықтау объектілерiн салу және тұрғын үй салу болады.
Нысаналы трансферттердi тек мақсатты бағытына сәйкес пайдалану мүмкiндiгiне байланысты, оларды пайдалану тиiмдiлiгін бақылауды күшейтуге ерекше назар аударылатын болады.
Алдағы үш жылдық кезеңде билiктi одан әрi орталықсыздандыруға, мемлекеттік басқару жүйесін реттеуге және оның тиiмділігін арттыруға бағытталған атқарушы билiк реформасы жалғасады. "Қазақстан Республикасындағы жергiлiктi өзiн өзi басқару туралы" Қазақстан Республикасының Заңы және Жергiлiктi өзiн өзi басқаруды қолдаудың және дамытудың 2006-2008 жылдарға арналған мемлекеттiк бағдарламасы әзiрленедi.
2006 жылдан бастап мәслихаттардың бақылау өкілеттiктерiн кеңейту көзделіп отыр.
Бюджетаралық қатынастар саясаты жүргiзiлген жұмыс нәтижелерiмен үйлестiрiледi.

8. Мемлекеттiк және мемлекет кепілдік берген қарыз алу мен борышты басқару

Ескерту. 8-тарауға өзгерту енгізілді - ҚР Үкіметінің 2006.05.15. N 396 қаулысымен.

Мемлекеттiк және мемлекет кепілдiк берген борыш мемлекеттiң көптеген мемлекеттік бюджет, инфляция деңгейi, шетелдiк инвестициялар, төлем балансы, ақша-кредит саясаты және валюта жүйесi сияқты құрамдауыштарына ықпал ететiн, оның қаржы жүйесiнiң негiзгі бөлiгі болып табылады.
Елдiң iшкi экономикалық тұрақтылығы және Қазақстан Республикасының халықаралық қаржы рыноктарындағы ұстанымы мемлекеттiк борышты тиімдi басқаруға байланысты. Сыртқы берешек дағдарысы экономикалық, сондай-ақ әлеуметтік-саяси сипаты бар келеңсіз салдары болуы мүмкін.
2005 жылғы 1 қаңтардағы жағдай бойынша үкiметтiк борыш 586,4 млрд.теңге (ЖIӨ-ге 10,6 %) немесе 4,5 млрд. АҚШ долларын құрады.
Мемлекет кепілдік берген борыш 82,3 млрд.теңге (ЖIӨ-ге 1,4%) немесе 0,6 млрд.теңге АҚШ долларын құрады.
Қазақстан Республикасының үкiметтiк және мемлекет кепiлдiк берген борышы 668,7 млрд.теңге (ЖIӨ-ге 11,4%) немесе 5,1 млрд.теңге АҚШ долларын құрады.
ЖІӨ-ге қатысты үкіметтік борыш 2000 жылдан бастап төмендейді және болжамдар бойынша осы үрдіс сақталатын болады.

2-диаграмма

(қағаз мәтіннен қараңыз)

Үкіметтік борыштың құрылымындағы Қазақстан Республикасы Үкіметінің ішкі борышының үлесі 2005 жылғы 1 қаңтардағы жағдай бойынша 39,4% (231,1 млрд.теңге немесе 1,8 млрд. АҚШ доллары) құрады, Қазақстан Республикасы Үкіметінің сыртқы борышының үлесі 60,6% (355,3 млрд. теңге немесе 2,7 млрд. АҚШ доллар) құрады.
Үкіметтік борыштың құрылымындағы сыртқы борыш үлесі де азаю үрдісіне ие.

3-диаграмма

Үкіметтік борыш құрылымының 2000-2004 жылдардағы серпіні

(қағаз мәтіннен қараңыз)

2005 жылғы 1 қаңтарға үкiметтiк борыштың iшкi құрылымында жалпы көлемнiң (205,5 млрд.теңге немесе 1,6 млрд. АҚШ доллары) 89%-ын мемлекеттік орта мерзiмдi қазынашылық мiндеттемелер (МЕОКАМ), 9% - мемлекеттік қысқа мерзiмдi қазынашылық мiндеттемелер (MEККAM) құрады.
2005 жылғы 1 қаңтарға үкiметтік борыштың сыртқы құрылымындағы халықаралық қаржы ұйымдарына мiндеттемелер (Халықаралық Қайта Құру және Даму Банкi, Еуропа Қайта Құру және Даму Банкi, Ислам Даму Банкi) үкiметтiк сыртқы борыштың жалпы көлемiнiң 52,6%, шетел мемлекеттерiнiң үкiметтерiне (Caуд Аравиясы, Кувейт, Австрия, Швеция, Корея, Жапония, Германия, БАӘ) - 25,4%, шетелдiк коммерциялық банктерге - 9,2%, капиталдың халықаралық рыноктарына эмиссиялайтын мемлекеттік бағалы қағаздар - 12,8% құрады.
Үкiметтік сыртқы борыштың валюталық құрылымы жеткілiктi дәрежеде әртараптандырылмаған. 2005 жылғы 1 қаңтарға АҚШ долларының үлес салмағы 70,6%-ды құрады, жапон йені - 24,4%, арнайы қарыз алу құқықтары - 2,1%, евро - 1,1%, өзгелерi - 1,8%.
Қазiргі уақытта қалыптасқан АҚШ долларының едәуiр басым болуымен сыртқы борыштың валюталық құрылымы айтарлықтай валюталық тәуекелдерге бейiм. Валюталық тәуекелдерге байланысты шығасыларды азайту мақсатында Қазақстан Республикасы Үкiметiнiң борыштық портфелiн әртараптандыру қажет.
Халықаралық ұйымдардың бағалауы бойынша Қазақстан Республикасы қалыпты борыш деңгейiмен бір тұрғынға орташа кiрiс деңгейi бар елдер тобына жатады. Қазақстан Республикасының үкіметтік және мемлекет кепiлдiк берген борышының көрсеткіштерi 1992 жылғы 7 ақпандағы Маастрихск шартында Еуропалық Одақ елдері үшiн белгіленген мемлекеттік борыш жөнiндегi макроэкономикалық көрсеткiштер өлшемдерiнен аспайды.
Елдегi экономикалық тұрақтылық пен тартымды инвестициялық ахуал елдiң беделiнде оң тұрғыдан көрiндi.
Қазақстан Тәуелсiз Мемлекеттер Достастығы елдерi арасында бiрiншi болып қазiргі таңда үш озық халықаралық рейтингтік агенттiктердiң инвестициялық сынып рейтингіне ие.
"Moody's Investors Service" халықаралық рейтингтік агенттiктiң барлық рейтингтерi бойынша болжамдар "оң", Standard & Рооr's және Fitch Rating's Ltd. халықаралық рейтингтiк агенттіктер рейтингтерiнiң "тұрақты" деген болжамы бар.
2005 жылдың қаңтарында Экономикалық ынтымақтастық және даму ұйымы Қазақстанның рейтингін көтеру және республиканы 5-тен 4-шi тәуекел тобына ауыстыру туралы шешiм қабылдады.

10-кесте

Көрсеткiштердiң атауы	ЕО елдерi үшiн	Қазақстан
Yкiметтік борыштың ЖIӨ-ге қатынасы, %	60	10,0
Сыртқы үкiметтiк борыш көлемiнiң тауарлар мен қызметтер экспортына қатынасы, %	200	12,1
Сыртқы үкiметтік және мемлекет кепiлдiк берген борыш көлемiнiң ЖIӨ-ге қатынасы, %		7,5

2006-2008 жылдары Қазақстан Республикасы Yкiметінің мемлекеттiк және мемлекет кепiлдiк берген қарыз алу мен борыш саласындағы саясаты мынадай екі бағытта iске асырылатын болады:
жүргізіліп жатқан жинақтар саясатын ескере отырып, қалыптасып отырған бюджеттің мұнай емес тапшылығы мөлшерi негiзiнде республикалық бюджет пен үкiметтiк борыш тапшылығының өлшемдерiн айқындау;
үкiметтік борыш құрылымындағы сыртқы борыш үлесін біртіндеп азайту.
Республикалық бюджет тапшылығы мен үкіметтік борыш параметрлерiн айқындау жүргізіліп жатқан жинақтау саясатын ескере отырып, бюджеттiң қалыптасып отырған мұнайдан тыс тапшылығының мөлшері негiзiнде жүзеге асырылады.
Экономикалық өсу жағдайларында, әсiресе табиғи ресурстардың бір бөлігін қаржы активтеріне айырбастауға ұмтылушы елдер үшін экономиканың "тым қызып кетуiн" болдырмау мақсатында бюджет тапшылығы мен мемлекеттiк борыш мөлшерiн қысқартудың орынды екендігіне әлемдік тәжiрибе куә.
Мысалы, 1995 жыл соңындағы жағдай бойынша Норвегияның мемлекеттік борышы шамамен 43,5 млрд. АҚШ долларын құрады. Алайда, бюджет профицитiнiң мақсатты бағытталу саясатын жүргiзу нәтижесінде 2000 жылдың аяғында мемлекеттік борыш 30,4 млрд. АҚШ долларға дейiн қысқарды. Бұл ретте, экономиканың "тым қызып кетуiн" болдырмау мақсатында бiр мезгiлде мұнай өнiмдерiн сатудан түскен қаражаттың жоспардан тыс түсімдерін Мұнай қорында жинақтау жүргізілді (1990 жылы мұнай бағалары өсуiнiң құбылуына байланысты құрылған болатын, Қорға алғаш түскен түсімдер 1996 жылы шамамен 300 млн. АҚШ долларын құрады. 2002 жылдың соңындағы жағдай бойынша Мұнай қорының активтерi 91,3 млрд. АҚШ долларын құрады, бұл елдiң мемлекеттік бюджетiнен (2002 жылы шамамен 77 млрд. АҚШ доллары) асып түсті.
Нәтижесiнде 3-5 жыл iшiнде Норвегия үкiметтiк борыш мөлшерiн едәуiр қысқартуға қол жеткiздi. Бұл peттe, Мұнай қорында жинақталған қаражат Үкiметтiң қабылданған мiндеттемелерiн орындау қабiлетіне кепiлдiк бередi және дефольттың басталу мүмкiндігін болдырмайды, өйткенi қазiргi уақытта елдiң мемлекеттік борышы Мұнай қоры мөлшерiнiң кемiнде 45 %-ын құрайды (2002 жылдың соңындағы жағдай бойынша Норвегияның мемлекеттiк борышы 2001-2002 жылдар кезеңiнде негiзiнен АҚШ долларына норвегия кроны бағамының нығаюы нәтижесiнде доллар көрiнiсiнде ұлғая отырып, 39,3 млрд. АҚШ долларын құрады).
Сонымен қатар, бiздiң елде қалыптасқан жағдай бойынша Қазақстан Республикасы бiр жағынан, Ұлттық қор арқылы әлемдiк қор рыноктары мен несиелiк капитал рыноктарына қаржы ресурстарын инвестициялайды, ал екiншi жағынан сыртқы қарыздарды тартады. Бұл ретте тартылған қарыздарға қызмет көрсетуге арналған шығыстар Ұлттық қор активтерiн түрлі қаржы құралдарына орналастырудан түскен кiрiстерден асып түседi, бұл сайып келгенде жүргізiлетін қарсы операциялар бойынша терiс маржаны қалыптастырады. Ел нетто-кредитор болып отырған шақта, мұндай практиканы жалғастыруға жол бермеу керек. Ұлттық қор активтерiмен жасалатын операциялардан алынатын кiрiстер сомасы осы уақыт кезеңiндегі үкiметтiк борышқа қызмет көрсетуге арналған шығыстар сомасынан артық болуы тиiс. Бұл шартты орындау үшiн бюджеттiң мұнайдан тыс тапшылығы мен үкiметтік борыш мөлшерiн қысқарту қажет.
Активтердi елеулi қысқартуға жол бермеу мақсатында бюджет тапшылығын үкiметтiк қарыз алу есебiнен қаржыландыру деңгейi бес жылдық кезең үшiн орташа жылдық мәнде ЖIӨ-нiң 1%-ынан аспайтын мөлшерде шектелетiн болады.
Мемлекеттiң борышты азайту саясатына бейiмдiлiгi Қазақстан Республикасының егемен кредиттік рейтингін арттыруға жәрдем етедi.
Сонымен қатар, мұнайға әлемдiк баға төмендеген және елдегі экономикалық ахуал нашарлаған жағдайда экономикалық өсудi ынталандыру мақсатында бес жылдық кезең үшiн орташа мән шеңберiнде қосымша инвестициялар тарту арқылы бюджет тапшылығын ұлғайтуға қайта бағдарлануға болады.
Үкiметтiк борыш құрылымындағы сыртқы борыш үлесiн бiртiндеп азайту республикалық бюджет тапшылығын қаржыландырудың жалпы құрылымындағы сырттан қарыздар есебiнен республикалық бюджет тапшылығын қаржыландыру үлесін азайту жолымен жүзеге асырылатын болады.
Борыштық портфельдiң бар құрылымы дағдарыстың және валюталар бағамының, энергия көздерiне пайыздық ставкалар мен әлемдiк бағамдардың ауытқуы нәтижесiнде қаржы шығасыларының пайда болу тәуекелiне едәуір бейiм және осы көзқарас тұрғысынан алғанда осал, экономикалық қауiпсiздiктiң өлшемдеріне сәйкес келмейтiн болып табылады. Үкiметтiң борыштық портфелiн әртараптандыру мақсатында бiр мезгiлде iшкi рыноктағы қарыз алуды ұлғайта отырып, сыртқы қарыз алу көлемін қысқарту қажет.
Iшкi қарыз алу көлемiн ұлғайту зейнетақы активтерiн орналастыру үшiн жинақтаушы зейнетақы қорларына сенiмдi әрi өтiмдi қаржы құралдарын (мемлекеттiк бағалы қағаздарды) беру қажеттігімен байланысты.
Қазақстан Республикасы Yкiметiнiң 2004 жылғы 24 желтоқсандағы N 1385 қаулысымен Қазақстан Республикасының бағалы қағаздар рыногын дамытудың 2005-2007 жылдарға арналған бағдарламасы бекiтiлдi. Бұл Бағдарламада зейнетақы қорларының, соның iшiнде, зейнетақы активтерiнiң кiрістілігі мен рыноктағы қаржы құралдарының тапшылығын азайту проблемаларының шешiмдерi көзделген. Аталған проблемаларды шешу 1 жылдан 30 жылға дейiнгi әртүрлі өтеу мерзiмдерi бар және кірiстiлігі инфляцияның болжамды деңгейiнен төмен емес немесе инфляция деңгейiне байланысты мемлекеттiк бағалы қағаздар шығаруды жүзеге асыру жолымен елдiң iшкi рыногындағы ұзақ мерзiмдi мемлекеттік қарыз алудың Қазақстан Республикасы Yкiметі мен Ұлттық банкi арасында келісілген саясатын тұжырымдау арқылы iске асырылады.
Үкiметтiк қарыз алу мемлекеттiк бағалы қағаздардың жеткiлiктi көлемiн қор нарығында тиiстi бағдар белгiлеу үшiн айналыста ұстап тұру мақсатында да пайдаланылатын болады. Бес жылдық перспективада нақты жинақтау мақсатында үкiметтiк қарыз алу саясаты кепiлдiк берiлген борышты ескере отырып, үкiметтiк борыштың Ұлттық қор активтерiнiң нарықтық құнына қатысты 50-70%-дық арақатынасына қол жеткiзуге бағдарланатын болады.
Бұдан басқа, ағымдағы жылы Қазақстан Республикасының мемлекеттiк борышын басқару жүйесi қайта қаралатын болады. Мониторинг мемлекеттiк борыш бойынша ғана емес, сондай-ақ мемлекеттiң қатысуы басым акционерлiк қоғамдардың борыштық мiндеттемелерiн өзiне қамтитын бүкiл мемлекеттiк сектордың борышы бойынша да жүргiзiледi.
Мемлекеттік және жалпы сыртқы борышты басқару жүйесiн жетiлдiру жөнiндегi шаралар кешенiн қабылдау үшiн ағымдағы жылы мемлекеттiк және жалпы сыртқы борышты басқару жөнiндегi тұжырымдама әзiрленетiн болады. Тұжырымдамада борышты басқару стратегиясының, мемлекеттiң қатысуы басым акционерлiк қоғамдардың борыштарын қоса алғанда, бүкiл мемлекеттiк сектордың борышын ескере отырып, мемлекеттiк борыш мониторингiнiң мәселелерi, сондай-ақ жергiлiктi атқарушы органдардың борыштық мiндеттемелерiн реттеу мәселелерi және мемлекеттiк борышты басқарудың ұйымдық негiздерi көрiнiс табады.
2006-2008 жылдары мемлекеттiк және мемлекет кепілдiк берген қарыз алу мен борыш саласында жүргiзiлiп жатқан саясат шеңберiнде мынадай мiндеттердi шешу көзделедi (бағыттар бойынша):
1) бюджет тапшылығы мен борыш параметрлерi:
Мемлекет басшысы айқындаған мiндеттердi ескере отырып, орта мерзiмдi перспективада мұнайдан тыс тапшылықтың мөлшерi мен бюджет теңгерiмдiлiгіне қол жеткiзуге негiзделе отырып, республикалық бюджет тапшылығының параметрлерiн айқындау;
жинақтау жөнiндегi саясат шеңберiнде үкiметтік борыштың оңтайлы мөлшерiн анықтау;
2) iшкi қарыз алу:
жылдар және қағаз түрлерi бойынша бөлінiстегi мемлекеттiк бағалы қағаздар эмиссиясының орта мерзiмдi кезеңге арналған үлгi схемасын жасау;
iшкi қарыздарды тарту мерзiмдерiне қарай түрлі қарыз алу құралдарын пайдалану;
рыноктағы ахуалға байланысты қарыз алудың жалпы көлемiндегi индекстелген және купондық мiндеттемелер арасындағы оңтайлы ара қатынасты белгiлеу жолымен пайыздық тәуекелдердi азайту;
бағалы қағаздар рыногында ("benсhmark") бағдарлар белгілеу;
жалпы шығару санын азайта отырып, мемлекеттiк бағалы қағаздар шығару көлемiн ұлғайту;
айналым мерзiмiн ұлғайта отырып, пайыздарды төлеудiң мерзiмділігін азайту;
мiндеттемелердiң орындалмау тәуекелiн азайту әрi қысқа және орта мерзiмдi перспективада iшкi үкiметтiк борышты өтеу жөнiндегi төлемдер төлеудiң ең жоғары шегiн төмендету, бұл үшiн, негiзiнен орта мерзiмдi және ұзақ мерзiмдi мiндеттемелердi шығаруға қайта бағдарлану ұйғарылып отыр;
3) сырттан қарыз алу:
Қазақстанның 2030 жылға дейiнгi даму стратегиясына , Қазақстан Республикасының 2010 жылға дейiнгi стратегиялық даму жоспарына, Қазақстан Республикасы Yкiметiнiң бағдарламасына, Қазақстан Республикасының әлеуметтік-экономикалық дамуының орта мерзiмдi жоспарына, тиiстi орта мерзiмдi кезеңге арналған донор - халықаралық қаржы ұйымдарының елдiк бағдарламаларына сәйкес, Қазақстан Республикасын дамытудың стратегиялық маңызды мәселелерiн шешуге бағытталған инвестициялық жобаларды қаржыландыруға сырттан қарыздарды тарту;
экономиканың басым салаларында, оның iшiнде:
- ауыл, су және орман шаруашылығында;
- жол саласында;
- өндiрiстiк инфрақұрылымды дамыту үшiн;
- астананы одан әрi дамыту үшiн сыртқы қарыздар есебiнен қаржыландырылатын жаңа инвестициялық жобаларды дайындау;
жаңа жобаларды iрiктеуге және Қазақстанның Даму Банкiнiң қайтарымды негiзде қаржыландыруы ұсынылатын инвестициялық жобалардың банктік сараптамасын жүзeгe асыруына қойылатын талаптарды күшейту;
республикалық инвестициялық жобалар тiзбесiне қосылатын жобалардың дайындалу және сарапталу сапасын жақсартуда көрiнетiн қарыз қаражатын тиiмдi пайдалану;
теңгенiң айырбас бағамы өзгерген жағдайда келеңсiз салдарларды азайту мақсатында қарыздардың валюталары бойынша Үкiметтiң сыртқы қарыздар портфелiн әртараптандыру;
бiр мезгiлде Үкiметтiң бiрлесiп қаржыландыру үлесiн ұлғайта отырып, сатып алу рәсiмдерi бойынша шектеулердi донорлардың жақсартуы шартымен инвестициялық жобаларды қаржыландыруға сырттан қарыздарды тарту;
4) борышты өтеу және оған қызмет көрсету:
үкiметтік қарыздарға қызмет көрсетуде неғұрлым қымбаттарын мерзiмiнен бұрын өтеу арқылы үкiметтiк борышты белсендi басқару;
жергiлiктi атқарушы органдардың мерзiмi өткен борыштық мiндеттемелердi өтеу жөнiнде және реттелмеген борыштық мiндеттемелер проблемаларын тез арада шешу жөнiнде белсендi шаралар қабылдауы;
фискалдық тәуекелдердi болжау - АҚШ долларына теңгенiң айырбас бағамының, шетел валюталарының "pocc-бағамдарының, пайыздық ставкалардың өзгеруi, әлемдiк бағалар конъюнктурасының өзгеруi салдарынан Ұлттық қорға қаражаттың жеткілiксiз түсуi.
Қойылған мақсаттар мен мiндеттерге қол жеткiзу мемлекеттiк борыштың қауiпсiз деңгейде сақталуын қамтамасыз етуi, оның құрылымын оңтайландыруы әрi орта және ұзақ мерзiмдi перспективада бюджеттiң тұрақтылығын жоғарылатуы тиiс.

Қорытынды

Қазақстан Республикасының экономикасы баға өзгерiстерiнiң үш түрi:
әлемдiк тауар бағаларының ауытқуы;
валюта бағамдарының ауытқуы;
әлемдiк ақша рыноктарындағы пайыздық ставкалардың ауытқуы туындататын қауiптерге бейiм, бұларды iшкi саясат құралдарымен бақылау мүмкiн емес.
Бұған:
ел өндiрiсi құрылымының көлемiнде сыртқы рынокқа жеткiзілетiн шикiзаттық тауарлардың, ең алдымен мұнайдың ауқымды орын алуы;
Қазақстанның сыртқы қарыздарының түрлi валюталарда көрiнуi;
борыштың басым бөлiгін құбылмалы пайыздық ставка шарттарында жасалған мiндеттемелердiң құрауы себеп болды.
Әлемдiк тауар бағаларының тәуекелдерi (мұнай бағаларының мысалында).
Мұнай бағаларының төмен болуы да, жоғары болуы да Қазақстан экономикасы үшін келеңсіз салдарларды тудыруы мүмкiн.
Мұнайдың әлемдік бағасы бір баррель үшiн 19 АҚШ долларынан төмен азайған жағдайда, тасымалдауға арналған шығындарды есепке алғанда, жекелеген кен орындарында мұнай өндiру рентабельдi болмайды, бұл мұнай өндiру көлемiн азайтуға алып келедi. Қазақстандағы шетелдiк капиталдың басым бағыты өндiрушi сектор болып табылатындықтан, энергия көздерiнiң төмен бағалары елдiң инвестициялық тартымдылығын азайтады.
Мұнай өндіруші кәсiпорындар кiрiстілігiнің азаюы экономиканың аралас салаларындағы өндiрiс көлемiн азайтуға алып келедi. Атап айтқанда, бұл көлік, сауда, байланыс салаларындағы қаржы секторының қызметтері саласындағы өсу қарқындарына әсер етедi. Осылайша, ел экономикасының жалпы өнiмділігi төмендейдi, бұл, сайып келгенде, инфляциялық процестердiң күшеюіне және мемлекеттік бюджет кiрiстерiнiң азаюына алып келедi.
Мұнайдың жоғары әлемдiк бағалары жағдайында теңгенiң нақты айырбас бағамын күшейту жағына едәуiр қысым көрсетіледi. Қазақстанда өзiнiң ұлттық валютасында жоғары кірістер алу мүмкiндiгiн иеленетiн импорттаушылар үшiн қазақстандық рынок аса тартымды болады. Бір мезгiлде қазақстандық кәсiпорындардың бәсекеге қабілеттілігі төмендейдi, жұмыс орындары айтарлықтай қысқарады.
Қолма-қол ақшаның едәуiр ағыны нәтижесiнде инфляцияның монетарлық факторлары күшейедi.
Валюталық тәуекелдер
Қазiргi уақыттa Қазақстан Республикасының сыртқы қарыз алуының валюталық құрылымы АҚШ долларын, арнаулы қарыз алу құқығын (АҚҚ), жапон йенiн, евроны (немiс маркасындағы, австрия шиллингiндегі бұрынғы борыштарды қоса алғанда), швейцария франкiн, ағылшын фунт стерлингiн, сауд реалын және өзге де валюталарды қамтиды. Соның салдарынан доллар көрiнiсiндегi борышқа қызмет көрсету жөнiндегi төлемдер мөлшерi кросс-бағамдарының (AҚШ долларына қатысы бағамдардың) өзгеруiне өте бейiм.
Пайыздық тәуекелдер
Қазақстан Республикасына халықаралық қаржы ұйымдары кредиттерiнiң және экспорттық кредиттердiң едәуір бөлiгi құбылмалы пайыздық ставка (LIBOR халықаралық қаржы ұйымдарының ставкалары) шарттарымен берiлген. Абсолюттік көрсеткiштер тұрғысынан алғанда пайыздық ставкалардың өзгеруiне байланысты тәуекелге бейiмділік зор: базалық пайыздық ставканың бiр тармаққа өзгеруi қысқа мерзiмдiнi қoca алғанда, борышқа қызмет көрсету жөніндегі төлемдердiң өзгеруiн бiлдiредi. Сондықтан, егер нарық жағдайларында сыртқы қаржыландыруға тәуелдiлiк ұлғаятын болса, сыртқы берешектiң жағдайы пайыздық ставкалардың өзгеруiмен байланысты үлкен тәуекелге ұшырауы мүмкiн.
Қазiргi уақытта бар, тұрақты экономикалық өсуге және маңызды стратегиялық мақсаттарға қол жеткiзуге кедергі келтіретiн тәуекелдердi iшкi факторларға жатқызуға болады. Бұл тәуекелдер мыналардан:
белсендi жаңартуға, сондай-ақ оған қызмет көрсету үшiн жоғары бiлiктi мамандар даярлауға қомақты инвестициялар талап етілетiн табиғи тозған және моральдық ескiрген жабдықтың экономикада басым болуынан;
негізгі өнiм массасының әсiресе өндiрiс құралдарының бәсекеге қабiлеттiлігінiң төмендігінен;
тауарлар мен қызметтер көрсетудiң iшкi рыногында жеткiлiктi бәсекенiң болмауынан көрiнедi.
Ұлттық қорда қаражат жинақтаудың және оларды елден тыс жерлерде орналастырудың, мемлекеттік және мемлекет кепiлдiк берген қарыз алу мен борышты басқарудың мемлекеттік саясаты, Қазақстан Республикасының индустриялық-инновациялық даму стратегиясы фискалдық тәуекелдердiң ықтимал келеңсiз салдарларының алдын алуға бағытталған.
Қазақстан Республикасы Үкiметiнiң 2006-2008 жылдарға арналған орта мерзiмдi фискалдық саясаты Қазақстан Республикасы Үкiметiнiң фискалдық стратегиясын белгілейдi, бар мемлекеттiк ресурстар көлемi мен үш жылға арналған негізгі фискалдық басымдықтарды айқындауға мүмкiндiк бередi.
Келешекте орта мерзiмдi фискалдық саясаттың рөлiн осы құжатты әзiрлеген кезде көзделген мақсаттар қаншалықты дәрежеде орындалғаны бойынша бағалауға болады.

О Среднесрочной фискальной политике Правительства Республики Казахстан на 2006-2008 годы

Постановление Правительства Республики Казахстан от 27 мая 2005 года N 523. Утратило силу постановлением Правительства Республики Казахстан от 19 сентября 2009 года № 1411

Сноска. Утратило силу постановлением Правительства РК от 19.09.2009 № 1411.

В соответствии со статьей 70 Бюджетного кодекса Правительство Республики Казахстан ПОСТАНОВЛЯЕТ:

1. Утвердить прилагаемую Среднесрочную фискальную политику Правительства Республики Казахстан на 2006-2008 годы.

2. Настоящее постановление вводится в действие со дня подписания.

Премьер-Министр
Республики Казахстан

Утверждена
постановлением Правительства
Республики Казахстан
от 27 мая 2005 года N№523

Среднесрочная фискальная политика
Правительства Республики Казахстан
на 2006-2008 годы <*>

Сноска. В редакции постановления Правительства РК от 26 августа 2005 г. N 883 .

СОДЕРЖАНИЕ

Введение

1. Социально-экономическое положение

Параграф 1 Анализ социально-экономического развития страны и основные показатели социально-экономического развития на 2006 - 2008 годы

Параграф 2 Исполнение государственного бюджета

Параграф 3 Совершенствование бюджетной системы

2. Цели и задачи фискальной политики
3. Политика доходов
4. Политика затрат
5. Бюджетное кредитование
6. Операции с финансовыми активами
7. Межбюджетные отношения
8. Управление государственным и гарантированным государством заимствованием и долгом

Заключение

Введение <*>

Сноска. В главу внесены изменения постановлением Правительства РК от 15 мая 2006 года N 396 .

Бюджеты предыдущих лет оказывают существенное влияние на формирование и исполнение бюджетов будущих лет. Для максимизации эффекта от их исполнения в долгосрочной перспективе необходимо наличие соответствующей программы действий, рассчитанной на несколько лет. Основные параметры такой программы определяются бюджетной политикой органов государственной власти. Фискальная политика, являясь частью экономической политики, использует инструменты, связанные с формированием и расходованием бюджетных средств. Когда речь заходит о привлечении бюджетных механизмов необходимо максимально учитывать все возможные факторы, способные повлиять на планируемый результат в целом, а не раздельно по доходам и расходам. Поэтому для решения экономических задач на государственном уровне принято использовать элементы государственного бюджетирования в комплексе, оперируя ими в рамках единой концепции, называемой фискальной политикой.
Среднесрочная фискальная политика Правительства Республики Казахстан на 2006 - 2008 годы (далее - Среднесрочная фискальная политика) разработана на основе Среднесрочного плана социально-экономического развития Республики Казахстан на 2006 - 2008 годы (второй этап) (далее - Среднесрочного плана социально-экономического развития), прогноза важнейших показателей социально-экономического развития Республики Казахстан и государственных регуляторов на трехлетний период, государственных и отраслевых (секторальных) программ и других стратегических и программных документов, Концепции формирования и использования средств Национального фонда Республики Казахстан на среднесрочную перспективу (далее - Концепция Национального фонда), с учетом посланий Главы государства народу Казахстана "К конкурентоспособному Казахстану , конкурентоспособной экономике, конкурентоспособной нации" от 19 марта 2004 года и " Казахстан на пути ускоренной экономической, социальной и политической модернизации" от 18 февраля 2005 года и " Стратегия вхождения Казахстана в число пятидесяти наиболее конкурентоспособных стран мира. Казахстан на пороге нового рывка вперед в своем развитии" от 1 марта 2006 года".
Среднесрочная фискальная политика содержит основные механизмы (способы) реализации основных направлений социально-экономического развития - политику доходов и затрат, бюджетное кредитование, управление финансовыми активами, межбюджетные отношения, управление государственным и гарантированным государством, заимствованием и долгом.
Разработка Среднесрочной фискальной политики направлена на достижение следующих целей:
определение объема ресурсов, имеющихся на предстоящий трехлетний период;
установление фискальной стратегии Правительства Республики Казахстан и его планов по достижению текущих и будущих целей;
фокусирование на принятии решений по распределению ограниченных бюджетных ресурсов на реализацию стратегических приоритетов;
обеспечение лучшего понимания ограничений и возможностей бюджета в будущем;
повышение эффективности и прозрачности бюджетного процесса;
обеспечение преемственности бюджетного процесса и повышение фискальной дисциплины.
В данном документе определены основные цели, задачи и направления фискальной политики Правительства Республики Казахстан на 2006 - 2008 годы.
Среднесрочная фискальная политика является основой формирования республиканского бюджета и координирующим документом при реализации налоговой и бюджетной политики на всех уровнях государственного управления. <*>
Сноска. В главу внесены изменения постановлением Правительства РК от 15 мая 2006 года N 396 .

1. Социально-экономическое положение

Параграф 1. Анализ социально-экономического развития страны и основные показатели социально-экономического развития на 2006-2008 годы <*>

Сноска. В параграф 1 внесены изменения постановлением Правительства РК от 15 мая 2006 года N 396 .

Современное состояние казахстанской экономики характеризуется весьма благоприятной внешнеэкономической конъюнктурой, что оказывает положительное влияние на развитие экспорта, а также товаров и услуг промежуточного потребления.

Таблица 1

Средние мировые цены на металлы и нефть

	ед. измер.	2001год	2002год	2003год	2004год	2005год
медь	долл/ тонна	1578	1559	1779	2866	3679
свинец	долл/ тонна	476	453	515	887	976
цинк	долл/ тонна	886	779	828	1048	1381
золото	долл/ унция	271	310	363,5	409,2	444,8
серебро	долл/ унция	4,4	4,6	4,9	6,7	7,3
нефть Brent	долл/ барр.	24,42	24,97	28,85	38,30	54,43
газ природный	млн. брит. терм. ед.	4,06	3,05	3,91	4,28	6,33
пшеница (Канада)	долл/ тонна	151,5	175,8	177,4	186,5	197,6
пшеница (США твердые сорта)	долл/ тонна	126,8	148,1	146,1	156,9	152,4
пшеница (США мягкие сорта)	долл/ тонна	107,7	130	138,6	144,4	135,7

Источник: Всемирный банк

В 2005 году средняя мировая цена за 1 тонну меди рафинированной по сравнению с 2001 годом увеличилась более чем в 2,3 раза, цинка металлического - более чем в 1,5 раза, а за 1 унцию золота - более чем в 1,6 раза, за 1 баррель нефти - более чем в 2,2 раза.
Высокий уровень мировых цен на важнейшие статьи казахстанского экспорта обусловил рост экспортной выручки. Номинальное увеличение экспорта в 2005 году по сравнению с 2001 годом составило более чем 3,2 раза.
Названные темпы развития экспорта характеризуют тенденцию увеличения экономического потенциала казахстанской экономики, в основном за счет внешнеэкономического фактора. В принципе, это правильная направленность развития для малой экономики, однако, прирост экспорта в Казахстане обеспечивается преимущественно за счет поставок сырья и продуктов его первичной переработки.

Диаграмма 1 <*>

Сноска. В Диаграмму 1 внесены изменения постановлением Правительства РК от 15 мая 2006 года N 396 .

Динамика казахстанского экcпорта за 1998-2008 годы

См. бумажный вариант

Источник: Агентство по статистике Республики Казахстан, Министерство экономики и бюджетного планирования

Как видно из графика, контуры казахстанского экспорта определяет динамика продаж нефти.
Рост экспорта в последние годы стал оказывать заметное влияние на динамику валового внутреннего продукта (далее - ВВП). Особенностью развития экономики в 2003 - 2005 годах является опережающее влияние ценового фактора на увеличение объема ВВП. В 2005 году прогнозируется увеличение номинального ВВП по сравнению с 2004 годом на 27,0 %, в том числе за счет: роста физических объемов производства на 9,5 %, увеличения цен на произведенные товары и услуги - 16,0 %.
В целях обеспечения макроэкономической стабильности в стране фискальная политика Правительства Республики Казахстан направлена на реализацию мер по выводу из внутреннего оборота доходов, полученных вследствие высоких мировых цен на нефть и металлы.
Все сверхдоходы от экспорта сырья аккумулируются в Национальном фонде Республики Казахстан (далее - Национальный фонд), что способствует поддержанию конкурентоспособности национальной экономики, достижению запланированных параметров роста инфляции, предупреждению возникновения "голландской болезни", то есть "деградации" производственной структуры в пользу сырьевых отраслей.
Так, приток в страну иностранной валюты вследствие значительного роста мировых цен на энергоносители был частично стерилизован за счет отчисления части доходов в Национальный фонд.

Таблица 2

Динамика валового внутреннего продукта Республики Казахстан
за 2001-2005 годы и прогноз до 2008 года

	2001 отчет	2002 отчет	2003 отчет	2004 отчет	2005 отчет	прогноз
						2006	2007	2008

ВВП, млрд.
тенге 3250,5 3776,3 4612,0 5870,1 7457,1 8725,0 9988,0 11459,0

реальное
изменение
ВВП в % к
предыдущему
году 113,5 109,8 109,3 109,6 109,5 108,3 108,3 108,9

дефлятор
ВВП, % 110,0 105,8 111,7 116,2 116,0 108,1 105,7 105,3

Номинальный
рост ВВП,
млрд. тенге,
прирост к
предыдущему
году 525,8 835,7 1258,2 1587,0 1272,0 1263,0 1471,0
--------------------------------------------------------------------------

Источники: Агентство по статистике Республики Казахстан, Министерство экономики и бюджетного планирования Республики Казахстан

Анализ факторов экономического роста - капитала, трудовых ресурсов и общей факторной производительности, которая учитывает множество факторов, показывает, что экономический рост в 2000 - 2004 годах обеспечивался, в основном, за счет роста капитала и в меньшей степени за счет роста общей факторной производительности (далее - ОФП).

Таблица 3

Факторы роста казахстанской экономики

в процентах

	2000 год	2001 год	2002 год	2003 год	2004 год (оценка)	2000- 2004 годы
Капитал	3,4	5,9	8,4	7,6	4,4	6,0
Труд	0,6	2,8	0,1	1,5	0,9	1,2
ОФП	5,8	4,8	1,3	0,2	4,1	3,2
Рост ВВП	9,8	13,5	9,8	9,3	9,4	10,4

Источник: Министерство экономики и бюджетного планирования Республики Казахстан

В среднем за 2000 - 2004 годы вклад фактора капитала в экономический рост составил 6 %, вклад фактора труда - 1,2 %. Вклад роста общей факторной производительности составил 3,2 %. Основным фактором роста экономики в рассматриваемый период являлось наращивание основного капитала.
Учитывая большую изношенность основных фондов в экономике, на данном этапе развития это является оправданным. С течением времени основным фактором роста должно стать повышение общей факторной производительности, которая вносит основной вклад в рост экономик развитых стран.
Необходимо отметить, что фактор общей производительности труда отражает не только рост производительности труда в экономике, но и проводимые структурные реформы, эффективность использования человеческого капитала и технологий.
Особенно заметным было влияние реформ на рост экономики в 2000 - 2001 годах. В 2002 и 2003 годах наблюдалось некоторое снижение их эффективности, которое сменилось значительным ростом по итогам 2004 года.
Учитывая то, что накопление основного капитала не может в долгосрочной перспективе быть главным фактором роста экономики, эффективность проводимых реформ, рост производительности труда, инноваций и человеческого капитала должны стать главными факторами развития казахстанской экономики.
На международных рынках капитала наблюдаются высокий внутренний спрос и относительно низкая стоимость заемных ресурсов. Это стало главным стимулом для привлечения значительных объемов иностранных инвестиций в Казахстан. При этом снижению стоимости иностранного капитала для казахстанских заемщиков способствовала высокая оценка инвестиционных возможностей Казахстана. Рейтинги, относящиеся к категории инвестиционных, были присвоены крупнейшими международными рейтинговыми агентствами как республике в целом, так и ведущим казахстанским банкам.
В 2005 году ситуация на валютном рынке характеризовалась тенденцией номинального ослабления тенге по отношению к доллару США. В целом она соответствовала конъюнктуре мирового валютного рынка, характеризовавшейся значительным укреплением американской валюты. Средневзвешенный обменный курс тенге в целом 2005 год составил 132,94 тенге за доллар. Биржевой курс на конец периода составил 133,77 тенге за доллар. За год в номинальном выражении тенге девальвировал к доллару США на 2,9 %.
Продажа иностранной валюты Национальным Банком на внутреннем рынке способствовала снижению международных резервов Национального Банка. За 2005 год чистые международные резервы Национального Банка в текущих ценах снизились до 7065,9 млн. долларов США или на 23,8 %.

Таблица 4

Основные показатели внешнего сектора Казахстана ¹

	2001 год	2002 год	2003 год	2004 год	2005 год
Сальдо счета текущих операций (млн. долл. 2 )	-1390	-1024	-273	455	-486
в % к ВВП	-6,3	-4,2	-0,9	1,1	-0,9
Экспорт товаров и услуг (млн. долл. за период)	10188	11567	14945	22602	30552
в % к ВВП	46,2	47,0	48,4	52,4	54,5
Импорт товаров и услуг (млн. долл. за период)	10579	11578	13306	18844	25445
в % к ВВП	47,8	47,1	43,1	43,7	45,4
Нетто-приток прямых иностранных инвестиций (млн. долл. за период)	2861	2164	2213	5392	1721
в % к ВВП	12,9	8,8	7,2	12,5	3,1
Международные резервы Национального Банка (млн. долл. на конец периода)	2508	3141	4962	9280	7070
в месяцах импорта товаров и услуг	2,8	3,3	4,5	5,9	3,3
ВВП в текущих ценах (млрд. тенге, за период)	3251	3776	4612	5870	7457
реальный рост (%)	13,5	9,8	9,2	9,6	9,5
Экспорт нефти и газового конденсата (млн. тонн)	32,4	39,3	44,3	52,4	52,4
Мировые цены на сырую нефть (спот USD/баррель, в среднем за год)	24,5	24,9	28,9	37,7	53,4
Биржевой обменный курс KZT/USD (средний за период)	146,92	153,49	149,45	135,92	133,77
Изменение индекса реального эффективного обменного курса (в % к декабрю предыдущего года)	-1,5	-7,4	-2,5	6,1	6,2

Источник: Национальный Банк

_________________________________
¹ Данные по счету текущих операций за 2001-2004 гг. приведены с учетом пересмотра данных в результате уточнения методики расчета расходов по фрахту и страхованию при импорте товаров.

² Здесь и далее млн. долларов США

В целом анализ социально-экономического развития Республики Казахстан за последние три года показывает, что при сохранении устойчиво высоких темпов развития экономики, стали отчетливо проявляться новые тенденции, которые в среднесрочном периоде могут существенно повлиять на конкурентоспособность несырьевых отраслей экономики на внешнем и внутреннем рынках.
В настоящее время одним из самых актуальных вопросов является недопущение "перегрева" экономики. В последние годы внешние факторы, оказывающие влияние на развитие экономики Казахстана, значительно изменились. Это, в первую очередь, связано с высокими темпами роста экспорта нефти и увеличением мировых цен на нефть, газ и металлы, изменением обменного курса доллара США на мировом валютном рынке, значительным притоком иностранного капитала в страну.
На сегодняшний день в экономике Казахстана наметились тенденции, свидетельствующие о реальной угрозе "перегрева" экономики. Это увеличение влияния нефтяного сектора на экономический рост, ускорение инфляционных процессов, чрезмерный рост внешней задолженности и объемов кредитования банков второго уровня, реальное укрепление национальной валюты.
Снижаются общий профицит бюджета с учетом средств Национального фонда и доля сбережения нефтяных доходов, а дефицит ненефтяного сектора растет. Средний темп роста расходов государственного бюджета последние годы опережал темпы роста номинального ВВП.
Снижение конкурентоспособности несырьевых отраслей казахстанской экономики в среднесрочной перспективе может значительно снизить темпы реализации Стратегии индустриально- инновационного развития Республики Казахстан на 2003 - 2015 годы, утвержденной Указом Президента Республики Казахстан от 17 мая 2003 года N 1096 (далее - Стратегия индустриально-инновационного развития), а также оказать негативное влияние на структуру экономики в пользу сырьевых отраслей.
В целях проведения фискальной политики, которая бы не вызывала "перегрев" экономики, необходимо:
определение оптимальных среднесрочных и долгосрочных ориентиров по ненефтяному дефициту бюджета, которые бы использовались в качестве основного критерия в фискальной политике;
использование нового механизма формирования и использования средств Национального фонда, предусматриваемого в Концепции Национального фонда.
Для того, чтобы не допустить макроэкономической дестабилизации и продолжить системные меры по реализации Стратегии индустриально-инновационного развития Среднесрочная фискальная политика будет нацелена на реализацию главных задач Среднесрочного плана социально-экономического развития:
недопущение в 2006 - 2008 годах роста среднегодовой инфляции выше 7,6 %;
проведение системных мер по реализации Стратегии индустриально-инновационного развития;
реструктуризация монопольных структур в сфере телекоммуникаций, энергетики и железнодорожного транспорта;
повышение доли интенсивных факторов по обеспечению экономического роста.
Решение названных задач должно способствовать реализации посланий Главы Государства народу Казахстана: "К конкурентоспособному Казахстану , конкурентоспособной экономике, конкурентоспособной нации" , "Казахстан на пути ускоренной экономической, социальной и политической модернизации" и "Стратегия вхождения Казахстана в число пятидесяти наиболее конкурентоспособных стран мира. Казахстан на пороге нового рывка вперед в своем развитии".

Параграф 2 Исполнение государственного бюджета <*>

Сноска. Параграф 2 в редакции - постановлением Правительства РК от 15 мая 2006 года N 396 .

По итогам исполнения государственного бюджета 2005 года поступления в бюджет без учета перечисления сверхплановых поступлений в Национальный фонд составили 23,7 % к ВВП, в том числе доходы - 23,5 % к ВВП, из которых налоговые поступления - 22,2 % к ВВП, неналоговые - 0,9 % к ВВП, доходы от операций с капиталом - 0,4 % к ВВП, возвращено кредитов - 0,2 % к ВВП. Расходы государственного бюджета в 2005 году составили 23,1 % к ВВП. Профицит государственного бюджета составил 0,6 % к объему ВВП.
Динамика показателей государственного бюджета за 2003-2005 годы приведена в таблице 5.

Таблица 5

Динамика показателей государственного бюджета за 2003-2005 годы

в процентах к ВВП

Наименование	2003 год отчет	2004 год отчет	2005 год отчет
1	2	3	4

Поступления 22,2 22,2 23,7

Доходы 21,8 21,9 23,5

Налоговые поступления 20,5 20,2 22,2

Неналоговые поступления 1,0 1,4 0,9

Поступления от продажи 0,3 0,3 0,4
основного капитала

Погашение бюджетных 0,4 0,3 0,2
кредитов

Поступление от продажи 0,0
финансовых активов
государства

Расходы 23,2 22,6 23,1

Государственные услуги 1,4 1,4 1,4
общего характера

Оборона 1,0 1,0 1,1

Общественный порядок, 2,0 2,0 2,1
безопасность, правовая,
судебная, уголовно-
исполнительная деятельность

Образование 3,3 3,3 3,5

Здравоохранение 1,9 2,2 2,5

Социальная помощь и 5,2 4,6 4,6
социальное обеспечение

Жилищно-коммунальное 0,8 1,2 1,7
хозяйство

Культура, спорт, туризм 0,7 0,7 0,8
и информационное пространство

Топливно-энергетический 0,2 0,4 0,4
комплекс и недропользование

Сельское, водное, лесное, 1,4 1,4 1,2
рыбное хозяйство,
особоохраняемые природные
территории, охрана окружающей
среды и животного мира,
земельные отношения

Промышленность, архитектурная, 0,1 0,0 0,1
градостроительная и
строительная деятельность

Транспорт и коммуникации 1,8 1,8 1,7

Прочие 2,3 1,5 1,4

Обслуживание долга 0,8 0,6 0,4

Официальные трансферты 0,3 0,2 0,2

Дефицит (профицит) бюджета -1,0 -0,3 0,6
____________________________________________________________________
Справочно:
ВВП, млрд. тенге 4612,0 5870,1 7457,0

Параграф 3 Совершенствование бюджетной системы

С введением в действие с 1 января 2005 года Бюджетного кодекса Республики Казахстан (далее - Бюджетный кодекс ), организация бюджетного процесса осуществляется на основе его норм.
Принятие Бюджетного кодекса позволило усилить роль среднесрочного планирования и обеспечило гармонизацию законодательства в бюджетной системе.
Исходя из практики построения и ведения экономической и бюджетной политики в стране, фискальная политика на предстоящие три года будет строиться в соответствии с долгосрочными, среднесрочными программными документами государства.

Формирование Среднесрочной фискальной политики
Правительства Республики Казахстан
на 2006 - 2008 годы

См. бумажный вариант

В реализацию Бюджетного кодекса был принят 31 нормативный правовой акт, в том числе правила, определяющие порядок разработки проектов республиканского бюджета на предстоящий финансовый год и чрезвычайного государственного бюджета, разработки проектов местных бюджетов, а также регистрации и учета государственных и гарантированных государством займов Республики Казахстан, исполнения республиканского и местных бюджетов.
Приведены в соответствие с принятым Бюджетным кодексом правила составления и представления бюджетной заявки администраторами бюджетных программ.
В целях определения порядка проведения и системы показателей оценки эффективности бюджетных программ в процессе их планирования, исполнения и внутреннего контроля за их исполнением были разработаны и утверждены постановлением Правительства Республики Казахстан от 21 июля 2004 года N 779 Правила проведения оценки эффективности бюджетных программ.
С целью постепенного внедрения оценки эффективности бюджетных программ с установлением подробных специфичных критериев и показателей, свойственных бюджетным программам, разработан план мероприятий по внедрению оценки эффективности бюджетных программ в бюджетный процесс на 2005 - 2007 годы и определен перечень пилотных бюджетных программ.
Также разработаны перечень критериев и показателей оценки эффективности пилотных бюджетных программ и методические рекомендации по их применению.
Пилотная оценка эффективности бюджетных программ будет проводиться на всех стадиях бюджетного процесса, что позволит облегчить понимание и внедрение оценки эффективности по бюджетным программам.
В дальнейшем предполагаются распространение оценки эффективности на все бюджетные программы и разработка специфичных критериев и показателей по каждой бюджетной программе.
В рамках поэтапного внедрения нормативного метода планирования в бюджетный процесс, в соответствии со статьей 71 Бюджетного кодекса, центральными государственными органами проводится работа по пересмотру действующих нормативных правовых актов и переутверждению натуральных норм, утвержденных ведомственными приказами, постановлениями Правительства Республики Казахстан в случае их актуальности.
Указом Президента Республики Казахстан от 1 сентября 2005 года N 1641 одобрена Концепция Национального фонда, которая вводится в действие с 1 июля 2006 года.
В условиях действия Концепции Национального фонда прямые налоги от нефтяного сектора за исключением налогов, зачисляемых в местные бюджеты, будут направляться в Национальный фонд. При этом, расходы на текущие бюджетные программы финансируются за счет отчислений в республиканский бюджет от ненефтяной части экономики, а финансирование расходов на бюджетные программы развития осуществляется за счет гарантированного трансферта из Национального фонда.
Размер гарантированного трансферта из Национального фонда утверждается законодательным актом Республики Казахстан на трехлетний период и не будет подвергаться изменениям в течение данного периода.
Учитывая, что в республиканский бюджет с начала 2006 года поступит определенный объем доходов от предприятий нефтяного сектора, объем гарантированного трансферта из Национального фонда в 2006 году, который составит полугодовой объем, будет утвержден в законе об уточнении республиканского бюджета 2006 года, а объем гарантированного трансферта на 2007-2009 годы будет утвержден соответствующим законодательным актом, согласно Концепции Национального фонда.
В целях совершенствования бюджетного законодательства и перехода к формированию бюджета в соответствии с Концепцией Национального фонда, вносятся изменения и дополнения в Бюджетный кодекс и другие нормативные правовые акты.
На оптимальное и эффективное расходование бюджетных средств направлены мероприятия, проводимые в рамках совершенствования процедур государственных закупок.
Регулирование отношений, возникающих в процессе осуществления государственными органами, государственными учреждениями, а также государственными предприятиями закупок товаров, работ и услуг в целях эффективного использования имеющихся в их распоряжении денег, осуществляет Закон Республики Казахстан от 16 мая 2002 года "О государственных закупках" (далее - Закон ).
В 2004 году в целях своевременного и качественного освоения бюджетных средств, улучшения процедур государственных закупок в Закон были внесены изменения, в соответствии с которыми государственные органы и учреждения, а также государственные предприятия вправе начинать конкурсные процедуры сразу после утверждения бюджета (бизнес-плана).
В целях совершенствования мер по борьбе с коррупцией, выполнения мероприятий, направленных на противодействие коррупционным правонарушениям, а также повышения ответственности должностных лиц государственных органов за соблюдение законодательства о борьбе с коррупцией, утвержден Указ Президента Республики Казахстан от 14 апреля 2005 года N 1550 "О мерах по усилению борьбы с коррупцией, укреплению дисциплины и порядка в деятельности государственных органов и должностных лиц". В соответствии с ним Правительством Республики Казахстан будут проведены мероприятия по созданию условий для перехода от тендерной системы государственных закупок к преимущественно биржевой торговле, а также к электронным государственным закупкам на принципах прозрачности и эффективности расходования бюджетных средств.
В настоящее время проводится работа по внедрению информационной системы "Электронные государственные закупки" в рамках Государственной программы формирования "электронного правительства" Республики Казахстан на 2005 - 2007 годы, утвержденной Указом Президента Республики Казахстан от 11 ноября 2004 года N 1471 .

2. Цели и задачи фискальной политики <*>

Сноска. В главу 2 внесены изменения постановлением Правительства РК от 15 мая 2006 года N 396 .

Основной целью фискальной политики в среднесрочном периоде является эффективное применение налогово-бюджетных инструментов для решения приоритетных задач социально-экономического развития, а именно повышение конкурентоспособности экономики страны, направленное на ускорение социальной и экономической модернизации Казахстана.
Достижению данной цели в среднесрочном периоде будет способствовать решение следующих основных задач:
систематизация бюджетного законодательства;
совершенствование бюджетного планирования;
повышение эффективности и результативности государственных расходов;
финансовое обеспечение проводимых социальных реформ, развития образования, здравоохранения, сельского хозяйства и общественной инфраструктуры;
повышение роли перспективного бюджетного планирования;
снижение доли теневой экономики;
обеспечение прозрачности и стабильности межбюджетных отношений;
совершенствование механизма формирования и использования Национального фонда Республики Казахстан;
определение оптимальных параметров дефицита республиканского бюджета и правительственного долга с учетом проводимой политики сбережений;
постепенное снижение доли внешнего долга в структуре правительственного долга.
Кроме того, фискальная политика, являясь важнейшей составляющей общеэкономической политики государства, в планируемом периоде будет содействовать поддержанию установленного коридора по среднегодовому уровню инфляции, устойчивости платежного баланса, росту конечного потребления товаров и услуг и накопления капитала.

Таблица 6

Прогноз государственного бюджета на 2006-2008 годы

в процентах к ВВП

Наименование	Прогноз
	2006 год	2007 год	2008 год

Доходы 21,7 23,3 22,0

Затраты 21,7 23,2 21,6

Операционное сальдо -0,1 0,1 0,4

Чистое бюджетное кредитование 0,3 0,1 0,0

Бюджетные кредиты 0,5 0,2 0,1

Погашение бюджетных кредитов 0,1 0,1 0,1

Сальдо по операциям с 1,1 1,0 0,9
финансовыми активами

Приобретение финансовых 1,1 1,0 0,9
активов

Поступления от продажи 0,03 0,02 0,01
финансовых активов государства

Дефицит (профицит) бюджета -1,4 -1,0 -0,5

Финансирование дефицита 1,4 1,0 0,5
(использование профицита) бюджета
______________________________________________________________________

3. Политика доходов <*>
Сноска. В главу 3 внесены изменения постановлением Правительства РК от 15 мая 2006 года N 396 .

Изменения в налоговом законодательстве в 2003 - 2005 годах были направлены на снижение налоговой нагрузки на экономику, усиление инвестиционной привлекательности страны, стимулирование притока и внедрения новой техники и передовых технологий, улучшение взаимоотношений государства и налогоплательщиков.
В соответствии с ежегодными посланиями Президента Республики Казахстан народу Казахстана, Стратегией индустриально- инновационного развития в целях снижения налоговой нагрузки и стимулирования экономического роста страны, а также стимулирования легализации доходов определенной категории граждан и увеличения заработной платы с 2004 года снижены ставки индивидуального подоходного налога, введена регрессивная шкала ставок по социальному налогу, снижена ставка налога на добавленную стоимость, установлены особые режимы налогообложения на территориях специальных экономических зон, расширены сферы применения специальных налоговых режимов.
С целью дальнейшего устойчивого развития экономики, углубления проводимых реформ усовершенствованы налогообложение нефтяных операций, финансового лизинга, нерезидентов, финансовых инструментов, а также нормы налогового администрирования и усиления инвестиционной активности предпринимателей, расширена форма предоставления инвестиционных налоговых преференций, введены льготы для нефтехимических производств, производства товаров с высокой добавленной стоимостью.
С целью обеспечения сбалансированного развития экономики страны за счет увеличения объемов инвестиций в развитие среднего и малого бизнеса, дальнейшего стимулирования развития конкурентоспособных экспортоориентированных производств, активизации процесса легализации имущества физических лиц и субъектов малого бизнеса расширена сфера применения специального налогового режима на основе упрощенной декларации, увеличен размер минимального оборота по реализации, при превышении которого налогоплательщик обязан встать на учет по налогу на добавленную стоимость, снижен уровень обложения налогом на имущество физических лиц.
Для ускорения процессов обновления и модернизации основных фондов в стране усовершенствована амортизационная политика в целях налогообложения.
В среднесрочном периоде с целью реализации Стратегии индустриально-инновационного развития, а также обеспечения сбалансированного развития экономики страны за счет роста объемов роста инвестиций и дальнейшего совершенствования налогового администрирования основными направлениями налоговой политики предполагаются:
снижение уровня налоговой нагрузки посредством поэтапного снижения ставки налога на добавленную стоимость и снижения социального налога с 2008 года в среднем на 30 %;
введение фиксированной ставки по индивидуальному подоходному налогу на уровне 10 % для всех физических лиц, с исключением из облагаемого дохода минимального размера заработной платы вместо месячного расчетного показателя;
снижение уровня налогообложения субъектов малого предпринимательства и принятие мер к привлечению их к вложению инвестиций, прежде всего, в несырьевой сектор экономики;
усовершенствование налогообложения дивидендов;
дальнейшее совершенствование и развитие процессов налогового администрирования с помощью методов дистанционного и информационного сервиса для налогоплательщиков;
развитие способов и методов анализа и камеральности налоговой отчетности;
интегрирование информационных услуг, совершенствование и повышение эффективности информационного взаимодействия с государственными органами;
начиная с 2008 года рассмотрение возможности постепенного перераспределения налогового бремени с доходов юридических лиц на доходы физических лиц с целью усиления конкурентоспособности казахстанской экономики, при условии роста благосостояния населения.
Доходы государственного бюджета определены на основе важнейших макроэкономических показателей Среднесрочного плана социально-экономического развития, направлений налоговой политики, нацеленных на дальнейшее развитие экономики страны и привлечение инвестиций, с учетом введения в действие Концепции Национального фонда и анализа динамики поступлений доходов за истекший период.
Прогноз доходов государственного бюджета на 2006 - 2008 годы приведен в таблице 7.

Таблица 7

Прогноз доходов государственного бюджета на 2006-2008 годы

в процентах к ВВП

Наименование	2006 год	2007 год	2008 год
Доходы	21,7	23,3	22,0
Налоговые поступления	19,8	18,0	17,7
Неналоговые поступления	0,5	0,5	0,4
Поступления от продажи основного капитала	0,5	0,6	0,6
Поступления трансфертов	0,9	4,1	3,2

Налоговые поступления снижаются с 19,8 % к ВВП до 17,7 % к ВВП в 2008 году в связи с тем, что со второго полугодия 2006 года поступления от предприятий нефтяного сектора зачисляются в Национальный фонд и с 2008 года будет снижен социальный налог в среднем на 30 %.
Благоприятная ситуация на мировых товарных рынках, повышение внутреннего спроса в результате улучшения уровня жизни населения, улучшение инвестиционного климата, реализация Стратегии индустриально-инновационного развития обусловили высокие темпы развития экономики и, соответственно, увеличение поступлений доходов бюджета.
В прогнозе налоговых поступлений учтены:
внесенные изменения в положения Налогового кодекса , регулирующие порядок исчисления амортизационных отчислений по фиксированным активам, вступившие в силу с 1 января 2006 года;
дополнительные поступления налогов от реализации Государственной программы развития жилищного строительства в Республике Казахстан на 2005 - 2007 годы, утвержденной Указом Президента Республики Казахстан от 11 июня 2004 года N 1388 (далее - Государственная программа развития жилищного строительства);
дополнительные поступления по индивидуальному подоходному налогу с доходов, облагаемых у источника выплаты, и социальному налогу в связи с повышением заработной платы работникам государственного управления и государственных учреждений с 2007 года на 30 %;
В прогнозе неналоговых поступлений на 2006 - 2008 годы поступления от дохода Национального Банка в связи с убыточной деятельностью не прогнозируются.
Поступления от продажи основного капитала на 2006 - 2008 годы включают средства, ранее выделенные из республиканского бюджета на возвратной основе, для обеспечения строительства жилья в целях реализации Государственной программы развития жилищного строительства.
Соотношение поступлений от предприятий нефтяного и ненефтяного секторов в составе доходов государственного бюджета отражено в таблице 8.

Таблица 8

Структура доходов государственного бюджета

в процентах к доходам государственного бюджета

Поступления от предприятий	2006 год	2007 год	2008 год
- нефтяного сектора	12,8	0,0	0,0
- ненефтяного сектора	87,2	100,0	100,0

Развитие налоговой базы, не зависящей от нефтяных доходов, будет способствовать достижению целей по диверсификации экономики и обеспечит устойчивость проводимой фискальной политики.
Поступления от ненефтяного сектора в 2006 году против предыдущего года возрастут на 19,3 %, в 2007 и 2008 годах соответственно на - 21,1 % и 12,3 %.
В 2007-2008 годах согласно Концепции Национального фонда поступления в Национальный фонд ожидаются за счет:
прямых налогов от предприятий нефтяного сектора (за исключением налогов, зачисляемых в местные бюджеты), к которым относятся корпоративный подоходный налог, налог на сверхприбыль, роялти, бонусы, доля по разделу продукции, рентный налог на экспортируемую сырую нефть, газовый конденсат. При этом к предприятиям нефтяного сектора относятся все юридические лица, занимающиеся добычей и (или) реализацией сырой нефти и газового конденсата;
поступлений от приватизации государственного имущества, находящегося в республиканской собственности, относящегося к горнодобывающей и обрабатывающей отраслям, продажи земли и иные поступления.
Ввиду того, что Концепция Национального фонда вводится в действие с 1 июля 2006 года, в первом полугодии 2006 года в Национальный фонд также поступит часть от запланированной суммы официальных трансфертов из республиканского бюджета, рассчитанных в размере 10 % от объема плановых поступлений налогов и других обязательных платежей от организаций сырьевого сектора.
Поступления в Национальный фонд прогнозируются на 2006 год в сумме 482,7 млрд. тенге, на 2007 год в сумме 655,1 млрд. тенге и на 2008 год в сумме 703,2 млрд. тенге.

4. Политика затрат <*>

Сноска. В главу 4 внесены изменения постановлением Правительства РК от 15 мая 2006 года N 396 .

Бюджетная политика в 2006 - 2008 годах будет основана на комплексном пении целей и задач ускоренного социально- экономического развития и одновременном выполнении текущих обязательств.
В целом в среднесрочном периоде общий курс проводимой бюджетной политики сохранится и будет направлен на:
реформирование и развитие здравоохранения;
развитие образования;
дальнейшее углубление социальных реформ;
индустриально-инновационное развитие;
развитие аграрного сектора;
реализацию новой жилищной политики;
стабилизацию качества окружающей среды;
развитие малого и среднего предпринимательства;
развитие города Астаны;
повышение качества предоставляемых государственных услуг.
Расходы государственного бюджета в среднесрочном периоде прогнозируются в 2006 году - 23,3 % к ВВП, в 2007 году - 24,4 %, в 2008 году - 22,5 % (таблица 9).

Таблица 9

Прогноз расходов государственного бюджета на 2006-2008 годы

Наименование	2006 год		2007 год		2008 год
	в % к ВВП	доля, %	в % к ВВП	доля, %	в % к ВВП	доля, %
1	2	3	4	5	6	7
Расходы	23,3	100,0	24,4	100,0	22,5	100,0
Государственные услуги общего характера	1,3	5,7	1,4	5,7	1,0	4,6
Оборона	1,2	5,2	1,5	6,0	1,8	7,9
Общественный порядок, безопасность, правовая, судебная, уголовно-исполнительная деятельность	2,1	9,2	2,1	8,8	1,8	7,9
Образование	3,7	15,7	3,8	15,4	3,8	16,8
Здравоохранение	2,5	10,6	2,5	10,4	2,8	12,3
Социальная помощь и социальное обеспечение	5,1	21,9	5,0	20,7	4,7	20,7
Жилищно-коммунальное хозяйство	1,2	5,2	1,9	7,9	1,6	6,9
Культура, спорт, туризм и информационное пространство	0,9	3,7	0,6	2,4	0,7	3,0
Топливно-энергетический комплекс и недропользование	0,2	1,0	0,2	1,0	0,2	1,1
Сельское, водное, лесное, рыбное хозяйство, особоохраняемые природные территории, охрана окружающей среды и животного мира, земельные отношения	1,2	5,2	1,2	4,8	1,2	5,4
Промышленность, архитектурная, градостроительная и строительная деятельность	0,1	0,5	0,1	0,2	0,1	0,3
Транспорт и коммуникации	1,7	7,4	1,9	7,9	1,7	7,4
Прочие	1,5	6,6	1,7	7,1	1,1	4,7
Обслуживание долга	0,4	1,7	0,4	1,6	0,2	1,0
Трансферты	0,1	0,6	0,0	0,0	0,0	0,0

Формирование инвестиционной политики, в том числе планирование инвестиций из республиканского бюджета, осуществляется в рамках Среднесрочного плана социально-экономического развития Республики Казахстан.
На предстоящий среднесрочный период политика расходов в рамках программ развития нацелена на повышение эффективности использования государственных инвестиций, строгое соблюдение положений бюджетного законодательства, социально-экономической значимости и эффективности применения средств, выделяемых из государственного бюджета.
Расходы по функциональной группе "Государственные услуги общего характера" предполагается предусматривать на уровне 1,3 % к ВВП в 2006 году, 1,4 % - в 2007 году и 1,0 % - в 2008 году.
В настоящее время в целях реализации Послания Главы государства народу Казахстана ведется работа по административной реформе, которая предусматривает усовершенствование системы государственного управления, путем оптимизации и унификации организационной структуры государственного управления, четкого и оптимального перераспределения и закрепления полномочий между государственными органами и уровнями государственного управления, совершенствования системы бюджетных отношений, передачи несвойственных государству функций в конкурентный сектор.
Полноценная реализация административной реформы предполагаег вместе с передачей функций на нижестоящий уровень государственного управления также передачу соответствующего информационно- методологического, материального обеспечения и соответствующей штатной численности, а также передачу республиканской собственности на местный уровень государственного управления.
Кроме того, в Послании Главы государства народу Казахстана одной из основных задач Правительства Республики Казахстан определена разработка единой системы оценки эффективности и качества деятельности государственных органов. В связи с чем, проводится работа по разработке единой системы оценки эффективности и качества деятельности государственных органов, охватывающей полную организацию деятельности государственного органа, включающей все этапы: планирование, реализацию, результаты деятельности, организацию деятельности государственного органа для достижения поставленных задач и целей, эффективность использования бюджетных и человеческих ресурсов.
Данные меры способствуют повышению качества предоставления государственных услуг, путем передачи функций на нижестоящий, наиболее приближенный к населению уровень государственного управления, повышению ответственности государственных органов по предоставлению государственных услуг, повышению их эффективности, сокращению бюрократии, повышению доступности, полному охвату населения государственными услугами, улучшения социально- экономического благополучия, улучшению инвестиционного климата и так далее.
Казахстанская система государственной службы является развивающейся более быстрыми темпами среди некоторых передовых стран государств Центральной и Юго-Восточной Европы и Содружества Независимых Государств (далее - СНГ) и основана на сильном институциональном фундаменте. Сосредоточенность на стабилизации и институциональном развитии, которая доминировала в течение последних лет, явилась основанием для дальнейшего развития государственной службы.
С целью совершенствования системы оплаты труда государственных служащих за период с 2000 по 2004 годы проведено два этапа реформирования системы оплаты труда:
на первом этапе была введена система оплаты труда, основанная на коэффициентах, применяемых к базовому должностному окладу,
вторым этапом стало введение в систему оплаты труда уровней управления (звеньев) - высший, средний и низовой. Данная мера была направлена на стимулирование государственных служащих к карьерному росту.
Целью третьего этапа совершенствования будет являться повышение стимулирования государственных служащих в производительности и качестве выполняемой работы.
В соответствии с Посланием Главы государства народу Казахстана с 1 июля 2005 года заработная плата работников бюджетной сферы и государственных служащих увеличена в среднем на 32 %. До конца 2006 года планируется разработать предложения по совершенствованию системы оплаты труда и с 2007 года увеличить оплату труда в среднем на 30%.
В связи с этим требуется проработка мер, направленных на совершенствование административных услуг государства, снижение бюрократизации управления, упразднение многоступенчатости при исполнении документа, оптимизации профессионального уровня государственной службы.
В 2006 году продолжится реализация Государственной программы формирования "электронного правительства" в Республике Казахстан на 2005 - 2007 годы, утвержденной Указом Президента Республики Казахстан от 10 ноября 2004 года N 1471 , направленной на обеспечение граждан и организацию быстрого и качественного доступа к государственным услугам, повышение эффективности функционирования государственных органов путем широкого применения информационно- коммуникационных технологий.
В рамках данной программы будут созданы базовые компоненты "электронного правительства", к которым относятся центр компетенции, портал и шлюз "электронного правительства", создание сетей общедоступных пунктов доступа и обучения населения основам взаимодействия с "электронным правительством", государственный регистр информационных ресурсов и информационных систем, а также национальная идентификационная система.
Расходы по функциональной группе "Оборона" включают в себя расходы на нужды обороны, организацию предупреждения и ликвидации чрезвычайных ситуаций, обеспечение безопасности охраняемых лиц и выполнение церемониальных ритуалов и предполагаются на уровне 1,2 % к ВВП в 2006 году, 1,5 % - в 2007 году и 1,8 % - в 2008 году.
Основой планирования расходов на нужды обороны является Военная доктрина Республики Казахстан, утвержденная Указом Президента Республики Казахстан от 10 февраля 2000 года N 334 , согласно которой объем расходов на оборону предусматривается в размере не менее 1 % ВВП, в которой определены этапы строительства, реформирования Вооруженных Сил Республики Казахстан (далее - Вооруженных Сил) и основные направления военно-экономического обеспечения.
В качестве основной задачи предполагаемых мер ставится профессионализация армии путем перехода на контрактную систему комплектования и формирования Вооруженных Сил, целями которого являются повышение боеготовности частей и подразделений, подготовка военно-обученного резерва, повышение имиджа военной службы и Вооруженных Сил в целом.
Опыт строительства и развитие Вооруженных Сил за прошедший период показывают, что замена военнослужащих срочной службы "контрактниками" имеет положительное влияние на деятельность армии. Так, снижается количество людских потерь и преступлений в Вооруженных Силах, улучшается морально психологический климат.
Переход на контрактную систему комплектования Вооруженных Сил предусматривается осуществить путем увеличения численного состава военнослужащих контрактной службы на должностях солдат и сержантов в 2005 году до 65 % от штата и стабилизировать данное процентное соотношение до 2007 года.
В планируемый период предусматривается улучшение материально- технической базы Вооруженных Сил. Для этого необходимо принятие мер по оптимизации количества вооружения и военной техники.
В целях достижения повышения и обеспечения эффективной защиты населения, экономического потенциала и окружающей среды Республики Казахстан от воздействия чрезвычайных ситуаций природного и техногенного характера, развития сил и средств для предупреждения, снижения ущерба и ликвидации их последствий, в том числе крупномасштабных землетрясений, наводнений, селей и оползней, будет продолжена реализация Программы развития государственной системы предупреждения и ликвидации чрезвычайных ситуаций на 2004-2010 годы, утвержденная постановлением Правительства Республики Казахстан от 31 декабря 2003 года N 1383.
Расходы по функциональной группе "Общественный порядок, безопасность, правовая, судебная и уголовно-исполнительная деятельность" предполагается предусматривать на уровне 2,1 % к ВВП в 2006 году, 2,1 % - в 2007 году и 1,8 % - в 2008 году.
Вопросы обеспечения безопасности государства в условиях террористической агрессии в мире имеют важное значение для обеспечения защищенности жизненно важных интересов личности, общества и государства от внешних и внутренних угроз.
В планируемом среднесрочном периоде будет продолжена реализация Программы профилактики правонарушений и борьбы с преступностью в Республике Казахстан на 2005 - 2007 годы, утвержденной постановлением Правительства Республики Казахстан от 24 декабря 2004 года N 1355 , которая направлена на обеспечение эффективной защиты прав, свобод и законных интересов граждан; соблюдение законности при разрешении заявлений и сообщений о преступлениях и Правонарушениях; обеспечение надлежащего состояния общественной безопасности, совершенствование профилактической деятельности; осуществление целенаправленной социально-правовой Профилактики правонарушений.
В 2006 - 2007 годах планируется выделение 5,3 млрд. тенге на реализацию данной программы.
Также будет продолжена реализация Программы дальнейшего развития уголовно-исполнительной системы в Республике Казахстан на 2004 - 2006 годы, утвержденной постановлением Правительства Республики Казахстан от 31 декабря 2003 года N 1376 , мероприятия которой направлены на улучшение условий содержания осужденных, содержащихся в исправительных учреждениях, качества исполнения наказаний, не связанных с изоляцией от общества.
За реализацию данной программы в 2006 году планируется выделение 2,3 млрд. тенге.
Сильная и независимая судебная власть является важным условием демократии, обеспечения приоритетности прав и свобод человека.
За период становления и развития государства осуществлен комплекс мер, направленных на повышение эффективности судебной системы.
Были обеспечены гарантии независимости судей. Впервые в истории государства все судьи местных судов стали назначаться Президентом страны на постоянный срок, была выстроена профессиональная вертикаль, упразднен институт арбитражных судов с передачей их функций судам общей юрисдикции, созданы специализированные межрайонные административные и экономические суды.
Основные направления развития судебной системы определены в Концепции правовой политики Республики Казахстан, утвержденной Указом Президента Республики Казахстан от 20 сентября 2002 года N 949 , одной из основных задач которой является совершенствование органов правосудия, прежде всего совершенствование деятельности судов первой инстанции (районных, городских судов).
В Послании народу Казахстана Глава государства акцентировал внимание на необходимости проведения мероприятий по упрощению судопроизводства, обеспечивающего его объективность, своевременность исполнения судебных актов, усиления гарантий прав граждан в рамках судопроизводства и на стадии исполнения судебных решений, обеспечению независимости судебного корпуса, и повышения роли адвокатов в рамках уголовного судопроизводства и судебных решений.
В целях реализации поставленных задач необходимо разработать и принять законодательные акты Республики Казахстан в части совершенствования судебной системы и повышения статуса судей.
Для укрепления принципов законности при осуществлении уголовного преследования и рассмотрении дел в суде разрабатывается законопроект по вопросам введения института суда присяжных заседателей в Республике Казахстан, предусматривающий участие представителей народа в осуществлении правосудия.
В рамках реформы исполнительной власти и борьбы с коррупцией и преступностью, а также в целях упрощения процедур взаимодействия государственных органов с населением и сведения к минимуму непосредственных контактов между ними планируются создание и обеспечение деятельности Центров обслуживания населения по принципу "одного окна".
Расходы по функциональной группе "Образование" предполагается предусмотреть на уровне 3,7 % к ВВП в 2006 году, 3,8 % - в 2007 году и 3,8 % - в 2008 году.
Бюджетная политика в области образования будет направлена на формирование национальной модели образования, интегрированной в мировое образовательное пространство и обеспечивающей подготовку специалистов, конкурентоспособных на мировом рынке труда.
Для достижения цели в рамках Государственной программы развития образования в Республике Казахстан на 2005 - 2010 годы, утвержденной Указом Президента Республики Казахстан от 11 октября 2004 года N 1459 , предусматривается решение следующих основных задач:
обеспечение равного доступа к дошкольному образованию всех детей;
создание системы профильного и профессионально ориентированного обучения школьников старшей ступени;
формирование новых подходов в подготовке квалифицированных рабочих кадров в сфере профессионального и технического образования;
создание нового уровня - послесреднее профессиональное образование;
обеспечение трехуровневой системы подготовки профессиональных кадров - бакалавриат - магистратура - докторантура (Ph.D), основанной на системе академических кредитов;
создание Национальной системы оценки качества образования.
Для достижения поставленных целей и задач предполагаются:
расширение сети дошкольных организаций образования;
создание системы образовательной поддержки малообеспеченных семей, получающих адресную социальную помощь, за счет охвата дошкольными организациями 30 % детей;
разработка нового государственного общеобязательного стандарта среднего общего образования, устанавливающего систему национальных целей образования, ориентированного на результат в виде базовых компетенций выпускников;
определение дифференцированных подходов к системе среднего общего образования и создание условий для продолжения обучения в организациях начального и среднего профессионального образования;
внедрение информационных и телекоммуникационных технологий;
внедрение внутренней и внешней оценки качества образования, совершенствование стандартизированных оценочных средств и инструментов, определяющих уровень учебных достижений обучающихся;
развитие социального партнерства между работодателями и системой образования;
внедрение системы независимой оценки качества профессиональной подготовленности, присвоения и подтверждения квалификации по специальностям технического и обслуживающего труда;
повышение качества высшего профессионального образования на основе диверсификации и гибкости образовательных программ, реструтктуризации вузов и расширения академических свобод;
подготовка кадров по новым магистерским программам;
внедрение в систему среднего профессионального и высшего образования кредитной технологии обучения с целью международного признания национальных образовательных программ и повышения уровня самообразования студентов;
формирование государственного образовательного заказа на основе принципов "соответствия потребностям рынка труда" и "дифференциации стоимости гранта в зависимости от статуса высшего учебного заведения и специальности";
совершенствование системы государственно-частного образовательного кредитования;
развитие партнерства с ведущими зарубежными вузами;
оптимизация сети высших учебных заведений с концентрацией усилий по развитию технического образования;
создание престижного университета международного уровня в городе Астане;
развитие сельских школ, строительство и открытие профильных школ-интернатов для детей из малокомплектных школ;
строительство до конца 2008 года за счет республиканского бюджета 176 общеобразовательных школ;
расширение сети специальных коррекционных организаций образования и доступа к допрофессиональной и профессиональной подготовке детей с ограниченными возможностями;
разработка мер по государственной поддержке интегрированного обучения лиц с ограниченными возможностями, по организации обучения детей, ранее считавшихся необучаемыми;
строительство в городах Алматы и Караганде школ-интернатов для детей с проблемами зрения, проектной мощностью 250 мест каждая;
расширение внедрения дистанционной и других инновационных форм организации учебного процесса.
Для реализации Поручения Главы государства об обеспечении престижа учительской профессии на 2005 - 2006 учебный год увеличен государственный образовательный заказ на подготовку педагогических кадров на 5000 единиц.
С 2006 года введена государственная стипендия "Лучший преподаватель", которая имеет статус гранта на проведение научных исследований в течение года, включая стажировку за рубежом в любой стране.
Дополнительно на указанные цели в 2006 - 2008 годах предполагается выделить порядка 1,3 млрд. тенге.
Также с целью реализации системы государственного гарантирования кредитов студентам через акционерное общество "Финансовый центр", в течение ближайших 4 лет будет дополнительно выделено порядка 1,4 млрд. тенге.
В 2007 году предусматривается включение норм о статусе педагогического работника в новую редакцию Закона Республики Казахстан "Об образовании".
Для развития технического образования ежегодно предусматривается увеличение государственного образовательного заказа на подготовку кадров по техническим специальностям. На 2005 - 2006 учебный год предусмотрено увеличение госзаказа на технические специальности еще на 700 единиц.
В целях функционирования Национальной системы оценки качества созданы Национальный центр оценки качества образования, Национальный аккредитационный центр, Республиканский центр подтверждения и присвоения квалификации, Республиканский центр "Дошкольное детство", Научно-практический центр "Учебник".
Для институциональной поддержки программы "Болашак" создан Центр международных программ. Ежегодно трем тысячам лучшим студентам в рамках данной программы будут выделяться средства из республиканского бюджета для учебы в ведущих вузах мира.
В рамках Программы "Жасыл Ел" на 2005 - 2007 годы, утвержденной постановлением Правительства Республики Казахстан 25 июня 2005 года N 632 , с целью снижения уровня безработицы среди молодежи к проведению мероприятий по воспроизводству лесов, озеленению и благоустройству территорий республики будут привлечены школьники и студенты, а также неработающая молодежь. Также в период летних каникул будут организованы строительные отряды для участия студентов в мероприятиях по возведению жилья.
Предполагается совершенствование нормативной правовой базы функционирования национальной системы образования на основе дальнейшей демократизации управления образованием.
В целях создания современной модели подготовки управленческих кадров в различных секторах экономики предполагаются:
расширение международного сотрудничества в области подготовки высококвалифицированных управленческих кадров;
создание на базе Академии государственного управления национальной управленческой школы, отвечающей международным стандартам.
Расходы по функциональной группе "Здравоохранение" предполагается предусмотреть на уровне 2,5 % к ВВП в 2006 году, 2,5 % - в 2007 году и 2,8 % - в 2008 году.
В области здравоохранения в 2006 - 2008 годах в рамках реализации Государственной программы реформирования и развития здравоохранения Республики Казахстан на 2005 - 2010 годы, утвержденной Указом Президента Республики Казахстан от 13 сентября 2004 года N 1438 , будет продолжена реализация приоритетных мероприятий таких как:
обеспечение качественной первичной медико-санитарной помощью (ПМСП), в том числе:
поэтапное введение ежегодных профилактических медицинских осмотров отдельных категорий населения с последующим динамическим наблюдением и оздоровлением, на которое потребуется выделить в 2006 году 4,5 млрд. тенге, в 2007 году - 4,7 млрд. тенге, в 2008 году - 6,0 млрд. тенге;
материально-техническое оснащение в 2006 - 2008 годах составит порядка 40,5 млрд. тенге, в том числе для объектов здравоохранения, находящихся в сельской местности - 7,8 млрд. тенге. При этом уровень материально-технической обеспеченности организаций ПМСП будет поэтапно доведен до минимального норматива оснащения медицинским оборудованием, изделиями медицинского назначения и санитарным автотранспортом.
С 2006 года предполагается обеспечение взрослых, болеющих наиболее распространенными видами заболеваний, льготными лекарственными средствами на амбулаторном уровне, для чего уполномоченным органом в области здравоохранения будет утвержден соответствующий перечень видов заболеваний. Всего планируется выделить в 2006 - 2008 годах порядка 5,8 млрд. тенге;
укрепление здоровья матери и ребенка, в том числе:
в 2006 - 2008 годах продолжится бесплатное обеспечение на амбулаторном уровне лекарствами детей до пятилетнего возраста по отдельным видам заболеваний, а также беременных женщин железо- и йодосодержащими препаратами, на что планируется выделить порядка 1,6 млрд. тенге и 3,0 млрд. тенге соответственно;
в 2006 - 2008 годах на обеспечение бесплатными лекарственными средствами при амбулаторном лечении детей и подростков, находящихся на диспансерном учете планируется выделить порядка 3,4 млрд. тенге.
В реализацию вышеуказанных направлений уполномоченным органом в области здравоохранения будут утверждены соответствующие перечни видов заболеваний.
Оснащенность детских и родовспомогательных организаций будет доведена до минимального норматива оснащенности медицинским оборудованием, при этом необходимая сумма средств в 2006 - 2008 годах составит порядка 8,0 млрд. тенге;
обеспечение доступа населения страны к безопасным, эффективным и качественным лекарственным препаратам.
Кроме того, в настоящее время по отдельным направлениям здравоохранения реализуются комплексная программа "Здоровый образ жизни", утвержденная постановлением Правительства Республики Казахстан от 30 июня 1999 года N 905 , Программа усиления борьбы с туберкулезом в Республике Казахстан на 2004 - 2006 годы, утвержденная постановлением Правительства Республики Казахстан от 13 августа 2004 года N 850 .
В целом бюджетная политика в области здравоохранения будет нацелена на формирование здорового образа жизни населения, повышение информированности населения о его преимуществах, солидарной ответственности государства и гражданина, укрепление здоровья и системы профилактики заболеваний на уровне первичной медико-санитарной помощи, улучшение состояния здоровья населения путем повышения доступности качественной медицинской и лекарственной помощи гражданам, стимулирование развития добровольного медицинского страхования.
В соответствии с Программой Правительства Республики Казахстан на 2006-2008 годы, для решения задач, поставленных Главой государства на среднесрочный период, предстоит решение следующих задач:
развитие системы финансового обеспечения, повышение доступности и качества медицинских услуг, приближение к международным стандартам медицинской помощи;
внедрение дифференцированной оплаты труда в отрасли здравоохранения для стимулирования повышения квалификации медицинских работников и улучшения качества предоставляемых ими услуг;
завершение строительства новых республиканских медицинских центров, внедрение опыта передового международного менеджмента и современных технологий;
усиление профилактической работы и формирование здорового образа жизни среди населения, для улучшения таких показателей как заболеваемость туберкулезом и ВИЧ/СПИД, детская смертность и продолжительность жизни.
Начиная с 2006 года, к управлению новыми медицинскими центрами в рамках создания медицинского кластера в городе Астане будут привлекаться лидирующие иностранные клиники и госпитали.
В 2006 году будет начата реализация Концепции реформирования медицинского и фармацевтического образования Республики Казахстан, одобренной постановлением Правительства Республики Казахстан от 24 апреля 2006 года N 317.
А также, в течение 2006 года в рамках завершения работы по реализации пакета законодательных и административных реформ в отрасли, направленных на поэтапный переход к международным стандартам оказания медицинских услуг, будут рассмотрены и приняты следующие законодательные акты: "Об охране здоровья граждан в Республике Казахстан", "О внесении изменений и дополнений в некоторые законодательные акты Республики Казахстан по вопросам здравоохранения".
В 2007 году будет разработан Кодекс о здоровье народа и системе здравоохранения.
Расходы по функциональной группе "Социальная помощь и социальное обеспечение" предполагается предусмотреть на уровне 5,1 % к ВВП в 2006 году, 5,0 % - в 2007 году и 4,7 % - в 2008 году.
Сохраняющийся экономический рост в стране позволяет Правительству Республики Казахстан продолжить социальную направленность политики путем увеличения расходов на развитие социальной защиты населения.
В 2005 году минимальный размер пенсии составил 6200 тенге, а с 1 июля 2005 года лицам, достигшим пенсионного возраста, независимо от стажа работы, заработной платы и размера пенсий введена дополнительная ежемесячная базовая пенсионная выплата в размере 3000 тенге с дальнейшим поэтапным увеличением ее размера. Таким образом, размер пенсии с учетом базовой пенсионной выплаты составил 9200 тенге, а средний размер пенсии - более 12 тыс. тенге. На введение базовой пенсионной выплаты в 2005 году дополнительно выделено более 28,8 млрд. тенге.
Также в 2005 году:
повышены действующие размеры государственных социальных пособий по инвалидности и пособий семьям, потерявшим кормильца. На указанные цели дополнительно направлено порядка 13,1 млрд. тенге;
повышены размеры специальных государственных пособий инвалидам и участникам Великой отечественной войны до 15 месячных расчетных показателей и оказана единовременная материальная помощь в размере 30 тыс. тенге. На проведение указанных мероприятий выделены средства в сумме более 7,0 млрд. тенге.
В 2006 - 2008 годах основными целями бюджетной политики в области социального обеспечения и социальной помощи будет являться создание финансово устойчивой, социально справедливой трехуровневой системы социального обеспечения, усиление адресности социальной помощи.
Для достижения указанных целей будет продолжена реализация Программы дальнейшего углубления социальных реформ в Республике Казахстан на 2005 - 2007 годы, утвержденной постановлением Правительства Республики Казахстан от 30 ноября 2004 года N 1241 (далее - Программа дальнейшего углубления социальных реформ), которая предусматривает введение трехуровневой системы социального обеспечения.
В 2006 году будут:
в целях защиты материнства и детства увеличены размеры специального государственного пособия многодетным семьям, имеющим четырех и более несовершеннолетних детей, а также матерям, награжденным подвесками "Алтын алқа", "Күміс алқа" или "Материнская слава" первой и второй степени до 4000 тенге. На что дополнительно к уточненной базе 2005 года потребуется в 2006 году - 7,6 млрд. тенге, в 2007 году - 8,6 млрд. тенге, в 2008 году - 9,6 млрд. тенге;
введены пособия для детей до 18 лет из малообеспеченных семей. Расходы на эти цели будут осуществляться за счет средств, предусмотренных на выплату государственной адресной социальной помощи;
повышены размеры государственных социальных пособий всем категориям инвалидов и получателям пособий по возрасту, а также получателям государственных специальных пособий еще на 1000 тенге. Также дополнительная поддержка в сумме от 300 до 1000 тенге будет оказана 249 тысячам семьям, потерявшим кормильца. На эти цели дополнительно к уточненной базе 2005 года будет выделено в 2006 году 8,5 млрд. тенге, в 2007 году - 14,3 млрд. тенге, в 2008 году - 18,8 млрд. тенге.
С 1 июля 2006 года будут введены государственные пособия по уходу за ребенком до одного года, при этом размер пособия будет иметь прогрессивную шкалу в зависимости от количества детей. На эти цели дополнительно планируется выделить в 2006 году 6,3 млрд. тенге, в 2007 году - 14,3 млрд. тенге, в 2008 году - 16,0 млрд. тенге.
В целях приближения к международным стандартам начиная с 2006 года за базовый социальный индикатор будет взят прожиточный минимум, на основе которого будут пересмотрены размеры социальных выплат. В связи с чем будет изменена методика определения величины прожиточного минимума, основой которого будет выступать потребительский бюджет, отражающий минимальный социально необходимый уровень жизненных благ и услуг.
С 2007 года будут повышены размеры пособия по временной нетрудоспособности, на что будет направлено более 2 млрд. тенге.
Всего на реализацию мероприятий Программы дальнейшего углубления социальных реформ и на финансирование дополнительных мер по социальной поддержке населения из государственного бюджета в 2006 - 2007 годах будет дополнительно выделено к уровню 2004 года порядка 272,7 млрд. тенге.
В целях стимулирования дальнейшего притока населения в страну, улучшения демографической ситуации и обеспечения роста численности населения Республики Казахстан в 2006 - 2008 годах будут выделяться бюджетные средства на организацию переселения, социальную защиту и обеспечение жильем семей оралманов, прибывших по квоте иммиграции. В 2006 - 2007 годах квота иммиграции оралманов составит 15000 семей ежегодно.
В соответствии с Программой Правительства Республики Казахстан на 2006-2008 годы будут увеличены размеры специального государственного пособия лицам, приравненным к участникам войны, в 2,4 раза, лицам, приравненным к инвалидам войны, в 1,2 раза, вдовам воинов, погибших в период Великой Отечественной войны, в 1,6 раза, семьям, погибших (умерших) военнослужащих, в 1,5 раза, женам, мужьям умерших инвалидов войны, в 2,7 раза, лицам, награжденным орденами и медалями бывшего Союза ССР за самоотверженный труд в годы Великой Отечественной войны, а также лицам, проработавшим (прослужившим) не менее шести месяцев в тылу, в 2,0 раза, лицам из числа участников ликвидации последствий катастрофы на Чернобыльской АЭС в 1988-1989 годах, в 4,0 раза, что потребовало дополнительного выделения в 2006 году 0,8 млрд. тенге.
Проведено разовое дифференцированное повышение размеров пенсий для пенсионеров силовых структур. На эти цели дополнительно планируется выделить в 2006 году 2,5 млрд. тенге, в 2007 году - 5,9 млрд. тенге, в 2008 году - 8,5 млрд. тенге.
Выплата пенсий и пособий будет осуществляться по принципу "месяц в месяц", что потребует дополнительно 31,5 млрд. тенге.
Расходы бюджета по функциональной группе "Жилищно- коммунальное хозяйство" предполагается предусмотреть на уровне 1,2 % к ВВП в 2006 году, 1,9 % - в 2007 году, 1,6 % - в 2008 году.
Жилищный фонд в настоящее время почти полностью находится в ведении частного сектора, где созданы конкурентные условия и осуществляется переход к оплате за фактически использованные объемы услуг. Вместе с тем остаются проблемными вопросы его эксплуатации и содержания, возрастают объемы ветхого и аварийного жилья.
С целью обеспечения надлежащей эксплуатации и содержания имеющегося жилищного фонда, безопасных и комфортабельных условий проживания в нем разработан проект Программы развития жилищно- коммунальной сферы в Республике Казахстан на 2006 - 2008 годы. В рамках данной программы будет, в частности, разработана законодательная база в целях создания правовых условий для развития конкуренции предоставления услуг в жилищно-коммунальной сфере, сформирована система финансирования поддержания состояния и обновления существующего жилого фонда для осуществления капитального ремонта жилого фонда, будет обеспечен надлежащий контроль за состоянием эксплуатируемого жилищного фонда.
Необходимо решение проблем развития жилищного строительства, обеспечивающее реальную доступность жилья широким слоям населения.
В этой связи основными задачами являются предложение недорогого жилья и обеспечение доступности жилья, а также создание условий для безопасного и качественного проживания граждан в жилищах.
С целью комплексного решения проблем развития жилищного строительства, обеспечивающих доступность жилья широким слоям населения, в рамках Государственной программы развития жилищного строительства, будут осуществляться строительство недорого коммерческого и коммунального жилья за счет средств государственного бюджета, а также выплата премий по вкладам в Жилищном строительном сберегательном банке Казахстана.
Расходы по функциональной группе "Культура, спорт, туризм и информационное пространство" предполагается предусматривать на уровне 0,9 % к ВВП в 2006 году, 0,6 % - в 2007 году, 0,7 % - в 2008 году.
Основными целями политики затрат в области культуры, спорта, туризма и информационного пространства являются:
создание условий для развития искусства и деятельности одаренных личностей;
возрождение общенациональной, социально-экономической и международной роли исторической системы урбанизации казахстанского участка трассы Шелкового пути;
содействие созданию современного туристского комплекса, обеспечивающего возможности для удовлетворения потребностей казахстанских и иностранных граждан в разнообразных туристских услугах;
дальнейшее развитие физической культуры и спорта в стране;
создание условий для занятий населения физической культурой и спортом, особенно в ауле; развития олимпийских, национальных, технических, прикладных видов спорта и народных игр;
проведение исследований в области массового спорта и спорта высших достижений по научно-методическому, медико-биологическому и психологическому обеспечению подготовки спортивного резерва и спортсменов международного класса;
подготовка спортивного резерва и спортсменов международного класса;
обеспечение участия сборных национальных команд Республики Казахстан в международных соревнованиях;
укрепление единого информационного пространства, реализация сбалансированной языковой и социально ориентированной молодежной политики;
дальнейшее развитие государственного языка;
повышение эффективности и совершенствование основных параметров казахстанской модели межэтнического и межконфессионального согласия.
Данные цели будут реализовываться посредством финансирования бюджетных программ в рамках соответствующих программных документов.
В рамках Государственной программы Республики Казахстан "Возрождение исторических центров Шелкового пути, сохранение и преемственное развитие культурного наследия тюркоязычных государств, создание инфраструктуры туризма", утвержденной Указом Президента Республики Казахстан от 27 февраля 1998 года N 3859 , учитывая масштабность, многоотраслевой характер и капиталоемкость ее мероприятий, из республиканского бюджета предусматриваются средства в пределах ассигнований, выделяемых ежегодно на цели охраны, реставрации и исследования памятников республиканской категории охраны, включенных в перечень объектов туризма и не подлежащих утилитарному использованию. Из местного бюджета ежегодно предусматриваются соответствующие средства на памятники местной категории охраны, включенные в туристические маршруты.
В 2006 году завершается реализация Государственной программы "Культурное наследие" на 2004 - 2006 годы, утвержденной Указом Президента Республики Казахстан от 13 января 2004 года N 1277 , направленная на создание целостной системы изучения огромного культурного наследия народа, обеспечение воссоздания значительных историко-культурных и архитектурных памятников, имеющих особое значение для национальной истории, создание развернутых художественных, научных, биографических серий, создание на государственном языке полноценного фонда гуманитарного образования на базе лучших достижений мировой научной мысли, культуры и литературы.
В Программе развития телерадиовещания в Республике Казахстан на 2004 - 2006 годы, утвержденной постановлением Правительства Республики Казахстан от 9 апреля 2004 года N 398 , предусматриваются мероприятия по решению наиболее крупных и важных проблем национального характера, имеющих политическое значение, в том числе организация трансляции на страны СНГ и дальнего зарубежья специально подготовленных программ телевизионного и радиовещания, обеспечение максимального охвата населения государственными телевизионными и радиопрограммами путем установки новых передатчиков или модернизации существующей сети радио- и телевизионного вещания Республики Казахстан за счет использования современных технологий.
В целях расширения и укрепления социально-коммуникативных функций государственного языка, сохранения общекультурных функций русского языка и развития языков этнических групп в рамках Государственной Программы функционирования и развития языков на 2001 - 2010 годы, утвержденной Указом Президента Республики Казахстан от 7 февраля 2001 года N 550 , предусматриваются соответствующие бюджетные средства.
В 2006 году будут разработаны:
Программа совершенствования казахстанской модели этнического и конфессионального согласия на 2006 - 2008 годы, реализация которой позволит создать основу для гармонизации межэтнических и межконфессиональных отношений, снижения социальной напряженности в обществе, обеспечит внедрение в социальную практику норм толерантного поведения и механизмов профилактики и противодействия экстремизму, создаст условия для гибкого реагирования на изменение социально-политической ситуации в обществе, а также укрепит роль Ассамблеи народов Казахстана;
Концепция развития гражданского общества на 2006-2011 годы, нацеленная на укрепление в обществе и государственном устройстве демократических начал и внутриполитической стабильности;
Программа развития сферы культуры на 2006 - 2008 годы с целью развития культуры и сохранения лучших традиций классического народного искусства, поддержки творческих деятелей, талантливых музыкантов и исполнителей, развития частного сектора в сфере культуры.
Продолжение Государственной программы "Культурное наследие на 2007-2009 годы", предусматривающей воссоздание наиболее значимых объектов историко-культурного наследия, археологические исследования истории и культуры средневековых городских центров, игравших важную роль в политической, экономической и культурной жизни Казахстана;
Программа развития архивного дела и систем документации на 2007-2009 годы, с целью документационного обеспечения управленческой деятельности;
Предполагается реализация разрабатываемой Государственной программы развития физической культуры и спорта в Республике Казахстан на 2007-2009 годы, направленной на развитие сети физкультурно-оздоровительных и спортивных объектов, подготовку специалистов и обеспечение отрасли квалифицированными кадрами, организационное, научно-методическое и медицинское обеспечение отрасли, решение вопросов подготовки спортсменов высокой квалификации и спортивного резерва.
В целях формирования имиджа Казахстана как привлекательного туристского объекта, формирования национального турпродукта и обеспечения его качества, сравнимого с мировым уровнем, комплексного развития туризма на основе поддержки и выбора оптимальных методов государственного регулирования отрасли, в 2006 году будет разработана Программа развития туристской отрасли на 2006 - 2008 годы.
Особое внимание будет уделено развитию туристского кластера, как одного из сегментов рынка.
Расходы по функциональной группе "Топливно-энергетический комплекс и недропользование" предполагается предусмотреть на уровне 0,2 % к ВВП в 2006 году, 0,2 % - в 2007 году и 0,2 % - в 2008 году.
Бюджетная политика в среднесрочной перспективе в данной сфере будет направлена на:
совершенствование системы государственного управления минерально-сырьевыми ресурсами, обеспечивающей восполнение разведанных запасов полезных ископаемых Республики Казахстан и повышение эффективности их использования, принятие мер по обеспечению глубокой и комплексной переработки природного капитала - углеводородного сырья;
обеспечение рационального использования недр;
содействие в обеспечении устойчивого экономического роста страны и улучшении качества жизни народа Казахстана путем рационального и безопасного освоения ресурсов углеводородов казахстанского сектора Каспийского моря;
проведение мероприятий по вводу в эксплуатацию новых мощностей по производству электроэнергии с использованием попутного газа нефтегазовых месторождений;
обеспечение бесперебойного снабжения регионов страны природным и сжиженным газом;
обеспечение газификации города Кызылорды;
создание условий для достижения энергетической независимости страны;
содействие развитию современных направлений науки, техники и технологий, продвижению высокотехнологичных разработок на рынок и внедрению их в промышленное производство, подготовке высококвалифицированных научных и инженерных кадров в сфере атомной и термоядерной энергетики, атомной и нефтехимической промышленности, геологии и недропользования, ядерной медицины;
обеспечение безопасности бывшего Семипалатинского испытательного ядерного полигона, исследовательских ядерных и ускорительных комплексов на территории Казахстана.
Данные задачи будут решаться посредством финансирования мероприятий соответствующих программ.
Освоение казахстанского сектора Каспийского моря представляет собой длительный и сложный созидательный процесс, в который вовлекаются значительные природные, технические, трудовые и интеллектуальные ресурсы. Здесь принимаются во внимание политические и экономические условия развития морских нефтегазовых операций, масштабы работ в Прикаспийском регионе и их позитивное влияние на экономический рост страны, а также повышенное значение природных факторов.
В 2006 - 2010 годах начнется второй этап реализации мероприятий и работ, предусмотренных в рамках Государственной программы освоения казахстанского сектора Каспийского моря, утвержденной Указом Президента Республики Казахстан от 16 мая 2003 года N 1095 , включающие в том числе повышение морской добычи углеводородов, планомерное выставление на тендеры новых морских блоков, мониторинг всех морских проектов, разработку и осуществление дополнительных природоохранных мероприятий, соответствующие повышенным экологическим стандартам, строительство дополнительных трубопроводных мощностей (неэкспортного назначения).
При этом будет развиваться конкурентоспособность основных отечественных товаров и услуг для морского нефтегазового комплекса (импортозамещение для ведения морских операций).
В рамках Программы развития ресурсной базы минерально-сырьевого комплекса страны на 2003 - 2010 годы, утвержденной постановлением Правительства Республики Казахстан от 29 декабря 2002 года N 1449 , предусматривается решение следующих задач:
подготовительные мероприятия при проведении региональных и геолого-съемочных работах;
геологическое доизучение недр в масштабе 1:200000;
геолого-минерагеническое картирование рудных районов в масштабе 1:200000;
поисковые, поисково-оценочные и поисково-разведочные работы на твердые полезные ископаемые;
поисковые, поисково-оценочные и поисково-разведочные работы на нефть и газ;
поисково-разведочные работы для водообеспечения населенных пунктов;
поисково-разведочные работы на геотермальные воды;
мониторинг минерально-сырьевой базы и недропользования;
мониторинг подземных вод и опасных геологических процессов;
формирование геологической информации;
прикладные научные исследования в области геологии и использования недр;
информационное обеспечение и научно-техническая поддержка геологических исследований;
ликвидация и консервация нефтяных и самоизливающихся гидрогеологических скважин.
Будет продолжена работа по реализации Научно-технической программы "Развитие атомной энергетики в Республике Казахстан" на 2004 - 2008 годы, утвержденной постановлением Правительства Республики Казахстан от 12 апреля 2004 года N 405 .
В соответствии с Концепцией развития урановой промышленности и атомной энергетики Республики Казахстан на 2002 - 2030 годы, утвержденной постановлением Правительства Республики Казахстан от 20 августа 2002 года N 926 , будут проводиться финансируемые за счет республиканского бюджета комплексные исследования для обоснования развития отечественной атомной энергетики, как одной из составляющих общей политики сбалансированного энергетического развития.
Будут предусмотрены соответствующие средства на продолжение работ, направленных на обеспечение радиационной безопасности в Республике Казахстан: по радиоэкологическому обследованию территории республики и разработке комплексной государственной программы в этой области; по обеспечению безопасности бывшего Семипалатинского испытательного полигона; по строительству объектов по переработке и захоронению радиоактивных отходов; по модернизации базовых исследовательских ядерных и ускорительных комплексов Республики Казахстан, а также по созданию электронного архива исторических сейсмограмм ядерных взрывов и землетрясений.
На консервацию недействующих уранодобывающих предприятий и ликвидацию последствий разработки урановых месторождений в рамках Программы консервации уранодобывающих предприятий и ликвидации последствий разработки урановых месторождений на 2001 - 2010 годы, утвержденной постановлением Правительства Республики Казахстан от 25 июля 2001 года N 1006 , будут предусмотрены соответствующие средства.
В 2006 году за счет республиканского бюджета будет продолжена реализация приоритетных инвестиционных проектов: создание казахстанского термоядерного материаловедческого реактора Токамак (далее - КТМ), создание в Евразийском национальном университете им. Л.Н. Гумилева междисциплинарного научно-исследовательского комплекса на базе ускорителя тяжелых ионов, создание технопарка "Центр ядерных технологий" в городе Курчатове, создание Центра ядерной медицины и биофизики.
В целях научной и технической поддержки экспериментальных исследований, проводимых на установке КТМ, и обеспечения ее эксплуатации будет продолжена реализация соответствующей прикладной научно-технической программы.
В целях обеспечения повышения уровня технико-технологической подготовки эксплуатируемых и подготавливаемых к освоению слабоизученных и трудноизвлекаемых средних, малых рудных и не рудных месторождений, обеспечивающих увеличение потенциала ресурсной базы, комплексность использования минерального сырья и инвестиционную привлекательность месторождений, будет продолжена реализация соответствующей прикладной научно-технической программы.
В целях повышения эффективности исследований на Междисциплинарном научно-исследовательском комплексе на базе ускорителя тяжелых ионов, улучшения эксплуатационных характеристик и качества экспериментов на установках комплекса и формирования научной среды и развития комплексных научных исследований в области физики, химии, биологии и передовых технологий на базе ускорителя тяжелых ионов ДЦ-60 в 2006 году начнется реализация соответствующей научно-технической программы.
В целях создания высокоэффективных энергосберегающих энергетических тепловых насосных установок (далее - ТНУ) с использованием возобновляемых низкопотенциальных источников энергии и создания демонстрационных зон новых энергосберегающих технологий на основе применения ТНУ начнется реализация соответствующих программ.
Расходы по функциональной группе "Сельское, водное, лесное, рыбное хозяйство, особоохраняемые природные территории, охрана окружающей среды и животного мира, земельные отношения" предполагается предусмотреть на уровне 1,2 % к ВВП в 2006 году, 1,2 % - в 2007 году и 1,2 % - в 2008 году.
Основными направлениями расходов в области сельского, водного, лесного, рыбного хозяйства, особоохраняемых природных территорий, охраны окружающей среды и животного мира, а также земельных отношений на 2006 - 2008 годы будут:
принятие мер по стабилизации внутреннего рынка зерна;
развитие отрасли отечественного сельхозмашиностроения и обновление машинотракторного парка, создание структур по сервисному и техническому обслуживанию сельских товаропроизводителей;
создание на селе специализированных заготовительных пунктов, занимающихся закупом и реализацией животноводческой продукции;
обеспечение благоприятной эпизоотической и фитосанитарной обстановки;
поддержка развития элитного семеноводства и племенного животноводства;
повышение продуктивности сельскохозяйственного производства и доли переработки сельхозпродукции;
создание условий для сохранения и воспроизводства лесов и животного мира, увеличения площади зеленых насаждений, озеленения населенных пунктов и создания вокруг них зеленых зон с активным вовлечением молодежи в реализацию этих мероприятий;
создание озеленительных насаждений вдоль автомобильных и железных дорог;
обеспечение качества питьевой воды и ее доступности;
обеспечение должной охраны недр и окружающей среды, создание информационной системы охраны окружающей среды;
поддержка страхования в растениеводстве;
институциональное развитие сельского хозяйства;
совершенствование земельных отношений на основе углубления земельной реформы, развития геодезии и картографии.
Значительная доля бюджетных средств в рамках данной функциональной группы направляется на возрождение и развитие аграрного производства, создание сельской инфраструктуры и повышение уровня жизни на селе.
Для обеспечения продовольственной безопасности страны, увеличения экспортного потенциала зерна, государственной поддержки отечественных сельскохозяйственных товаропроизводителей и предотвращения демпинга цен на зерно ежегодно проводится закуп зерна в государственные ресурсы по установленным ценам, внедрен фьючерсный двухуровневый закуп зерна, который позволяет обеспечивать авансирование проведения весенне-полевых и уборочных работ.
Это необходимо для последующих интервенций в целях стабилизации и регулирования внутреннего рынка зерна, предотвращения необоснованного повышения цен на хлеб и хлебобулочные изделия в весенне-летний период, а также для устойчивого обеспечения потребностей сельскохозяйственных товаропроизводителей в семенном материале, животноводства и птицеводства - в кормах и обеспечения выполнения межгосударственных соглашений.
Мультипликативным эффектом поддержки сельского хозяйства будут снижение бедности и безработицы, рост доходов и жизненного уровня населения, обеспечение роста объемов других отраслей экономики, расширение налоговой базы и увеличение поступлений доходов в бюджет.
Предусматривается государственная поддержка путем субсидирования в сельском, водном хозяйстве, где неблагоприятные и рискованные условия хозяйствования делают оправданной помощь государства.
Политика субсидирования юридических лиц с учетом Стратегии индустриально-инновационного развития и предстоящего вступления Казахстана во Всемирную торговую организацию (далее - ВТО) направлена на повышение производительности труда и улучшение конкурентоспособности отечественных производителей. В будущем необходимо постепенно осуществить переход к разрешенным формам субсидирования в соответствии с требованиями ВТО, таким как содействие в повышении производительности труда и качества продукции.
Предстоящее вступление в ВТО предъявляет особые требования к конкурентоспособности отечественной сельскохозяйственной продукции. В дальнейшем будет реализована индустриализация аграрного производства через реализацию кластерных инициатив в сфере производства и переработки сельскохозяйственного сырья.
В целях обеспечения продовольственной безопасности и создания условий для повышения конкурентоспособности агропромышленного комплекса, а также для создания условий для комплексного развития сельских территорий и нормального жизнеобеспечения сельского населения с национальным стандартом качества жизни утвержден Закон Республики Казахстан от 8 июля 2005 года N 66 "О государственном регулировании развития агропромышленного комплекса и сельских территорий в Республике Казахстан".
В целях создания условий для развития конкуренции в агропродовольственном рынке и реализации агроиндустриальноЙ политики, отвечающей целям обеспечения конкурентоспособности экономики страны, постановлением Правительства от 30 июня 2005 года N 654 утвержден План мероприятий по реализации Концепции устойчивого развития агропромышленного комплекса Республики Казахстан на 2006 - 2010 годы.
Выделение бюджетных средств на дальнейшее обеспечение населения качественной питьевой водой и сокращение дефицита водных ресурсов будут осуществлены в рамках Отраслевой программы "Питьевые воды" на 2002 - 2010 годы, утвержденной постановлением Правительства Республики Казахстан от 23 января 2002 года N 93 , и Государственной программы развития сельских территорий Республики Казахстан на 2004 - 2010 годы, утвержденной Указом Президента Республики Казахстан от 10 июля 2003 года N 1149 .
В целом за период 2002 - 2005 годы отмечается увеличение финансирования объектов водоснабжения.
В течение 2003 - 2004 годов в основном завершены мероприятия по реорганизации системы управления в сфере лесного и охотничьего хозяйства республики, созданию новых структурных подразделений по охране лесов и животного мира в акиматах областей.
В целом площадь особо охраняемых природных территорий с 2004 года по 2005 год увеличилась на 340 тыс. гектар и составила 17 874 тыс. гектар или 6,5 % от общей территории Республики Казахстан.
Вся работа по расширению особо охраняемых природных территорий проводится в соответствии с Концепцией развития и размещения особо охраняемых природных территорий Республики Казахстан до 2030 года, утвержденной постановлением Правительства Республики Казахстан от 10 ноября 2000 года N 1692 , и рекомендациями Парламентских слушаний, прошедших в 2004 году.
В целях увеличения лесистости территории Республики Казахстан и озеленения населенных пунктов будет продолжена реализация программы озеленения Республики Казахстан "Жасыл Ел" на 2005 - 2007 годы, утвержденная постановлением Правительства Республики Казахстан от 25 июня 2005 года N 632 .
Для принятия эффективных и действенных мер по охране окружающей среды в рамках соответствующих действующих программ будут приняты меры по снижению уровня загрязнения и совершенствованию мониторинга окружающей среды.
Инвестирование в устойчивость развития в контексте обеспечения экологической безопасности в рамках долгосрочной перспективы будет заключаться в финансировании проектов, направленных на внедрение ресурсосберегающих технологий, использование потенциала возобновляемых энергетических ресурсов (гидроэнергия, ветровая и солнечная энергия), сокращение выбросов парниковых газов с использованием механизмов Киотского протокола в случае ратификации его Казахстаном.
В целях уменьшения нагрузок на речные экосистемы и для предотвращения их загрязнения и засорения будут осуществлены инвестиции в мероприятия по очистке сточных вод в крупных населенных пунктах.
Продолжается реализация проекта по управлению засушливыми землями в Шетском районе Карагандинской области.
В целях сохранения и охраны животного мира будет продолжена реализация Программы сохранения и восстановления редких и исчезающих видов диких копытных животных и сайгаков на 2005-2007 годы, утвержденной постановлением Правительства Республики Казахстан от 25 марта 2005 года N 267.
В рамках расходов по функциональной группе "Промышленность, архитектурная, градостроительная и строительная деятельность" будут являться:
мероприятия по созданию технопарков в области биотехнологии, ядерных технологий, развитию Парка информационных технологий в поселке Алатау;
увеличение объемов прямых инвестиций в технолого- и наукоемкие производства;
проведение научных исследований по приоритетным направлениям - нефтегазовый и горно-металлургический комплексы, новые материалы, биотехнологии, информационные технологии, машиностроение, сельское хозяйство, космические технологии;
приведение технологических процессов в соответствие с международными стандартами;
дальнейшее развитие экспортоориентированных производств;
стабилизация работы действующих и запуск простаивающих предприятий, продолжение работ по переориентации производств на расширение ассортимента и улучшение качества выпускаемой продукции;
продолжение работы по созданию новых производств по выпуску продукции с высокой добавленной стоимостью, повышение конкурентоспособности отечественной продукции;
продолжение работы по созданию совместных предприятий со странами ближнего и дальнего зарубежья;
организация производства в республике продукции, закупаемой при проведении государственных закупок национальными компаниями, государственными органами и учреждениями.
В 2003 году начата реализация Стратегии индустриально- инновационного развития, нацеленной на достижение устойчивого развития страны путем диверсификации отраслей экономики и отхода от сырьевой направленности развития. На этапе 2003 - 2005 годов осуществлены мероприятия подготовительного характера. За этот период сформирована необходимая вспомогательная база и налажена эффективная деятельность институтов развития.
В целях обеспечения системной работы созданных институтов развития продолжена капитализация отдельных институтов развития.
Второй этап реализации Стратегии индустриально-инновационного развития (2006 - 2010 годы) призван стать периодом активной реализации мероприятий, что позволит комплексно решать вопросы создания мощностей на основе достижений науки и техники, а также подготовки специалистов международного уровня. На данном этапе будет в основном сформирована научно-инновационная инфраструктура и начата реализация проектов, направленных на модернизацию промышленности и диверсификацию структуры экономики.
В целях формирования инновационной системы открытого типа, обеспечивающей создание конкурентоспособного конечного продукта на основе использования отечественного и зарубежного научного потенциала Постановлением Правительства Республики Казахстан от 25 апреля 2005 года N 387 утверждена "Программа по формированию и развитию национальной инновационной системы Республики Казахстан на 2005-2015 годы".
В рамках данной программы государство будет оказывать воздействие как на спрос на венчурный капитал, так и на его предложения путем:
участия в создании венчурных фондов;
создания условий для участия институциональных инвесторов и финансовых институтов в венчурном инвестировании;
содействия развитию системы индивидуальных инвесторов ("бизнес-ангелов");
обеспечения ликвидности венчурных инвестиций;
партнерства с частным капиталом в финансировании научно-
исследовательских и опытно-конструкторских разработок (НИОКР) и инновационных проектов;
создания системы государственного страхования инвестиций в реализацию инновационных проектов;
содействия развитию инновационного менеджмента, в том числе по становлению института профессиональных управляющих (управляющих компаний), которые осуществляют менеджмент деятельности венчурных фондов.
Также в 2006 году предусматривается выделение соответствующих средств на научно-техническое обеспечение производства высокотехнологичной, импортозамещающей и экспортоориентированной продукции в металлургическом комплексе, машиностроении, радиоэлектронике и связи.
Расходы по функциональной группе "Транспорт и коммуникации" предполагается предусмотреть на уровне 1,7 % к ВВП в 2006 году, 1,9 % - в 2007 году и 1,7 % - в 2008 году.
Основной целью развития транспортно-коммуникационного комплекса является ее устойчивое опережающее развитие и обеспечение оперативного реагирования при изменении спроса на услуги транспорта со стороны экономики и населения и удовлетворение его в полном объеме.
Для ее достижения необходимо будет реализация следующих задач:
достижение максимальной эффективности транспортных процессов и снижение транспортной составляющей в стоимости конечной продукции во внутреннем, транзитном и экспортно-импортном сообщении интеграция транспортной системы Казахстана в мировую транспортную систему;
гармонизация национального транспортного законодательства с международным законодательством в рамках региональных и международных организаций;
укрепление единого экономического пространства и развитие межрегиональных связей, а также повышение транспортной доступности на уровне, гарантирующем экономическое развитие и социальную стабильность;
развитие и эффективное использование транзитного потенциала;
обеспечение безопасности транспортных процессов, снижение количества и тяжести происшествий на транспорте;
обеспечение экологической безопасности и рациональное использование энергетических ресурсов;
формирование благоприятного инвестиционного климата в транспортном секторе.
Направлениями расходов в области транспорта и коммуникаций на 2006 - 2008 годы станет:
реализация инвестиционных проектов, направленных на развитие автомобильных дорог, водного транспорта и космической деятельности;
расширение транзитного воздушного потенциала, в том числе с использованием казахстанских аэропортов;
обеспечение в эксплуатационном состоянии автомобильных дорог;
создание системы мониторинга радиочастотного спектра и радиоэлектронных средств и ее техническое сопровождение;
модернизация и обновление государственного технического речного флота;
обеспечение водных путей в судоходном состоянии и содержание шлюзов;
субсидирование железнодорожных пассажирских перевозок в социально значимых сообщениях;
разработка стандартов железнодорожной отрасли;
компенсация убытков операторов сельской связи по предоставлению универсальных услуг связи;
компенсация повышения тарифа абонентской платы за телефон социально защищаемым гражданам, являющимся абонентами городских сетей телекоммуникаций;
создание и реконструкция инфраструктуры почтовой связи на селе.
Постановлением Правительства Республики Казахстан от 9 декабря 2005 года N 1227 утверждена Программа развития автодорожной отрасли Республики Казахстан на 2006-2012 годы.
В данной отрасли необходимо проводить политику достижения оптимального баланса между содержанием, эксплуатацией действующей дорожной сети и строительством, реконструкцией дорог.
Планируется провести работу по переходу на международные стандарты строительства и содержания автомобильных дорог с учетом климатических условий Казахстана.
Для достижения оптимальной для государства и общества системы функционирования железнодорожного транспорта в рамках реализации Программы реструктуризации железнодорожного транспорта Республики Казахстан на 2004 - 2006 годы, утвержденной постановлением Правительства Республики Казахстан от 6 февраля 2004 года N 145 , будут продолжены мероприятия по дальнейшему развитию пассажирского транспорта, в том числе субсидирование пассажирских перевозок по социально значимым сообщениям за счет средств республиканского бюджета.
Продолжится дальнейшее развитие космической деятельности в Республике Казахстан, в том числе:
развитие казахстанской космической системы связи и вещания;
создание на космодроме "Байконыр" ракетно-космического комплекса "Байтерек".
В 2006 - 2008 годах также предусматривается улучшение технического состояния коммуникаций, соответствующих потребностям экономики и общества и обеспечивающих выход на внешние рынки, формирование рациональной сети коммуникаций.
Ребалансирование тарифов направлено на устранение кросс- субсидирования между услугами и категориями абонентов и создание экономических основ для появления конкуренции в каждом секторе телекоммуникационного рынка. Оно предполагает доведение тарифов до уровня обеспечения нормальной рентабельности на все услуги, кроме отнесенных государством к пакету общедоступных услуг.
Планируется осуществить поэтапное ребалансирование тарифов. При этом в городах предполагается осуществить полное ребалансирование тарифов и доведение их до рыночно обоснованного уровня, что позволит операторам получить возмещение своих затрат и определенный уровень прибыльности, который установится в результате конкуренции на этом сегменте рынка. В сельской местности ребалансирование будет осуществлено по услугам междугородней и международной связи, тарифы на которую прогнозируются к снижению. Абонентская плата для физических лиц на селе останется на прежнем уровне, не покрывающем себестоимости услуги.
Расходы по функциональной группе "Прочие" предполагается предусмотреть на уровне 1,5 % к ВВП в 2006 году, 1,7 % - в 2007 году и 1,1 % - в 2008 году.
Одним из важных аспектов будет расширение инфраструктуры малого предпринимательства. На базе акционерного общества "Фонд развития малого предпринимательства" (далее - Фонд) будет создан "финансовый супермаркет".
Фонду из республиканского бюджета 2005 года для увеличения уставного капитала выделено более 11 млрд. тенге, в том числе для:
создания микрокредитных организаций со стопроцентным участием Фонда для обеспечения ими в дальнейшем выдачи микрокредитов субъектам малого предпринимательства;
создания системы гарантирования для субъектов малого предпринимательства при получении ими кредитов от частных инвесторов и банков;
финансовой поддержки проектного кредитования, финансирования проектов на основе франчайзинга, разработки бизнес-проектов, реализации их стартовых элементов с дальнейшей передачей субъектам малого предпринимательства на конкурсной основе, финансирования проектов по приобретению готового бизнеса с дальнейшей его реструктуризацией и передачей предпринимателю.

5. Бюджетное кредитование

Политика бюджетного кредитования исходит от требований, предъявляемых к процедурам принятия решений в области экономики.
Целями бюджетного кредитования на 2006 - 2008 годы являются формирование и развитие конкурентной среды в отраслях экономики, а также развитие человеческого капитала. Бюджетное кредитование будет осуществляться в рамках государственных и отраслевых (секторальных) программ.
Бюджетные кредиты будут предоставляться по следующим основным направлениям:
финансирование инвестиционных проектов (программ);
выполнение обязательств по государственным гарантиям;
кредитование местных исполнительных органов, в том числе на покрытие кассового разрыва местных бюджетов;
предоставление кредитных ресурсов финансовым институтам развития, имеющим статус финансовых агентств.
В дальнейшем категории заемщиков в зависимости от проводимой внешней политики могут дополниться иностранными государствами.
Заимствование местными исполнительными органами будет осуществляться только в форме получения бюджетных кредитов из республиканского бюджета на финансирование инвестиционных проектов, а также на покрытие кассового разрыва.
Кредитная политика местных исполнительных органов будет сосредоточена только на реализации государственных, отраслевых (секторальных) и региональных программ развития. Бюджетное кредитование из местных бюджетов будет осуществляться через банки-заемщики и финансовые организации развития, имеющие статус финансового агентства.
Бюджетное кредитование финансовых организаций развития, имеющих статус финансовых агентств, целесообразно осуществлять путем предоставления кредитных ресурсов, предусмотрев в законе о республиканском бюджете на соответствующий финансовый год средства на кредитование конкретной финансовой организации развития, определив при этом цели и направления использования данных средств.
В рамках Государственной программы развития жилищного строительства осуществляется льготное кредитование Жилищного строительного сберегательного банка Казахстана и бюджетное кредитование местных исполнительных органов по нулевой ставке вознаграждения на строительство жилья в сумме 84 млрд. тенге в 2005 - 2006 годы, а также реинвестирование 42 млрд. тенге в 2007 году, предоставляемых в кредит в 2005 году.
В среднесрочной перспективе будет продолжено усовершенствование процедур и механизмов бюджетного кредитования, способствующее эффективному использованию кредитных средств, повышению требований к обеспечению исполнения обязательств по возврату кредитов, сокращению просроченной задолженности заемщиков перед бюджетом.
В связи с прогнозируемым снижением средневзвешенной ставки заимствования появится возможность снижения процентных ставок для конечных заемщиков, что позволит в дальнейшем отказаться от практики возмещения ставки вознаграждения.

6. Операции с финансовыми активами

В среднесрочной перспективе государственная политика в области управления государственными активами направлена на регулирование развития стратегически важных отраслей экономики, в том числе путем восстановления и усиления системы контроля за целевым и эффективным использованием государственной собственности, осуществления оптимизации структуры государственной собственности.
Приобретение финансовых активов является одним из инструментов установления должного контроля со стороны государства над стратегическими отраслями экономики, направленного на обеспечение экономической безопасности страны, а также на эффективное их развитие.
Приобретение в государственную собственность акций, долей участия юридических лиц будет осуществляться в соответствии с Концепцией управления государственным имуществом и приватизацией в Республике Казахстан. С целью выполнения общегосударственных задач объектами выкупа (приобретения) будут выступать акции, доли участия предприятий, действующих в стратегических отраслях экономики, но не эффективно управляемых собственниками, а также акции, доли участия предприятий, имеющих общественное и социальное значение.
Приобретение ценных бумаг международных организаций будет осуществляться в рамках действующего законодательства и направлено на представление и защиту интересов Республики Казахстан на международном уровне.
Продажа финансовых активов государства - государственных пакетов акций, долей участия юридических лиц с участием государства в уставном капитале и иных объектов государственной собственности - осуществляется в соответствии с целями и задачами приватизации по отношению к определенным отраслям и конкретным предприятиям в рамках реализации соответствующих программных документов.

7. Межбюджетные отношения <*>

Сноска. В главу 7 внесены изменения постановлением Правительства РК от 15 мая 2006 года N 396 .

Основной целью политики межбюджетных отношений в среднесрочном периоде является обеспечение всех уровней государственного управления достаточными финансовыми средствами для полноценного предоставления закрепленных за ними государственных услуг и осуществления возложенных на них функций.
Межбюджетные отношения строятся на принципах и на распределении поступлений и расходов между уровнями бюджетов, установленных Бюджетным кодексом, и направлены на обеспечение прозрачности и стабильности взаимоотношений, прежде всего на уровне область-район, усиление самостоятельности каждого уровня управления, а также на стимулирование проведения эффективной бюджетной политики.
В соответствии с Бюджетным кодексом межбюджетные отношения регулируются посредством официальных трансфертов и бюджетных кредитов, между областным и районными бюджетами также нормативами распределения доходов.
Официальные трансферты подразделяются на трансферты общего характера, целевые текущие трансферты, целевые трансферты на развитие.
В связи с неравномерностью распределения доходной базы между регионами вследствие сильной дифференциации экономического развития территорий будет проводиться политика выравнивания уровня бюджетной обеспеченности регионов для достижения равной доступности населению услуг государственного сектора.
С 2005 года определение объемов официальных трансфертов общего характера на трехлетний период производится на основе методики расчетов официальных трансфертов общего характера, определенной Правительством Республики Казахстан.
Объемы бюджетных субвенций и изъятий на 2005 - 2007 годы между республиканским и областными бюджетами, бюджетами города республиканского значения, столицы утверждены Законом Республики Казахстан, а между областным бюджетом и бюджетами районов (городов областного значения) - решениями областных маслихатов в абсолютном выражении.
Стабильность закрепления размеров официальных трансфертов общего характера на среднесрочный период обеспечивает заинтересованность местных исполнительных органов в увеличении налогового потенциала, прозрачность планирования расходов местных бюджетов. Местные исполнительные органы получают возможность осуществлять формирование проекта местных бюджетов без ожидания составления проекта республиканского бюджета.
В 2007 году будет разработан проект Закона Республики Казахстан "Об объемах официальных трансфертов общего характера между республиканским и областными бюджетами, бюджетами города республиканского значения, столицы на 2008-2010 годы".
Для этого будет разработана новая методика расчетов объемов официальных трансфертов общего характера, направленная на выравнивание бюджетной обеспеченности регионов в части обеспечения равного доступа населения к государственным услугам, гарантированным Конституцией , стабильное закрепление размеров субвенций и изъятий на среднесрочный период.
Инструментом оперативного регулирования межбюджетных отношений в период действия трехлетних объемов официальных трансфертов общего характера служат целевые текущие трансферты.
В предстоящий период будет строго выдерживаться принцип недопустимости возложения на нижестоящие бюджеты дополнительных функций без соответствующей компенсации потерь.
В случае принятия вышестоящими органами в период действия трехлетних объемов официальных трансфертов общего характера нормативных правовых актов, влекущих увеличение расходов или уменьшение доходов местных бюджетов, компенсация потерь нижестоящих бюджетов будет производиться путем выделения целевых текущих трансфертов.
С 1 июля 2005 года в среднем на 32 % повышена заработная плата государственным служащим и работникам бюджетной сферы, а с 2007 года - в среднем на 30 %, а также увеличены размеры стипендий учащимся организаций среднего профессионального образования более чем в два раза.
Из республиканского бюджета местным бюджетам предусмотрены целевые текущие трансферты на компенсацию затрат, связанных с повышением заработной платы и стипендий.
Целевые текущие трансферты будут предоставляться на выполнение мероприятий действующих и разрабатываемых государственных, отраслевых (секторальных) или региональных программ.
Целевые трансферты на развитие будут предоставляться для реализации местных бюджетных инвестиционных проектов (программ), предусмотренных государственными, отраслевыми (секторальными) программами.
При этом предоставление целевых трансфертов на развитие нижестоящим бюджетам, их объемы будут взаимоувязаны с задачами выравнивания уровня обеспеченности регионов сетью приоритетных учреждений образования и здравоохранения, услугами водоснабжения.
Приоритетными направлениями бюджетных программ развития на среднесрочный период на местном уровне будут строительство и реконструкция объектов образования, здравоохранения, питьевого водоснабжения и жилищное строительство.
В связи с тем, что целевые трансферты могут быть использованы только в соответствии с их целевым назначением, особое внимание будет уделено усилению контроля за эффективностью их использования.
В предстоящем трехлетнем периоде будет продолжена реформа исполнительной власти, направленная на дальнейшую децентрализацию власти, упорядочение и повышение эффективности системы государственного управления. Будут разработаны Закон Республики Казахстан "О местном самоуправлении в Республике Казахстан" и Государственная программа поддержки и развития местного самоуправления на 2006 - 2008 годы.
С 2006 года законодательно будет предусмотрено расширение контрольных полномочий маслихатов.
Политика межбюджетных отношений будет скоординирована с результатами проведенной работы.

8. Управление государственным н гарантированным государством
заимствованием и долгом <*>

Сноска. В главу 8 внесены изменения постановлением Правительства РК от 15 мая 2006 года N 396 .

Государственный и гарантированный государством долг является составной частью финансовой системы государства, влияющий на многие ее элементы, такие как: государственный бюджет, уровень инфляции, иностранные инвестиции, платежный баланс, денежно-кредитная политика и валютная система.
От эффективного управления государственным долгом зависит внутренняя экономическая стабильность страны и позиция Республики Казахстан на международных финансовых рынках. Кризис внешней задолженности может иметь негативные последствия не только экономического, но и социально-политического характера.
По состоянию на 1 января 2005 года правительственный долг составил 586,4 млрд. тенге (10,6 % к ВВП) или 4,5 млрд. долларов США.
Гарантированный государством долг составил 82,3 млрд. тенге (1,4 % к ВВП) или 0,6 млрд. долларов США.
Правительственный и гарантированный государством долг Республики Казахстан составил 668,7 млрд. тенге (11,4 % к ВВП) или 5,1 млрд. долларов США.
По отношению к ВВП правительственный долг снижается с 2000 года, и по прогнозам данная тенденция будет сохраняться.

Диаграмма 2

Правительственный долг за 2000-2004 годы

См. бумажный вариант

В структуре правительственного долга доля внутреннего долга Правительства Республики Казахстан по состоянию на 1 января 2005 года составила 39,4 % (231,1 млрд. тенге или 1,8 млрд. долларов США), доля внешнего долга Правительства Республики Казахстан составила 60,6 % (355,3 млрд. тенге или 2,7 млрд. долларов США).
Доля внешнего долга в структуре правительственного долга также имеет тенденцию к снижению.

Диаграмма 3

Динамика структуры правительственного долга
за 2000-2004 годы

См. бумажный вариант

В структуре внутреннего правительственного долга на 1 января 2005 года 89 % от общего объема (205,5 млрд. тенге или 1,6 млрд. долларов США) составили государственные среднесрочные казначейские обязательства (МЕОКАМ), 9 % - государственные краткосрочные казначейские обязательства (МЕККАМ).
В структуре внешнего правительственного долга по состоянию на 1 января 2005 года обязательства международным финансовым организациям (Международный банк реконструкции и развития, Европейский банк реконструкции и развития, Азиатский банк развития, Исламский банк развития) составили 52,6 % от общего объема правительственного внешнего долга, правительствам иностранных государств (Саудовская Аравия, Кувейт, Австрия, Швеция, Корея, Япония, Германия, ОАЭ) - 25,4 %, иностранным коммерческим банкам - 9,2 %, государственные ценные бумаги, эмитируемые на международных рынках капитала - 12,8 %.
Валютная структура правительственного внешнего долга недостаточно диверсифицирована. На 1 января 2005 года удельный вес в валютной структуре внешнего долга доллара США составил 70,6 %, японской йены - 24,4 %, специальные права заимствования - 2,1 %, евро - 1,1 %, прочие - 1,8 %.
Сложившаяся в настоящее время валютная структура внешнего долга со значительным преобладанием доллара США подвержена значительным валютным рискам. В целях снижения потерь от наступления валютных рисков, необходимо проведение диверсификации долгового портфеля Правительства Республики Казахстан.
По оценкам международных организаций Республика Казахстан относится к группе стран со средним уровнем дохода на одного жителя, имеющих умеренный уровень долга. Индикаторы правительственного и гарантированного государством долга не превышают критериев макроэкономических показателей по государственному долгу, установленных для стран Европейского союза (далее - ЕС) Маастрихским договором от 7 февраля 1992 года.
Экономическая стабильность и привлекательный инвестиционный климат в стране позитивно сказались на имидже страны.
Казахстан первый среди стран СНГ на сегодняшний день имеет рейтинг инвестиционного класса от трех ведущих международных рейтинговых агентств.
Прогнозы по всем рейтингам международного рейтингового агентства Moody's Investors Service "позитивные", рейтинги международных рейтинговых агентств Standard & Poor's и Fitch Rating's Ltd. имеют прогноз "стабильный".
В январе 2005 года Организацией экономического сотрудничества и развития было принято решение о повышении рейтинга Казахстана и переводе республики из 5-й в 4-ю группу риска.

Таблица 10

Наименование показателей	Для стран ЕС	Казахстан
Отношение правительст- венного долга к ВВП, %	60	10,0
Отношение объема внеш- него правительстенного долга к экспорту това- ров и услуг, %	200	12,1
Отношение объема внеш- него правительственно- го и гарантированного государством долга к ВВП, %		7,5

Политика Правительства Республики Казахстан в сфере государственного и гарантированного государством заимствования и долга в 2006 - 2008 годах будет реализовываться в двух направлениях:
определение параметров дефицита республиканского бюджета и правительственного долга с учетом проводимой политики сбережений, исходя из размера складывающегося ненефтяного дефицита бюджета;
постепенное снижение доли внешнего долга в структуре правительственного долга.
Определение параметров дефицита республиканского бюджета и правительственного долга с учетом проводимой политики сбережений будет реализовываться исходя из размера складывающегося ненефтяного дефицита бюджета.
Мировой опыт свидетельствует, что в условиях экономического роста целесообразно сокращать ненефтяной дефицит бюджета и государственного долга, чтобы избежать "перегрева" экономики, особенно для стран, стремящихся конвертировать часть природных ресурсов в финансовые активы.
Например, по состоянию на конец 1995 года государственный долг Норвегии составлял около 43,5 млрд. долларов США. Однако в результате проведения целенаправленной политики профицита бюджета к концу 2000 года государственный долг сократился до 30,4 млрд. долларов США. При этом в целях избежания "перегрева" экономики одновременно проводилось накопление сверхплановых поступлений средств от реализации нефтепродуктов в Нефтяном фонде (создан в 1990 году в связи со скачками роста цен на нефть; первые поступления в Фонд в 1996 году составили примерно 300 млн. долларов США). По состоянию на конец 2002 года активы Нефтяного фонда составили 91,3 млрд. долларов США, что превысило государственный бюджет страны (около 77 млрд. долларов США в 2002 году).
В итоге в течение 3-5 лет Норвегия добилась значительного сокращения размера правительственного долга. При этом накопленные в Нефтяном фонде средства гарантируют способность Правительства исполнить принятые обязательства и исключают возможность наступления дефолта, поскольку в настоящее время государственный долг страны составляет менее 45 % от размера Нефтяного фонда (государственный долг Норвегии по состоянию на конец 2002 года составил 39,3 млрд. долларов США, увеличившись за период 2001 - 2002 годов в долларовом выражении в основном в результате укрепления курса норвежской кроны к доллару США).
В то же время в нашей стране сложилась ситуация, когда Республика Казахстан с одной стороны инвестирует через Национальный фонд финансовые ресурсы на мировые фондовые рынки и рынки ссудных капиталов, а с другой - привлекает внешние займы. При этом расходы на обслуживание привлеченных займов превышают доходы от размещения активов Национального фонда в различные финансовые инструменты, что в итоге формирует отрицательную маржу по производимым встречным операциям. Продолжение подобной практики недопустимо в условиях, когда страна является нетто-кредитором. Сумма доходов, получаемых от операций с активами Национального фонда, должна превышать сумму расходов на обслуживание правительственного долга в данном периоде времени. Для выполнения данного условия необходимо сокращать размер ненефтяного дефицита бюджета и правительственного долга.
В целях недопущения существенного сокращения активов уровень финансирования дефицита бюджета за счет правительственного заимствования будет ограничен в размере не более 1 % от ВВП в среднегодовом значении за пятилетний период.
Приверженность государства политике сбережений способствует повышению суверенного кредитного рейтинга Республики Казахстан.
Вместе с тем в случае снижения мировых цен на нефть и ухудшения экономической ситуации в стране возможна переориентация на увеличение дефицита бюджета в рамках среднего значения за пятилетний период в целях стимулирования экономического роста посредством привлечения дополнительных инвестиций.
Постепенное снижение доли внешнего долга в структуре правительственного долга будет осуществляться путем сокращения доли финансирования дефицита республиканского бюджета за счет внешних займов в общей структуре финансирования дефицита республиканского бюджета.
Существующая структура долгового портфеля существенно подвержена риску наступления финансовых потерь в результате кризиса и колебания курсов валют, процентных ставок и мировых цен на энергоносители и с этой точки зрения является уязвимой, не соответствующей критериям экономической безопасности. В целях диверсификации долгового портфеля Правительства необходимо сокращать объемы внешнего заимствования при одновременном увеличении заимствования на внутреннем рынке.
Увеличение объема внутреннего заимствования также связано с необходимостью предоставления накопительным пенсионным фондам надежных и ликвидных финансовых инструментов (государственных ценных бумаг) для размещения пенсионных активов.
Постановлением Правительства Республики Казахстан от 24 декабря 2004 года N 1385 утверждена Программа развития рынка ценных бумаг Республики Казахстан на 2005 - 2007 годы. Данной Программой предусматриваются меры по решению проблем пенсионных фондов, в том числе снижения доходности пенсионных активов и дефицита финансовых инструментов на рынке. Решение указанных проблем будет реализовываться посредством выработки согласованной между Правительством и Национальным Банком Республики Казахстан долгосрочной политики государственного заимствования на внутреннем рынке cтраны путем осуществления выпусков государственных ценных бумаг с различными сроками погашения от 1 до 30 лет и доходностью не ниже прогнозируемого уровня инфляции или с привязкой к уровню инфляции.
Правительственное заимствование будет использоваться также с целью поддержания достаточного объема государственных ценных бумаг в обращении для установления соответствующего ориентира на фондовом рынке. В целях реального сбережения в пятилетней перспективе политика правительственного заимствования будет ориентирована на достижение 50-70 %-ного соотношения правительственного долга с учетом гарантированного долга к рыночной стоимости активов Национального фонда.
Кроме того, в текущем году будет пересмотрена система управления государственным долгом Республики Казахстан. Мониторинг будет вестись не только по государственному долгу, но и по долгу всего государственного сектора, включающего в себя долговые обязательства акционерных обществ с преобладающим участием государства.
Для принятия комплекса мер по совершенствованию системы управления государственным и валовым внешним долгом в текущем году будет разработана концепция по управлению государственным и валовым внешним долгом. В концепции найдут отражение вопросы стратегии управления долгом, мониторинга государственного долга, с учетом долга всего государственного сектора, включая долги акционерных обществ с преобладающим участием государства, а также вопросы урегулирования долговых обязательств местных исполнительных органов и организационные основы управления государственным долгом.
В рамках проводимой политики в сфере государственного и гарантированного государством заимствования и долга в 2006 - 2008 годах предполагается решение следующих задач (по направлениям):
1) параметры дефицита бюджета и долга:
определение параметров дефицита республиканского бюджета с учетом задач, определенных Главой государства, исходя из размера ненефтяного дефицита и достижения сбалансированности бюджета в среднесрочной перспективе;
определение оптимального размера правительственного долга в рамках политики сбережений;
2) внутреннее заимствование:
составление на среднесрочный период примерной схемы эмиссии государственных ценных бумаг в разбивке по годам и видам бумаг;
применение различных инструментов заимствования в зависимости от сроков привлечения внутренних займов;
минимизация процентных рисков путем установления оптимального соотношения в общем объеме заимствования между индексированными и купонными обязательствами в зависимости от ситуации на рынке;
установление ориентиров ("benchmark") на рынке ценных бумаг;
увеличение объемов выпусков государственных ценных бумаг при сокращении общего количества выпусков;
уменьшение периодичности выплаты процентов с увеличением срока обращения;
снижение риска неисполнения обязательств и сглаживание пиков выплат по погашению внутреннего правительственного долга в кратко- и среднесрочной перспективе, для чего предполагается переориентация на выпуск преимущественно среднесрочных и долгосрочных обязательств;
3) внешнее заимствование:
привлечение внешних займов на финансирование инвестиционных проектов, направленных на решение стратегически важных вопросов развития Республики Казахстан в соответствии со Стратегией развития Казахстана до 2030 года, Стратегическим планом развития Республики Казахстан до 2010 года, Программой Правительства Республики Казахстан, Среднесрочным планом социально-экономического развития Республики Казахстан, страновыми программами международных финансовых организаций-доноров на соответствующий среднесрочный период;
подготовка новых инвестиционных проектов, финансируемых за счет внешних займов, в приоритетных отраслях экономики, в том числе:
в сельском, водном и лесном хозяйстве;
в дорожной отрасли;
для развития производственной инфраструктуры;
для дальнейшего развития столицы;
усиление требований к отбору новых проектов и осуществлению Банком Развития Казахстана банковской экспертизы инвестиционных проектов, предлагаемых к финансированию на возвратной основе;
эффективное использование заемных средств, заключающееся в улучшении качества подготовки и экспертизы проектов, включаемых в перечень республиканских инвестиционных проектов;
диверсификация портфеля внешних займов Правительства по валютам займов с целью снижения негативных последствий в случае изменения обменного курса тенге;
привлечение внешних займов на финансирование инвестиционных проектов с условием смягчения донорами ограничений по процедурам закупок с одновременным увеличением доли софинансирования Правительством;
4) погашение и обслуживание долга:
активное управление правительственным долгом путем досрочного погашения наиболее дорогих в обслуживании правительственных займов;
принятие местными исполнительными органами активных мер по погашению просроченных долговых обязательств и скорейшему разрешению проблемы неурегулированных долговых обязательств;
прогнозирование фискальных рисков - изменения обменного курса тенге к доллару США, кросс-курсов иностранных валют, процентных ставок, недопоступления средств в Национальный фонд вследствие изменения конъюнктуры мировых цен.
Достижение поставленных целей и задач должно обеспечить сохранение государственного долга на безопасном уровне, оптимизировать его структуру и повысить устойчивость бюджета в средне- и долгосрочной перспективе.

Заключение

Экономика Республики Казахстан подвержена опасностям, вызываемым тремя видами ценовых изменений, которые невозможно контролировать средствами внутренней политики:
колебания мировых товарных цен;
колебания валютных курсов;
колебания процентных ставок на мировых денежных рынках.
Это обусловлено тем, что:
значительный объем в структуре производства страны занимают сырьевые товары, поставляемые на внешний рынок, прежде всего нефть;
внешний долг Казахстана выражен в различных валютах;
существенную часть долга составляют обязательства, заключенные на условиях плавающей процентной ставки.
Риски мировых товарных цен (на примере цен на нефть).
Нежелательные последствия для экономики Казахстана могут быть вызваны в случае как низких, так и высоких цен на нефть.
При снижении мировой цены на нефть ниже 19 долларов США за баррель добыча нефти на отдельных месторождениях с учетом затрат на транспортировку станет нерентабельной, что приведет к сокращению объемов добычи нефти. Поскольку приоритетным направлением иностранного капитала в Казахстане является добывающий сектор, низкие цены на энергоносители снизят инвестиционную привлекательность страны.
Сокращение доходности нефтедобывающих предприятий приведет к сокращению объемов производства смежных отраслей экономики. В частности, это отразится на темпах роста в отраслях транспорта, торговли, связи, в сфере услуг финансового сектора. Таким образом, снизится общая производительность экономики страны, что в конечном счете повлечет усиление инфляционных процессов и снижение доходов государственного бюджета.
При высоких мировых ценах на нефть будет оказываться значительное давление в сторону укрепления реального обменного курса тенге. Казахстанский рынок станет весьма привлекательным для импортеров, которые будут иметь возможность получать в Казахстане высокие доходы в своей национальной валюте. Одновременно снизится конкурентоспособность казахстанских предприятий, произойдет значительное сокращение рабочих мест.
В результате значительного притока денежной наличности будут усиливаться монетарные факторы инфляции.
Валютные риски.
Валютная структура внешнего заимствования Республики Казахстан в настоящее время включает доллар США, специальные права заимствования (SDR), японскую йену, евро (включая прежние долги в немецкой марке, австрийских шиллингах), швейцарский франк, английский фунт стерлингов, саудовский реал и прочие валюты. Как следствие, размер платежей по обслуживанию долга в долларовом выражении очень чувствителен к изменению кросс-курсов (курсов по отношению к доллару США).
Процентные риски.
Значительная часть кредитов международных финансовых организаций и экспортных кредитов предоставлены Республике Казахстан на условиях плавающей процентной ставки (LIBOR, ставки международных финансовых организаций). Подверженность риску, связанному с изменением процентных ставок, велика с точки зрения абсолютных показателей; изменение базовой процентной ставки на один пункт означает изменение платежей по обслуживанию долга, включая краткосрочные, поэтому, если зависимость от внешнего финансирования на рыночных условиях возрастает, то состояние внешней задолженности может оказаться под большим риском, связанным с изменением процентных ставок.
К внутренним факторам можно отнести имеющиеся в настоящее время риски, препятствующие устойчивому экономическому росту и достижению важных стратегических целей. Эти риски заключаются в следующем:
преобладание в экономике физически изношенного и морально устаревшего оборудования, на активное обновление которого, а также на подготовку высококвалифицированных специалистов для его обслуживания, потребуются значительные инвестиции;
низкая конкурентоспособность основной массы продукции, особенно средств производства;
отсутствие достаточной конкуренции на внутреннем рынке товаров и услуг.
На предупреждение возможных негативных последствий фискальных рисков направлена государственная политика накопления средств в Национальном фонде и их размещения за пределами страны, управления государственным и гарантированным государством заимствованием и долгом, Стратегия индустриально-инновационного развития.
Среднесрочная фискальная политика Правительства Республики Казахстан на 2006 - 2008 годы устанавливает фискальную стратегию Правительства Республики Казахстан, позволяет определить объем имеющихся государственных ресурсов и основные фискальные приоритеты на ближайшие три года.
В будущем роль среднесрочной фискальной политики можно будет оценить по тому,насколько были выполнены цели, которые преследовались при разработке этого документа.