Қазақстан Республикасында машина жасауды дамыту жөніндегі 2010 - 2014 жылдарға арналған бағдарламаны бекіту туралы

Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2010 жылғы 30 қыркүйектегі N 1002 Қаулысы

Ескерту. Тақырып жаңа редакцияда - ҚР Үкіметінің 31.12.2013 № 1469 қаулысымен.

«Қазақстан Республикасы Үкіметінің Қазақстан Республикасын үдемелі индустриялық-инновациялық дамыту жөніндегі 2010-2014 жылдарға арналған мемлекеттік бағдарламаны іске асыру жөніндегі іс-шаралар жоспарын бекіту туралы» Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2010 жылғы 14 сәуірдегі № 302 қаулысын іске асыру мақсатында Қазақстан Республикасының Үкіметі ҚАУЛЫ ЕТЕДІ:
1. Қоса беріліп отырған Қазақстан Республикасында машина жасауды дамыту жөніндегі 2010 - 2014 жылдарға арналған бағдарлама (бұдан әрі - Бағдарлама) бекітілсін.
2. Қазақстан Республикасы Индустрия және жаңа технологиялар министрлігі мүдделі министрліктермен, облыстардың, Астана және Алматы қалаларының әкімдерімен бірлесіп, Бағдарламада көзделген іс-шаралардың тиісінше және уақтылы орындалуын қамтамасыз етсін.
3. Жауапты орталық және жергілікті атқарушы органдар, ұлттық холдингтер, компаниялар және ұйымдар (келісім бойынша) «Салалық бағдарламаларды әзірлеу және мониторингілеу ережесін бекіту туралы» Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2010 жылғы 18 наурыздағы № 218 қаулысымен бекітілген Салалық бағдарламаларды әзірлеу және мониторингілеу ережесіне сәйкес Бағдарламаның іске асырылу барысы туралы ақпарат берсін.
4. Осы қаулының орындалуын бақылау Қазақстан Республикасы Премьер-Министрінің орынбасары - Қазақстан Республикасының Индустрия және жаңа технологиялар министрі Ә.Ө. Исекешевке жүктелсін.
5. Мыналардың күші жойылды деп танылсын:
1) «Отандық машина жасауды дамыту жөніндегі шаралар кешенін бекіту туралы» Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2008 жылғы 29 қарашадағы № 1115 қаулысы;
2) «Қазақстан Республикасы Үкіметінің кейбір шешімдеріне өзгерістер енгізу туралы» Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2009 жылғы 20 шілдедегі № 1101 қаулысымен бекітілген Қазақстан Республикасы Үкіметінің кейбір шешімдеріне енгізілетін өзгерістердің 18-тармағы (Қазақстан Республикасының ПҮАЖ-ы, 2009 ж., № 33, 317-құжат).
6. Осы қаулы қол қойылған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі.

Қазақстан Республикасының
Премьер-Министр К. Мәсімов

Қазақстан Республикасы
Үкіметінің
2010 жылғы 30 қыркүйектегі
№ 1002 қаулысымен
бекітілген

Қазақстан Республикасында машина жасауды дамыту жөніндегі
2010-2014 жылдарға арналған бағдарлама

1. БАҒДАРЛАМАНЫҢ ПАСПОРТЫ

Ескерту. 1-бөлімге өзгеріс енгізілді - ҚР Үкіметінің 31.12.2013 № 1469 қаулысымен.

Атауы Қазақстан Республикасында машина жасауды
дамыту жөніндегі 2010-2014 жылдарға арналған
бағдарлама (бұдан әрі - Бағдарлама)

Әзірлеуге арналған Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2010 жылғы
негіздеме 14 сәуірдегі № 302 қаулысымен бекітілген
Қазақстан Республикасы Үкіметінің Қазақстан
Республикасын үдемелі
индустриялық-инновациялық дамыту жөніндегі
2010 - 2014 жылдарға арналған мемлекеттік
бағдарламасын іске асыру жөніндегі іс-шаралар
жоспарының 5-тармағы

Жауапты орындаушы Қазақстан Республикасы Индустрия және жаңа
технологиялар министрлігі

Мақсаты Қосылған құны жоғары түпкі өнім өндіруді
ұлғайту есебінен ішкі нарықтың қажеттілігін
барынша қанағаттандыру және экспортты кеңейту

Міндеттер 1. Технологиялық жаңғыртуды ынталандыру және
жаңа өндірістер құру
2. Ішкі нарықтың мүмкіндіктерін тиімді
пайдалану
3. Машина жасау өнімінің экспортын қолдау және
дамыту
4. Машина жасау саласын дамытуды қажетті
кадрлармен қамтамасыз ету

Іске асыру 2010 - 2014 жылдар
мерзімдері

Нысаналы 1. Машина жасаудағы жалпы қосылған құнды нақты
индикаторлар мәнде 2008 жылғы деңгейге қарағанда 70 %-ға
ұлғайту.
2. Машина жасау саласындағы еңбек өнімділігін
нақты мәнде 2008 жылғы деңгейге қарағанда 2,3
есеге ұлғайту.
3. Сала ресурстарының жалпы көлеміндегі
отандық машина жасау өндірісі үлесінің 2008
жылғы деңгейге қарағанда 1,5 есеге өсуін
қамтамасыз ету.

Қаржыландыру Бағдарламаны қаржыландыру даму институттарының
және қаражаты, кәсіпорындардың өз қаражаты, отандықкөлемдері және шетелдік инвестициялар мен республикалық
бюджетте көзделетін қаражат шегінде жүзеге
асырылады. 2010 - 2014 жылдарға арналған
республикалық бюджет есебінен қаржыландырудың
қажетті көлемі 2 430,182 млн. теңгені құрайды.
Соның ішінде:
2010 жылы - 439,173 млн. теңге;
2011 жылы - 1 991, 009 млн. теңге;
2012 жылы - көзделіп отырған жоқ;
2013 - 2014 ж.ж. - 2013 - 2015 жылдарға
арналған республикалық бюджетті бекіту кезінде
көзделеді.

2. Кіріспе

Машина жасау бүкіл әлемде ұлттық өнеркәсіптің технологиялық деңгейінің көрсеткіші ретінде қабылданады. Бұл сала жанама салаларды дамыту үшін мультипликативтік әсер береді, халықтың жұмыспен қамтылуын бірнеше рет ұлғайтады және сол арқылы тұтастай алғанда экономиканың бәсекеге қабілеттігін қамтамасыз етеді.
Ендеше, Қазақстан экономикасының өсуі машина жасаудың озық өсуімен қатар жүруі тиіс. Бұл өнеркәсіп кәсіпорындарындағы механикаландыру деңгейін арттыруға және республика экономикасы салаларындағы еңбек өнімділігін ұлғайтуға мүмкіндік береді.
Қазақстан Республикасында машина жасауды дамыту жөніндегі 2010 - 2014 жылдарға арналған бағдарламаны әзірлеу үшін негіздеме Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2010 жылғы 14 сәуірдегі № 302 қаулысымен бекітілген Қазақстан Республикасын Үдемелі индустриялық-инновациялық дамыту жөніндегі 2010 - 2014 жылдарға арналған мемлекеттік бағдарламасын (бұдан әрі - ҮИИДМБ) іске асыру жөніндегі Іс-шаралар жоспарының 5-тармағы болып табылады.
Бағдарлама жұмыс істеп тұрған кәсіпорындарды жоғары технологиялық және қазіргі заманғы жабдықпен жаңғыртуға, халықаралық стандарттың бәсекеге қабілетті өнімін шығару бойынша жаңа кәсіпорындар құруға, барлық жұмыс істеп тұрған отандық машина жасау кәсіпорындарының байланыстары мен кооперациясын дамытуға бағытталған.
Бағдарламаны:
саланы жүргізілген маркетингтік зерттеулер негізінде айқындалған бәсекеге қабілетті өнімді шығаруға бағытталған жаңа сапалық деңгейде қалпына келтіруді және дамытуды бастауға, оның өндіріс көлемін ұлғайтуға және тұрақты өткізу нарықтарын табуға арналған бағдарлама;
қайта жаңарту, жаңғырту, техникалық қайта жарақтандыру және өндірістің озық шетелдік технологиялары мен кәсіпорындарды басқару менеджментін енгізу есебінен жұмыс істеп тұрған машина жасау кәсіпорындарын жедел дамыту бағдарламасы;
машиналардың, технологиялар мен жабдықтардың жаңа түрлерін жасауға бағытталған барынша тиімді, ғылыми-техникалық және технологиялық әзірлемелерді игеру негізінде өнім сапасын тұрақты жетілдіру бағдарламасы ретінде қарастыру керек.

3. Ағымдағы ахуалды талдау

Ескерту. 3-бөлімге өзгеріс енгізілді - ҚР Үкіметінің 31.12.2013 № 1469 қаулысымен.

3.1 Саланың қазіргі заманғы жай-күйін бағалау

Қазіргі кезде Қазақстанда машина жасау экономикалық қызметтің мынадай түрлерін қамтиды: машиналар мен жабдықтардан басқа, дайын металл бұйымдары өндірісі; компьютерлерді, электрондық және оптикалық өнім өндірісі; электр жабдығы өндірісі; басқа санаттарға қосылмаған машиналар мен жабдықтар өндірісі; автокөлік құралдары, трейлерлер мен жартылай тіркемелер өндірісі; өзге де көлік құралдары өндірісі; машиналар мен жабдықтарды жөндеу және орнату.
2008 жылғы ішкі өндіріс көлемі 303 млрд. теңгені құрады. Экспорт көлемі - 154,5 млрд. теңге, ол өз кезегінде экспорттың жалпы көлемінің 2 % - ын құрайды.
2009 жылдың қорытындылары бойынша 282,5 млрд. теңге сомасына өнім өндірілген, бұл 2008 жылмен салыстырғанда (303 млрд. теңге) 6,8 %-ға төмендеген. Оның ішінде машиналар мен жабдықтар 115,5 млрд. теңгеге, электр жабдықтары 61,5 млрд. теңгеге, көлік құралдары 105,5 млрд. теңгеге өндірілген, алдыңғы жылмен салыстырғанда өндірілген машиналар мен жабдықтар көлемі құндық көріністе 9,8 %-ға, электр жабдығы - 13,4 %-ға төмендеп, ал көлік құралдары 1,4 %-ға ұлғайған.

1-кесте. Машина жасау өндірісінің құндық көлемінің серпіні

№	Атауы	2005	2006	2007	2008	2009
1	2	3	4	5	6	7
1	Өнеркәсіп өнімінің көлемі, млрд. теңге	5 253,0	6 509,9	7 815,9	10 196,2	8 925,2
2	Машина жасау, млрд. теңге	179	229	281	303	282,5
3	Машиналар мен жабдықтар өндірісі, млрд. теңге	53	67	98	128	115,5
4	Электр жабдығы, электронды және оптикалық жабдық өндірісі, млрд. теңге	42	54	66	71	61,5
5	Көлік құралдары мен жабдығы өндірісі, млрд. теңге	80	108	117	104	105,5
6	Өнеркәсіптік өнім көлеміндегі машина жасау үлесі, %	3,4	3,5	3,6	3,0	3,2

Машина жасау секторы 2008 жылға дейін барынша жоғары қарқынмен өсті, 2008 жылы басқалармен салыстырғанда дағдарысқа орай көп зардап шекті. Бұл бірінші кезекте машина жасау өніміне сұраныстың инвестициялық сипатымен байланысты. Соңғы жылдары машина жасау өніміне сұраныс өсімінің өзекті драйвері мұнай-газ саласына инвестициялардың өсуі және құрылысты ауқымды дамыту болды. Дағдарыс басталғалы бері тұтынушы сала компаниялары бірінші кезекте операциялық қызметтің тиімділігін сақтай отырып, өндірісті ұлғайтуға және жаңғыртуға ауқымды инвестициялардан бас тартты. Оның үстіне қаржы саласындағы дағдарыс халыққа арналған кредиттік ресурстардың қол жетімділігін төмендетуге әкелді, бұл да сұраныстың, мысалы автоөнеркәсіп өніміне сұраныстың азаюына әкелді.
Қазақстанның өнеркәсіп өндірісінің жалпы көлеміндегі машина жасау өнімінің үлесі 1990 жылғы 15,9 %-дан 2008 жылы 3,0 %-ға дейін төмендеді, ал 2009 жылы 2008 жылмен салыстырғанда ол өсіп, 3,2,%-ды құрады (1-кесте).
Өңдеуші өнеркәсіптегі машина жасау саласының үлесі 9,5 %-ды құрайды. Өнеркәсіп кәсіпорындарының жалпы көлемінде машина жасау өнімін өндірушілері тек 6 %-ды құрайды.

2-кесте. Машина жасау кәсіпорындарындағы негізгі қызмет персоналының саны

Көрсеткіш атауы	2005	2006	2007	2008	2009
Персонал саны, мың адам	80,0	81,0	84,3	85,6	79,8
Алдыңғы жылға қарағанда % -бен	110,3	101,3	104,1	101,5	93,2

2-кесте деректері машина жасау саласынан білікті кадрлар кетуінің елеулі болғанын көрсетеді. 2009 жылы Қазақстан Республикасы Статистика агенттігінің деректері бойынша бұл салада 79,8 мың адам жұмыс істеген, 2008 жылғы деңгеймен салыстырғанда 93,2 %-ды құрады.
Машина жасау саласы үшін кадрларды даярлау Ақтөбе, Атырау, Шығыс Қазақстан, Қарағанды, Қостанай, Маңғыстау, Павлодар облыстарында 5 мамандық бойынша 19 техникалық және кәсіптік білім беру (бұдан әрі - ТжКБ) орындарында (8 біліктілік бойынша) және 18 жоғары оқу орнында (050712 - Машина жасау мамандығы бойынша) жүргізіледі.
Бүгінгі күні машина жасау саласының инвестициялық жобаларын іске асыру бойынша кадрларға деген қажеттілік осы Бағдарламаның 1-қосымшасына сәйкес 6 299 адамды құрайды. Машина жасау кәсіпорындары жұмысының негізгі көрсеткіштері 3-кестеде келтіріледі.

3-кесте. Машина жасау кәсіпорындары жұмысының негізгі көрсеткіштері

Көрсеткіш атауы	2005	2006	2007	2008	2009
Өнеркәсіп кәсіпорындары мен өндірістер саны - барлығы	1583	1566	1589	1504	1409
оның ішінде:
«Өнеркәсіп» қызметінің негізгі түрімен	861	854	860	883	856
Өнеркәсіп өндірісінің көлемі, млн. теңге	179491	228732	281243	302771	282497

4-кесте. Машина жасау өндірісінің нақты көлемі индексінің серпіні

Көрсеткіш атауы	2005	2006	2007	2008	2009
Өнеркәсіп өнімінің нақты көлем индексі, алдыңғы жылға %-бен	104,8	107,2	105,0	102,1	101,7
Машина жасау өнімінің нақты көлем индексі, алдыңғы жылға %-бен	124,7	119,4	114,6	92,6	85,7

Машина жасау өнімі өндірісінің нақты көлем индексін талдау бірте-бірте төмендеу серпінін көрсетіп отыр (4-кесте). 2009 жылы нақты көлем индексі 85,7 %-ды құрады.

5-кесте. Машина жасау өнімінің импорты мен экспорты

	2007 ж.		2008 ж.		2009 ж.
	Импорт	Экспорт	Импорт	Экспорт	Импорт	Экспорт
1	2	3	4	5	6	7
Барлығы, млрд. теңге, оның ішінде:	4012,7	5852,4	4558,0	8563,4	4190,3	6371,4
ТМД елдері	1788,4	976,1	2104,9	1332,7	1780,0	1001,7
әлемнің басқа да елдері	2224,2	4876,3	2453,2	7230,7	2410,3	5371,2
оның ішінде:
Машиналар, жабдық және механизмдер, электр техникалық жабдық	1078,9	42,9	1209,3	55,0	1140,0	40,3
ТМД елдері	245,5	34,3	287,4	40,6	233,8	25,6
әлемнің басқа да елдері	833,4	8,6	921,9	14,4	906,1	14,8
Жер үсті, әуе және су көлігі құралдары	698,5	69,9	551,5	96,5	421,9	16,2
ТМД елдері	199,9	16,1	182,5	26,0	125,1	5,3
әлемнің басқа да елдері	498,6	53,8	369,0	70,5	296,8	10,9
Оптикалық, өлшем, бақылау, аспаптары мен аппараттары	91,7	2,2	100,8	3,0	93,8	2,5
ТМД елдері	17,4	0,7	18,2	1,3	15,9	0,9
әлемнің басқа да елдері	74,3	1,5	82,6	1,8	77,9	1,6
Машина жасауда аталғандардың барлығы:	1869,2	115,0	1861,6	154,5	1655,7	59,0
ТМД елдері	462,8	51,1	488,2	67,9	374,9	31,7
әлемнің басқа да елдері	1406,3	63,8	1373,5	86,6	1280,8	27,2

Қазақстандағы машина жасау өніміне деген қазіргі сұраныс импорт есебінен толықтай қанағаттандырылады, ол ішкі өндіріс пен импорттан 5 еседен астамға артық: 2009 жылы импорт көлемі 1655,7 млрд. теңгені (5-кесте), ал ішкі өндіріс 282,5 млрд. теңгені құрады.
Қазақстанның негізгі сауда әріптесі Ресей болып табылады - оның үлесі машина жасау өнімі импортында 19 %-ды және экспортта 31 %-ды құрайды. Ресейден басқа машина жасау өнімінің негізгі импорттаушылары: Германия (11 %), Қытай (11 %), АҚШ (10 %) және Жапония (6 %) болып табылады. Қазақстаннан машина жасау өнімі экспортының негізгі бағыттары Ресейден кейін: Ұлыбритания (экспоттың 15 %-ы), Түркия (13 %), Германия (7 %) және Швейцария (6 %) болып табылады.

1-сурет. 2008 жылы машина жасау өнімінің экспортымен импортының құрылымы.

Импорт құрылымында автомобильдер, станоктар, мұнай-газ, тау-кен шахта және металлургиялық машиналар жасау өнімі, ауыл шаруашылығына арналған тұрмыстық техника мен техника 40 %-дан асады (1-сурет).
Экспорт құрылымында компоненттер, электр техникасы мен электр жабдығы, сондай-ақ автомобильдер басым.
Өндірістің дамушылығы мен бәсекеге қабілетінің көрсеткіші ретінде машина жасау өнімінің сыртқы сауда айналымы саланың экспортқа бағдарланушылығының әлсіздігін көрсетіп отыр. Машина жасау өнімінің импортқа айтарлықтай тәуелділігі де саланың төмен дамығанын көрсетеді.

3.2 Саланың күшті және әлсіз жақтарын, мүмкіндіктері мен қауіп-қатерлерді талдау

Қазақстанда машина жасауды одан әрі дамыту стратегиясын дамыту мен айқындауды объективті талдау үшін оның күшті және әлсіз жақтарын, сондай-ақ қолда бар мүмкіндіктер мен қауіп-қатерлерді нақты айқындау қажет.
Төменде келтірілген 6-кестеде Қазақстандағы машина жасаудың негізгі күшті және әлсіз жақтары, мүмкіндіктері мен қауіп-қатерлер ұсынылған. Одан арғы шараларды айқындау үшін келеңсіз факторларды жою, қауіп-қатерлердің алдын алу және сонымен бірге оң факторларды күшейту, мүмкіндіктерді пайдалану қажет.

6-кесте. Машина жасау жағдайын SWОТ - талдау

Күшті жақтары: 1. Ішкі сұраныстың бірінші кезекте жанама салалар тарапынан артуы. 2. Көліктік және энергетикалық инфрақұрылымның негізгі өндірістік кластерде болуы. 3. Ірі кәсіпорындарда өндірістік инфрақұрылымның болуы. 4. Қолда бар машина жасау кәсіпорындары.

Әлсіз жақтары: 1. Ішкі нарықтың тіпті болашақта да салыстырмалы кіші көлемі. 2. Білікті кадрлар тапшылығы, соның ішінде мамандардың шет елге кетуі. 3. Қазақстанның машина жасау өнімінің бәсеке қабілеттігі деңгейінің төмендігі (негізгі қорлар тозуының жоғары болуы, қуаттардың төмен жүктемесі себебінен және т.б.).

Мүмкіндіктері: 1. Ресей Федерациясымен және Беларусь Республикасымен Кеден одағына кіруіне байланысты нарықтың кеңеюі. 2. Белгілі бір сегменттерде және тауашаларда технологиялық көшбасылар болып табылатын АҚШ және Еуропа компанияларымен бірлескен кәсіпорындар құру есебінен технологиялар трансферті (дағдарыс мүмкіндіктерін қолдана отырып). 3. Елдің ішкі және халықаралық кооперацияларының дамуы, соның ішінде әлемдегі ірі шикізат және төменгі шектегі компонентті базаларды жеткізушілер ретінде Ресей және Қытайға жақындықты 1 пайдалану.

Қауіп-қатерлер: 1. Шикізат тауарларына баға мен сұраныстың және өз кезегінде Қазақстанның машина жасау өніміне ішкі сұраныстың қысқаруына әкелетін әлемдік дағдарыс ұзақтығының сипаттамасы. 2. Басқа елдердің машина жасау кәсіпорындары тарапынан бәсекелестік. 3. Білікті кадрлардың жас шамасының ұлғаюы.

3.3 Машина жасаудың басым сегменттерін айқындау және талдау

Жүргізілген талдаудың негізінде бірінші және екінші басымдығына жататын машина жасау сегменттері айқындалды.
Бірінші басымдықтың сегменттері жоғары тартымдылығымен және іске асырылатындығымен ерекшеленеді (2-сурет).
Екінші басымдық сегменттерінің не жоғарғы тартымдылығы бар, бірақ салыстырмалы түрде іске асырылуы төмен, не іске асырылуы жоғарғы, бірақ тартымдылығы орташа.
Мынадай Қазақстан Республикасының машина жасау сегменттері бірінші басымдыққа жатады:
мұнай-газ өнеркәсібі үшін машина жасау;
тау-кен және металлургия өнеркәсібі үшін машина жасау;
темір жол машиналарын жасау;
ауыл шаруашылығы машиналарын жасау;
электр жабдықтарын өндіру.

2-сурет. Қазақстан Республикасында машина жасаудың басым сегменттерін таңдау матрицасы.

Бұл сегменттер ішкі сұраныстың едәуір деңгейімен, экспорт мүмкіндігімен (көбінесе ТМД-да), қазіргі өндірістік базаның болуымен, қалыпты тәуекелмен және бәсекелестікпен ерекшеленеді.
Екінші басымдыққа мынадай сегменттер жатады:
автомобиль өнеркәсібі;
құрылыс техникасы;
станок жасау;
тұрмыстық техникалар өндірісі;
компопенттік база.
Бұл сегменттер белсенді мемлекеттік қолдау кезінде саланың айтарлықтай өсуін қамтамасыз етуі де мүмкін. Тартымды, бірақ күрделі іске асырылатын сегменттер кезінде (бірінші кезекте, автомобиль өнеркәсібі, станок жасау, тұрмыстық техника өндірісі) кіруге тосқауылдарды жеңуде, өндірісті ұйымдастыруда (мүмкін бірлескен) және одан әрі бәсекелестікті арттыруға жәрдемдесу қажет. «Компоненттік база өндірісі» сегментіне бірінші кезекте, экспортты қолдау және қолда бар өндірісті ұлғайту талап етіледі.

3.3.1 Мұнай-газ машиналарын жасау

Отандық мұнай-газ машиналарын жасауды дамыту басымдығы мұнай-газ секторы машина жасау өндірісінің ірі тұтынушысы болып табылуына негізделген.
2008 жылы Қазақстан Республикасының нарық көлемі 168 млрд. теңгені құрады, оның 12 %-ын отандық өнімді сату құрады. Қалған мұнай-газ жабдықтарына қажеттілікті импорт қанағаттандырды, оның көлемі 2008 жылы 150 млрд. дерлік теңгені құрады.
Қазақстан кәсіпорындары бұрғылау, ұңғымаларды жөндеу, мұнай мен газды өндіру, дайындау, тасымалдау, өңдеу үшін әртүрлі күрделі жабдықтарды шығаруды іске асырады, бұл теңіз платформалары өндірісін игеруге мүмкіндік береді.
Қазақстан Республикасында 2008 жылы 250 астам атаулы мұнай-газ машиналарын және олардың бөлшектерін жасау ойдағыдай игерілді, олардың көбі әлемдік стандарт бойынша өндіріледі.
Осы сегменттің басымдығы мұнай-газ жабдықтарына сұраныс бірінші кезекте Қазақстандағы мынадай негізгі кен орындарында мұнай өндіру көлемінің ұлғаюына негізделген: Теңіз, Қарашығанақ және Қашаған. Өндіруші ірі компаниялардың жоспарына сәйкес 2020 жылға мұнай өндіру көлемі 2,4 есе ұлғаяды. Бұдан басқа, Қазақстан Республикасында Каспий қайраңында жаңа ірі кен орындарын игеру бойынша жұмыстар жүргізілуде.
Сұраныстың жоғарлауының екінші маңызды факторы технологиялық артта қалудың және мұнай өңдеу өнеркәсібі қуатының тозуы, сондай-ақ мұнай және газ құбырларының тозуы болып табылады. Қазақстан Республикасында мұнай және газ құбырлары жалпы ұзындығының 80 %-ы 20-30 жылдан астам жөндеусіз пайдаланылуда.

7-кесте. Қазақстан Республикасында мұнай-газ машина жасау өнімі өндірісі

Көрсеткіш атауы	2005	2006	2007	2008	2009
Сұйықты қайта айдауға арналған ортадан тепкші сорғы; өзге сорғылар; сұйық көтергіштер, дана	7115	5758	7773	10253	12900
Мұнай-газ өңдеу жабдықтары, млн.теңге	535	366	133	148	398
Мұнай кәсіпшілік жабдықтары, млн.теңге	1547	1434	1902	1386	1452

7-кесте деректеріне сәйкес республикада сорғылар және көтергіштер өндірісінің өсуі байқалады (2009 жылы өсу қарқыны 2005 жылмен салыстырғанда 181 %-ды құрады). 2008 жылға дейін өнімнің мына түрлері бойынша өндірістің төмендеуі байқалды: мұнай кәсіпшілігі жабдықтары және мұнай-газ өңдеу жабдықтары, бірақ 2009 жылы 2008 жылмен салыстырғанда өсуі өнім түрлері бойынша өсу байқалады: мұнай-газ өңдеу - жабдықтары 2,7 есеге дейін, ал мұнай кәсіпшілігі жабдықтары 4,8 %-ға өсті.

3.3.2 Тау-кен металлургиясы машиналарын жасау

Әсіресе 2008 жылдың соңына дейін шикізаттық өріс кезеңінде Қазақстан Республикасында көмір, кендер мен металлургия өндіруді белсенді даму нәтижесінде тау-кен металлургиялық машина жасау саланың тез өсетін сегменттерінің бірі болып табылады.
Машина жасау өніміне ішкі сұраныс көлемі Қазақстан Республикасының тау-кен өнеркәсібі мен металлургиясы үшін 2008 жылы 145 млрд. теңгені құрады. Сұраныстың елеулі бөлігі машина жасау өнімінің импорты есебінен қанағаттандырылып, ішкі өндіріс көлемі 27 млрд. теңгені құрады (сұраныстың 18 %-ы).
Импорт алмастыруға бағытталған мемлекеттік саясат 2008 жылдары Қазақстан Республикасының өзіндік өндірісінің ішкі сұраныс үлесін өсіруге ынталандырды, ол 2006 жылы 2 есеге дейін өсіп, 16 % құрады (2006 жылы 8 %). Одан әрі мемлекеттік қолдау көрсету және салада инжинирингтік қызмет пен технологиялар трансфертін дамыту кезінде ішкі өндіріс ішкі сұранысты 2014 жылға қарай 30 %-ға дейін қанағаттандыруы мүмкін
Тау-кен шахталары жабдығы зауыттарының жай-күйіне жүргізілген талдау олардың бірқатары бұрын шығарған номенклатураларды қалпына келтіруге немесе жаңа өндірісті ұйымдастыруға қабілетті екенін көрсетеді.
Тау-кен металлургиясы машиналарын жасауда отандық өнімі ішінде барынша перспективалық салалар: өздігінен жүретін бұрғылау және тиеу-көлік жабдығы, гидравликалық және пневматикалық перфораторлар, редукторлар, таспалық конвейерлер, прокат жабдығының ауқымды номенклатурасы, қосалқы бөлшектер өндірісі және т.б. болып табылады.
Қазақстан Республикасында тау-кен және металлургиялық машина жасау өніміне сұраныс көлемі орташа жылдық серпінмен 7 % өседі деп болжанып отыр.
Сегмент өніміне сұраныстың өсуінің негізгі факторлары мыналар болып табылады:
пайдалы қазбалар көлемі мен болат және басқа да қорытпалары көлемінің ұлғаюы;
тау-кен металлургия секторының негізгі қорларын жаңарту қажеттілігі.

8-кесте. Тау-кен металлургия машиналарын жасау өнімі өндірісі

Көрсеткіш атауы	Өлшем бірлігі	2005	2006	2007	2008	2009
1	2	3	4	5	6	7
Тау-кен өндіру өнеркәсібіне арналған машиналар	дана	184	480	430	372	341
Пайдалы қазбаларды өндіруге және құрылысқа арналған машиналар мен жабдықтар өндірісі	млн. теңге	9 168,0	11 233,1	21 201,4	27 948,2	25401,8
Металлургияға арналған машиналар және жабдықтар өндірісі	млн. теңге	7 548,7	7 763,4	11 180,8	14 657,2	12 054,6
Көтеру көліктік жабдықтары өндірісі	млн. теңге	3 625,6	4 131,3	5 397,8	6 785,6	7866,0

Келтірілген 8-кесте деректері бойынша өнімнің мына түрлері бойынша өндірістің төмендеуі байқалады: тау-кен өндіру өнеркәсібіне арналған машиналар (2009 жылы 2008 жылмен салыстырғанда 8,3 %-ға төмендеді), машина және пайдалы қазбаларды өндіруге және құрылыс өндірісі (9 %-ға), металлургияға арналған машиналар және жабдықтар өндірісі (17,7 %-ға).

3.3.3 Темір жол машиналарын жасау

Әлемдік машина жасау өндірісінің жалпы көлемінде темір жол машинасын жасаудың үлесі аз - 1 % қамтиды. Осыған қарамастан, темір жол машиналарын және жабдықтарын сату өсімінің серпіні орта есеппен жылына 23 %-ды құрады - бұл саладағы ең жоғарғы көрсеткіштердің бірі болып табылады.
Қазақстандағы жалпы локомотив паркі - 1 689 локомотивті, оның ішінде, 578,5 электровозды, 1 110,5 тепловоз және 29 паровозды құрайды. Пайдалану паркі 1220 бірлікті (78 %-ы мүкәммалдық).
2009 жылы Қазақстан Республикасының жалпы жүк вагондары паркі 94 348 бірлікті құрады, оның ішінде 59 381 бірлігі (63 %) мүкәммалдық, ал 34 967 бірлігі (37 %) - жекеменшік болып табылады. Пайдаланатын парктің жалпы мүкәммал вагондар санындағы үлесі 75 % (44 563 бірлікті) құрайды. Жүк вагондарының қызмет мерзімі және техникалық жағдайы бойынша істен шығуы жаңару және мүкәммал паркін толықтырудан айтарлықтай озық болып отыр.
Қазақстан Республикасының темір жол машиналарын жасау өніміне ішкі сұранысты жүк вагондары мен локомотивтердің негізі тұтынушысы — «Қазақстан темір жолы» Ұлттық компаниясы» акционерлік қоғамы (бұдан әрі - «ҚТЖ» ҰК АҚ) қалыптастырады. Компанияның жоспарына сәйкес 2014 жылға дейін жыл сайын шамамен 1,4 - 5,2 мың вагон және 100 локомотив сатып алынады, сондай-ақ қолда бар вагондар мен локомотивтер паркіне күрделі жөндеу жүргізіледі. Темір жол машиналарын жасау өніміне сұраныстың өсуіне негіз болатын негізгі факторлар жүк айналымының өсуі мен темір жол техникасы паркі тозуының жоғарылығы болып табылады.
Экономика үшін көлік түрі ретіндегі темір жолдың жоғары маңызы (жүк тасымалының 60 %-ы, жолаушылар тасымалының 50 %-ы темір жол арқылы жүреді) экономиканың жоспарланып отырған өсімімен біріге жүк тасмалының өсуіне алып келеді (темір жол жүк тасымалы өсуінің орташа жылдық болжамы 2008 - 2014 жылдар аралығында жылына - 4 %-ды құрайды).
Сұраныстың өсуіне әсер ететін басқа маңызды фактор жұмыс істеп тұрған техника паркі тозуының жоғары болуы болып табылады. Қазақстанда пайдаланылатын тепловоздардың орташа тозуы 75 %-дан асады, жолаушылар вагондарының сындарлы тозу шегінің 70 %-ынан асады.
Қазақстандағы жиынтық импорт 2008 жылы 97,7 млрд. теңге сомасына шамамен 5,5 мың әр түрлі үлгідегі жүк вагондарын құрады (шамамен 45 %-ы цистерналарға тиесілі), бұл импортты-алмастыратын өндірістер құруға маңызды әлеует қалыптастырады.
Жоспарға сәйкес «ҚТЖ» ҰК АҚ отандық тауар өндірушілер игеретін темір жол өнімінің номенклатурасын 2 мыңнан 5 мың атауға дейін ұлғайтуды және отандық тауар өндірушілерден машина жасау өнімін сатып алудың көлемін он есеге ұлғайтуды жоспарлап отыр.

3.3.4 Ауыл шаруашылығы машиналарын жасау

Қазақстан Республикасындағы ауыл шаруашылығы машиналары мен жабдықтары нарығының көлемі 2008 жылы 127 млрд. теңгені, тұрақты бағалардағы өсім қарқыны - 6,6 %-ды құрады. Бұл ретте сұраныстың 90 %-ы импорттық техника жеткізілімдерінің есебінен қанағаттандырылды. Ауыл шаруашылығы машиналарын жасау өнімі экспортының көлемі 2008 жылы шамамен 2 млрд. теңгені құрады.
Қазақстан Республикасындағы тракторлар паркі 137 мың бірлікті, астық жинау комбайндары - 45 мың машинаны, дән себетін машина - 91 мың бірлікті, егін оратын машина - 15 мыңды құрады. 2001 - 2007 жылдардағы техниканы жаңғыртудың жылдық орташа қарқыны 0,8 - 3,2 %-ды құрады, бұл 10 - 12 жылға машиналардың орташа қызмет көрсету мезгіліне шарттасқан оңтайлы деңгейінен 8-10 %-ға төмен. Жаңартудың төмен қарқыны техникалар тозуының жоғары болуына алып келді: Қазақстан Республикасында машиналардың шамамен 85 %-ы амортизациялау мерзімінен тыс пайдаланылады. Мәселен, комбайнның қызмет көрсету мерзімі 8-10 жылдан аспайтын болғанымен, комбайндар паркінің 70 %-ы 16 жылдан астам мерзім бойы пайдаланады. Барлық қолда бар
машиналардың ішінде тракторлардың 74 %-ы, астық жинайтын комбайндардың 60 %-ы, егін оратын машиналардың 71 %-ы және егін себетін машиналардың 77 %-ы есептен шығарып алуға жатады.
Тозудың жоғары болуынан басқа болашақта сұраныс ауыл шаруашылығы машиналарымен қамтамасыз етуді арттыру қажеттілігіне байланысты болады. Қазіргі уақытта Қазақстан Республикасында астықты алқаптың 1000 га жеріне - 4, ал Канадада - 9, Италияда - 17, Германияда - 20 комбайн келеді. Машинамен жеткіліксіз қамтамасыз ету агротехникалық операцияларды (жер жырту, егін жинау және т.б.) орындау уақытын ұлғайтуға алып келеді, бұл нәтижесінде егіннің сапасын төмендетеді.
Қазақстанның трактор паркінің құрылымында жалпы мақсаттағы тракторлардың шамамен үштен екісін: «Кировец» типі 5 тарту класының, Т-150К 3 тарту класының дөңгелекті тракторлары, шынжыр табанды тракторлардың үштен бірі Т-4А, Т-95.4 4 тарту класының және ДТ-75М 3 тарту класының тракторлары құрайды. Қазақстан Республикасының шаруа қожалықтарында 65 мыңнан астам МТЗ-80/82, ЮМЗ-8040.2 1,4 тарту класының дөңгелекті тракторлары пайдаланылады.

9-кесте. Ауыл шаруашылығы машиналарын жасау өнімін өндіру

Көрсеткіш атауы	Өлшем бірлігі	2005	2006	2007	2008	2009
Ауыл шаруашылығы тракторлары өндірісі	млн теңге	2 240,9	2 433,0	3 246,8	5 532	4 686,1
Ауыл және орман шаруашылығына арналған өзге де машиналар мен жабдықтар өндірісі	млн. теңге	4 329,6	4 243,6	8 853,2	12 198,6	12 112,8
Қатарлық жатқалар	дана	338	222	259	367	188

Ауыл шаруашылығы тауарлары (2005 жылмен салыстырғанда 2009 жылғы өсім қарқыны 209 %-ды, ал 2008 жылмен салыстырғанда 84,7 %-ды құрады), ауыл және орман шаруашылығына арналған өзге де машиналар мен жабдықтар (2005 жылмен салыстырғанда 2009 жылғы өсім қарқыны 280 %-ды ал 2008 жылмен салыстырғанда 99,3 %-ды құрады) өндірісінде тепе-тең емес серпін байқалады, қатарлық жаткалар өндірісі 2009 жылы 2008 жылмен салыстырғанда 2 есеге қысқарды (9-кесте).
Қазақстанның ауыл шаруашылығы машиналары мен жабдықтары нарығын қазіргі кезде түгелге дерліктей импорт өнімдері иеленеді. Отандық өндірушілер барынша басым үлеске ауыл шаруашылығы машиналары (сиыр сауу кешені, ауыл шаруашылығы өнімін қайта өңдеуге арналған машиналар т.б.) сегментінде, компоненттер мен қосалқы бөлшектер сегментінде - 50 %-дан астам, комбайндар мен аспа жабдығы сегментінде ең аз үлеске ие.
Бүгінде Қазақстанда астық жинау комбайндары өндірісі Қостанай дизель зауытының базасындағы «АгромашХолдинг» акционерлік қоғамында (бұдан әрі — АҚ) ғана жүргізіледі. 2008 жылы 467 комбайн құрастырылды.
Қазақстан Республикасында ауыл шаруашылығы машиналарын жасауды дамыту үшін 3 және 4 сыныпты астық жинау комбайндары, дөңгелекті тракторлар, аспа жабдығы мен астық және жемдік дақылдарды қайта өңдеуге арналған машиналар сегментінде барынша жоғары әлеует бар.
Қазақстан Республикасында оның әртүрлі өңірлерінің климаттық жағдайларына барынша бейімделген аспа жабдығын жасайтын жағдайлары бар. Паркті жаңарту және өңделетін жердің ұлғаюына орай оған елеулі сұраныс та бар.

3.3.5 Электр жабдығы

2008 жылы Қазақстан Республикасында нарық көлемі 159 млрд. теңгені құрады, олардың 26 %-ын отандық өнімді сату құрады. Сегмент өніміндегі қажеттіліктің елеулі бөлігі 2008 жылы көлемі шамамен 118 млрд. теңгені құрған импорт есебінен қанағаттандырылады.
2008 жылы Қазақстанның электр жабдығы экспорты өнімінің 79 %-ын Рессей импорттады және Ресеймен отандық импорт көлемі орташа есеппен жылына 62 %-ға өсті.
Қолда бар өндірістердің арасында 2008 жылғы Қазақстан Республикасының электр жабдықтары экспортының төрттен үшінен астамын аккумуляторлар мен трансформаторлар өндірісі иеленді (3-сурет).
Бұдан өзге, Қазақстан Республикасында мыналар өндіріледі:
электрлік тізбекті қайта қосу немесе қорғауға арналған аппаратура;
электр конденсаторлары;
электр қозғалтқыштары;
оқшауланған өткізгіштер мен кабельдер (оның ішінде оптикалық талшықты) және т.б.

3-сурет. Қазақстан Республикасының электр жабдықтары экспортының серпіні, ағымдағы бағамен млрд. теңге

10-кесте. Электр жабдықтары өндірісі

Көрсеткіш атауы	Өлшем бірлігі	2005	2006	2007	2008	2009
1	2	3	4	5	6	7
Электрлік трансформаторлар	мың кВа	650	1308	1587	2056	1511
Электр аккумуляторлары мен олардың бөліктері	млн. теңге	4337	4151	6737	8523	4070
Қозғалтқыштар мен көлік құралдарына арналған электр жабдықтарын өндіру	млн. теңге	25,6	28,6	32,4	23,6	32,1
Қозғалтқыштар мен көлік құралдарына арналған электр жабдықтарынан басқа, өзге де электр жабдықтарын өндіру	млн. теңге	4 110,6	5 681,3	6 771,2	2 949,5	4 433,9
Электр қозғалтқыштары, генераторлар мен трансформаторлар өндірісі	млн. теңге	8 898,1	10 799,3	13 189,2	14 142,1	13 464,8

10-кестедегі деректерге сәйкес 2009 жылы өткен жылмен салыстырғанда республикада электрлік трансформаторлар (27 %-ға) және аккумуляторлар (52 %-ға) өндірісінің көлемі төмендеген, қозғалтқыштар мен көлік құралдарына арналған электр жабдықтары өндірісінің көлемі 36 %-ға, өзге де электр жабдықтары өндірісінің көлемі 50 %-ға артқаны байқалады.
Электр энергетикасының негізгі қорлары айтарлықтай тозған. Бөлу желілерінің тозуы сарапшылардың бағалауы бойынша 70 %-дан асады. Олардың ұзындығы 370 мың км құрайды; басым бөлігі 30-35 жыл бұрын салынған болатын. Бұл электр жабдықтарына, атап айтқанда, трансформаторларға және оқшауланған өткізгіштерге жоғары жедел сұранысқа әкеледі.
Электр жабдығына сұранысты дамытудың екінші маңызды факторы электр энергиясы генерациясының көлемін арттыру болып табылады. Болжамдарға сәйкес таяу бес жылда Қазақстан Республикасы Бірыңғай энергетика жүйесі бойынша барынша электр жүктемесі шамамен ширекке ұлғаяды. Бұл үшін жинақтаушы қуаттылықтар мен электр жүйесінің құрылысын дамыту қажет.
Ауылдық жерлерде 112 мың км астам 110 кВ және одан төмен кернеулі жоғары вольтты желілерін, жиынтық қуаты 4,13 млн. кВт 110 және 35 кВ кернеулі 614 бөлу қосалқы станцияларын және жиынтық қуаты 4,3 млн. кВт астам 23,7 мың тұтыну қосалқы станцияларын салу қажет.

3.3.6 Автомобиль жасау

Ескерту. 3.3.6-кіші бөлім жаңа редакцияда - ҚР Үкіметінің 31.12.2013 № 1469 қаулысымен.

Автомобиль паркі
Қазақстан Республикасының автомобиль жасау сегментi саладағы ең үлкен iшкi сұранысқа ие және 2008 жылы жалпы машина жасау өнiмдерi көлемiнің 16 %-ын құраған, бұл ретте 2004 – 2007 жылдар кезеңiнде халық табысының ұлғаюы және соның салдары ретінде жеңiл автомобильдердi сатып алуының арқасында нарық 28 %-ға өстi.
Қазақстан Республикасында көлік құралдарының жалпы саны 1991 жылғы 1,4 млн автомобильден 2011 жылы 4 млн автомобильге дейін ұлғайды, оның ішінде 3,5 млн. жеңіл автомобиль, 414 мың жүк автомобильдері және 98 мың автобус.
Қазақстан Республикасында 1000 тұрғынға шаққандағы автомобиль құралдарымен қамтамасыз ету 242 бірлікті құрайды, бұл көрсеткіш басқа елдермен салыстырғанда төмен болып табылады және өсім үшін әлеуеттің болуы туралы куәландырады. Жалпы ішкі өнім (бұдан әрі – ЖІӨ) өсімінің оң серпінін және Қазақстан Республикасы халқының әл-ауқатының артуын ескере отырып, автомобиль техникасын ішкі тұтынуды ұлғайтуға оң алғышарттар бар.

11-кесте. Кейбір елдерде 2012 жылы автомобиль құралдарымен қамтамасыз етілу, 1000 тұрғынға шаққанда автомобиль құралдарының бірлігі

Ел	Бірлік	Ел	Бірлік
Монако	908	Суринам	282
АҚШ	802	Мексика	276
Исландия	746	Ресей	271
Люксембург	739	Сербия	252
Жаңа Зеландия	718	Қазақстан	242
Франция	598	Таиланд	165
Германия	564	Украина	158
Ұлыбритания	523	Қытай	47

Ақпарат көзі: «Автостат» АА

Жеңіл автомобильдер
Қазақстан Республикасы автомобиль нарығының қалыптасуы мыналардың есебінен болады:
автомобильдердің ішкі өндірісі;
жаңа автомобильдер импорты;
қолданыста болған автомобильдер импорты.
2007 – 2010 жылдар кезеңінде Қазақстан Республикасының автомобиль нарығы ұлттық экономиканың өсу қарқынын бәсеңдеткен әлемдік қаржы-экономикалық дағдарыстың келеңсіз әсеріне ұшырады. Айталық, 2009 жылдың қорытындылары бойынша республикада жаңа жеңіл автомобильдер өткізу көлемі теріс рекорд – сатылған 14,8 бірлікті көрсетті. Тұтыну белсенділігін кейіннен қалпына келтіру және Кеден одағының шеңберінде кеден-тариф режимін өзгерту 2010 – 2012 жылдар кезеңінде нарықтың бес есеге өсуін қамтамасыз етті.
Пайдалану мерзімі бөлінісіндегі парк құрылымы
Пайдалану мерзімі бөлінісіндегі жеңіл автомобильдер паркінің құрылымы кестеде ұсынылған.

11-1-кесте. Пайдалану мерзімі бөлінісіндегі жеңіл автомобильдер саны, мың бірлік

Ел	Барлығы	3 жылдан аспайтын	3 жылдан асатын, бірақ 7 жылдан аспайтын	7 жылдан асатын, бірақ 10 жылдан аспайтын	10 жылдан асатын	өзгелері
Қазақстан Республикасы	3503	108,4	360,5	247,0	2 774,9	12,3

Ақпарат көзі: ҚР Ішкі істер министрлігі.

Шағарылған жылы бойынша Қазақстан Республикасының автопаркі негізінен қызмет ету мерзімі 10 жылдан асатын автомобильдерден тұрады, 10 жылдан аса пайдалануда болған автокөлік құралдарының үлес салмағы 79 %-ды құрайды. Пайдалану мерзімі 3 жылдан асатын, бірақ 7 жылдан аспайтын автомобильдер үлесі 10 %-ға тең. Пайдалану мерзімі 7 жылдан асатын, бірақ 10 жылдан аспайтын автомобильдер үлесіне шамамен автомобиль паркінің 7 %-ы келеді.
Пайдалану мерзімі 3 жылдан аспайтын автомобильдердің саны жалпы санның 3 %-ын құрайды.
Жаңа автомобильдерді сату
2010 жылға қарағанда сатылымның өсу қарқыны ұлғайды. 2011 жыл ішінде Қазақстан Республикасында ресми ұсынылған автомобильдердің 37409-ы өткізілді, бұл 2010 жылға қарағанда 116,1 %-ға көп. 2012 жылы жаңа автомобильдердің ресми сатылымы 85,7 мың бірлікті құрады.
Қазақстан Республикасының ресми дилерлерінің сатуын бренд иесі болып табылатын елдердің бөлінісінде салыстырсақ, мынадай үрдіс байқалады:
Тәуелсіз Мемлекеттер Достастығы (бұдан әрі – ТМД) елдерінен әкелінетін автомобильдер сатылымының жоғары өсімі. Сатылымдардың елеулі үлесін өзінің құнына және ҚР аумағында өндірілуіне байланысты «Lada» автомобильдері алады;
«Chevrolet», «KIA» және «Ssang Yong» сияқты брендтердің ҚР аумағындағы өндірісінің және өндірісі Ресей Федерациясында (бұдан әрі – РФ) жолға қойылған «Hyundai Accent» және «КІА Rіо» бюджеттік седанның нарыққа шығуының арқасында автомобильдердің кореялық маркалары сатылымының өсуі.
Сатылым құрылымы
2012 жыл ішінде ең көп сатылатын автомобильдер «С класс», «В класс», және SUV сегменттерінде шоғырланған болатын. «В класс», «С класс» сегментіне мынадай модельдер кіреді: «Lada Priora» – 13,99 %, «Lada Samara» – 13,42 %, «Daewoo Nexia» – 6,95 %, «Lada Granta» – 5,54 %, «Hyundai Accent» – 4,93 %, «Toyota Corolla» – 1,45 %, «Kia Cerato» – 2,53 %, «ZAZ Chance» – 2,24 %, «Chevrolet Aveo» – 0,93 %, «Chevrolet Cruze» – 2,12 %.
2012 жылы өтімділігі жоғары болған автомобильдер арасында «ықшам» SUV сұранысқа ие болды, онда «Lada 4х4» көшбасшы болып табылды – 5,3 %, бұдан әрі көшбасшы модельдер «NIVA Chevrolet» – 1,46 %, «Hyundai Tucson» – 0,97 %, «Nissan Juke» – 1,43 % болып табылды.
«Орташа мөлшерлі» SUV арасындағы барынша көп сатылымдар былайша бөлінді: «Toyota Prado» – 1,72 %, «Ssang Yong Kyron» – 1,31 %, «KIA Sorento» - 0,9 %, «UAZ Hunter» – 0,79 %.
Жеңіл автомобильдер импорты
2010 жылдың басына дейін Қазақстан Республикасының автомобиль нарығы ТМД елдері арасындағы ең либералды нарықтардың бірі болды. Бұл әкелу баждарының төмен деңгейімен, алыс шетелден бұрын қолданыста болған автомобильдерді әкелуге кедергінің болмауымен, парктің жаңаруын ынталандыратын салық жүйесінің болмауымен түсіндіріледі. Бұл Қазақстан Республикасының автомобиль нарығында алыс шетелден әкелінетін, бұрын қолданыста болған автомобильдердің басым болуына әкеп соқтырды.

11-2-кесте. 2006 – 2012 жылдарда жеңіл автомобильдер импортының серпіні, бірлік

Көрсеткіш атауы		2006	2007	2008	2009	2010	2011	2012
Жаңа автомобильдер	Саны, бірлік	43,8	79,4	35,7	20,5	22,6	40,5	74,7
	Өсім, %	18,9	81,34	-56	-43	10	79	85
Бұрын қолданыста болғандар автомобильдер	Саны, бірлік	353,2	309,2	119,6	91,2	150	200,1	6,4
	Өсім, %	76,3	-12,4	17	-24	64	33	-97

Елдің Кеден одағына кіруіне және Бірыңғай кедендік тарифтің күшіне енуіне дейін жаңа автомобильдер нарығы бұрын қолданыста болған автомобильдер тарапынан қысым көре отырып, барынша баяу дамыды. Елдің Кеден одағына кіруі Қазақстан Республикасының автомобиль нарығына негізінен жаңа автомобильдер сатуға қайта бағдарлануға және соның салдары ретінде паркті жаңғыртуды жеделдетуге, Қазақстан Республикасының ішінде автомобильдер өндірісін ұлғайтуға мүмкіндік берді.
Қазақстан Республикасы нарығында жаңа жеңіл автомобильдер сатуға әсер ететін факторлар.
Автомобиль техникасына деген сұранысқа экономикалық, әлеуметтік факторлар, сондай-ақ кедендік режимді өзгерту елеулі әсер көрсетеді. Айталық, 2008 жылы қаржы дағдарысына қатысты Қазақстан Республикасында пессимистік күтулер болды, оның нәтижесінде автомобильді пайдалану айтарлықтай төмендеді. 2010 жылы өткізілген автомобильдер саны 2009 жылы өткізілгенмен салыстырарлықтай болды. Бұл ретте құлдырау серпіні өсімге ауысты. 2010 және 2011 жылдардағы статистикалық деректер сатылымның тұрақты өскенін көрсетеді. Бұл ретте, сұраныс жаңа автомобильдер тарапына қарай ауады. Бұл үрдіс 2012 жылы бұдан да анығырақ байқалды.
Қазақстан Республикасының автомобиль нарығына тікелей әсер еткен негізгі оқиғалар:
1. Қазақстан Республикасы экономикасының дағдарыстан кейінгі қалпына келуі және осының салдары ретінде халықтың сатып алу белсенділігінің артуы.
2. Қолданыста болған автомобильдерді әкелуге кедергі болатын баждардың белгіленуі, сондай-ақ Қазақстан Республикасының Кеден одағына ықпалдасуымен байланысты басқа да өзгерістер.
3. Әйгілі маркалар модельдерінің өндірісін дамыту.
4. Рулі оң жақта орналасқан автомобильдерді әкелуге тыйым салу.
5. Отандық автомобильдерді мемлекеттік органдармен сатып алу.
Коммерциялық автомобильдер
Жүк автомобильдерінің паркі
Қазақстан Республикасы Ішкі істер министрлігінің деректері бойынша 2011 жылғы 1 желтоқсандағы жағдай бойынша Қазақстан Республикасының автомобиль паркі жүк автокөлігі құралдарының саны 414 мың бірлік болған. Оның 58,2 %-ын жеке иеліктегі жүк автомобильдері құрады.

11-3-кесте. Қазақстан Республикасындағы жүк автомобильдері, бірлік.

Ел	2003 ж.	2004 ж.	2005 ж.	2006 ж.	2007 ж.	2008 ж.	2009 ж.	2010 ж.	2011 ж.
Қазақстан Республикасы	223 063	224 872	281 538	311 828	359 194	414 332	410 793	397 598	414 018

Ақпарат көзі: ҚР Статистика агенттігі

Автобустар паркі
2011 жылы Қазақстан Республикасында автобустар паркі 98 441 бірлікті құрады. 2003 жылдан 2011 жылға дейінгі кезеңде Қазақстан Республикасында автобустар санының тұрақты өсімі байқалады. Аталған кезеңде автобустар саны 60 %-ға ұлғайды.

11-4-кесте. Қазақстан Республикасындағы автобустар, бірлік.

Ел	2003 ж.	2004 ж.	2005 ж.	2006 ж.	2007 ж.	2008 ж.	2009 ж.	2010 ж.	2011 ж.
Қазақстан Республикасы	61 391	62 894	65 698	75 042	83 372	89 220	94 824	93 956	98 441

Ақпарат көзі: ҚР Статистика агенттігі

Коммерциялық техниканың 2011 жылғы импорты
2011 жылы Қазақстан Республикасына жалпы сомасы 783 622,7 мың АҚШ долларына 25 773 бірлік көлемінде коммерциялық техника импортталды. Жаңа коммерциялық техника жалпы сомасы 766 474 мың АҚШ долларына 19107 бірлік көлемінде импортталды.
Жаңа коммерциялық техника импортында Ресей Федерациясы мен Қытай ең үлкен үлеске ие болды. Көрсетілген елдердің жалпы үлесі импорттың жалпы көлемінің 79,4 %-ын құрады.
Саны 6666 бірлік бұрын қолданыста болған коммерциялық техника жалпы сомасы 17 148 мың АҚШ долларына импортталды.
Бұрын қолданыста болған коммерциялық техника импортында ең көп үлеске АҚШ, Германия және Ресей Федерациясы ие болды. Көрсетілген елдердің жалпы үлесі импорттың жалпы көлемінің 94,4 %-на тең.

1-диаграмма. 2010 – 2011 жылдардағы коммерциялық техника импортының серпіні, бірлік.

Дереккөз:
2010 ж. – Кеден одағы елдерімен сыртқы және өзара сауда бойынша ақпарат – ҚР Қаржымині Кедендiк бақылау комитетi
2011 ж. - Кеден одағы елдерімен сыртқы және өзара сауда бойынша ақпарат – ҚР Қаржымині Кедендiк бақылау комитетi
2011 жылғы шілдеден бастап - Кеден одағы елдерімен сыртқы сауда бойынша ақпарат – ҚР Статистика агенттігі

Қазақстандық автомобиль өнеркәсібінің ағымдағы жағдайы.
Көлік құралдарының жеке өндірісінің ұлғаюына қарамастан, өндіріс көлемі салыстырмалы түрде төмен күйінде қалуда және көлікті импорттау жалпы сұраныстың 80 %-ынан кемін құрайды. Қазақстан Республикасында көлік құралдарын шығару бойынша өндірістік қуаттың көлемі жылына 80 мыңнан астам бірлікті құрайды, автомобиль компаниялары өскелең сұранысқа сәйкес көлік шығару көлемдерін ұлғайтуды жоспарлап отыр.
Қазақстан Республикасында жұмыс істейтін автоқұрастыру өндірістері қазіргі кезеңде SKD өндірісін (ірі торапты жинақтау) жүзеге асырады, ол қозғалтқышты, трансмиссияны, жүру бөлігін, автомобиль шанағына шығу жүйесін, кейіннен құю және автомобильдің барлық жүйелерін диагностикалау және сынақтан өткізе отырып, электр сымдарын коммутациялау және гидрожүйелерді қосуды монтаждау бойынша жинақтау операцияларын қамтиды. Бұған автобусты дәнекерлеу мен шанағын бояйтын автобустар өндірісі кірмейді.
Аталған кезең әлемдік өндірушілердің техникаларын лицензиялық құрастыруды жүзеге асыратын кәсіпорындар бастапқы, негізгі кезең болып табылады. Қазіргі уақытта құрастыруға арналған барлық автоқұрамдауыштар іс жүзінде басты автоқұрастыру кәсіпорындарынан импортталады.
Автомобиль жасаудың негiзгi өнiмдерiн өндiру 11-5-кестеде көрсетiлген.

11-5-кесте. Автомобиль жасау өнiмдерiнің өндiрiсi

Көрсеткiш атауы	2008	2009	2010	2011	2012
1	2	3	4	5	6
Жеңiл жолаушы автомобильдерi, дана	3 271	1 245	3 176	8 195	19 256
Он немесе одан көп адам тасымалдайтын автомобильдер, дана	115	2	40	98	107
Жүк автомобильдерi, дана	1 013	353	501	795	1 698
Арнайы және мамандандырылған автомобильдер, дана	61	80	114	183	199
Тiркемелер және жартылай тiркемелер; контейнерлер, дана	57	38	46	50	53

11-6-кесте. Жұмыс істеп тұрған автомобиль өндірісі

Компания	Ағымдағы жағдайы
	Технологиясы	Модельдік қатар	Жобалық қуаты	Шығару көлемі	Оқшаулау
«АЗИЯ АВТО» Жеңіл автомобильдер 2002 жылы құрылған	SKD	Модельдер саны - 22 Lada 4х4; Љkoda Octavia; Rapid; Superb; Yeti; Fabia. Chevrolet; Cruze; Aveo; Orlando; Captiva; Treker Malibu. KIA Picanto; Rio; Cerato; Sorento; Mohave; Cadenza; Sportage; Soul; Оptima; Quoris.	60 000 бірл./жыл	2011 – 7500 бірл. 2012 – 16513 бірл.	Үлгісіне байланысты адвалорлық үлесі бойынша 25-31 %. Құрамдауыш базасы бойынша өте төмен
«Агромаш Холдинг» Жеңіл автомобильдер 2003 жылы құрылған Автомобильдер өндірісі 2010 жылы іске қосылған	SKD	Модельдер саны - 7 Ssang Yong Actyon; Actyon Sports; New Actyon; Rexton; Kyron; Chairman. ZAZ Chance.	7 000 бірл./жыл	2011 – 869 бірл. 2012 – 2581 бірл.	Үлгісіне байланысты адвалорлық үлесі бойынша 25-31 %. Құрамдауыш базасы бойынша өте төмен
«Daewoo Bus Kazakhstan» Автобустар 2007 жылы құрылған	СKD	Модельдер саны - 4 Daewoo BS090; «BS106»; «BS 106А»; «BC 212MA»	1 200 бірл./жыл	2011 - 98 бірл. 2012 - 141 бірл.	Дәнекерлеу, бояу және шанағын, рамасын, шанақ бөлшектерін құрастыру есебінен 25 %
«СемАЗ» Кіші тонналы жүк автомобильдері 2006 жылы құрылған	SKD	Модельдер саны - 2 «FAWCA 1041 A және К»	2 000 бірл./жыл	2011 – 39 бірл. 2012 – 74 бірл.	Адвалорлық үлесі бойынша 20 %. Құрамдауыш базасы бойынша өте төмен
«КАМАЗ-Инжиниринг» Ірі тонналы жүк автомобильдері және арнайы техника 2005 жылы құрылған	SKD	Модельдер мен түрленімдер саны - 25 КАМАЗ жүк автомобильдері және КАМАЗ шассиі негізіндегі арнайы техника	2 000 бірл./жыл	2011 – 795 бірл. 2012 – 978 бірл.	Адвалорлық үлесі бойынша 23 %. Құрамдауыш базасы бойынша өте төмен
«Hyundai Auto Trans» Кіші, орта, ірі тоннажды жүк автомобильдері және арнайы техника, автобустар 2010 жылы құрылған	SKD	Модельдер саны - 9 Hyundai County шасси базасындағы коммерциялық техника, Hyundai HD45, HD65, HD72, HD78, HD120, HD 170, HD 270, Hyundai Porter,	10 000 бірл./жыл	2011 – 64 бірл. 2012 – 755 бірл.	Адвалорлық үлесі бойынша 20 %, шанағын бояу, жинақтау операциялары
«СарыАрқа Автопром» Жеңіл автомобильдер Кіші тонналы жүк автомобильдері және автобустар 2011 жылы құрылған	SKD	УАЗ Патриот, Пикап. IVECO Power Daily	18 000 бірл./жыл	2011 – 0 бірл. 2012 – 59 бірл.	Адвалорлық үлесі бойынша 13,8 % – 23,7 %. Құрамдауыш базасы бойынша өте төмен
«КазБелАЗ» Ірі тонналы карьерлік өзіаударғыштар 2010 жылы құрылған	SKD	KAZBELAZ жүк көтерімділігі 35-40 т.	35 бірл./жыл	2011 – 2 бірл.	Адвалорлық үлесі бойынша 20 %. Құрамдауыш базасы бойынша өте төмен

Қазақстан Республикасының автомобиль нарығын дамытудың базалық сценарийі оның 2020 жылға дейінгі өсімі болып табылады. 2020 жылға қарай жаңа автомобильдердің ішкі сатылымы жылына 300 мың бірлікті құрайды, ал бұрын қолданыста болған автомобильдер сатылымы 62,5 мың бірлікті құрайды.

11-7-кесте. Қазақстан Республикасының нарығында жаңа автомобильдерді сату болжамы, мың бірл.

Автомобиль құралдарының түрі	2013	2014	2015	2016	2017	2018	2019	2020
Жеңіл	112,2	125,4	141,5	162,7	183,6	201,8	230,9	258,3
Коммерциялық көлік	13,6	16,4	19,4	24,5	27,9	32,5	36,7	41,4
Барлығы	125,8	141,8	160,9	187,2	211,5	234,5	267,6	299,7

Ескертпе: Коммерциялық көлік: арнайы көлік құралдарын қамтитын автобустар мен жүк автомобильдері

Бейтарап сценарийге сәйкес Қазақстан Республикасының экономикасы қаржы дағдарысына дейін болған өсім қарқынын көрсетеді.
Сценарийді іске асыру шарттары:
Автомобиль өнеркәсібі экономиканың салалық құрылымын жетілдіру үшін қолдау табатын стратегиялық салалар қатарына қосылған. Қазақстан Республикасының Үкіметі Бүкіләлемдік сауда ұйымына кіргеннен кейін өтпелі кезең ішінде 12 жыл бұрын шығарылған қолданылған автокөлік құралдарын кәдеге жарата отырып, жаңа автомобильдерді сатып алуға субсидия береді.
Қазақстан Республикасында шығарылатын автокөлік құралдарын мемлекеттік сатып алу ұлғаюда. Жеке қаржы компаниялары кредит берудің жоғары мүмкіндіктері бар тұтынушылар үшін төменгі пайыздық мөлшерлемелер бойынша қарыз береді. Қазақстан Республикасының автоөндірушілері инновациялар есебінен құрастыру тиімділігін арттырады, білікті қызметкерлердің еңбек өнімділігін арттырады және өндіріс ауқымдылығын үнемдеу есебінен бағаның бәсекеге қабілеттілігін арттырады.

3.3.7. Нысаналы технологиялық бағдарламалар арқылы іске асырылатын күрделі технологиялар тізбесін қоса алғанда, саланың (сектордың) инновациялық-техникалық дамуын талдау

Ескерту. 3-бөлім 3.3.7-кіші бөліммен толықтырылды - ҚР Үкіметінің 31.12.2013 № 1469 қаулысымен.

Машина жасау саласында инновациялық саясатты іске асыруда басымдық түрінде технологиялық міндеттерді шешуге және жаңа озық, оның ішінде мынадай күрделі технологияларды технологиялық болжау қорытындылары бойынша айқындалған ғылыми-технологиялық бағыттарды дамытуға игерілетін болады: механикалық активтеу технологиясы, композиттік бөлшектерді өндіру, материалдарды механикалық әсерлерден, химиялық әсерден, термиялық әсерден қорғау, 3D-принтинг технологиясы, тораптарды жинау, жеке тораптар мен агрегаттарды, жинақтауыш өндіру, тұтас илемделген доңғалақтар мен орталықтарды әзірлеу, газ-турбиналық қозғалтқыштарды қалпына келтіру мен сынау.

3.4 Саланы дамытудың негізгі проблемалары

Қазақстан Республикасының машина жасау саласын дамытуға мынадай проблемалар кедергі болады:
1) өндірістің тиімділігін арттыруға кедергі келтіретін жабдық тозуының жоғары деңгейі (43 - 80 %);
2) машина жасау өнімінің бәсекеге қабілеттілігінің төмендігі, ауқымсыз номенклатура және қазақстандық машина жасау өнімін тұтынудың үлесінің төмендігі;
3) өнеркәсіптік-өндірістік қорлардың белсенді бөлігінің, төмен техникалық жағдайы және саладағы инновациялық белсенділіктің мардымсыз деңгейі;
4) қолда бар өндірістік қуаттарды толық пайдаланбау;
5) саланың инвестициялық тартымсыздығы және кәсіпорындарда айналым қаражатының жеткіліксіздігі;
6) ірі металлургиялық өндірушілердің машина жасау кәсіпорындарына қатысты жосықсыз баға саясаты;
7) өндіріс және кәсіпорынды басқару саласында білікті кадрлардың тапшылығы;
8) машина жасау кешені инфрақұрылымының жеткіліксіз дамуы: инфрақұрылымның маңызды бөлігін (ғылыми-зерттеу институттары, конструкторлық бюролар, тәжірибе-экспериментальдық базалар, сынақтар мен техникалық бақылау орталықтары) жоғалту, стандарттау, сертификаттау жөніндегі ұйымдардың болмауы, т.б.;
9) республиканың машина жасау кәсіпорындары мен таяу шетел кәсіпорындарының және жетекші әлемдік соған ұқсас өнім өндірушілердің арасындағы кооперациялық байланыстар деңгейінің төмендігі;
10) мемлекеттік сатып алу саласындағы нормативтік құқықтық актілердің жетілмегендігі;
11) технологиялық болжау тетігінің болмауы;
12) өндірісте қосылған құны жоғары ғылымды қажетсінетін өнімнің, жоғары технологиялық бұйымдар үлесінің төмендігі;
13) көптеген кәсіпорындар өнімді жекелеген мөлшерлерде және ұсақ партиялармен шығаруды жалғастыруда, бұл кәсіпорындардың экономикалық көрсеткіштерінде (бағада) теріс көрініс табады, яғни, сұрыпы мен сапасы бойынша соған ұқсас өнім импортына себеп болып табылады;
14) кәсіпорындардың қазіргі заманғы сапа менеджменті жүйесінің болмауы, өндірісті басқарудың әлсіз маркетингі мен менеджменті;
15) сатудан кейінгі машина жасау өнімдері сервисі деңгейінің төмендігі;
16) мұнай және т.б. компаниялар мен ұйымдардың жер қойнауын пайдаланушыларды техникалық қайта жарақтау жоспарлары туралы ақпараттың болмауы.

3.5 Саланы дамытуда мемлекеттік реттеудің қолданыстағы
саясатын талдау

«Экономиканың стратегиялық маңызы бар салаларындағы меншіктің мемлекеттік мониторингі туралы» Қазақстан Республикасының 2003 жылғы 4 қарашадағы Заңында машина жасау басқа салалармен қатар экономиканың стратегиялық маңызы бар салаларына жатқызылған.
Қазіргі уақытта Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2008 жылғы 29 қарашада № 1115 қаулысымен бекітілген Отандық машина жасауды дамыту жөніндегі шаралар кешені іске асырылу үстінде, оның іске асырылу барысын талдау онда қойылған міндеттер толығымен орындалып жатқанын көрсетеді.
Машина жасау саласына мемлекеттік қолдау шараларын көрсету мақсатында жеткілікті қайта өңдеу тауарлары өлшемдерін 50 %-дан 30 %-ға дейін төмендетуді көздейтін «Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2003 жылғы 15 қазандағы № 1054 қаулысына өзгерістер мен толықтыру енгізу туралы» Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2008 жылғы 24 қаңтардағы № 62 қаулысы қабылданды.
Сондай-ақ, бәсекеге қабілетті отандық автокөлік құрастыру өндірісі өнімін құру мақсатында «Қазақстан Республикасының кеден заңнамасына сәйкес айқындалған, «Еркін қойма» кеден режимі қолданылатын аумақта өндірілген және Қазақстан Республикасы кеден аумағының қалған бөлігіне сатылатын, сату бойынша айналымдар қосылған құн салығынан босатылатын қазақстандық тауарлардың тізбесін бекіту туралы» Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2005 жылғы 14 сәуірдегі № 355 қаулысына толықтырулар енгізілді.
Қазақстанда мемлекеттік қолдау көрсету шараларын жасау нәтижесінде дөңгелекті және шынжыр табанды тракторлар, комбайндар, жүк және жеңіл автокөліктері, тұрмыстық техникалар, мұнай-газ жабдықтары және т.б. құрастыру өндірістері құрылды.
Елде жүргізілген жұмысқа қарамастан, әзірге машина жасаудың негізгі проблемалары шешілген жоқ: оның өсуі тұрақсыз, кәсіпорындардың жүктемесі әлсіз, инновациялық белсенділік төмен, түпкілікті өнімді шығаратын кәсіпорындардың үлесі төмен және т.б.

3.6 Қазақстан Республикасы жағдайларына бейімделуі мүмкін қазіргі проблемаларды шешу бойынша шетелдік оң тәжірибені шолу

Әлемдік көшбасылар - негізінен әр түрлі сегменттердегі өнімді шығаратын ірі әртараптандырылған компаниялар (Вusher, Саterріllar), алайда бірқатар жағдайларда мамандандырылған компаниялар (Jоу Global Inc.) табысты болуы мүмкін. Жоғары еңбек өнімділігінің (шамамен - бір адамға 250 - 450 мың доллар), басқарудың тиімді жүйелерінің және ауқым әсерін пайдаланудың есебінен компаниялар жоғары маржиналдықты (10 - 15 %, темір жол машиналарын жасау сегменті бойынша - 4 %) сақтап қала алады. Барлық әлемдік көшбасы компаниялар тігінен ықпалдасқан болып табылады: олар әзірлеуден сатуға дейін делдалдық жүйелер арқылы құндылық құру тізбегінің барлық буындарын бақылайды. Өндірістің бір бөлігі (негізгі емес не ерекше элементтер) әдетте аутсорсингке беріледі. Барлық ірі әлемдік компаниялар өз қызметінде сервистік жүйелердің, сатудан кейінгі қызмет көрсетуге, сондай-ақ, бірқатар жағдайларда өздерінің клиенттері үшін қаржылық өнімдерді дамытуға айрықша көңіл бөледі.
1. Инновациялық белсенділікті арттыру және ғылыми зерттеу мен тәжірибелік конструкторлық әзірлемелерді (бұдан әрі ҒЗТКӘ) ынталандыру.
Машина жасауды дамыту кезіндегі мемлекет алдында тұратын маңызды міндеттердің бірі бизнестің инновациялық белсенділігін көтеру болып табылады. Аталған сала барынша ғылымды қажетсінетіндердің бірі болып табылады. Барлық дамыған елдер және әсіресе көшбасы елдер машина жасауда жыл сайын бюджеттен қомақты сомаларды ҒЗТКӘ-ны қабылдауға және ынталандыруға жұмсайды. Мемлекеттік қаржыландырудың әрбір доллары әртүрлі бағалаулар бойынша ҒЗТКӘ-ға тартылған қосымша жеке инвестициялардың 0,35-тен 1,74 долларға дейін қамтамасыз етеді.
Әлемдік тәжірибеде ҒЗТКӘ-ны салық әдістерімен қолдаудың әртүрлі тетіктері бар, олардың ішінен мынадай 3 негізгісін бөліп көрсетуге болады:
ҒЗТКӘ-ға тепе-тең шығыстар мөлшеріне салық салу базасын азайту;
салық жеңілдіктерін ұсыну - ҒЗТКӘ-ға арналған шығыстардың үлесі төлеміне салықты азайту;
уақытша босату немесе салықтарды азайту.
Дамыған еуропалық елдер ғылыми зерттеулерді қолдауға және оларды кейіннен коммерцияландыруға көңіл бөледі, әрі ірі кәсіпорындардың ҒЗТКӘ жүргізуін қолдайды. Мәселен, француз үкіметі жоғары технологиялық фирмаларды (бюджеті шамамен 100 млн. франк) ұйымдастыру бойынша конкурс өткізді, іске асыру үшін 244 жоба іріктеліп алынды, олардың 23 %-ы машина жасау саласында болды. 2006 жылы Франция үкіметі RRJ ресейлік өңірлік ұшағын әзірлеудегі француздық үлестің бөлігін қаржыландыруға 140 млн. евро бөлді.
2. Шағын және орта бизнесті дамыту.
Машина жасаудың дамыған көшбасы елдерінде қосылған құнның және сала шығарылымның едәуір бөлігі (Европалық одақ бойынша машина жасау қосылған құнының 30 %-дан астамы, Ұлыбританияда - 41 %, Португалияда - 49 %, Норвегияда — 46 %) шағын және орта бизнеске (бұдан әрі - ШОБ) жататын кәсіпорындар қалыптастырады. Германия мен Австрияда шағын және орта кәсіпорындар да машина жасау өнімінің бәсекеге қабілеттілігіне едәуір үлес қосуда. Мәселен, Германияның үлгілік машина жасау компаниясы шамамен 150 адам штаты бар және айналымы 25 млн. евро компания болып табылады. Австрияда сектордағы шамамен орта есеппен 90 қызметкер штаты бар 800 компания шағын және орта бизнеске жатады, компаниялар, әдетте ауқымсыз нарықта және арнайы өнім шығарумен мамандандырылады (мысалы, тауда жұмыс істеуге арналған машина). Қытайдағы машина жасауды дамытуды, көбінесе шағын және орта бизнес қамтамасыз етеді, Мысалы, 2007 жылы экспорттың шамамен 47 %-ын машина жасау өнімі құрайды, бұл ретте экспорттың жалпы көлеміндегі шағын және орта бизнестің үлесі 65 %-дан жоғары болды.
Дамыған елдердегі ШОБ-тың дамуын талдау ШОБ-ты дамыту үшін барынша тартымды машина жасау сегменттерін айқындауға мүмкіндік береді. Германия, Ұлыбритания және Францияның машина жасау саласына жүргізілген талдау ШОБ-ты дамыту үшін көптеген мүмкіндіктер станок жасау және ауыл шаруашылығы техникасы өндірісі сегментінде, ал аздаған мүмкіндіктер - тұрмыстық аспаптар мен кеңсе техникалары өндірісінде екендігін көрсетеді.
Шағын және орта кәсіпорындарды табысты дамыту себептерінің бірі ірі өндірістің ШОБ-қа қарсы қойылмайтындығында. Дамыған елдерде ірі, шағын және орта кәсіпорындарды кооперациялау қағидаттары таратылған, бұл ретте олар әсіресе жеке өндірістерді мамандандыру және инновациялық әзірлемелер саласында бірін бірі өзара толықтырып отырады.
3. Экспортты мемлекеттік қолдау.
Өнеркәсіптік дамыған, елдерде экспортты мемлекеттік ынталандыру тетігі көпжақтылығымен және мемлекеттің белсенді қатысуымен сипатталады. Мемлекеттік шығыстар сыртқы саудадан түсетін пайданың өсуі, өндіріс пен жұмыспен қамтылудың өсуі, салықтар мен басқа да көздерден түсімдердің артуы есебінен жабылады.
Өнеркәсіптік дамыған және дамушы елдерде де экспортты ынталандырудың барынша тиімді құралдарының бірі экспорттық операцияларды жеңілдікпен қаржыландыру және экспорттық агенттіктерді құру болып табылады.
Ірі әлемдік экспорттаушы болып табылатын АҚШ-та (тауарлар мен қызметтер экспортының көлемі 2007 жылы 1,6 триллион АҚШ долларын құрады) экспорттаушылардың мүддесін қамтамасыз етуде негізгі рөлді Саудаға жәрдемдесу жөніндегі үйлестіру комитеті атқарады. Бұл комитет АҚШ аумағынан экспортты дамыту бойынша 19 агенттіктің күш-жігерін үйлестіреді.
Экспортты дамыту бойынша мемлекеттік шығыстардың мөлшері әрбір 100 000 долларға (экспорттық қаржыландыруды және ауыл шаруашылығы қолдауын қоспағанда) 0,1 - 0,8 доллар деңгейінде тұр. Бұл ретте қолдау көрсетудің неғұрлым үлкен деңгейін Испания, Ұлыбритания және Италия үкіметтері - 0,7 - 0,83 доллар, неғұрлым төмен деңгейін - Германия, АҚШ және Жапония — экспорттың әрбір 10 000 долларына - 0,11 - 0,3 доллар көрсетіп отыр.
Экспорттық агенттіктердің негізгі міндеттері жергілікті компанияларға ақпараттық және консультациялық қолдау көрсету болып табылады. Әдетте, бұл:
басым нарықтарда маркетингтік зерттеулер жүргізу;
бірыңғай база құру және ШОБ кәсіпорындарына экспорттық мүмкіндіктер туралы ақпаратты ұсыну;
экспорттық және импорттық рәсімдер туралы ақпаратты ұсыну;
сыртқы нарықтарды жергілікті өндірушілердің мүдделерін білдіру.
Халықаралық сауда тәжірибесінде экспортты ынталандырудың кең таралған және агрессивтік деп айтуға болатын нысаны оны тікелей субсидиялау болып табылады. Экспортты субсидиялау экспорттаушыға тауарларға бағаны айтарлықтай дәрежеде төмендетуге, ал көп жағдайларда тіпті оны өзіндік құннан аз етуге мүмкіндік береді. Жалпы субсидияларды пайдалану (ауыл шаруашылығы өнімін қоспағанда) шартты нысанда Дүниежүзілік сауда ұйымы шеңберінде жасалған субсидиялар мен өтемдік баждар туралы келісімнің нормаларымен регламенттеледі.
Көптеген елдерде (Ұлыбритания, Жапония, Франция, Германия) мемлекеттік органдар ұлттық кәсіпорындардың экспорттық қызметіне ұйымдық және ақпараттық қолдау көрсетеді. Бұл сауда көрмелері мен жәрмеңкелерін ұйымдастыру, сауда миссияларын шетелге жіберу, фирмаларды сауда-экономикалық ақпаратпен қамтамасыз ету.

3.7 Қоршаған ортаға әсерді бағалау

Қоршаған ортаға түсетін өнеркәсіп шығарындылары ірі көлемі ішінде машина жасауға оның болмашы бөлігі - 1 - 2 % тиесілі. Бұл көлемге машина жасау кешенінің маңызды құрамдас бөлігі болып табылатын әскери бағдарланған салалар, қорғаныс өнеркәсібі кәсіпорындарының шығарындылары да жатады.
Қазақстан Республикасында 2016 жылға дейін есептелген табиғатты қорғау шараларының кешені жүргізіледі. Зиянды заттардың шығарындыларын азайту үшін негізгі табиғатты қорғау шаралары жоспарланды және орындалды.
Кәсіпорындарда атмосфераға ластаушы заттардың шығарындыларын қысқарту мақсатында газ тазалау қазандарын күрделі жөндеу, атмосфераға құрамында кремний бар шаң шығарындыларын қысқарту мақсатында пештерді газбен тазалау жүргізіледі. Шығарындыларды азайту брикеттер мен күйдірілген шекемтастарды пайдалану есебінен жүргізіліп жатыр. Санитарлық қорғау аймағын жайластыру: учаскелерді жоспарлау, аймаққа шаң жүктемесін төмендету мақсатында ағаш және бұта отырғызу жүргізіледі.
Зауыттардың өнеркәсіп алаңдарында топырақ суларын азайту бойынша іс-шаралар, су жоғалтуды қысқарту және жерасты сулары мен топырақтың ластануын болдырмау мақсатында түрлі мақсаттағы суағарларды күрделі жөндеулер және олардың жай-күйіне мониторинг жүргізе отырып, жерасты суларын қорғау бойынша іс-шара өткізіледі.
Кәсіпорындардың көпшілігінде ИСО 14001 халықаралық стандартының талаптарына сәйкес қоршаған ортаны қорғау жөніндегі экологиялық менеджмент жүйесі әзірленіп, енгізілді. Бұл жүйе күш-жігерді барынша маңызды проблемаларға бағыттауға мүмкіндік беретін қоршаған ортаға әсерді тұрақты талдауды болжайды.
Энергия ресурстары шығынын төмендету шеңберінде белгілі бір жұмыс жүргізіледі. Бірқатар кәсіпорындарда өндірісті қайта жаңарту және жаңғырту жүзеге асырылды, жабдықтар ауыстырылды. Ірі кәсіпорындарда жыл сайын энергия ресурстарының азаю жағына шығыстарының үлестік нормалары қайта қаралады.
Алдын ала талдау негізінен энергияны қажетсінудің төмендеуі электр энергиясы шығындарын үнемдеу жолымен, ал еңбек өнімділігінің артуы жабдықты жаңғыртудың есебінен жүреді.
Пайдаланылатын тәсілдерден басқа энергетикалық және материалдық ресурстарды болмашы өсімімен жалпы ішкі өнімді ұлғайтуға мүмкіндік беретін ғылымды қажетсінетін өндірістерді құру бойынша белсенді жұмыс жүргізу қажет.
Қазіргі уақытта машина жасаушы кәсіпорындар инвестициялар тарту және парникті жаңа технологияларды қолдануға, газдардың шығарындыларын қысқарту, энергияны және ресурсты үнемдеу, жерді және орман отырғызуды рекультивациялау жолымен саланың экологиялық қауіпсіздігі мен тұрақты дамуын қамтамасыз етуге бағытталған жобаларды іске асыру бойынша жұмыс жүргізуде.

4. Бағдарламаның мақсаты, міндеттері, нысаналы индикаторлары және оны іске асыру нәтижелерінің көрсеткіштері

Ескерту. 4-бөлімге өзгеріс енгізілді - ҚР Үкіметінің 31.12.2013 № 1469 қаулысымен.

Бағдарламаның мақсаты
Қазақстан Республикасында машина жасауды дамыту жөніндегі 2010 - 2014 жылдарға арналған Бағдарламаның негізгі мақсаты қосылған құны жоғары түпкі өнім өндіруді ұлғайту есебінен ішкі нарықтың қажеттілігін барынша қанағаттандыру және экспортты кеңейту болып табылады.

Бағдарламаның негізгі міндеттері
1. Технологиялық жаңғыртуды ынталандыру және жаңа өндірістер құру.
2. Ішкі нарықтың мүмкіндіктерін тиімді пайдалану.
3. Машина жасау өнімінің экспортын қолдау және дамыту.
4. Машина жасау саласын дамытуды қажетті кадрлармен қамтамасыз ету.

Нысаналы индикаторлар
1. Машина жасаудағы жалпы қосылған құнды нақты көріністе 2008 жылғы деңгейге қарағанда 70 %-ға ұлғайту.
2. Машина жасау саласындағы еңбек өнімділігін нақты көріністе 2008 жылғы деңгейге қарағанда 2,3 есеге ұлғайту.
3. Сала ресурстарының жалпы көлеміндегі отандық машина жасау өндірісі үлесінің 2008 жылғы деңгейге қарағанда 1,5 есеге өсуін қамтамасыз ету.
Бағдарламаны іске асырудан күтілетін нәтижелер көрсеткіштері 12-кестеде келтіріледі.

12-кесте. Бағдарламаны іске асырудан күтілетін нәтижелер көрсеткіштері

№	Негізгі көрсеткіштер	Өлшем бірл.	Күтілетін нәтижелер
			2010	2011	2012	2013	2014
1	Көлік машинасын жасау, оның ішінде:
	жеңіл автомобильдер мен жинақтауыштарды өндіруді оқшаулау деңгейі	%	-	5	10	20	30
	мамандандырылған платформа өндіру	бірл.	-	70	100	150	200
	хоппер-вагон өндіру	бірл.	-	-	200	400	600
2	Ауыл шаруашылығы машинасын жасау, соның ішінде:
	комбайндар өндіру	бірл.	-	258	565	590	650
	тракторлар өндіру*	бірл.	1000	1000	1000	1000	1000

Ескертпе: *жыл сайынғы жоспарланған өндіріс

5. Бағдарламаны іске асыру кезеңдері

Ескерту. 5-бөлім жаңа редакцияда - ҚР Үкіметінің 31.12.2013 № 1469 қаулысымен.

Бағдарламаны орындау оны іске асыру жөніндегі іс-шаралар жоспары арқылы жүзеге асырылады.
Бірінші кезең (2010 – 2011 жылдар) – машина жасау кәсіпорындарының технологиялық аудитін жүргізу, салалық конструкторлық бюролар құру және саланың инфрақұрылымын бекіту.
Бірінші кезеңнің мақсаттары мен нәтижелері:
жалпы қосылған құнды 2012 жылға қарай 10 %-ға ұлғайту (13-кесте);
машина жасау өнімі өндірісі көлемін 2012 жылға қарай 10 %-ға ұлғайту (13-кесте);
саладағы еңбек өнімділігін 2012 жылға қарай 64 %-ға ұлғайту (13-кесте).
Екінші кезең (2012 – 2014 жылдар) – машина жасау кәсіпорындарының әлеуетін іске асыру, қарқынды өсу. Бұл кезеңде бірінші кезеңде алынған оң нәтижелерді тарату, саланы қолдау үшін қолданыстағы инфрақұрылымдарды жүйелі нығайту және жаңасын құру, саланы жүйелі нығайту, мұнай-газ, тау-кен металлургиясы, ауыл шаруашылығы, электр-техникалық және теміржол машинасын жасау үшін жаңа өнім түрлері игерілетін болады.
Екінші кезеңнің мақсаттары мен нәтижелері:
жалпы қосылған құнды 70 %-ға ұлғайту (13-кесте);
сала ресурстарының жалпы көлемінде отандық машина жасау өндірісі үлесінің 2008 жылғы деңгейге қарағанда 1,5 есеге өсімін қамтамасыз ету (13-кесте);
саладағы еңбек өнімділігін 2,3 есеге ұлғайту (13-кесте).

13-кесте. Бағдарламаны іске асыру кезеңдері

№	Негізгі көрсеткіштер	2008	2009	Күтілетін нәтижелер
				2010	2011	2012	2013	2014
1	Жалпы қосылған құнның 2008 жылғы деңгейге қарағанда өсуі, %	100	83,6	111,2	131,1	151,7	162,1	170
2	Еңбек өнімділігінің 2008 жылғы деңгейге қарағанда өсуі, %	100	94,1	137,3	168,9	212,5	222,1	231
3	Сала ресурстарының жалпы көлемінде отандық машина жасау өндірісінің 2008 жылғы деңгейге қарағанда үлесі, %	8,1	7,2	8,9	11,5	11,7	11,9	12,1

Нәтижелердің көрсеткіштеріне қол жеткізу үшін саланы дамыту жөніндегі мынадай негізгі іс-шараларды орындау қажет:
1. Шығарылатын ассортиментті кеңейту бойынша икемді өндірістерді құру мақсатында жұмыс істеп тұрған кәсіпорындарды жаңғырту және машина жасау өнімінің жаңа түрлерін игеру.
Жұмыс істеп тұрған кәсіпорындарды жаңғырту және қолданыстағы кәсіпорындарды қайта құрылымдау перспективалы технологияларды сатып алуға/енгізуге арналған инновациялық гранттарды беру, өндірістік процестерді оңтайландыруды қамтамасыз ететін басқарушылық технологияларды енгізу арқылы машина жасау кәсіпорындарының технологиялық аудитін жүргізу нәтижелері бойынша жүзеге асырылады.
2014 жылға қарай «Өскемен арматура зауыты» АҚ, Өскемен қаласы, өндірістік қуаты жаңғыртылады.
Сондай-ақ «Агромашхолдинг» АҚ, Қостанай қаласы, ауыл шаруашылығы техникасына қызмет көрсету жөніндегі сауда-сервистік орталықтар жаңғыртылады.
2. Бөлшектер мен жинақтауыш өндірісін игеру арқылы оқшаулау деңгейін ұлғайта отырып, ірі құрастыру өндірістерін ұйымдастыру.
Қазақстанды индустрияландырудың 2010 – 2014 жылдарға арналған картасына енгізілген инвестициялық жобалардың шеңберінде бөлшектер мен жинақтауыштар өндірісін игеру арқылы оқшаулау деңгейін ұлғайта отырып, мынадай ірі құрастыру өндірістерін ұйымдастыру жобаларын іске асыру көзделеді: «Жолаушы вагондарының өндірісі», «Электровоздар өндірісін ұйымдастыру», «Өскемен қаласында толық циклді автозауытты және автоқұрамдауыштар шығаратын технопарк салу». Саладағы негізгі инвестициялық жобалар осы Бағдарламаға 2-қосымшада келтірілген.
3. Қосылған құны жоғары машина жасау өнімінің өндірісі және сервистік көрсетілетін қызметтерді (инжиниринг) дамыту жөніндегі қазіргі заманғы жаңа кәсіпорындар құру.
Көлік машинасын жасауда 2015 жылға қарай оқшаулау деңгейін 30 %-ға дейін жеткізе отырып, жеңіл автомобильдер және жинақтауыштарды құрастыру өндірісі ұйымдастырылады.
Қазақстанды индустрияландырудың 2010 – 2014 жылдарға арналған картасына енгізілген инвестициялық жобалардың шеңберінде «Азия Авто» АҚ базасында Өскемен қаласында инвестициялық жобаны іске асыру жоспарланып отыр, онда жинақтауыштар, оның ішінде: пластиктен жасалған бұйымдар (бампер, панель), резеңке техникалық бұйымдар, пайдаланылған газдар, отын бактарының өндірісі ұйымдастырылады. Аталған жобаны іске асыруға арналған инвестициялар көлемі 74 млрд. теңгені құрайды.
Теміржол машинасын жасауда локомотивтердің, жүк вагондардың өндірісі ұлғайтылады. Кейіннен қуатын жылына 200 бірлікке дейін, хопперді вагондарды жылына 600 бірлікке дейін ұлғайта отырып, мамандандырылған платформа өндірісі игеріледі. Теміржол машинасын жасау мұқтаждары үшін болат құю өндірісі ұйымдастырылады.
«Қазақстан вагон құрастыру компаниясы» ЖШС, Екібастұз қаласы қуаты жылына 2500 бірлік болатын жүк вагондарының өндірісі. Инвестициялар көлемі 7,6 млрд. теңгені құрайды.
«Электровоз құрастыру зауыты» ЖШС, Астана қаласы, қуаты жылына 50 бірлік болатын электровоздарды құрастыру өндірісі. Инвестициялар көлемі 9,9 млрд. астам теңгені құрайды.
Бұдан басқа, Астана қаласында «Локомотив құрастыру зауыты» АҚ локомотивтер өндірісі ұлғайтылады.
Петропавл қаласында «ЗИКСТО» АҚ базасында қуаты жылына 200 бірлікке дейін мамандандырылған платформа, жылына 600 бірлікке дейін хоппер-вагон өндірісі игеріледі.
Өскемен қаласында «Шығысмашзауыт» АҚ базасында ірі габаритті құйма, оның ішінде: теміржол машинасын жасаудың мұқтажы үшін бүйір рамаларының, рессор үсті балкаларының өндірісі ұйымдастырылады.
Тікұшақтарды жинау өндірісінде жергілікті қамту ұлғайтылады.
2015 жылға қарай қос мақсаттағы пилотсыз ұшу аппараттарын (ПҰА) жинау мен оларға техникалық қызмет көрсету жөніндегі орталықты ұйымдастыру мәселесі пысықталады.
Ауыл шаруашылығы машинасын жасауда 2015 жылға қарай өнім шығару 2 есеге ұлғаяды.
Қостанай қаласында «Агромашхолдинг» АҚ базасында «Essil» комбайндарының өндірісі жылына 650 бірлікке дейін ұлғаяды.
Семей қаласында «СемАз» ЖШС базасында қуаты жылына 1 мың бірлік «Беларусь» тракторларының өндірісі ұйымдастырылады. Инвестициялар көлемі 1,36 млрд. теңгені құрайды.
Ауыл шаруашылығы техникасына қызмет көрсету мақсатында елдің ірі облыстарында тоғыз сауда-сервистік орталықтан тұратын желі құрылады, атап айтқанда: Солтүстік Қазақстан облысында екеу, Шығыс Қазақстан облысында біреу, Ақмола облысында үшеу, Қостанай, Батыс Қазақстан және Алматы облыстарында бір-бірден.
Мұнай-газ машинасын жасауда 2015 жылға қарай құбыржол арматурасының, сұйықтық сорғылар мен бұрғылау машиналарының өндірісі ұлғайтылады.
Алматы қаласында «Алматы ауыр машина жасау зауыты» АҚ, «Белкамит» бірлескен кәсіпорны» АҚ, «Имсталькон» АҚ базаларында; Өскемен қаласында «Өскемен арматура зауыты» АҚ, «Шығысмашзауыт» АҚ, «Машзауыт» АҚ базаларында; Петропавл қаласында «Петропавл ауыр машина жасау зауыты» АҚ, «Мұнаймаш» АҚ, «Қазмұнайгазмаш» АҚ базаларында; Ақтөбе қаласында «Ақтөбе мұнай құрылғылары зауыты» АҚ базасында құбыржол өткізу арматурасының, сұйықтық сорғылар мен ұтқыр-бұрғылау қондырғыларының өндірісі дамитын болады.
Атырау қаласында «ҚазТурбоЖөндеу сервистік орталығы» ЖШС базасында газ-турбиналық қондырғылар мен жабдықтарды жөндеу мен оларға сервистік қызмет көрсету, оның ішінде 18 күрделі және 12 ағымдағы жөндеу ұйымдастырылатын болады. Аталған жоба «ҚазТурбоЖөндеу» ЖШС компаниясы және «Siemens» Германия компаниясы арасындағы лицензиялық келісімді іске асыру арқылы енгізіледі.
Тау-кен металлургиясы машинасын жасауда 2015 жылға қарай «Алматы ауыр машина жасау зауыты» АҚ, «Целингормаш» ЖШС (Степногорск қаласы) сияқты машина жасау кәсіпорындары мен Қарағанды машина жасау консорциумының кәсіпорындары өндірісін дамыту есебінен кен өндіру өнеркәсібіне арналған үшін жабдықтар өндірісі ұлғайтылады.
Электр-техникалық машинасын жасауда 2015 жылға қарай аккумуляторлар, трансформаторлар және оқшаулағышпен оралған сымдар өндірісі ұлғайтылады, кернеулік класы 110-220 кВ трансформаторлар өндірісі игеріледі.
Талдықорған қаласында «Қайнар АКБ» ЖШС қуаты 600 мың бірлік қорғасын аккумуляторларының өндірісі ұлғайтылады. Бұл өндіріске инвестициялар көлемі 570 млн. теңгені құрайды.
Кентау қаласында «ҚазТрансформатор» АҚ-та трансформаторлар өндірісі 2010 жылғы 2 млн. кВА-тан 2014 жылы 4 млн. кВА-ға дейін ұлғаяды, сондай-ақ кернеулігі 220 вольт және одан да жоғары, қуаты 1 млн. кВА дейін трансформаторлар шығару игеріледі.
Павлодар қаласында «Қазэнергокабель» АҚ базасында және Саран қаласында «Қазцентрэлектропровод» ЖШС базасында, «EAST INDUSTRY CОMPANY ltd» ЖШС базасында қуаты жылына 33 600 км оқшаулағышпен оралған сымдар өндірісі ұлғаяды. Инвестициялар көлемі 753 млн. теңгені құрайды.
Автомобиль құрастыруда бәсекеге қабілетті артықшылықтарды құру мақсатында автомобиль өнеркәсібінің экожүйесін қалыптастыру мәселесі пысықталатын болады.
Қазақстан Республикасында құрылатын автомобиль өнеркәсібінің негізін өнеркәсіптік құрастыру туралы келісімі бар жұмыс істеп тұрған кәсіпорындар құрайды.
Инновацияларды қолдау, байланысты қамтамасыз ету және өндіріс тиімділігін арттыру үшін қолданыстағы автоқұрастыру кәсіпорындарының, өндірушілер мен автоқұрамдауыштарды жеткізушілердің базасында автомобиль кластерін құру қажет.
Шетелдік автоөндірушілердің тікелей инвестициялары үшін жағдайлар жасалуы тиіс. Бұл ретте қазақстандық және шетелдік автоөндірушілердің бірлескен кәсіпорындарын құруға бағытталу қажет.
Жаңадан құрылатын өндірістер үшін Кеден одағы бойынша әріптес елдермен келісілген жағдайлар жасалатын болады.
Елдің автомобиль құрастыру компаниялары өнімдерді ішкі және сыртқы нарықтарға жылжыту бойынша жеке маркетингтік стратегияларға сәйкес дамитын болады.
Ұзақ мерзімді перспективада құралдардың қажетті шоғырлануы мен инвестициялардың тиімділігін қамтамасыз ету үшін кәсіпорындар өндірісі болашақта оқшаулаудың жоғары деңгейінде жүзеге асырылатын жеңіл автомобильдердің, SUV, автобустардың, жеңіл жүк автомобильдерінің және ауыр техникалардың стратегиялық үлгілерін айқындауы қажет.
Автоқұрамдауыштар өндірісі автоқұрамдауыштардың тәуелсіз жеткізушілерінің тікелей ықпалдасқан жүйелерін құру арқылы дамуы мүмкін. Автоқұрамдауыштар өндірісінің сапалы, сол сияқты сандық көрсеткіштері автомобиль өнеркәсібіндегі нақты қосылған құнға қол жеткізу мақсатында құрастыру өндірістерінің өсу серпініне байланысты өзгеруі тиіс.
Автоқұрамдауыштар өндірісіне мемлекеттік қолдау көрсету жөніндегі мәселелер, оның ішінде инфрақұрылыммен қамтамасыз етілген жер учаскелерін беру арқылы, ескі автомобильдерді жаңасына (траде-ин) ауыстыру операцияларын жүзеге асыру кезінде қосылған құн салығына қосарланған салық салуды алып тастау жөніндегі мәселе пысықталады.
Халықаралық нормалар мен ережелерге сәйкес автомобильдердің сертификаттау және сынақ жұмыстарын жүргізу үшін меншікті базаны құру жөніндегі мәселе пысықталады, бұл: шығарылатын автомобильдер сапасының деңгейін әлемдік деңгейге дейін көтеруге, шетелдік сертификаттау және сынақ орталықтарына тәуелділіктен арылуға, техникалық реттеу бойынша жұмыс сапасын арттыруға мүмкіндік береді.
Автомобильдерді жинаудың, сақтаудың және кәдеге жаратудың ұйымдық процестерін қамтитын автомобильдерді кәдеге жарату жүйесін құру мәселесі пысықталады.
Мынадай:
банктік қарыз шарттары бойынша Қарыз алушылар төлейтін отандық өндірістің жаңа жеңіл автомобильдерін сатып алуға арналған кредиттер бойынша сыйақының бір бөлігін өтеу мүмкіндігі.
банктік қарыз шарттары және Қаржы лизингі шарттары бойынша сыйақы ретінде қарыз алушылар/лизинг алушылар төлейтін жаңа отандық автомобиль техникасын сатып алуға лизингтік мәмілелерді субсидиялау мүмкіндігі мәселелері пысықталады.
Автобус паркін жаңарту үшін жаңа отандық автобустарды сатып алуға лизингтік мәмілелерді субсидиялау мүмкіндігі және отандық автобустарды сатып алу міндеттемесін белгілей отырып, жолаушыларды қалалық маршруттарда 12 жылға дейін, ал қалааралық маршруттарда 15 жылға дейін тасымалдау үшін автобустарды пайдалану мерзімін шектеу мәселесі пысықталады.
Шетел өндірушілері тарапынан жосықсыз баға бәсекелестігін шектеу мақсатында тиісті мемлекеттік органдар демпингке қарсы тексерулер жүргізеді.
Инвестициялық жобаларды іске асыру
Қазақстанның 2010 – 2014 жылдарға арналған Индустрияландыру картасының шеңберінде мынадай инвестициялық жобалар іске асырылатын болады:
1) локомотив құрастыру зауыты, Астана қаласы – жылына 100 локомотив және Астана қаласы ЖЭА аумағында бөлшектер мен жинақтауыштар өндіру;
2) автомобильдердің құрастырмалы өндірісі, Шығыс Қазақстан облысы – жылына 120 000 автомобиль және бөлшектер мен жинақтауыштарды өндіру бойынша технопарк.
Саладағы іске асыруға ұсынылатын негізгі инвестициялық жобалар осы Бағдарламаға 2-қосымшада көрсетілген.
Қорғаныс өнеркәсібінде 2015 жылға қарай қолданыстағы проблемаларды шешуге және республиканың мемлекеттік қорғаныс тапсырысындағы жергілікті қамтудың үлесін айтарлықтай ұлғайту үшін нақты әлеует құруға бағытталған бағдарламалық шаралар іске асырылатын болады.
Қазақстанның қорғаныс-өнеркәсіптік кешені кәсіпорындарын дамытудың негізгі бағыттары мемлекеттің әскери ұйымының әскери мақсаттағы тауарларға деген неғұрлым перспективалы қажеттіліктерімен айқындалатын болады.
Мемлекеттік органдар мен қорғаныс кәсіпорындары қазақстандық әскери мақсаттағы өнімдердің экспортын ұлғайту жөнінде тиімді, келісілген шаралар қабылдайтын болады.
Мемлекет пен қорғаныс кешенінің қорғаныс өндірісі саласындағы ҒЗТКЖ саны мен сапасын арттыруға бағытталған өзара іс-қимылы жанданатын болады.
Қорғаныс өнеркәсібін дамыту бойынша шараларды қорғаныс өнеркәсібі саласындағы мемлекеттік саясатты жүзеге асыратын уәкілетті мемлекеттік орган қабылдайды.
Мемлекеттік қолдаудың секторлық және жобалық шаралары
Инженерлік инфрақұрылыммен қамтамасыз ету
Шығыс Қазақстан облысында автозауыт пен автоқұрамдауыштар шығаратын технопарк құрылысын қажетті жер учаскесімен және инженерлік инфрақұрылыммен қамтамасыз ету мәселелері пысықталатын болады.
Каспий өңірінде кеме жасауды дамыту үшін инфрақұрылымды ұйымдастыру мәселелері пысықталатын болады.
Білікті кадр ресурстарымен қамтамасыз ету
Білім беру жүйесі басым кіші саланың ағымдағы қажеттілігін қажетті кадрлар санымен қамтамасыз етеді. Алайда, перспективалы қажеттіліктерді қанағаттандыру үшін басым кіші салалардағы жаңа жобаларды іске асыру үшін кадрлық қажеттіліктер туралы деректерді ескеру қажет.
Осылайша, білім беру жүйесі бүгінгі күннің ғана емес, сондай-ақ саланың тұтастай алғанда болашақтағы дамуын да білікті кадрлармен басым кіші салаларды қамтамасыз етуі тиіс.
Жаңа ірі кәсіпорындарды ашу кезінде саланы қарқынды дамыту қажеттіліктері білікті кадрлардың қосымша санын қажет етеді.
Машина жасау саласы үшін мамандықтар бойынша кадрларға қажеттілік Қазақстанның ЖОО-ларында және ТжКБ оқу орындарында кадрлар даярлау есебінен қамтамасыз етіледі.
Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрлігінің 005 «Білім және ғылым объектілерінің салу және қайта жаңарту» бағдарламасы бойынша республикалық бюджеттен бөлінген қаражат шеңберінде Өскемен қаласында 2010 жылы 700 оқушы орынға арналған машина жасау саласы үшін Өңіраралық кадрлар даярлау және қайта даярлау орталығының құрылысы басталады.
2012 жылы жылына 15000 адамды оқыту мүмкіндігі бар «Қазақстан темір жолы» ұлттық компаниясы» акционерлік қоғамының «Көліктегі технологиялар орталығы» пайдалануға беріледі.
Жергілікті жерлерде жеке басшыларды бекіте отырып, өндірістік кәсіпорындарда 3 ай мерзімге өндірістік практикадан өткізу жүйесі енгізілетін болады.
Дамыған елдердің алдыңғы қатарлы машина жасау кәсіпорындарында басқарушы кадрлардың біліктілігін жоғарылату кәсіпорындардың меншікті қаражаты есебінен қамтамасыз етіледі.
Мәселен, «Агромашхолдинг» АҚ басқарушы кадрлары «SsangYong» компаниясында (Оңтүстік Корея), «АЗИЯ АВТО» АҚ, «Volkswagen» концернінің зауыттарында (Германия), «Daewoo Bus Қазақстан» АҚ, «Daewoo Bus Global Corporation» компаниясында (Оңтүстік Корея), «Lokomotiv-leasing» ЖШС «General Electric» компаниясында (АҚШ) және т.б. өз біліктілігін жоғарылатады.
Машина жасау саласы бойынша ірі инвестициялық жобаларға кадрлық қажеттілік осы Бағдарламаға 1-қосымшада көрсетілген.
Техникалық регламенттерді енгізу
Экспортталатын өнімнің сапасын әлемдік ұқсас деңгейге дейін арттыру, шетелде отандық өнімнің тартымдылығын арттыру мақсатында технологиялық регламенттерді енгізу, халықаралық талаптарға сәйкес мемлекеттік стандарттарды әзірлеу мен енгізу болжанады.
2010 – 2014 жылдар аралығындағы кезеңде 013 «Техникалық реттеу және метрология саласындағы қызметтер» бюджеттік бағдарламасы шеңберінде автокөлік құралдарының; объектілерді қорғауға арналған өрт сөндіру техникасының; желдету жүйелерінің, төмен вольтті жабдықтардың; ауыл шаруашылығы және ағаш дайындау тракторларының, тіркемелер мен машиналардың; мұнай-газ кәсіпшілігінің; бұрғылау, геологиялық барлау және геофизикалық жабдықтардың; стационарлық компрессорлық тоңазыту қондырғыларының; ауыл шаруашылығы шикізатын және өсімдік шаруашылығының өнімдерін өңдейтін жабдықтардың; ауыл шаруашылығы шикізатын және мал шаруашылығының өнімдерін өңдейтін жабдықтардың, су жылытатын және бу қазандықтарының, шахталық көтеру қондырғыларының; көтергіш көлік құралдарының; қысыммен жұмыс істейтін жабдықтардың; лифтілердің қауіпсіздігіне қойылатын талаптар бойынша 14 техникалық регламент, сондай-ақ 169 стандарт әзірленіп, енгізіледі.
Техникалық реттеу және сапа инфрақұрылымын құру жөніндегі бағдарламаның шеңберінде машина жасау өнімін өндіруді метрологиялық қамтамасыз ету және оның қауіпсіздігі мен сапасын бақылау үшін геометриялық шамалар мен физика-химиялық өлшемдердің мемлекеттік эталондары жаңғыртылатын болады.
Техникалық регламенттер мен стандарттар, сондай-ақ оларды орындамағаны үшін жауапкершілік шаралары өз қызметінде пайдалану үшін машина жасау өнімін өндіретін және тұтынатын өнеркәсіп кәсіпорындарына, мамандандырылған орталықтар мен зертханаларға жіберілетін болады. Аталған құжаттар Қазақстан Республикасы Индустрия және жаңа технологиялар министрлігінің сайтында орналастырылады.
Қазақстан Республикасының тиісті мемлекеттік органдары Кеден одағының шеңберінде техникалық регламенттерді әзірлеу кезінде отандық өндірушілердің мүдделерін қолдау бойынша белсенді саясат жүргізетін болады.
Инновацияларды дамыту және технологиялық жаңғыртуға жәрдемдесу
Инновацияларды дамыту және технологиялық жаңғыртуға жәрдемдесу мақсатында Ғылымды, инновацияларды дамыту және технологиялық жаңғыртуға жәрдемдесу бағдарламасы шеңберінде ауыл шаруашылығы, тау-кен металлургиясы, көлік және мұнай-газ машина жасау және аспап жасау сегменттері бойынша кәсіпорындардың қажеттіліктеріне қызмет көрсету үшін 5 конструкторлық бюро құрылатын болады.
Машина жасау кәсіпорындарының негізгі қорларын жаңарту және технологиялық қайта жарақтандыру үшін жеңілдікті шарттармен жабдықтар лизингі ұйымдастырылады.
Жыл сайын «Қазақстанның Даму Банкі» АҚ, «ДАМУ» кәсіпкерлікті дамыту қоры» АҚ арқылы жабдықтарды ауыстыруға кредиттер бойынша жеңілдікпен кредит беруге мөлшерлемелерді субсидиялау және жеңілдікті шарттармен жабдықтарды лизингке беру үшін қаражат бөлінетін болады.
Қазақстан Республикасының ғылым саласындағы уәкілетті органның қорытындысы бойынша ғылыми-зерттеу, ғылыми-техникалық және (немесе) тәжірибелік-конструкторлық деп танылған жұмыстарды орындауға іс жүзінде бұрын шеккен шығыстарды салық салу табысының 50 %-ын азайту ҒЗТҚЖ ынталандырады.
Тікелей инвестициялар үшін тартымды жағдай жасау
Саланың дамуын қолдау жер қойнауын пайдаланушылардың, ұлттық компаниялардың және мемлекеттік органдардың сала кәсіпорындарының тауарларын, жұмыстарын және көрсетілетін қызметтерін басымдықпен сатып алуы үшін «Отандық әлеуетті өнім берушілердің санаттарын мемлекеттік қолдау шараларын айқындау туралы» Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2007 жылғы 29 желтоқсандағы № 1353 қаулысының орындалуын мониторинг арқылы жүзеге асырылады.
Ауыл шаруашылығы техникасына ішкі сұраныс «ҚазАгроҚаржы» акционерлік қоғамының базасында отандық өндірістің техникасын жеңілдікті шарттармен лизингке алу есебінен қамтамасыз етіледі.
Отандық машина жасау өніміне ішкі сұраныс отандық машина жасау өнімін сатып алуға арналған кредиттер бойынша сыйақының бір бөлігін өтеу тетігін пысықтау арқылы, сондай-ақ жаңа отандық автомобиль техникасын сатып алуға даму институттары арқылы лизингтік қаржыландыру құралдарын енгізу мәселесін пысықтау арқылы қамтамасыз етілетін болады.
Автомобиль машинасын жасау өніміне атқарушы биліктің мемлекеттік органдары, олардың аумақтық органдары мен ведомстволық бағынысты мекемелері үшін автомобиль техникасын сатып алу мәселелері «Отандық әлеуетті өнім берушілердің санаттарын мемлекеттік қолдау шараларын айқындау туралы» Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2007 жылғы 29 желтоқсандағы № 1353 қаулысының орындалуын бақылау және оған мониторингті күшейту арқылы пысықталады.
«Астана – жаңа қала» АЭА аумағында тікелей инвестицияларды қолдау мақсатында арнайы және қосарланған мақсаттағы өнімдер өндірісі орналасады.
Сауда саясаты
Қазақстандық машина жасау өнімдерін Өзбекстан, Қырғызстан, Тәжікстан, Түрікменстан және Ауғанстан нарықтарына ілгерілету.
Қазақстандық машина жасау өнімінің экспортын ілгерілету үшін қаржылық ынталандыруды ұсыну.

6. Қажетті ресурстар

Бағдарламаны қаржыландыру даму институттары қаражатының, кәсіпорындардың меншікті қаражатының, отандық және шетелдік инвестициялардың есебінен және республикалық бюджетте көзделетін қаражат шегінде жүзеге асырылады.
Республикалық бюджет есебінен қажетті қаржыландыру көлемі 2 430,182 млн. теңгені құрайды:
100 млн. теңге технологиялық жаңғыртуды ынталандыру және жаңа өндірістер құруға;
2 330,182 млн. теңге саланы мамандандырылған кадрлармен қамтамасыз ету үшін оқу орнын соғуға.
Оның ішінде:
2010 жылы - 439,173 млн. теңге;
2011 жылы - 1 991,009 млн. теңге;
2012 жылы - көзделмеген;
2013 - 2014 ж.ж. - 2013 - 2015 жылдарға бюджетті бекіту кезінде көзделеді.
Инвестициялық жобалардың жүзеге асырылуы негізінен кәсіпорындардың меншік қаражаты және қарыз қаражаттар есебінен жоспарланып отыр, барлығы - 425 242,15 млн. теңге.
Оның ішінде:
2010 жылы - 22673,4 млн. теңге;
2011 жылы - 263 830 млн. теңге;
2012 жылы - 54 380 млн. теңге;
2013 жылы - 9261 млн. теңге;
2014 жылы - 75 097,75 млн. теңге.

7. Қазақстан Республикасында машина жасауды дамыту жөніндегі
2010 – 2014 жылдарға арналған бағдарламаны іске асыру жөніндегі іс-шаралар жоспары

Ескерту. 7-бөлім жаңа редакцияда - ҚР Үкіметінің 31.12.2013 № 1469 қаулысымен.

№	Iс-шаралар	Аяқтау нысаны	Жауапты орындаушылар	Орындау мерзiмi	Болжанатын шығыстар, млн. тг.						Қаржыландыру көздерi	Бюджеттiк бағдарламаның № (бар болса)
					2010	2011	2012	2013	2014	барлығы
1	2	3	4	5	6	7	8	9	10	11	12	13
1. Бiлiктi кадр ресурстарымен қамтамасыз ету
1	Өскемен қаласында 700 оқушы орынға арналған Машина жасау саласы үшiн кадрлар даярлау және қайта даярлау жөнiндегi өңiраралық орталық салу	Пайдалануға беру	БҒМ, ШҚО әкiмдiгі	2012 - 2014	республикалық бюджеттен көзделген қаражат шегінде							№ 005 «Білім және ғылым объектілерін салу және қайта құрастыру»
2	Дамыған елдердiң озық машина жасау кәсiпорындарында басқарушылық кадрлардың бiлiктiлiгiн жоғарылату	Бiлiктiлiктi жоғарылату туралы сертификат	ИЖТМ	жыл сайын ақпан, шiлде	-	-	-	-	-	-	Кәсiпорындардың меншікті қаражаты
2. Техникалық реттеу
3	Автокөлiк құралдарының; объектілерді қорғауға арналған өрт сөндіру техникасының; желдету жүйелерінің, төмен вольтті жабдықтардың; ауыл шаруашылығы және ағаш дайындау тракторларының, тіркемелер мен машиналардың; мұнай-газ кәсіпшілігінің; бұрғылау, геологиялық барлау және геофизикалық жабдықтардың; стационарлық компрессорлық тоңазыту қондырғыларының; ауыл шаруашылығы шикізатын және өсімдік шаруашылығының өнімдерін өңдейтін жабдықтардың; ауыл шаруашылығы шикізатын және мал шаруашылығының өнімдерін өңдейтін жабдықтардың, су жылытатын және бу қазандықтарының, шахталық көтеру қондырғыларының; көтергіш көлік құралдарының; қысыммен жұмыс істейтін жабдықтардың; лифтілердің қауіпсіздігіне қойылатын талаптар бойынша 14 техникалық регламент енгізу	ЭБЖТ-ге ақпарат	ИЖТМ	2012 жылғы IV тоқсан	-	-	-	-	-	-	Талап етiлмейдi
4	169 стандарт әзірлеу және енгiзу	ЭБЖМ-ге ақпарат	ИЖТМ	2014 жылғы IV тоқсан	-	-	-	-	-	-	Талап етiлмейдi
5	Машина жасау өнімін өндіруді метрологиялық қамтамасыз ету және оның қауіпсіздігі мен сапасын бақылау үшін геометриялық шамалар мен физика-химиялық өлшемдердің мемлекеттік эталондарын жаңғырту	ЭБЖМ-ге ақпарат	ИЖТМ	2014 жылғы IV тоқсан	-	-	-	-	-	-	Талап етiлмейдi
6	Автомобильдердің сертификаттық және сынақ жұмыстарын жүргізу үшін меншікті базаны құру мәселесін пысықтау	ЭБЖМ-ге ақпарат	ИЖТМ	2014 жылғы IV тоқсан	-	-	-	-	-	-	Талап етiлмейдi
3. Инновацияларды дамыту және технологиялық жаңғыртуға жәрдемдесу
7	Ауыл шаруашылығы, электр-техникалық, тау-кен, көлiк және мұнай-газ машиналарын жасау сегменттері бойынша кәсiпорындардың қажеттiлiктерiне қызмет көрсету үшiн 5 конструкторлық бюро құру	Пайдалануға беру	ИЖТМ	2011 – 2014 жылғы ақпан	-	-	-	-	-	-	Талап етiлмейдi
4. Тiкелей инвестициялар үшiн тартымды жағдайлар жасау
8	Орталық және жергілікті атқарушы органдарға, облыстарға және республикалық маңызы бар қалаларға автомобиль техникасын басымдықпен сатып алу жөніндегі мәселені пысықтау	ЭБЖМ-ге ақпарат	ИЖТМ	Жыл сайын, ақпан, шілде	-	-	-	-	-	-	Талап етiлмейдi
9	Жер қойнауын пайдаланушылардың, ұлттық компаниялардың және мемлекеттік органдардың сала кәсіпорындарының тауарларын, жұмыстарын және көрсетілетін қызметтерін басымдықпен сатып алуы жөніндегі мәселені пысықтау	ЭБЖМ-ге ұсыныстар	ИЖТМ, «Самұрық- Қазына ҰӘҚ» АҚ, (келiсiм бойынша)	Жыл сайын, ақпан, шiлде	-	-	-	-	-	-	Талап етiлмейдi
10	Отандық өндірістің жаңа жеңіл автомобильдерін сатып алуға арналған несиелер бойынша сыйақы бөлігін субсидиялауды енгізу жөніндегі мәселені пысықтау	ҚР Үкіметіне ұсыныстар	ИЖТМ, ЭБЖМ, Қаржымині	2014 жылғы III тоқсан	-	-	-	-	-	-	Талап етiлмейдi
11	Отандық жаңа автомобиль техникасын сатып алуға лизингтік мәмілелерді субсидиялауды ендіру жөніндегі мәселені пысықтау	ҚР Үкіметіне ұсыныстар	ИЖТМ, ЭБЖМ, Қаржымині	2014 жылғы III тоқсан	-	-	-	-	-	-	Талап етiлмейдi
5. Сауда саясаты
12	Машина жасау өнiмiнiң экспортын ілгерілету	ИЖТМ-ге есеп беру	«КАZNEХ INVEST» АҚ (келiсiм бойынша)	Жыл сайын, ақпан, шiлде	-	-	-	-	-	-	Талап етiлмейдi
13	Шетел өндірушілері тарапынан жосықсыз баға бәсекелестігін шектеу жөніндегі мәселені пысықтау	ҚР Үкіметіне ақпарат	ЭБЖМ, ИЖТМ,	2014 жылғы II тоқсан	-	-	-	-	-	-	Талап етiлмейдi
14	Ескі автомобильдерді жаңасына (траде-ин) ауыстыру операцияларын жүзеге асыру кезінде ҚҚС бойынша қосарланған салық салуды алып тастау жөніндегі мәселені пысықтау	ҚР Үкіметіне ақпарат	ЭБЖМ	2014 жылғы IV тоқсан	-	-	-	-	-	-	Талап етiлмейдi
6. Инвестициялық жобаларды іске асыру
15	Машина жасау саласындағы инвестициялық жобаларды iске асыру	ЭБЖМ-ге ақпарат	ИЖТМ, облыстардың, Астана және Алматы қалаларының әкiмдiктерi	жыл сайын, ақпан	22773,4	263830	54380	9261	75097,75	425342,15	100-РБ, (2010 жыл) қалғаны - меншiктi және қарыз қаражаты
7. Ескі автомобильдерді кәдеге жарату
16	Автомобильдерді кәдеге жарату жүйесін құру мәселесін пысықтау	ҚР Үкіметіне ақпарат	ИЖТМ, ҚОСРМ	2014 жылғы IV тоқсан	-	-	-	-	-	-	Талап етiлмейдi

Ескертпе: аббревиатуралардың толық жазылуы:

ҚР	–	Қазақстан Республикасы
ИЖТМ	–	Қазақстан Республикасы Индустрия және жаңа технологиялар министрлiгi
ЭБЖМ	–	Қазақстан Республикасы Экономика және бюджеттік жоспарлау министрлiгi
БҒМ	–	Қазақстан Республикасы Бiлiм және ғылым министрлiгi
ҚОСРМ	–	Қазақстан Республикасы Қоршаған орта және су ресурстары министрлігі
Қаржымині	–	Қазақстан Республикасы Қаржы министрлігі
ТРМК	–	Техникалық реттеу және метрология комитеті
«Самұрық-Қазына» ҰӘҚ» АҚ	–	«Самұрық-Қазына» ұлттық әл-ауқат қоры» акционерлiк қоғамы
«КАZNEХ INVEST» АҚ	–	«КАZNEХ INVEST» экспорт және инвестициялар бойынша ұлттық агенттiгi» акционерлiк қоғамы
ШҚО әкiмдiгi	–	Шығыс Қазақстан облысының әкiмдiгi».

Қазақстан Республикасында
машина жасауды дамыту
жөніндегі 2010-2014 жылдарға
арналған бағдарламаға
1-қосымша

Машина жасау саласының 2010 - 2014 жылдарға арналған инвестициялық жобаларын іске асыру үшін еңбек ресурстарындағы болжамдық қажеттіліктер туралы мәліметтер

Жұмыс орындарының салу кезеңінде: 4053 пайдалану
жалпы саны: 12381 кезеңінде: 8328
Олардың ішінде салу кезеңінде: 229 пайдалану
қажеттілік: 6299 кезеңінде: 6070
Оның ішінде кәсіби-біліктілік бөлігінде:

№		Жобаның, өңірдің атауы	Кәсіп (мамандық) атауы		Біліктілік деңгейі (разряд), мамандандыру		Пайдалану кезеңінде
							2010		2011		2012		2013		2014
1		2	3		4		5		6		7		8		9
Қостанай облысы
1		«Агромашхолдинг» акционерлік қоғамы, ауыл шаруашылығы техникасын сату және оған қызмет көрсету сауда-сервистік орталықтарын кеңейту және жаңғырту	жоғары білімі бар		жоғары
			техникалық-кәсіптік білімі бар		бастауыш		4		6		4
			біліктілікті талап етпейді				4		4		4
		Жоба бойынша жиыны					8		10		8
2		«Агромашхолдинг» акционерлік қоғамы, ауыл шаруашылығы, жол-құрылыс техникасын және автобус шығару	жоғары білімі бар		жоғары				7		7		7		7
			техникалық-кәсіптік білімі бар жүргізуші-сылақшы		1р				3		3		3		3
			слесарь		4р				37		39		42		42
			слесарь		5р				18		20		18		18
			слесарь		6р				6		6		9		9
			біліктілікті талап етпейді						1		1		3		3
		Жоба бойынша жиыны							72		76		82		82
Маңғыстау облысы
3	Баутино кенті, шағын кемелерді жөндеу зауыты			жоғары білімі бар		Кеме жөндеу машиналық жұмыстарының механигі		4		4		2		2		2
						Кеме дизельдік жабдығының механигі		4		4		2		2		2
				техникалық-кәсіптік білімі бар		Электр-газбен дәнекерлеуші (алюминиймен кеме жұмысы бойынша)		7		7		4		4		4
						бояушы		2		2		1		1		1
						Құм себуші		2		2		1		1		1
						Электромонтер		2		2		1		1		1
						Кеме тұрқын жасаушы-жөндеушілер		2		2		1		1		1
						Алюминий және болаттан бұйымдар дайындаушы (жұмыс тәжірибесі кемінде 5 жыл)		3		2		2		2		2
	Жиыны							26		25		14		14		14
Атырау облысы
4	Газ турбиналық жабдықты жөндеу және оған сервистік қызмет көрсету зауытын салу («ҚазТурбаЖөндеу» жауапкершілігі шектеулі серіктестік)			жоғары білімі бар				29
				техникалық-кәсіптік білімі бар				45
				біліктілікті талап етпейді				3
	Жиыны							77
Павлодар облысы
5	«Қамқор Менеджмент» жауапкершілігі шектеулі серіктестік, жүк вагондарын шығаруды ұйымдастыру			жоғары білімі бар				32		23
				арнайы орта білімі бар				20		18
				бастауыш кәсіптік білім				80		47
	Жиыны							132		88
6	«Проммашкомплект» жауапкершілігі шектеулі серіктестік			жоғары білімі бар				28		113		24
				арнайы орта білімі бар				60		78		107
	Жиыны							88		191		131
Батыс Қазақстан облысы
7	Газ айдаушы агрегаттар мен газ турбиналық электр станцияларын әзірлеу және дайындау			арнайы орта білімі бар
				техникалық-кәсіптік білімі бар				30		30		30		30		30
	Жиыны							30		30		30		30		30
Шығыс Қазақстан облысы
8	«Өскемен арматура зауыты» акционерлік қоғамы, өндірістік қуаттарды жаңғырту, өндірілетін өнімнің номенклатурасын кеңейту			жоғары білімі бар				0		3		8		7		5
				техникалық-кәсіптік білімі бар				40
	Жиыны							40		3		8		7		5
9	«ЕА5Т ІNDUSTRI СОМРАNI» жауапкершілігі шектеулі серіктестігі, күштік бақылау кабельдерін өндіретін цехты дамыту			жоғары білімі бар
				техникалық-кәсіптік білімі бар				15
	Жиыны							15
10	«Шығысмашзауыт» акционерлік қоғамы, № 10 шойын құю цехтың болат құю өндірісін қайта жаңарту			жоғары білімі бар				36		2		0		4		2
				техникалық-кәсіптік білімі бар				262		31		36		37		29
				біліктілікті талап етпейді				18		3		2		3		1
	Жиыны							316		36		38		44		32
11	"Азия Авто" акционерлік қоғамы, толық циклді авто зауыт салу			жоғары білімі бар				115		120		195		275		400
				техникалық-кәсіптік білімі бар				120		250		395		835		1235
				біліктілікті талап етпейді				10		10		10		10		20
	Жиыны							245		380		600		1120		1655
	Облыс бойынша жиыны							602		397		600		1120		1655
Қарағанды облысы
12	«КазБелАз» бірлескен кәсіпорыны» жауапкершілігі шектеулі серіктестігі			жоғары білімі бар				9		3
				техникалық-кәсіптік білімі бар				16		12		2				33
				біліктілікті талап етпейді				2		8		3				12
	Жиыны							27		23		5				45
13	«Пархоменко атындағы Қарағанды машина жасау зауыты» жауапкершілігі шектеулі серіктестігі			жоғары білімі бар				8		27		30
				техникалык-кәсіптік білімі бар				4		14		18
				біліктілікті талап етпейді				46		80		140
	Жиыны							58		121		188
	Сала бойынша ЖИЫНЫ							1047		994		1098		1297		1863

Қазақстан Республикасында
машина жасауды дамыту жөніндегі
2010-2014 жылдарға арналған
бағдарламаға 2-қосымша

САЛАДАҒЫ НЕГІЗГІ ИНВЕСТИЦЯЛЫҚ ЖОБАЛАР

№	Жобаның атауы	Жоба бойынша іс-шаралар	Жобалардың мақсаты	Жобаның ҚЭН және/немесе ТЭН бар болуы кандай кезенде екендігі (әзірлеу, пысықтау, бекіту)	Ұсынылатын өңірлік орналастыру	Іске асырудың басталуы	Жобаның іске асырылуының аяқталуы	Жауапты орындаушы	Инвестициялардың көлемі млн.теңге	Қаржыландыру көздері
1	2	3	4	5	6	7	8	9	10	11
Пысықталған жобалар
1	Газ турбиналық қондырғыларды жөндеу және оларға сервистік қызмет көрсету зауытын салу	жоба нәтижелерінің мониторингі	Мұнай-газ машина жасауды дамыту	Бар	Атырау облысы, Атырау қаласы	2007	2010	Атырау облысының әкімдігі	5 250	Меншікті -160, қарыз — 5090
2	Перспектив алық мамандандырылған платформаларды (контейнер тасушы) әзірлеу және оны өндіріске енгізу	жоба нәтижелерінің мониторингі	Отандық вагон жасауды дамыту	Вар	Солтүстік Қазақстан облысы, Петропавл қаласы	2009	2010	Солтүстік Қазақстан облысының әкімдігі	108,4	Меншікті -8,4, жергілікті бюджет-100,0
3	1520 табанды жүк вагондарының перспективалық арбасын (үш элементті, штампптең дәнекерленген) әзірлеу және оны өндіріске енгізу	жоба нәтижелерінің мониторингі	Отандық вагон жасауды дамыту	Бар	Солтүстік Қазақстан облысы, Петропавл қаласы	2011	2015	Солтүстік Қазақстан облысыныд әкімдігі	597,75	Меншікті -75, қарыз -522,75
4	Астық тасымалдау үшін жабық вагон - хоппердің (астық тасымалдаушы) перспективалық үлгісін әзірлеу және оны өндіріске енгізу	жоба нәтижелерінің мониторингі	Отандық вагон жасауды дамыту	Бар	Солтүстік Қазақстан облысы, Петропавл қаласы	2010	2012	Солтүстік Қазақстан облысының әкімдігі	127,0	Меншікті - 30, қарыз - 97,0
5	Жүк вагондарын шығару	жоба нәтижелерінің мониторингі	Көліктік машина жасауды дамыту, өндірістік әртараптандыру	Бар	Павлодар облысы, Екібастұз қаласы	2009	2011	"Самұрық Қазына" АҚ (келісім бойынша)	7 650	Меншікті - 1260, қарыз - 6390
6	Өндірістік қуаттарды жаңғырту, өндірілетін өнімнің номенклатурасын кеңейту	жоба нәтижелерінің мониторингі	Машина жасау саласын дамыту	Бар	Шығыс Қазақстан облысы, Өскемен қаласы	2010	2012	Шығыс Қазақстан облысы әкімдігі	2250
Перспективалық жобалар
7	Жеңіл автомобильдерді құрастырып шығару	жер учаскесін беру және қажетті инфрақұрылым жүргізу	Көліктік машина жасауды дамыту және меншікті автобөлшектер өндірісін құру	Бар	Шығыс Қазақстан облысы, Өскемен қаласы	2010		Шығыс Қазақстан облысы әкімдігі	74 500	Меншікті - 14500, қарыз - 60000 (ЕБД және ЕҚДБ)
		автозауыт салу				2010	2011
		іске қосу және жобалық қуатқа шығу				2011	2015
8	Ауылшаруашылығы, жол-құрылыс техникасын және автобус шығару	нәтижелердің мониторингі	Отандық машина жасауды дамыту	Бар	Қостанай қаласы	2003	2012	Қостанай облысының әкімдігі	13 798	Меншікті және қарыз
9	Электровоздарды құрастырып шығару	нәтижелердің мониторингі	Көліктік машина жасауды дамыту	Бар	Ақмола облысы, Атбасар ауданы, Атбасар қаласы	2008	2011	«Самұрық-Қазына ҰӘҚ» АҚ (келісім бойынша)	234 920	Меншікті және қарыз
10	Болат вагон құю өндірісі	жоба нәтижелерінің мониторингі	Жылжымалы құрам өндірісіндегі жергіліктендіру деңгейінің ұлғаюы	Бар	Өскемен қаласы	2006	2010	Шығыс Қазақстан облысының әкімдігі	7 129	Меншікті -743,750, қарыз -6385,102
11	Сауда-сервистік орталықтарын кеңейту және жаңғырту	нәтижелердің мониторингі	Жаңа нарықты игеру және қызмет көрсету сапасының жақсаруы	Бар	Қазақстан өңірлері бойынша 9 филиалдан тұратын желі жұмыс істейді	2008	2010	Қостанай облысының әкімдігі	2 136	Қарыз -2136
12	«Қазақтелеком» АҚ, «ҚТЖ» АҚ, «КЕGОС» АҚ және т.б. мұқтаждықтары үшін резервтік, авариялық қоректендіруге арналған индустриялық (стационарлық, тартуға арналған) аккумуляторлар	жоба нәтижелерінің мониторингі	Электрлік-техникалық машина жасауды дамыту	Бар	Алматы облысы, Талдықорған қаласы	2009	2011	Алматы облысының әкімдігі	570	Меншікті -170, қарыз -400
13	Газ айдаушы агрегаттар мен газ турбиналық электр станциялары өндірісі	жоба нәтижелерінің мониторингі	Мұнай-газ машина жасауды дамыту	Бар	«Батыс Қазақстан машина жасау компаниясы» АҚ, Орал қаласы	2007	2010	Батыс Қазақстан облысы әкімдігі	3 000	Қарыз - 3000
14	Баутино кентіндегі шағын кемелерді жөндеу зауыты	жоба нәтижелерінің мониторингі	Солтүстік Каспийде жұмыс істейтін барлық кеме түрлеріне ағымдағы және рейс аралық жөндеуді және доктік жөндеуді жүзеге асыру	Бар	«Маңғыстау облысының кеме жөндеу зауыты» ЖШС	2007	2010	Маңғыстау облысының әкімдігі	2250	Қарыз, меншікті
15	Аударма бағыттамалары өндірісі	жоба нәтижелерінің мониторингі	Көліктік машина жасауды дамыту	Бар	Павлодар облысы, Екібастұз қаласы	2011	2013	«ҚТЖ»ҰҚ» АК (келісім бойынша), Павлодар облысы әкімдігі	9261	Меншікті - 926, қарыз - 8335
16	Ірі вагон құймасы өндірісі	жоба нәтижелерінің мониторингі	Жылжымалы құрамы өндірісінде жергіліктендіру деңгейінің ұлғаюы	Бар	Қарағанды қаласы	2010	2011	«ҚТЖ» ҰК» АҚ (келісім бойынша), Қарағанды облысы әкімдігі	1470
Тауаша жобалар
17	Аспалы жабдық өндірісі	Жұмыс істеп тұрған қуатты машина жасау кәсіпорындарында аспалы жабдық өндірісін ұйымдастыру	Ауыл шаруашылығы машинасын жасауды дамыту		Солтүстік Қазақстан облысы, Шығыс Қазақстан облысы, Қарағанды облыстары
18	Тракторлар мен комбайндар шығару	«ҚазАгроҚаржы» АҚ-мен ұзақ мерзімді келісімшарт жасасу	Ауыл шаруашылық машина жасауды дамыту		Көкшетау қаласы	2010	2013	ИЖТМ		Бизнес жоспары жоқ
19	Құрастыру және ауыл шаруашылық техникаларын іске асыру бойынша сервистік-сауда орталығын кеңейту	жоба нәтижелерінің мониторингі	Жаңа нарықты игеру және қызмет көрсету сапасының жақсаруы		Ақтөбе облысы	2010		Ақтөбе облысы әкімдігі	200	Қарыз қаражаты
20	Көп функционалды топырақ өңдейтін үлгідегі құрастырмалы өндірісті құру	жоба нәтижелерінің мониторингі	Импортты алмастыратын ауыл шаруашылығы өндірісін ұйымдастыру	Бар	Ақтөбе облысы	2010	2011	Ақтөбе облысы әкімдігі	110	Меншікті - 46,5 қарыз - 63,5
21	Ақтау қаласында кеме құрылысы зауытын салу	жоба нәтижелерінің мониторингі	Отандық кемелерді жөндеу құру	Бар	Маңғыстау облысы, Ақтау қаласы	2010		Маңғыстау облысының әкімдігі	2700	Меншікті -1890 қарыз -810
22	Жолаушы вагондарының өндірісі	жоба нәтижелерінің мониторингі	Вагон парктерін жаңарту	Бар	Астана қаласы	2010		«ҚТЖ» ҰК» АҚ (келісім бойынша)	14 700
23	Дизельдік рельсті құрамдағы вагондар өндірісі	жоба нәтижелерінің мониторингі	Вагон парктерін жаңарту	Бар	Алматы қаласы	2010	2011	«ҚТЖ» ҰК» АҚ (келісім бойынша)	4410
24	Тұтастай тегістелген дөңгелек өндірісі	жоба нәтижелерінің мониторингі	Жылжымалы құрамы өндірісінде жергіліктендіру деңгейінің ұлғайуы	Бар	Екібастұз қаласы	2010	2012	«ҚТЖ» ҰК» АҚ (келісім бойынша), Павлодар облысы әкімдігі	2205
25	Р-65 рельс өндірісі	жоба нәтижелерінің мониторингі	Жоғарғы жол құрылысын жақсарту	Бар	Павлодар қаласы	2010	2012	«ҚТЖ» ҰК» АҚ (келісім бойынша), Павлодар облысы әкімдігі	36000	Меншікті - 7200, Қарыз - 28800
26	Жетекші автоконцерндермен бірлесіп жеңіл және коммерциялық автомобильдер шығару	«Солерс» ААҚ	Отандық автомобиль жасауды дамыту	Өңделуде	Қарағанды қаласы	2010	2014	Қарағанды облысының әкімдігі

Ескертпе: аббревиатуралардың толық жазылуы:
«Самұрық-Қазына»
ҰӘҚ» АҚ - «Самұрық-Қазына» ұлттық әл-ауқат қоры»
акционерлік қоғамы
«ҚТЖ» ҰК» АҚ - «Қазақстан темір жолы» ұлттық компаниясы»
акционерлік қоғамы
«ҚазАгроҚаржы» АҚ - «ҚазАгроҚаржы» акционерлік қоғамы
«Қазақтелеком» АҚ - «Қазақтелеком» акционерлік қоғамы
«КЕGOC» АҚ - «КЕGОС» акционерлік қоғамы
«Батыс Қазақстан - «Батыс Қазақстан машина жасау компаниясы»
машина жасау акционерлік қоғамы
компаниясы» АҚ
«Маңғыстау - «Манғыстау облысының кеме жөндеу зауыты»
облысының кеме жауапкершілігі шектеулі серіктестігі
жөндеу зауыты» ЖШС
«Солерс» ААҚ - «Солерс» ашық акционерлік қоғамы

Об утверждении Программы по развитию машиностроения в Республике Казахстан на 2010-2014 годы

Постановление Правительства Республики Казахстан от 30 сентября 2010 года № 1002.

В целях реализации постановления Правительства Республики Казахстан от 14 апреля 2010 года № 302 "Об утверждении Плана мероприятий Правительства Республики Казахстан по реализации Государственной программы по форсированному индустриально-инновационному развитию Республики Казахстан на 2010-2014 годы" Правительство Республики Казахстан ПОСТАНОВЛЯЕТ:

1. Утвердить прилагаемую Программу по развитию машиностроения в Республике Казахстан на 2010-2014 годы (далее - Программа).

2. Министерству индустрии и новых технологий Республики Казахстан совместно с заинтересованными министерствами, акимами областей, городов Астаны и Алматы обеспечить надлежащее и своевременное выполнение мероприятий, предусмотренных Программой.

3. Ответственным центральным и местным исполнительным органам, национальным холдингам, компаниям и организациям (по согласованию) представлять информацию о ходе реализации Программы в соответствии с Правилами разработки и мониторинга отраслевых программ, утвержденными постановлением Правительства Республики Казахстан от 18 марта 2010 года № 218 "Об утверждении Правил разработки и мониторинга отраслевых программ".

4. Контроль за исполнением настоящего постановления возложить на Заместителя Премьер-Министра Республики Казахстан - Министра индустрии и новых технологий Республики Казахстан Исекешева А.О.

5. Признать утратившими силу:

1) постановление Правительства Республики Казахстан от 29 ноября 2008 года № 1115 "Об утверждении Комплекса мер по развитию отечественного машиностроения";

2) пункт 18 изменений, которые вносятся в некоторые решения Правительства Республики Казахстан, утвержденных постановлением Правительства Республики Казахстан от 20 июля 2009 года № 1101 "О внесении изменений в некоторые решения Правительства Республики Казахстан" (САПП Республики Казахстан, 2009 г., № 33, ст. 317).

6. Настоящее постановление вводится в действие со дня подписания.

Премьер-Министр
Республики Казахстан	К. Масимов

Утверждена постановлением Правительства Республики Казахстан от 30 сентября 2010 года № 1002

Программа
по развитию машиностроения в Республике Казахстан
на 2010-2014 годы
1. ПАСПОРТ ПРОГРАММЫ

Сноска. Раздел 1 с изменением, внесенным постановлением Правительства РК от 31.12.2013 № 1469.

Наименование Программа по развитию машиностроения в

Республике Казахстан на 2010-2014 годы

(далее - Программа)

Основание для разработки Пункт 5 Плана мероприятий Правительства

Республики Казахстан по реализации

Государственной программы по

форсированному индустриально-

инновационному развитию Республики

Казахстан на 2010-2014 годы, утвержденного

постановлением Правительства Республики

Казахстан от 14 апреля 2010 года № 302

Ответственный Министерство индустрии и новых технологий

исполнитель Республики Казахстан

Цель Максимальное удовлетворение потребностей

внутреннего рынка и расширение экспорта за

счет увеличения производства конечной

продукции с высокой добавленной стоимостью

Задачи 1. Стимулирование технологической

модернизации и создание новых производств

2. Эффективное использование возможностей

внутреннего рынка

3. Поддержка и развитие экспорта

машиностроительной продукции

4. Обеспечение развития машиностроительной

отрасли необходимыми кадрами

Сроки реализации 2010-2014 годы

Целевые индикаторы 1. Увеличение валовой добавленной стоимости

в машиностроении на 70 % в реальном

выражении к уровню 2008 года.

2. Увеличение производительности труда в

отрасли машиностроения в 2,3 раза в

реальном выражении к уровню 2008 года.

3. Обеспечение прироста доли

отечественного производства машиностроения

в общем объеме ресурсов отрасли в 1,5 раза

к уровню 2008 года.

Источники и объемы Финансирование Программы осуществляется

финансирования за счет средств институтов развития,

собственных средств предприятий,

отечественных и зарубежных инвестиций и в

пределах средств, предусматриваемых в

республиканском бюджете. Необходимый объем

финансирования за счет республиканского

бюджета на 2010-2014 годы составит

2 430,182 млн. тенге.

В том числе:

в 2010 году - 439,173 млн. тенге;

в 2011 году - 1 991,009 млн. тенге;

в 2012 году - не предполагается;

в 2013-2014 г.г. - будет предусматриваться

при утверждении республиканского бюджета

на 2013-2015 годы.

2. Введение

Машиностроение во всем мире воспринимается как показатель технологического уровня национальной промышленности. Эта отрасль дает мультипликативный эффект для развития смежных отраслей, многократно увеличивает занятость населения и тем самым обеспечивает конкурентоспособность экономики в целом.

Следовательно, рост экономики Казахстана должен сопровождаться опережающим ростом машиностроения. Это позволит повысить степень механизации на предприятиях промышленности и увеличить производительность труда в отраслях экономики республики.

Основанием для разработки Программы по развитию машиностроения в Республике Казахстан на 2010-2014 годы является пункт 5 Плана мероприятий Правительства Республики Казахстан по реализации Государственной программы по форсированному индустриально-инновационному развитию Республики Казахстан на 2010-2014 годы (далее - ГПФИИР), утвержденного постановлением Правительства Республики Казахстан от 14 апреля 2010 года № 302.

Программа нацелена на модернизацию существующих предприятий высокотехнологичным и современным оборудованием, создание новых предприятий по выпуску конкурентоспособной продукции международного стандарта, для развития и кооперации связей всех существующих машиностроительных отечественных предприятий.

Программу следует рассматривать, как:

программу для начала восстановления и развития отрасли на новом качественном уровне, направленном на выпуск той конкурентоспособной продукции, которая определена на основе проведенных маркетинговых исследований, увеличения объемов ее производства и нахождения стабильных рынков сбыта;

программу ускоренного развития действующих машиностроительных предприятий за счет реконструкции, модернизации, технического перевооружения и внедрения передовых зарубежных технологий производства и менеджмента управления предприятиями;

программу постоянного совершенствования качества продукции на основе освоения наиболее эффективных, научно-технических и технологических разработок, направленных на создание новых видов машин, технологий и оборудования.

3. Анализ текущей ситуации

Сноска. Раздел 3 с изменениями, внесенными постановлением Правительства РК от 31.12.2013 № 1469.

3.1. Оценка современного состояния отрасли

В настоящее время машиностроение Казахстана охватывает следующие виды экономической деятельности: производство готовых металлических изделий, кроме машин и оборудования; производство компьютеров, электронной и оптической продукции; производство электрического оборудования; производство машин и оборудования, не включенных в другие категории; производство автотранспортных средств, трейлеров и полуприцепов; производство прочих транспортных средств; ремонт и установка машин и оборудования.

Объем внутреннего производства в 2008 году составил 303 млрд. тенге. Объем экспорта - 154,5 млрд. тенге, что в свою очередь составляет 2 % в общем объеме экспорта.

По итогам 2009 года произведено продукции на сумму 282,5 млрд. тенге, что по сравнению с 2008 годом (303 млрд. тенге) снизилось на 6,8 %. В том числе произведено машин и оборудования на 115,5 млрд. тенге, электрооборудования на 61,5 млрд. тенге, транспортных средств на 105,5 млрд. тенге, по сравнению с предыдущим годом объем произведенных машин и оборудования в стоимостном выражений снизился на 9,8 %, электрооборудования - на 13,4 %, а транспортных средств увеличился на 1,4 %.

Таблица 1. Динамика стоимостных объемов производства машиностроения

№	Наименование	2005	2006	2007	2008	2009
1	Объем промышленной продукции, млрд. тенге	5 253,0	6 509,9	7 815,9	10 196,2	8 925,2
2	Машиностроение, млрд. тенге	179	229	281	303	282,5
3	Производство машин и оборудования, млрд. тенге	57	67	98	128	115,5
4	Производство электрооборудования, электронного и оптического оборудования, млрд. тенге	42	54	66	71	61,5
5	Производство транспортных средств и оборудования, млрд. тенге	80	108	117	104	105,5
6	Доля машиностроения в объеме промышленной продукции, %	3,4	3,5	3,6	3,0	3,2

Сектор машиностроения рос наибольшими темпами до 2008 года, в 2008 году сильнее других пострадал из-за кризиса. Это связано, в первую очередь, с инвестиционным характером спроса на машиностроительную продукцию. Ключевыми драйверами роста спроса на продукцию машиностроения в последние годы были рост инвестиций в нефтегазовой отрасли и масштабное развитие строительства. С наступлением кризиса, компании отраслей-потребителей в первую очередь отказываются от масштабных инвестиций в расширение производства и модернизацию, концентрируясь на сохранении эффективности операционной деятельности. В то же время кризис в финансовой сфере приводит к снижению доступности кредитных ресурсов для населения, что также сказывается на сокращении спроса, например, на продукцию автопрома.

Доля продукции машиностроительного комплекса в общем объеме промышленного производства Казахстана снизилась с 15,9 % в 1990 году до 3,0 % в 2008 году, а в 2009 году возросла по сравнению с 2008 годом и составила 3,2 % (таблица 1).

Доля машиностроительной отрасли в обрабатывающей промышленности в 2009 году составляет 9,5 %. В общем количестве промышленных предприятий производители машиностроительной продукции составляют лишь 6 %.

Таблица 2. Численность персонала основной деятельности на машиностроительных предприятиях

Наименование показателя	2005	2006	2007	2008	2009
Численность персонала, тыс. чел.	80,0	81,0	84,3	85,6	79,8
в % к предыдущему году	110,3	101,3	104,1	101,5	93,2

Данные таблицы 2 свидетельствуют о значительном оттоке квалифицированных кадров в отрасли машиностроения. В 2009 году в данной отрасли по данным Агентства Республики Казахстан по статистике работало 79,8 тыс. человек, что к уровню 2008 года составило 93,2 %.

Подготовка кадров для машиностроительной отрасли ведется в Актюбинской, Атырауской, Восточно-Казахстанской, Карагандинской, Костанайской, Мангистауской, Павлодарской областях в 19 учебных заведениях технического и профессионального образования (далее - ТиПО) по 5 специальностям (по 8 квалификациям) и в 18 вузах (по специальности 050712 - Машиностроение).

На сегодняшний день потребность в кадрах для реализации инвестиционных проектов отрасли машиностроения составляет 6 299 человек согласно приложению 1 к настоящей Программе. Основные показатели работы предприятий машиностроения приводятся в таблице 3.

Таблица 3. Основные показатели работы предприятий машиностроения

Наименование показателя	2005	2006	2007	2008	2009
Число промышленных предприятий и производств - всего	1583	1566	1589	1504	1409
в том числе:
с основным видом деятельности "Промышленность"	861	854	860	883	856
Объем промышленного производства, млн. тенге	179491	228732	281243	302771	282497

Таблица 4. Динамика индекса физического объема производства машиностроения

Наименование показателя	2005	2006	2007	2008	2009
1	2	3	4	5	6
Индекс физического объема продукции промышленности, в % к предыдущему году	104,8	107,2	105,0	102,1	101,7
Индекс физического объема продукции машиностроения, в % к предыдущему году	124,7	119,4	114,6	92,6	85,7

Анализ индекса физического объема производства продукции машиностроения показывает динамику постепенного его снижения (таблица 4). В 2009 году индекс физического объема составил 85,7 %.

Таблица 5. Импорт и экспорт машиностроительной продукции

Показатель	2007 г.		2008 г.		2009 г.
	Импорт	Экспорт	Импорт	Экспорт	Импорт	Экспорт
1	2	3	4	5	6	7
Всего, млрд. тенге, в т.ч.:	4012,7	5852,4	4558,0	8563,4	4190,3	6371,4
страны СНГ	1788,4	976,1	2104,9	1332,7	1780,0	1001,7
другие страны мира	2224,2	4876,3	2453,2	7230,7	2410,3	5371,2
в том числе:
Машины, оборудование и механизмы, электротехническое оборудование	1078,9	42,9	1209,3	55,0	1140,0	40,3
страны СНГ	245,5	34,3	287,4	40,6	233,8	25,6
другие страны мира	833,4	8,6	921,9	14,4	906,1	14,8
Средства наземного, воздушного и водного транспорта	698,5	69,9	551,5	96,5	421,9	16,2
страны СНГ	199,9	16,1	182,5	26,0	125,1	5,3
другие страны мира	498,6	53,8	369,0	70,5	296,8	10,9
Приборы и аппараты оптические, измерительные, контрольные	91,7	2,2	100,8	3,0	93,8	2,5
страны СНГ	17,4	0,7	18,2	1,3	15,9	0,9
другие страны мира	74,3	1,5	82,6	1,8	77,9	1,6
Всего из перечисленного в машиностроении	1869,2	115,0	1861,6	154,5	1655,7	59,0
страны СНГ	462,8	51,1	488,2	67,9	374,9	31,7
другие страны мира	1406,3	63,8	1373,5	86,6	1280,8	27,2

Существующий в Казахстане спрос на машиностроительную продукцию преимущественно удовлетворяется за счет импорта, который превосходит внутреннее производство и экспорт более чем в 5 раз: объем импорта в 2009 году составил 1655,7 млрд. тенге (таблица 5), а внутреннее производство 282,5 млрд. тенге.

Основным торговым партнером Казахстана является Россия - ее доля составляет 19 % в импорте машиностроительной продукции и 31 % - в экспорте. Помимо России основными импортерами машиностроительной продукции являются: Германия (11 %), Китай (11 %), США (10 %) и Япония (6 %). Основными направлениями экспорта машиностроительной продукции из Казахстана после России являются: Великобритания (15 % экспорта), Турция (13 %), Германия (7 %) и Швейцария (6 %).

Рис 1. Структура экспорта и импорта машиностроительной

продукции в 2008 году.

В структуре импорта более 40 % занимают автомобили, станки, продукция нефтегазового, горно-шахтного и металлургического машиностроения, бытовая техника и техника для сельского хозяйства (рисунок 1).

В структуре экспорта преобладают компоненты, электротехника и электрооборудование, а также автомобили.

Внешнеторговый оборот машиностроительной продукции, как показатель развитости и конкурентоспособности производства, свидетельствует о слабой экспортоориентированности отрасли. Значительная же зависимость от импорта машиностроительной продукции также указывает о низком развитии отрасли.

3.2. Анализ сильных и слабых сторон, возможностей и угроз для отрасли

Для объективного анализа развития и определения дальнейшей стратегии развития машиностроения Казахстана необходимо четкое определение ее сильных и слабых сторон, а также существующих возможностей и угроз.

В приведенной ниже таблице 6 представлены основные сильные и слабые стороны, возможности и угрозы машиностроения Казахстана. Для определения дальнейших мер необходимо устранение негативных факторов, предотвращение угроз, и одновременное усиление позитивных факторов, использование возможностей.

Таблица 6. SWOT - анализ состояния машиностроения

Сильные стороны: 1. Растущий внутренний спрос в первую очередь со стороны смежных отраслей. 2. Наличие транспортной и энергетической инфраструктуры в основных промышленных кластерах. 3. Наличие производственной инфраструктуры крупных предприятий. 4. Имеющиеся предприятия машиностроения.

Слабые стороны: 1. Относительно небольшой объем внутреннего рынка даже в перспективе. 2. Дефицит квалифицированных кадров, в том числе из-за оттока специалистов за границу. 3. Низкий уровень конкурентоспособности продукции машиностроения Казахстана (по причине высокого износа основных фондов, низкой загрузки мощностей и т.д.).

Возможности: 1. Расширение рынка в связи с вступлением в Таможенный союз с Российской Федерацией и Республикой Беларусь. 2. Трансферт технологий за счет создания совместных предприятий с компаниями Европы и США, являющихся технологическими лидерами в определенных сегментах и нишах (используя возможности кризиса). 3. Развитие внутристрановой и международной кооперации, в том числе использование близости к России и Китаю как к одним из крупнейших в мире поставщиков сырья и компонентной базы низких переделов.

Угрозы: 1. Затяжной характер мирового кризиса, который приведет к падению цен и спроса на сырьевые товары, что в свою очередь приведет к сокращению внутреннего спроса Казахстана на машиностроительную продукцию. 2. Конкуренция со стороны предприятий машиностроения других стран. 3. Старение квалифицированных кадров.

3.3. Определение и анализ приоритетных сегментов машиностроения

На основе проведенного анализа были определены сегменты машиностроения, относящиеся к первому и второму приоритету.

Сегменты первого приоритета отличаются высокой привлекательностью и реализуемостью (рисунок 2).

Сегменты второго приоритета либо имеют высокую привлекательность, но относительно низкую реализуемость, либо высокую реализуемость, но умеренную привлекательность.

К первому приоритету относятся следующие сегменты машиностроения Республики Казахстан:

машиностроение для нефтегазовой промышленности;

машиностроение для горнорудной и металлургической промышленности;

железнодорожное машиностроение;

сельскохозяйственное машиностроение;

производство электрооборудования.

Рис 2. Матрица выбора приоритетных сегментов машиностроения

Республики Казахстан

Эти сегменты отличаются значительным потенциалом внутреннего спроса, возможностями экспорта (преимущественно в СНГ), наличием существующей производственной базы, умеренными рисками и конкуренцией.

Ко второму приоритету относятся следующие сегменты:

автомобильная промышленность;

строительная техника;

станкостроение;

производство бытовой техники;

компонентная база.

Данные сегменты в случае активной государственной поддержки также могут обеспечить значительный рост отрасли. В случае привлекательных, но сложно реализуемых сегментов (в первую очередь, таких как автомобильная промышленность, станкостроение, производство бытовой техники) требуется содействие в преодолении барьеров на вход, организации производств (возможно совместных) и повышении в дальнейшем их конкурентоспособности. В сегменте "Производство компонентной базы" требуется, в первую очередь, поддержка экспорта и расширение имеющихся производств.

3.3.1 Нефтегазовое машиностроение

Приоритетность развития отечественного нефтегазового машиностроения обусловлена тем, что нефтегазовый сектор является крупным потребителем машиностроительной продукции.

Объем рынка в Республике Казахстан в 2008 году составил 168 млрд. тенге, из которых 12 % составили продажи отечественной продукции. Остальная потребность в нефтегазовом оборудовании была удовлетворена импортом, объем которого в 2008 году составил почти 150 млрд. тенге.

Предприятия Казахстана осуществляют выпуск различного сложного оборудования для бурения, ремонта скважин, добычи, подготовки, транспортировки, переработки нефти и газа, что позволяет освоить производство морских платформ.

К 2008 году в Республике Казахстан уже успешно освоено производство свыше 250 наименований продукции нефтегазового машиностроения и их частей, большинство из которых производится по мировым стандартам.

Приоритетность данного сегмента обуславливается также тем, что спрос на нефтегазовое оборудование будет вызван в первую очередь увеличением объема нефтедобычи в Казахстане на основных месторождениях: Тенгизе, Карачаганаке и Кашагане. Согласно планам крупнейших добывающих компаний к 2020 году объем добычи нефти увеличится в 2,4 раза. Кроме того, в Республике Казахстан ведутся работы по освоению новых крупных месторождений на Каспийском шельфе.

Вторым значимым фактором увеличения спроса является технологическая отсталость и износ мощностей нефтеперерабатывающей промышленности, а также износ нефте- и газопроводов. В Республике Казахстан 80 % нефте- и газопроводов от общей протяженности эксплуатируются без ремонта более 20-30 лет.

Таблица 7. Производство продукции нефтегазового машиностроения в Республике Казахстан

Наименование показателя	2005	2006	2007	2008	2009
Насосы центробежные для перекачки жидкостей; насосы прочие; подъемники жидкостей, штук	7115	5758	7773	10253	12900
Оборудование нефтегазоперерабатывающее, млн. тенге	535	366	133	148	398
Оборудование нефтепромысловое, млн. тенге	1547	1434	1902	1386	1452

Согласно данным таблицы 7 в республике наблюдается рост производства насосов и подъемников (темп роста 2009 года к 2005 году составил 181 %). Снижение производства до 2008 года наблюдалось по следующим видам продукции: оборудование нефтепромысловое и оборудование нефтегазоперерабатывающее, но в 2009 году по сравнению с 2008 годом по данным видам продукции наблюдается рост: производство оборудования нефтегазоперерабатывающего увеличилось в 2,7 раза, а оборудования нефтепромыслового на 4,8 %.

3.3.2 Горно-металлургическое машиностроение

В результате активного развития добычи угля, руд и металлургии в Республике Казахстан особенно в период сырьевого бума до конца 2008 года, горно-металлургическое машиностроение является одним из наиболее быстрорастущих сегментов отрасли.

Объем внутреннего спроса на машиностроительную продукцию для горнорудной промышленности и металлургии Республики Казахстан в 2008 году составил 145 млрд. тенге. Значительная часть спроса удовлетворяется за счет импорта машиностроительной продукции - объем внутреннего производства составил 27 млрд. тенге (18 % от спроса).

Государственная политика, направленная на импортозамещение в 2006-2008 годы стимулировала рост доли удовлетворения внутреннего спроса Республики Казахстан собственным производством, которая с 2006 года выросла в 2 раза и составила 16 % (при 8 % в 2006 году). При оказании дальнейшей государственной поддержки, а также при развитии инжиниринговых услуг и трансферта технологий в отрасли внутреннее производство может удовлетворить до 30 % внутреннего спроса к 2014 году.

Проведенный анализ состояния заводов горношахтного оборудования показывает, что ряд из них способны восстановить ранее выпускавшуюся номенклатуру или организовать новые производства.

Наиболее перспективными группами отечественной продукции в горно-металлургическом машиностроении являются: самоходное буровое и погрузочно-транспортное оборудование, гидравлические и пневматические перфораторы, редукторы, ленточные конвейеры, сталеплавильное оборудование, широкая номенклатура прокатного оборудования, производство запасных частей и др.

Спрос в Республике Казахстан на продукцию горно-металлургического машиностроения прогнозируется среднегодовым темпом роста 7 %.

Основными факторами роста спроса на продукцию сегмента являются:

увеличение объемов добычи полезных ископаемых и объемов производства стали и других сплавов;

необходимость обновления основных фондов горно-металлургического сектора.

Таблица 8. Производство продукции горнорудного и металлургического машиностроения

Наименование показателя	ед. изм.	2005	2006	2007	2008	2009
Машины для горнодобывающей промышленности	штук	184	480	430	372	341
Производство машин и оборудования для добычи полезных ископаемых и строительства	млн. тенге	9 168,0	11 233,1	21 201,4	27 948,2	25 401,8
Производство машин и оборудования для металлургии	млн. тенге	7 548,7	7 763,4	11 180,8	14 657,2	12 054,6
Производство подъемно-транспортного оборудования	млн. тенге	3 625,6	4 131,3	5 397,8	6 785,6	7 866,0

По данным таблицы 8 снижение производства наблюдается по следующим видам продукции: машины для горнодобывающей промышленности (в 2009 году по сравнению с 2008 годом снизилось на 8,3 %), машин и оборудования для добычи полезных ископаемых и строительства (на 9 %), машин и оборудования для металлургии (на 17,7 %).

3.3.3 Железнодорожное машиностроение

Железнодорожное машиностроение занимает небольшую долю в общем объеме мирового производства машиностроения - около 1 %. Несмотря на это, темпы роста торговли железнодорожными машинами и оборудованием составили в среднем на 23 % в год - один из самых высоких показателей в отрасли.

Общий парк локомотивов в Казахстане насчитывает 1 689 локомотивов, в том числе 578,5 электровозов, 1 110,5 тепловозов и 29 паровозов. Эксплуатируемый парк составляет 1220 единиц (78 % от инвентарного парка).

В 2009 году общий парк грузовых вагонов Республики Казахстан составлял 94 348 единиц, из них 59 381 единиц (63 %) являются инвентарными, а 34 967 единиц (37 %) - частными. Доля эксплуатируемого парка в общем количестве инвентарных вагонов составляет 75 % (44 563 единицы). Выбытие грузовых вагонов по сроку службы и техническому состоянию значительно опережает темпы обновления и пополнения инвентарного парка.

Внутренний спрос Республики Казахстан на продукцию железнодорожного машиностроения формируется основным потребителем грузовых вагонов и локомотивов - акционерное общество "Национальная компания "Қазақстан тeмip жолы" (далее - АО "НК "ҚТЖ"). Согласно планам компании, до 2014 года ежегодно будет закупаться порядка 1,4-5,2 тыс. вагонов и 100 локомотивов, а также производиться капитальный ремонт имеющегося парка вагонов и локомотивов. Основными факторами, обуславливающими рост спроса на продукцию железнодорожного машиностроения, являются рост грузооборота и высокий износ парка железнодорожной техники.

Высокая значимость железной дороги как вида транспорта для экономики (60 % грузовых перевозок и 50 % пассажирских перевозок идет по железной дороге) в совокупности с планируемым ростом экономики приведут к росту грузоперевозок (среднегодовой прогноз роста железнодорожных грузоперевозок составит с 2008 по 2014 годы - 4 % в год).

Другим значимым фактором, влияющим на рост спроса, является высокий износ существующего парка техники. Средний износ тепловозов, эксплуатируемых в Казахстане составляет более 75 %, износ пассажирских вагонов превышает критический пороговый износ 70 %.

Совокупный импорт в 2008 году в Казахстан составил около 5,5 тыс. грузовых вагонов на сумму 97,7 млрд. тенге различных типов (около 45 % приходится на цистерны), что создает значительный потенциал для создания импортозамещающих производств.

Согласно планам АО "НК "ҚТЖ" планирует увеличение осваиваемой отечественными товаропроизводителями номенклатуры железнодорожной продукции с 2 тысяч до 5 тысяч наименований и увеличение объема закупок у отечественных товаропроизводителей машиностроительной продукции в 10 раз.

3.3.4 Сельскохозяйственное машиностроение

Объем рынка сельскохозяйственных машин и оборудования в Республике Казахстан в 2008 году составил 127 млрд. тенге, темп роста в постоянных ценах - 6,6 %. При этом около 90 % спроса было удовлетворено за счет поставок импортной техники. Объем экспорта продукции сельскохозяйственного машиностроения в 2008 году составил около 2 млрд. тенге.

Парк тракторов в Республике Казахстан составляет 137 тыс. единиц, зерноуборочных комбайнов - 45 тыс. машин, сеялок - 91 тыс. единиц, жаток - 15 тыс. Среднегодовые темпы обновления техники в 2001-2007 годы составляли 0,8 - 3,2 %, что гораздо ниже оптимального уровня на 8 - 10 %, обусловленного средним сроком службы машины в 10 - 12 лет. Низкие темпы обновления привели к высокому износу техники: около 85 % машин в Республике Казахстан эксплуатируется за сроками амортизации. Так, 70 % парка комбайнов имеют возраст более 16 лет, тогда как срок службы комбайна не превышает 8 - 10 лет. Из наличия всех имеющихся машин подлежит списанию 74 % тракторов, 60 % зерноуборочных комбайнов, 71 % жаток и 77 % сеялок.

Помимо высокого износа будущий спрос будет обусловлен необходимостью повышения обеспеченности сельскохозяйственными машинами. В настоящее время на 1000 га зерновых в Республике Казахстан приходится около 4 комбайнов, тогда как в Канаде - 9, в Италии - 17, в Германии - 20. Недостаточная обеспеченность машинами приводит к увеличению времени выполнения агротехнических операций (вспашка, сбор урожая и т.п.), что в конечном итоге снижает качество урожая.

В структуре тракторного парка Казахстана примерно две трети от тракторов общего назначения составляют колесные тракторы: тракторы тягового класса 5 типа "Кировец" и тягового класса 3 - Т-150К, одну треть гусеничные тракторы: тягового класса 4 - Т-4А, Т-95.4 и тягового класса 3 - ДТ-75М. В крестьянских хозяйствах республики используются более 65 тыс. колесных тракторов тягового класса 1,4 - МТЗ-80/82, ЮМЗ-8040.2.

Таблица 9. Производство продукции сельскохозяйственного машиностроения

Наименование показателя	ед. изм.	2005	2006	2007	2008	2009
Производство сельскохозяйственных тракторов	млн. тенге	2 240,9	2 433,0	3 246,8	5 532	4686,1
Производство прочих машин и оборудования для сельского и лесного хозяйства	млн. тенге	4 329,6	4 243,6	8 853,2	12 198,6	12 112,8
Жатки рядковые	штук	338	222	259	367	188

Неравномерная динамика наблюдается в производстве сельскохозяйственных тракторов (темп роста 2009 года к 2005 году составил 209 %, а к 2008 году составил 84,7 %), прочих машин и оборудования для сельского и лесного хозяйства (темп роста 2009 года к 2005 году составил 280 %, а к 2008 году составил 99,3 %), производств жаток рядковых (в 2009 году по сравнению с 2008 годом сократилось производство в 2 раза) (таблица 9).

Рынок сельскохозяйственных машин и оборудования Казахстана в настоящее время практически полностью занят импортной продукцией. Наибольшую долю отечественные производители занимают в сегменте сельскохозяйственных машин (доильные комплексы, машины для переработки сельскохозяйственной продукции и т.д.), в сегменте "компоненты и запчасти" - более 50 %, наименьшую - в сегменте комбайнов и навесного оборудования.

На сегодняшний день в Казахстане производство зерноуборочных комбайнов ведется только Акционерным обществом (далее - АО) "АгромашХолдинг" на базе Костанайского дизельного завода. В 2008 году была произведена сборка 467 комбайнов.

Наибольший потенциал для развития сельскохозяйственного машиностроения в Республике Казахстан находится в сегментах зерноуборочных комбайнов 3 и 4 класса, колесных тракторов, навесного оборудования и машин для переработки зерновых и кормовых культур.

В Республике Казахстан имеются условия по созданию навесного оборудования, максимально адаптированного к климатическим условиям различных регионов Казахстана. Также существует значительный спрос, вызванный необходимостью обновления парка и расширения возделываемых земель.

3.3.5 Электрооборудование

В 2008 году объем рынка в Республике Казахстан составил 159 млрд. тенге, из которых 26 % составили продажи отечественной продукции. Значительная часть потребности в продукции сегмента была удовлетворена за счет импорта, объем которого в 2008 году составил почти 118 млрд. тенге.

В 2008 году 79 % экспортной продукции электрооборудования Казахстана импортировала Россия и объем импорта отечественной продукции Россией рос в среднем на 62 % в год.

Среди существующих производств наибольшим потенциалом обладают производства аккумуляторов и трансформаторов, занимающие больше трех четвертей от экспорта электрооборудования Республики Казахстан в 2008 году (рисунок 3).

Кроме этого, в Республике Казахстан производятся:

аппаратура для переключения или защиты электрических цепей;

конденсаторы электрические;

электродвигатели;

изолированные провода и кабели (в т.ч. оптоволоконные) и др.

Рис 3. Динамика экспорта электрооборудования Республики

Казахстан, в млрд. тенге в текущих ценах

Таблица 10. Производство электрооборудования

Наименование показателя	ед. изм.	2005	2006	2007	2008	2009
Трансформаторы электрические	тыс. кВа	650	1308	1587	2056	1511
Аккумуляторы электрические и их части	млн. тенге	4337	4151	6737	8523	4070
Производство электрооборудования для двигателей и транспортных средств	млн. тенге	25,6	28,6	32,4	23,6	32,1
Производство прочего электрооборудования, кроме электрооборудования для двигателей и транспортных средств	млн. тенге	4 110,6	5 681,3	6 771,2	2 949,5	4433,9
Производство электродвигателей, генераторов и трансформаторов	млн. тенге	8 898,1	10 799,3	13 189,2	14 142,1	13 464,8

Согласно данным таблицы 10, в 2009 году по сравнению с предыдущим годом в республике наблюдается снижение объемов производства трансформаторов (на 27 %) и аккумуляторов электрических (на 52 %), а объем производства электрооборудования для двигателей и транспортных средств увеличился на 36 %, объем производства прочего электрооборудования увеличился на 50 %.

Основные фонды электроэнергетики имеют весьма значительный износ. Износ распределительных сетей по оценкам экспертов превышает 70 %. Их протяженность составляет 370 тыс. км, большая часть была построена 30-35 лет назад. Это приводит к высокому отложенному спросу на электрооборудование, в частности, на трансформаторы и на изолированную проводку.

Вторым значимым фактором развития спроса на электрооборудование является увеличение объемов генерации электроэнергии. Согласно прогнозам в ближайшие пять лет почти на четверть увеличится максимальная электрическая нагрузка по Единой энергетической системе Республики Казахстан. Для этого необходимо развитие генерирующих мощностей и электросетевое строительство.

В сельской местности необходимо построить более 112 тыс. км высоковольтных линий напряжением 110 кВ и ниже, 614 распределительных подстанций напряжением 110 и 35 кВ суммарной мощностью в 4,13 млн. кВт и 23,7 тыс. потребительских подстанций суммарной мощностью более 4,3 млн. кВт.

3.3.6 Автомобилестроение

Сноска. Подраздел 3.3.6 в редакции постановления Правительства РК от 31.12.2013 № 1469.

Автомобильный парк

Сегмент автомобилестроения Республики Казахстан обладает наибольшим внутренним спросом в отрасли, и в 2008 году составил 16 % от всего объема машиностроительной продукции, при этом в период 2004 – 2007 годы рынок рос на 28 % в год благодаря увеличению доходов населения, и как следствие, покупкам легковых автомобилей.

Общее количество транспортных средств в Республике Казахстан увеличилось с 1,4 млн. автомобилей в 1991 году до 4 млн. автомобилей в 2011 году, в том числе 3,5 млн. легковых автомобилей, 414 тыс. грузовиков и 98 тыс. автобусов.

Обеспеченность автотранспортными средствами на 1000 жителей в Республике Казахстан составляет 242 ед., данный показатель в сравнении с другими странами является низким и свидетельствует о наличии потенциала для роста. С учетом положительной динамики роста валового внутреннего продукта (далее – ВВП) и повышения благосостояния населения Республики Казахстан имеются положительные предпосылки к увеличению внутреннего потребления автомобильной техники.

Таблица 11. Обеспеченность автотранспортными средствами на 1000 жителей в некоторых странах в 2012 году, ед.

Страна	Ед.	Страна	Ед.
Монако	908	Суринам	282
США	802	Мексика	276
Исландия	746	Россия	271
Люксембург	739	Сербия	252
Новая Зеландия	718	Казахстан	242
Франция	598	Таиланд	165
Германия	564	Украина	158
Великобритания	523	Китай	47

Источник: АА "Автостат"

Легковые автомобили

Формирование автомобильного рынка Республики Казахстан происходит за счет:

внутреннего производства автомобилей;

импорта новых автомобилей;

импорта подержанных автомобилей.

В период 2007 – 2010 гг. автомобильный рынок Республики Казахстан испытывал негативное влияние мирового финансово-экономического кризиса, замедлившего темпы роста национальной экономики. Так, по итогам 2009 года объемы сбыта новых легковых автомобилей в республике продемонстрировали отрицательный рекорд – 14,8 реализованных единиц. Последующее восстановление потребительской активности и изменение таможенно-тарифного режима в рамках Таможенного союза обеспечили пятикратный рост рынка в период с 2010 по 2012 годы.

Структура парка в разрезе сроков эксплуатации

Структура парка легковых автомобилей в разрезе сроков эксплуатации представлена в таблице.

Таблица 11-1. Количество легковых автомобилей в разрезе срока эксплуатации, тыс. ед.

Страна	Всего	не более 3 лет	более 3 лет, но не более 7 лет	более 7, но не более 10 лет	более 10 лет	прочие
Республика Казахстан	3 503	108,4	360,5	247,0	2 774,9	12,3

Источник: Министерство внутренних дел РК.

По возрастному составу автопарк Республики Казахстан в основном состоит из автомобилей, срок службы которых свыше 10 лет, удельный вес автотранспортных средств, находящихся в эксплуатации свыше 10 лет, составляет 79 %. Доля автомобилей со сроком эксплуатации более 3 лет, но не более 7 лет равна 10 %. На долю автомобилей со сроком эксплуатации более 7, но не более 10 лет приходится порядка 7 % парка автомобилей.

Количество автомобилей со сроком эксплуатации не более 3 лет составляет 3 % от общего количества.

Продажа новых автомобилей

Темпы роста продаж по отношению к 2010 году увеличились. За 2011 год в Республике Казахстан было реализовано 37 409 официально представленных автомобилей, что на 116,1 % больше чем в 2010 году. В 2012 году официальные продажи новых автомобилей составили 85,7 тыс. ед.

Сравнивая продажи официальных дилеров Республики Казахстан в разрезе по странам, к которым относится бренд, заметна следующая тенденция:

высокий рост продаж автомобилей из стран Содружества независимых государств (далее – СНГ). Существенную долю продаж занимает "Lada" из-за своей стоимости и производства на территории РК;

рост продаж корейских марок автомобилей, благодаря производству на территории Республики Казахстан таких брендов, как "Chevrolet", "KIA" и "Ssang Yong", и выходу на рынок бюджетного седана "Hyundai Accent" и "KIA Rio", производство которого налажено в Российской Федерации (далее – РФ).

Структура продаж

За 2012 год наиболее продаваемые автомобили были сосредоточены в сегменте "С класс", "В класс", и SUV. В сегмент "В класс", "С класс" входят следующие модели: "Lada Priora" – 13,99 %, "Lada Samara" – 13,42 %, "Daewoo Nexia" – 6,95 %, "Lada Granta" – 5,54 %, "Hyundai Accent" – 4,93 %, "Kia Cerato" – 2,53 %, "ZAZ Chance" – 2,24 %, "Chevrolet Cruze" – 2,12 %, "Toyota Corolla" – 1,45 %, "Chevrolet Aveo" – 0,93 %,

За 2012 год среди автомобилей повышенной проходимости спросом пользовались "компактные" SUV, где лидером являлась "Lada 4х4" – 5,3 %, далее одной из моделей-лидеров являлась "NIVA Chevrolet" – 1,46 %, "Nissan Juke" – 1,43 %, "Hyundai Tucson" – 0,97 %.

Наибольшие продажи среди "среднеразмерных" SUV распределились следующим образом: "Toyota Prado" – 1,72 %, "SsangYong Kyron" – 1,31 %, "KIA Sorento" – 0,9 %, "UAZ Hunter" – 0,79 %.

Импорт легковых автомобилей

До начала 2010 года автомобильный рынок Республики Казахстан представлял собой один из самых либеральных рынков среди стран СНГ. Это объяснялось низким уровнем ввозных пошлин, отсутствием барьеров на ввоз автомобилей бывших в эксплуатации из дальнего зарубежья, отсутствием налоговой системы, стимулирующей обновление парка. Это привело к доминированию на автомобильном рынке Республики Казахстан автомобилей бывших в эксплуатации, ввозимых из стран дальнего зарубежья.

Таблица 11-2. Динамика импорта легковых автомобилей за 2006 – 2012 годы, ед.

Наименование показателя		2006	2007	2008	2009	2010	2011	2012
Новые автомобили	Количество, ед.	43,8	79,4	35,7	20,5	22,6	40,5	74,7
	Рост, %	18,9	81,34	-56	-43	10	79	85
Автомобили бывшие в эксплуатации	Количество, ед.	353,2	309,2	119,6	91,2	150	200,1	6,4
	Рост, %	76,3	-12,4	17	-24	64	33	-97

До вступления страны в Таможенный союз и вступления в силу Единых таможенных тарифов рынок новых автомобилей развивался достаточно медленно, испытывая давление со стороны автомобилей бывших в эксплуатации. Вступление страны в Таможенный союз позволило автомобильному рынку Республики Казахстан переориентироваться на продажу в основном новых автомобилей, и как следствие, ускорить модернизацию парка, увеличить производство автомобилей внутри Республики Казахстан.

Факторы, влияющие на продажи новых легковых автомобилей на рынке Республики Казахстан

На спрос автомобильной техники существенное влияние оказывают экономические, социальные факторы, а также изменения таможенного режима. Так, в 2008 году в Республике Казахстан существовали пессимистические ожидания в отношении финансового кризиса, в результате чего существенно снизилось потребление автомобилей. В 2010 году количество реализованных автомобилей было сопоставимо с реализацией в 2009 году. При этом динамика спада поменялась на рост. Статистические данные за 2010 и 2011 годы показывают стабильный рост продаж. При этом спрос смещается в сторону новых автомобилей. Еще более явно эта тенденция наблюдалась в 2012 году.

Основные события, оказавшие прямое влияние на автомобильный рынок Республики Казахстан:

1. Посткризисное восстановление экономики Республики Казахстан и как следствие повышение покупательской активности населения.

2. Установление заградительных пошлин на ввоз поддержанных автомобилей, а также другие изменения, связанные с интеграцией Республики Казахстан в Таможенном союзе.

3. Развитие производства моделей популярных марок.

4. Запрет на ввоз автомобилей с правым расположением руля.

5. Закуп государственными органами отечественных автомобилей.

Коммерческие автомобили

Парк грузовых автомобилей

По данным Министерства внутренних дел Республики Казахстан по состоянию на 1 декабря 2011 года автомобильный парк Республики Казахстан насчитывал 414 тыс. ед. грузовых автотранспортных средств. Из них 58,2 % составляли грузовые автомобили, находящиеся в индивидуальном владении.

Таблица 11-3. Наличие грузовых автомобилей в Республике Казахстан, ед.

Страна	2003 г.	2004 г.	2005 г.	2006 г.	2007 г.	2008 г.	2009 г.	2010 г.	2011 г.
Республика Казахстан	223 063	224 872	281 538	311 828	359 194	414 332	410 793	397 598	414 018

Источник: Агентство по статистике РК.

Парк автобусов

В 2011 году в Республике Казахстан автобусный парк составлял 98 441 ед. За период с 2003 по 2011 годы наблюдается стабильный рост количества автобусов в Республике Казахстан. За указанный период количество автобусов увеличилось на 60 %.

Таблица 11-4. Наличие автобусов в Республике Казахстан, ед.

Страна	2003 г.	2004 г.	2005 г.	2006 г.	2007 г.	2008 г.	2009 г.	2010 г.	2011 г.
Республика Казахстан	61 391	62 894	65 698	75 042	83 372	89 220	94 824	93 956	98 441

Источник: Агентство по статистике РК.

Импорт коммерческой техники в 2011 году

В 2011 году в Республике Казахстан импортировано коммерческой техники в количестве 25 773 ед., на общую сумму 783 622,7 тыс. долл. США. Новой коммерческой техники импортировано в количестве 19 107 ед., на общую сумму 766 474 тыс. долл. США.

Наибольшую долю в импорте новой коммерческой техники занимали Российская Федерация и Китай. Общая доля указанных стран составила 79,4 % от общего объема импорта.

Бывшей в эксплуатации коммерческой техники импортировано в количестве 6 666 ед., на общую сумму 17 148 тыс. долл. США.

Наибольшую долю в импорте бывшей в эксплуатации коммерческой техники занимают США, Германия и Российская Федерация. Общая доля указанных стран равна 94,4 % от общего объема импорта.

Диаграмма 1. Динамика импорта коммерческой техники за 2010 – 2011 годы, ед.

Источник:

2010 г. – данные по внешней и взаимной торговле со странами Таможенного союза – Комитет таможенного контроля МФ РК

2011 г.– данные по внешней и взаимной торговле со странами Таможенного союза – Комитет таможенного контроля МФ РК

С июля 2011 года – данные по взаимной торговле со странами Таможенного союза – Агентство по статистике РК.

Текущее состояние казахстанской автомобильной промышленности

Несмотря на увеличение собственного производства транспортных средств, объемы производства остаются сравнительно низкими, и импорт транспорта составляет немногим менее 80 % от общего спроса. Объем производственной мощности по выпуску транспортных средств в Республике Казахстан составляет более 80 тыс. ед. в год, автомобильные компании планируют увеличить свои объемы выпуска в соответствии с возрастающим спросом.

Существующие в Республике Казахстан автосборочные производства на данном этапе осуществляют SKD производство (крупноузловая сборка), включающее в себя сборочные операции по монтажу двигателя, трансмиссии, ходовой части, системы выпуска в кузов автомобиля, коммутации электропроводки и соединения гидросистем с последующей заправкой и диагностикой всех систем и испытания автомобиля. Исключением является производство автобусов, где производится сварка и окраска кузова автобуса.

Данный этап является начальным, базовым этапом для предприятий, осуществляющих лицензионную сборку техники мировых производителей. В настоящее время фактически все автокомпоненты, предназначенные для сборки, импортируются с головных автосборочных предприятий.

Производство основных видов продукции автомобилестроения приводится в таблице 11-5.

Таблица 11-5. Производство продукции автомобилестроения

Наименование показателя	2008	2009	2010	2011	2012
Автомобили легковые пассажирские, штук	3 271	1 245	3 176	8 195	19 256
Автомобили для перевозки десяти или более человек, штук	115	2	40	98	107
Автомобили грузовые, штук	1 013	353	501	795	1 698
Автомобили специальные и специализированные, штук	61	80	114	183	199
Прицепы и полуприцепы; контейнеры, штук	57	38	46	50	53

Таблица 11-6. Действующие автомобильные производства

Компания	Текущее состояние
	Техно- логия	Модельный ряд	Проект- ная мощность	Объем выпуска	Локализация
"АЗИЯ АВТО" Легковые автомобили Образовано в 2002 году	SKD	Количество моделей - 22 Lada 4х4. Љkoda Octavia; Rapid; Superb; Yeti; Fabia. Chevrolet; Cruze; Aveo; Orlando; Captiva; Treker; Malibu. KIA Picanto; Rio; Cerato; Sorento; Mohave; Cadenza; Sportage; Soul; Оptima; Quoris.	60 000 ед./год	2011 – 7500 ед. 2012 – 16513 ед.	По адвалорной доле 25-31 % в зависимости от модели. По компонентной базе очень низкая
"Агромаш Холдинг" Легковые автомобили Образовано в 2003 году Производство автомобилей запущено в 2010 году	SKD	Количество моделей - 7 Ssang Yong Actyon; Actyon Sports; New Actyon; Rexton; Kyron; Chairman. ZAZ Chance.	7 000 ед./год	2011 – 869 ед. 2012 – 2581 ед.	По адвалорной доле 25-31 % в зависимости от модели По компонентной базе очень низкая
"Daewoo Bus Kazakhstan" Автобусы Образовано в 2007 году	СKD	Количество моделей - 4 "Daewoo BS090"; "BS106"; "BS 106А"; "BC 212MA"	1 200 ед./год	2011 – 98 ед. 2012 – 141 ед.	25 % за счет сварки, окраски и сборки кузова, рамы и элементов кузова
"СемАЗ" Малотоннажные грузовые автомобили Образовано в 2006 году	SKD	Количество моделей - 2 "FAWCA 1041 A и К"	2 000 ед./год	2011 – 39 ед. 2012 – 74 ед.	По адвалорной доле 20 % По компонентной базе очень низкая
"КАМАЗ- Инжиниринг" Крупнотоннажные грузовые автомобили и специальная техника Образовано в 2005 году	SKD	Количество моделей и модификаций - 25 Грузовые автомобили КАМАЗ и спецтехника на шасси КАМАЗ	2000 ед./год	2011 – 795 ед. 2012 – 978 ед.	По адвалорной доле 23 % в зависимости от модели По компонентной базе очень низкая
"Hyundai Auto Trans" -Мало, -средне, крупнотоннажные грузовые автомобили, специальная техника и автобусы Образовано в 2010 году	SKD	Количество моделей - 9 Hyundai County Коммерческая техника на базе шасси Hyundai HD45, HD65, HD72, HD78, HD120, HD 170, HD 270, Hyundai Porter,	10 000 ед./год	2011 – 64 ед. 2012 – 755 ед.	По адвалорной доле 20 %, окраска кузова, сборочные операции
"СарыАрка Автопром" Легковые автомобили Малотоннажные грузовые автомобили и автобусы Образовано в 2011 году	SKD	УАЗ Патриот, Пикап. IVECO Power Daily	18 000 ед./год	2011 – 0 ед. 2012 – 59 ед.	По адвалорной доле 13,8 %- 23,7 % в зависимости от модели. По компонентной базе очень низкая
"КазБелАЗ" Крупнотоннажные карьерные самосвалы Образовано в 2010 году	SKD	KAZBELAZ грузоподъемностью 35-40 т.	35 ед./год	2011 – 2 ед.	По адвалорной доле 20 % По компонентной базе очень низкая

Базовым сценарием развития автомобильного рынка Республики Казахстан является его рост до 2020 года. К 2020 году внутренние продажи новых автомобилей составят 300 тыс. ед. в год, а продажи автомобилей бывших в эксплуатации составят 62,5 тыс. ед.

Таблица 11-7. Прогноз продаж новых автомобилей на рынке Республике Казахстан, тыс. ед.

Вид автотранспортных средств	2013	2014	2015	2016	2017	2018	2019	2020
Легковые автомобили	112,2	125,4	141,5	162,7	183,6	201,8	230,9	258,3
Коммерческий транспорт	13,6	16,4	19,4	24,5	27,9	32,5	36,7	41,4
Итого	125,8	141,8	160,9	187,2	211,5	234,5	267,6	299,7

Примечание: Коммерческий транспорт: автобусы и грузовые автомобили, которые включают специальные транспортные средства

В соответствии с нейтральным сценарием экономика Республики Казахстан будет демонстрировать темпы роста, имевшиеся до финансового кризиса.

Условия для реализации сценария:

Автомобильная промышленность включена в число стратегических отраслей, которые поддерживаются для совершенствования отраслевой структуры экономики. Правительство Республики Казахстан предоставляет субсидии на покупку новых автомобилей с утилизацией подержанных транспортных средств возрастом более 12 лет в течении переходного периода после вступления во Всемирную торговую организацию.

Увеличиваются государственные закупки автотранспортных средств, которые производятся в Республике Казахстан. Частные финансовые компании предоставляют займы по низким процентным ставкам для потребителей с высокими возможностями кредитования. Автопроизводители Республики Казахстан повышают эффективность сборки за счет инноваций, повышают производительность труда квалифицированных сотрудников и укрепляют конкурентоспособность цен за счет экономии от масштаба производства.

3.3.7. Анализ инновационно-технического развития отрасли (сектора), включая перечень критических технологий, реализуемых через целевые технологические программы

Сноска. Раздел 3 дополнен подразделом 3.3.7 в соответствии с постановлением Правительства РК от 31.12.2013 № 1469.

При реализации инновационной политики в отрасли машиностроения приоритет будет отдан решению ключевых технологических задач и развитию новых передовых научно-технологических направлений, в том числе определенных по итогам технологического прогнозирования следующих критических технологий: технологии механоактивации, производства композитных деталей, защиты материалов от механических, химических, термических воздействий, технологии 3D-принтинга, сборки узлов, производство отдельных узлов и агрегатов, комплектующих, изготовления цельнокатаных колес и центров, восстановления и испытаний газотурбинных двигателей.

3.4. Основные проблемы развития отрасли

Развитию машиностроительной отрасли Республики Казахстан препятствуют следующие проблемы:

1) высокий уровень изношенности оборудования (43-80 %), препятствующий повышению эффективности производства;

2) низкая конкурентоспособность машиностроительной продукции, узкая номенклатура и низкая доля потребления продукции казахстанского машиностроения;

3) низкое техническое состояние активной части промышленно-производственных фондов и незначительный уровень инновационной активности в отрасли;

4) неполное использование имеющихся производственных мощностей;

5) инвестиционная непривлекательность отрасли и недостаточность оборотных средств у предприятий;

6) недобросовестная ценовая политика крупных металлургических производителей по отношению к машиностроительным предприятиям;

7) дефицит квалифицированных кадров в сфере производства и управления предприятиями;

8) недостаточная развитость инфраструктуры машиностроительного комплекса: утрата значительной части инфраструктуры (научно-исследовательских институтов, конструкторских бюро, опытно-экспериментальных баз, центров испытаний и технического контроля), отсутствие организаций по стандартизации, сертификации т.д.;

9) низкий уровень кооперационных связей между машиностроительными предприятиями республики с предприятиями стран ближнего зарубежья и с ведущими мировыми производителями аналогичной продукции;

10) несовершенство нормативных правовых актов в сфере государственных закупок в части отсутствия долгосрочных контрактов;

11) отсутствие механизма технологического прогнозирования;

12) низкая доля в производстве продукции наукоемких, высокотехнологических изделий с высокой добавленной стоимостью;

13) многие предприятия продолжают выпускать продукцию в единичных размерах и мелкими партиями, что негативно отражается на экономических показателях предприятий (в цене), что является причиной импорта аналогичной по сортаменту и качеству продукции;

14) отсутствие современных систем менеджмента качества предприятий, слабый маркетинг и менеджмент управления производствами;

15) низкий уровень послепродажного сервиса машиностроительной продукций;

16) отсутствие информации о планах технического перевооружения недропользователей нефтяных и других компаний и организаций.

3.5. Анализ действующей политики государственного регулирования развития отрасли

В Законе Республики Казахстан от 4 ноября 2003 года "О государственном мониторинге собственности в отраслях экономики, имеющих стратегическое значение" машиностроение наряду с другими отраслями отнесено к отраслям экономики, имеющим стратегическое значение.

В настоящее время реализуется Комплекс мер по развитию отечественного машиностроения, утвержденный постановлением Правительства Республики Казахстан от 29 ноября 2008 года № 1115, анализ хода реализации которого показывает, что задачи, поставленные в нем в целом выполняются.

В целях оказания мер государственной поддержки в отрасли машиностроения Правительством Республики Казахстан принято постановление от 24 января 2008 года № 62 "О внесении изменений и дополнения в постановление Правительства Республики Казахстан от 15 октября 2003 года № 1054" предусматривающий снижение критериев достаточной переработки товаров с 50 % до 30 %.

Также в целях создания конкурентоспособной продукции отечественного автосборочного производства внесены дополнения в постановление Правительства Республики Казахстан от 14 апреля 2005 года № 355 "Об утверждении перечня казахстанских товаров, определенных в соответствии с таможенным законодательством Республики Казахстан, произведенных на территории, на которой действует таможенный режим "Свободный склад" и реализуемых на остальную часть таможенной территории Республики Казахстан, обороты по реализации которых освобождаются от налога на добавленную стоимость".

В результате созданных мер государственной поддержки в Казахстане созданы сборочные производства колесных и гусеничных тракторов, комбайнов, грузовых и легковых автомобилей, бытовой техники, нефтегазового оборудования и др.

Несмотря на проведенную работу в стране, пока не решены основные проблемы машиностроения: ее рост неустойчив, загруженность предприятий слаба, инновационная активность низкая, низка доля предприятий, выпускающих конечную продукцию и т.д.

3.6. Обзор позитивного зарубежного опыта по решению имеющихся проблем, который может быть адаптирован к условиям Республики Казахстан

Мировые лидеры - в основном крупные диверсифицированные компании, производящие продукцию в различных сегментах (Busher, Caterpillar), однако в ряде случаев успешными могут стать специализированные компании (Joy Global Inc.). За счет высокой производительности труда (около 250-450 тыс. долл. США на человека), эффективных систем управления и использования эффекта масштаба, компаниям удается сохранять высокую маржинальность (10-15 %, по сегменту железнодорожного машиностроения - 4 %). Все компании-мировые лидеры являются вертикально интегрированными: они контролируют все звенья цепочки создания ценности от разработки до продаж через развитые дилерские сети. Часть производства (не ключевые либо специфические элементы) обычно передается на аутсорсинг. Все крупнейшие мировые компании в своей деятельности уделяют высокое внимание развитию сервисных сетей, послепродажного обслуживания, а также в ряде случаев финансовых продуктов для своих клиентов.

1. Повышение инновационной активности и стимулирование научно-исследовательских и опытно-конструкторских разработок (далее - НИОКР).

Одной из важнейших задач, стоящих перед государством при развитии машиностроения, является повышение инновационной активности бизнеса. Данная отрасль является одной из самых наукоемких. Все развитые страны и в особенности страны-лидеры в машиностроении, тратят ежегодно значительные суммы из бюджета на поддержание и стимулирование НИОКР. Каждый доллар государственного финансирования по различным оценкам обеспечивает от 0,35 до 1,74 долларов США привлеченных дополнительных частных инвестиций в НИОКР.

В мировой практике существуют различные механизмы поддержки НИОКР налоговыми методами, из которых можно выделить 3 основных:

уменьшение налогооблагаемой базы на величину расходов, пропорциональных НИОКР;

предоставление налоговой скидки - уменьшение налогов к уплате на долю от расходов на НИОКР;

временное освобождение или уменьшение налогов.

Развитые европейские страны уделяют внимание поддержке научных исследований и их последующей коммерциализации, и поддерживают проведение НИОКР крупными промышленными предприятиями. Так, французским правительством был проведен конкурс проектов по организации высокотехнологичных фирм (бюджет около 100 млн. французских франков), для реализации было отобрано 244 проекта, 23 % из которых - проекты в области машиностроения. В 2006 году правительство Франции выделило 140 млн. евро на финансирование французской части вклада в разработку российского регионального самолета RRJ.

2. Развитие малого и среднего бизнеса.

В развитых странах-лидерах машиностроения значительная часть добавленной стоимости и выпуска отрасли формируется предприятиями, относящимися к малому и среднему бизнесу (далее - МСБ) (более 30 % добавленной стоимости машиностроения по Европейскому союзу, в Великобритании - 41 %, в Португалии - 49 %, в Норвегии - 46 %). В Германии и Австрии малые и средние предприятия также вносят значительный вклад в конкурентоспособность машиностроительной продукции. Так, типичной машиностроительной компанией Германии является компания со штатом около 150 человек и оборотом 25 млн. евро. В Австрии около 800 компаний в секторе относятся к малому и среднему бизнесу, имея штат в среднем 90 сотрудников, компании обычно специализируются на узких рынках и специальной продукции (например, машины для работы в горах). В Китае развитие машиностроения также во многом обеспечивается малым и средним бизнесом. Например, в 2007 году около 47 % экспорта составила продукция машиностроения, при этом в целом в объеме экспорта доля малого и среднего бизнеса была свыше 65 %.

Анализ развития МСБ в развитых странах позволяет определить сегменты машиностроения, наиболее привлекательные для развития МСБ. Как показывает проведенный анализ машиностроения Германии, наибольшие возможности для развития МСБ имеются в сегменте станкостроения и производства сельскохозяйственной техники, а наименьшие - в производстве бытовых приборов и офисной техники.

Одна из причин успешного развития малых и средних предприятий состоит в том, что крупное производство не противопоставляется МСБ. В развитых странах культивируется принцип кооперирования крупных, малых и средних предприятий, причем они взаимодополняют друг друга, особенно в сфере специализации отдельных производств и в инновационных разработках.

3. Государственная поддержка экспорта.

В промышленно развитых странах механизм государственного стимулирования экспорта характеризуется многосторонностью и активным участием государства. Государственные расходы покрываются за счет повышения прибыли от внешней торговли, роста производства и занятости, увеличения поступлений от налогов и других источников.

Одним из наиболее эффективных средств, стимулирующих экспорт как в промышленно развитых, так и в развивающихся странах, является льготное финансирование экспортных операций и создание экспортных агентств.

В США, которые является крупнейшим мировым экспортером (объем экспорта товаров и услуг в 2007 году составил 1,6 трлн. долларов США), ключевую роль в обеспечении интересов экспортеров играет Координационный комитет по содействию торговле. Этот комитет является единым органом, который координирует усилия 19 агентств по развитию экспорта с территории США.

Величина государственных расходов по развитию экспорта находится на уровне 0,1 - 0,8 долларов США на каждые 10 000 долларов США экспорта (за исключением экспортного финансирования и поддержки сельского хозяйства). При этом наибольший уровень поддержки оказывают правительства Испании, Великобритании и Италии - 0,7 - 0,83 долларов США, наименьший - Германии, США и Японии - 0,11 - 0,3 доллара США на каждые 10 000 долларов США экспорта.

Ключевыми задачами экспортных агентств является информационная и консультационная поддержка локальных компаний. Как правило:

проведение маркетинговых исследований на приоритетных рынках;

создание единой базы и предоставление предприятиям МСБ информации об экспортных возможностях;

предоставление информации об экспортных и импортных процедурах;

представление интересов локальных производителей на внешних рынках и др.

Другой широко распространенной и, можно сказать, агрессивной формой стимулирования экспорта в международной торговой практике является его непосредственное субсидирование. Субсидирование экспорта позволяет экспортеру в значительной степени уменьшить цены на товары, а во многих случаях даже сделать ее меньше себестоимости. В целом использование субсидий (за исключением сельскохозяйственной продукции) регламентируется в условной форме нормами Соглашения о субсидиях и компенсационных пошлинах, заключенного в рамках Всемирной торговой организации.

Во многих странах (Великобритания, Япония, Франция, Германия) государственные органы оказывают организационную и информационную помощь экспортной деятельности национальных предприятий. Это организация торговых выставок и ярмарок, направление торговых миссий за границу, обеспечение фирм торгово-экономической информацией.

3.7. Оценка воздействия на окружающую среду

Из большого объема промышленных выбросов, попадающих в окружающую среду, на машиностроение приходится лишь незначительная его часть - 1-2 %. В этот объем входят и выбросы предприятий военно-ориентированных отраслей, оборонной промышленности, являющейся значительной составной частью машиностроительного комплекса.

В Республике Казахстан проводится комплекс природоохранных мер, рассчитанный до 2016 года. Для снижения выбросов вредных веществ были запланированы и выполнены основные природоохранные мероприятия.

На предприятиях проводятся капитальные ремонты газоочистных котлов с целью сокращения выбросов загрязняющих веществ в атмосферу, газоочистка печей, с целью сокращения выбросов в атмосферу кремнийсодержащей пыли. Снижение выбросов проводится за счет использования брикетов и обожженных окатышей. Проводится обустройство санитарно-защитной зоны: планировка участков, посадка деревьев и кустарников с целью снижения пылевой нагрузки на зону.

Проводятся мероприятия по понижению грунтовых вод на промплощадках заводов и капитальные ремонты водоводов различного назначения с целью сокращения потерь воды и исключения загрязнения подземных вод и почв и мероприятия по охране подземных вод с ведением мониторинга за их состоянием.

На большинстве предприятий разработана и внедрена система экологического менеджмента по охране окружающей среды в соответствии с требованиями международного стандарта ИСО 14001. Данная система предполагает постоянный анализ воздействия на окружающую среду, что позволяет направлять усилия на наиболее значимые проблемы.

Определенная работа проводится в рамках снижения потерь энергоресурсов. На ряде предприятий осуществлена реконструкция и модернизация производства, заменено оборудование. На крупных предприятиях ежегодно пересматриваются удельные нормы расхода энергоресурсов в сторону уменьшения.

Предварительный анализ показал, что в основном снижение энергоемкости идет по пути экономии затрат электроэнергии, а повышение производительности труда за счет модернизации оборудования.

Помимо используемых подходов, необходимо проводить активную работу по созданию наукоемких производств, что позволит увеличить валовой внутренний продукт без значительного роста потребления энергетических и материальных ресурсов.

В настоящее время машиностроительными предприятиями проводится работа по привлечению инвестиций и реализации проектов, направленных на применение новых технологий, обеспечение экологической безопасности и устойчивого развития отрасли путем сокращения выбросов парниковых газов, энерго- и ресурсосбережения, рекультивации земель и лесопосадок.

4. Цель, задачи, целевые индикаторы и показатели результатов реализации Программы

Сноска. Раздел 4 с изменением, внесенным постановлением Правительства РК от 31.12.2013 № 1469.

Цель Программы

Основной целью Программы по развитию машиностроения в Республике Казахстан на 2010-2014 годы является максимальное удовлетворение потребностей внутреннего рынка и расширение экспорта за счет увеличения производства конечной продукции с высокой добавленной стоимостью.

Основные задачи Программы

1. Стимулирование технологической модернизации и создание новых производств.

2. Эффективное использование возможностей внутреннего рынка.

3. Поддержка и развитие экспорта машиностроительной продукции.

4. Обеспечение развития машиностроительной отрасли необходимыми кадрами.

Целевые индикаторы

1. Увеличение валовой добавленной стоимости в машиностроении на 70 % в реальном выражении к уровню 2008 года.

2. Увеличение производительности труда в отрасли машиностроения в 2,3 раза в реальном выражении к уровню 2008 года.

3. Обеспечение прироста доли отечественного производства машиностроения в общем объеме ресурсов отрасли в 1,5 раза к уровню 2008 года.

Ожидаемые показатели результатов от реализации Программы приводятся в таблице 12.

Таблица 12. Ожидаемые показатели результатов от реализации Программы

№	Основные показатели	Ед. изм.	Ожидаемые результаты
1	Транспортное машиностроение, в том числе		2010	2011	2012	2013	2014
	уровень локализации производства легковых автомобилей и комплектующих	%	-	5	10	20	30
	производство специализированной платформы	ед.	-	70	100	150	200
	производство вагона-хоппера	ед.	-	-	200	400	600
2	Сельскохозяйственное машиностроение, в том числе
	производство комбайнов	ед.	-	258	565	590	650
	производство тракторов*	ед.	1000	1000	1000	1000	1000

Примечание: * ежегодное планируемое производство

5. Этапы реализации Программы

Сноска. Раздел 5 в редакции постановления Правительства РК от 31.12.2013 № 1469.

Выполнение Программы будет осуществляться посредством Плана мероприятий по ее реализации.

Первый этап (2010 – 2011 годы) – проведение технологического аудита машиностроительных предприятий, создание отраслевых конструкторских бюро и укрепление инфраструктуры отрасли.

Цели и результаты первого этапа:

увеличение валовой добавленной стоимости на 10 % к 2012 году (таблица 13);

прирост объема производства машиностроительной продукции на 10 % к 2012 году (таблица 13);

увеличение производительности труда в отрасли на 64 % к 2012 году (таблица 13).

Второй этап (2012 – 2014 годы) – реализация потенциала машиностроительных предприятий, интенсивный рост. На этом этапе происходят распространение полученных на первом этапе позитивных результатов, системное укрепление существующих и создание новых инфраструктур для поддержки отрасли, системное укрепление отрасли, освоение новых видов продукции для нефтегазового, горно-металлургического, сельскохозяйственного, электротехнического и железнодорожного машиностроения.

Цели и результаты второго этапа:

увеличение валовой добавленной стоимости на 70 % (таблица 13);

прирост доли отечественного производства машиностроения в общем объеме ресурсов отрасли в 1,5 раза к уровню 2008 года % (таблица 13);

увеличение производительности труда в отрасли в 2,3 раза (таблица 13).

Таблица 13. Этапы реализации Программы

№	Основные показатели	2008	2009	Ожидаемые результаты
				2010	2011	2012	2013	2014
1	Увеличение валовой добавленной стоимости к уровню 2008 года, %	100	83,6	111,2	131,1	151,7	162,1	170
2	Увеличение производительности труда, к уровню 2008 года, %	100	94,1	137,3	168,9	212,5	222,1	231
3	Доля отечественного производства машиностроения в общем объеме ресурсов отрасли к уровню 2008 года, %	8,1	7,2	8,9	11,5	11,7	11,9	12,1

Для достижения показателей результатов необходимо выполнение следующих основных мероприятий по развитию отрасли:

1. Модернизация действующих предприятий с целью создания гибких производств по расширению выпускаемого ассортимента и освоение новых видов машиностроительной продукции.

Модернизация действующих предприятий и реструктуризация существующих предприятий будет осуществляться по результатам проведения технологического аудита машиностроительных предприятий, путем предоставления инновационных грантов на покупку/внедрение перспективных технологий, внедрения управленческих технологий, обеспечивающих оптимизацию производственных процессов.

К 2014 году будут модернизированы производственные мощности АО "Усть-Каменогорский арматурный завод", город Усть-Каменогорск.

Также будут модернизированы торгово-сервисные центры по обслуживанию сельскохозяйственной техники АО "АгромашХолдинг", город Костанай.

2. Организация крупных сборочных производств с увеличением уровня локализации через освоение производства деталей и комплектующих.

В рамках инвестиционных проектов, вошедших в Карту индустриализации Казахстана на 2010 – 2014 годы, предусматривается реализация проектов по организации крупных сборочных производств с увеличением уровня локализации через освоение производства деталей и комплектующих, такие как: "Производство пассажирских вагонов", "Организация производства электровозов", "Строительство автозавода полного цикла и технопарка по производству автокомпонентов в городе Усть-Каменогорск". Основные инвестиционные проекты в отрасли приведены в приложении 2 к настоящей Программе.

3. Создание новых современных предприятий по производству машиностроительной продукции с высокой добавленной стоимостью и развитию сервисных услуг (инжиниринга).

В транспортном машиностроении к 2015 году будет организовано сборочное производство легковых автомобилей и комплектующих с доведением уровня локализации до 30 %.

В рамках инвестиционных проектов, вошедших в Карту индустриализации Казахстана на 2010 – 2014 годы, планируется реализация инвестиционного проекта в городе Усть-Каменогорске на базе АО "АЗИЯ АВТО", где будет организовано производство комплектующих, в том числе: изделий из пластика (бампера, панели), резинотехнические изделия, выхлопные системы, топливные баки. Объем инвестиций на реализацию данного проекта составит 74 млрд. тенге.

В железнодорожном машиностроении будет увеличено производство локомотивов, грузовых вагонов. Будет освоено производство специализированной платформы с последующим увеличением мощности до 200 единиц в год, вагона-хоппера до 600 единиц в год. Будет организовано производство стального литья для нужд железнодорожного машиностроения.

ТОО "Казахстанская вагоностроительная компания", город Экибастуз по производству грузовых вагонов, мощностью 2500 единиц в год. Объем инвестиций составит 7,6 млрд. тенге.

ТОО "Электровоз құрастыру зауыты", город Астана, по сборочному производству электровозов, мощностью 50 единиц в год. Объем инвестиций составит более 9,9 млрд. тенге.

Кроме того, в городе Астане АО "Локомотив құрастыру зауыты" будет увеличено производство локомотивов.

В городе Петропавловске на базе АО "ЗИКСТО" будет освоено производство специализированной платформы мощностью до 200 единиц в год, вагона-хоппера до 600 единиц в год.

В городе Усть-Каменогорске на базе АО "Востокмашзавод" будет организовано производство крупногабаритного литья, в том числе: рамы боковой, балки надрессорной для нужд железнодорожного машиностроения.

Будет увеличено местное содержание в сборочном производстве вертолетов.

К 2015 году будет проработан вопрос организации центра по сборке и техническому обслуживанию беспилотных летательных аппаратов (БПЛА) двойного назначения.

В сельскохозяйственном машиностроении к 2015 году будет увеличен выпуск продукции в 2 раза.

В городе Костанай на базе АО "АгромашХолдинг" будет увеличено производство комбайнов "Essil" до 650 единиц в год.

В городе Семей на базе ТОО "СемАз" будет организовано производство тракторов "Беларусь" мощностью 1 тыс. единиц в год. Объем инвестиций составит 1,36 млрд. тенге.

В целях обслуживания сельскохозяйственной техники будет создана сеть из девяти торгово-сервисных центров в крупных областях страны, а именно: два в Северо-Казахстанской области, одно в Восточно-Казахстанской области, три в Акмолинской области, по одному в Костанайской, Западно-Казахстанской и Алматинской областях.

В нефтегазовом машиностроении к 2015 году будет увеличено производство трубопроводной арматуры, жидкостных насосов и бурильных машин.

В городе Алматы на базах АО "Алматинский завод тяжелого машиностроения", АО "Совместное предприятие "Белкамит", АО "Имсталькон"; в городе Усть-Каменогорске на базах АО "Усть-Каменогорский арматурный завод", АО "Востокмашзавод", ТОО "Машзавод"; в городе Петропавловске на базах АО "Петропавловский завод тяжелого машиностроения", АО "Мунаймаш", АО "Казнефтегазмаш"; в городе Актобе на базе АО "Актюбинский завод нефтяного оборудования" будет развиваться производство трубопроводной арматуры, жидкостных насосов и мобильно-буровых установок.

В городе Атырау на базе ТОО "Сервисный центр "КазТурбоРемонт" будет организован ремонт и сервисное обслуживание газотурбинных установок и оборудования, в том числе 18 капитальных и 12 текущих ремонтов. Данный проект будет введен путем реализации лицензионного соглашения между компаниями ТОО "КазТурбоРемонт" и германской компанией "Siemens".

В горно-металлургическом машиностроении к 2015 году будет увеличено производство оборудования для горнодобывающей промышленности за счет развития производства машиностроительных предприятий, таких как АО "Алматинский завод тяжелого машиностроения", ТОО "Целингормаш" (город Степногорск) и предприятиями Карагандинского машиностроительного консорциума.

В электротехническом машиностроении к 2015 году будет увеличено производство аккумуляторов, трансформаторов и изолированных проводов, освоено производство трансформаторов класса напряжения 110 – 220 кВ.

В городе Талдыкорган на ТОО "Кайнар АКБ" будет увеличен производство свинцовых аккумуляторов, мощностью 600 тысяч штук. Объем инвестиций в данное производство составит 570 млн. тенге.

В городе Кентау на АО "КазТрансформатор" будет увеличено производство трансформаторов с 2 млн. кВА в 2010 году до 4 млн. кВА в 2014 году, а также освоено производство трансформаторов напряжением 220 киловольт и выше, мощностью до 1 млн. кВА.

В городе Павлодар на базе АО "Казэнергокабель" и в городе Сарань на базе ТОО "Казцентрэлектропровод", ТОО "EAST INDUSTRY COMPANY ltd" будет увеличено производство изолированных проводов мощностью 33 600 километров в год. Объем инвестиций составит 753 млн. тенге.

В автомобилестроении в целях создания конкурентоспособных преимуществ будет проработан вопрос формирования экосистемы автомобильной промышленности.

Основу создаваемой автомобильной промышленности в Республике Казахстан составляют действующие предприятия, имеющие соглашения о промышленной сборке.

Для содействия инновациям, обеспечения связи и повышения эффективности производства необходимо создание автомобильного кластера на базе существующих автосборочных предприятий, производителей и поставщиков автокомпонентов.

Должны быть созданы условия для прямых инвестиций иностранных автопроизводителей. При этом необходимо ориентироваться на создание совместных предприятий казахстанских и зарубежных автопроизводителей.

Для вновь создаваемых производств будут выработаны условия, согласованные со странами-партнерами по Таможенному союзу.

Автомобилестроительные компании страны будут развиваться в соответствии с собственными маркетинговыми стратегиями по продвижению продуктов на внутреннем и внешних рынках.

Для обеспечения необходимой концентрации средств и эффективности инвестиций в долгосрочной перспективе предприятиям необходимо определить стратегические модели легковых автомобилей, SUV, автобусов, легких грузовых автомобилей и тяжелой техники, производство которых в дальнейшем будет осуществляться с высоким уровнем локализации.

Производство автокомпонентов может быть развито посредством создания вертикально интегрированной системы независимых поставщиков автокомпонентов. Как качественные, так и количественные показатели производства автокомпонентов должны изменяться в зависимости от динамики роста сборочных производств, в целях достижения реальной добавленной стоимости в автомобильной промышленности.

Будут проработаны вопросы по предоставлению государственной поддержки производству автокомпонентов, в том числе через предоставление земельных участков, обеспеченных инфраструктурой, а также по исключению двойного налогообложения по налогу на добавленную стоимость при осуществлении операции обмена старых автомобилей на новые (траде-ин).

Будет проработан вопрос по созданию собственной базы для проведения сертификационных и испытательных работ автомобилей в соответствии с международными нормами и правилами, что позволит: поднять уровень качества выпускаемых автомобилей до мирового уровня, избежать зависимости от зарубежных сертификационных и испытательных центров, повысить качество работ по техническому регулированию.

Будет проработан вопрос создания системы утилизации автомобилей, которая должна включать в себя организационные процессы сбора, хранения и утилизации автомобилей.

Будут проработаны вопросы:

возможности возмещения части вознаграждения по кредитам на приобретение новых легковых автомобилей отечественного производства, уплачиваемых заемщиками по Договорам банковского займа.

возможности субсидирования лизинговых сделок на приобретение новой отечественной автомобильной техники, уплачиваемых заемщиками/лизингополучателями в качестве вознаграждения по Договорам банковского займа и Договорам финансового лизинга.

Для обновления автобусного парка будет проработан вопрос возможности субсидирования лизинговых сделок на приобретение новых отечественных автобусов и ограничения срока эксплуатации автобусов для перевозки пассажиров на городских маршрутах до 12 лет, а на междугородних до 15 лет, с установлением обязательства приобретения отечественных автобусов.

В целях ограничения недобросовестной ценовой конкуренции со стороны иностранных производителей, будут проводиться соответствующими государственными органами антидемпинговые расследования.

Реализация инвестиционных проектов

В рамках Карты индустриализации Казахстана на 2010 – 2014 годы будут реализованы инвестиционные проекты:

1) локомотивосборочный завод, город Астана – 100 локомотивов в год и производство деталей и комплектующих на территории СЭЗ города Астаны;

2) сборочное производство автомобилей, Восточно-Казахстанская область – 120 000 автомобилей в год и технопарк по производству деталей и комплектующих.

Основные инвестиционные проекты в отрасли, предлагаемые к реализации, отражены в приложении 2 к настоящей Программе.

В оборонной промышленности к 2015 году будут реализованы программные меры, направленные на решение существующих проблем и создание реального потенциала для значительного увеличения доли местного содержания в государственном оборонном заказе республики.

Основные направления развития предприятий оборонно-промышленного комплекса Казахстана будут определяться наиболее перспективными потребностями в товарах военного назначения военной организации государства.

Государственными органами и оборонными предприятиями будут предприняты эффективные, согласованные меры по увеличению экспорта казахстанской продукции военного назначения.

Будет активизировано взаимодействие государства и оборонного комплекса, направленное на увеличение количества и качества НИОКР в сфере оборонного производства.

Меры по развитию оборонной промышленности будут приняты уполномоченным государственным органом, осуществляющим государственную политику в сфере оборонной промышленности.

Секторальные и проектные меры государственной поддержки

Обеспечение инженерной инфраструктурой

Будут проработаны вопросы обеспечения необходимым земельным участком и инженерной инфраструктурой строительства автозавода и технопарка по производству автокомпонентов в Восточно-Казахстанской области.

Будут проработаны вопросы организации инфраструктуры для развития судостроения в Каспийском регионе.

Обеспечение квалифицированными кадровыми ресурсами

Система образования обеспечивает текущие потребности приоритетней подотрасли необходимым количеством кадров. Однако для удовлетворения перспективных потребностей необходимо учесть данные о кадровых потребностях для реализации новых проектов в приоритетных подотраслях.

Таким образом, система образования должна обеспечить квалифицированными кадрами приоритетные подотрасли не только для сегодняшнего, но и будущего развития отрасли в целом.

Потребности интенсивного развития отрасли при открытии новых крупных предприятий потребуют дополнительного количества квалифицированных кадров.

Потребность в кадрах по специальностям для машиностроительной отрасли обеспечивается за счет подготовки кадров в ВУЗах и учебных заведениях ТиПО Казахстана.

В рамках выделенных средств из Республиканского бюджета по программе 005 "Строительство и реконструкция объектов образования и науки" Министерства образования и науки Республики Казахстан в городе Усть-Каменогорске в 2010 году будет начато строительство Межрегионального центра по подготовке и переподготовке кадров для машиностроительной отрасли на 700 ученических мест в городе Усть-Каменогорске.

В 2012 году будет введен в эксплуатацию "Центр технологий на транспорте" акционерного общества "Национальная компания "Қазақстан темір жолы" с возможностью обучения до 15 000 человек в год.

Будет внедрена система прохождения производственной практики на производственных предприятиях сроком на 3 месяца с закреплением индивидуальных руководителей на местах.

Повышение квалификации управленческих кадров на передовых машиностроительных предприятиях развитых стран будет обеспечено за счет собственных средств предприятий.

Так например, управленческие кадры АО "Агромаш Холдинг" будут повышать свою квалификацию в компании "Ssang Yong" (Южная Корея), АО "АЗИЯ АВТО" на заводах концерна "Volkswagen" (Германия),

АО "Daewoo Bus Казахстан" в компании "DaewooBusGlobalCorporation" (Южная Корея), ТОО "Электровоз құрастыру зауыты" в компании "General Electric" (США) и т.д.

Кадровая потребность крупных инвестиционных проектов по отрасли машиностроение приведена в приложении 1 к настоящей Программе.

Внедрение технических регламентов

В целях повышения качества экспортируемой продукции до уровня мировых аналогов, повышения привлекательности отечественной продукции за рубежом предполагается внедрение технологических регламентов, разработка и внедрение государственных стандартов в соответствии с международными требованиями.

В период с 2010 по 2014 годы в рамках бюджетной программы 013 "Услуги в сфере технического регулирования и метрологии" будут разработаны и внедрены 14 технических регламентов по требованиям к безопасности: автотранспортных средств; пожарной техники для защиты объектов; вентиляционных систем, низковольтного оборудования; сельскохозяйственных и лесозаготовительных тракторов, прицепов и машин; нефтегазопромыслового, бурового, геологоразведочного и геофизического оборудования; стационарных компрессорных холодильных установок; оборудования для переработки сельскохозяйственного сырья и продукции растениеводства; оборудования для переработки сельскохозяйственного сырья и продукция животноводства; водогрейных и паровых котлов; шахтных подъемных установок, подъемно-транспортных средств; оборудования, работающего под давлением; лифтов, а также 169 стандартов.

В рамках Программы по техническому регулированию и созданию инфраструктуры качества будут модернизированы государственные эталоны геометрических величин и физико-химических измерений для метрологического обеспечения производства и контроля безопасности и качества продукции машиностроения.

Технические регламенты и стандарты, а также меры ответственности за их неисполнение будут направлены промышленным предприятиям, производящим и потребляющим продукцию машиностроения, специализированным центрам и лабораториям для использования в своей деятельности. Данные документы будут размещены на сайте Министерства индустрии и новых технологий Республики Казахстан.

Соответствующими государственными органами Республики Казахстан будет проводиться активная политика по поддержке интересов отечественных производителей при разработке технических регламентов в рамках Таможенного союза.

Развитие инноваций и содействие технологической модернизации

В целях развития инноваций и содействия технологической модернизации в рамках Программы развития науки, инноваций и содействия технологической модернизации будут созданы 5 конструкторских бюро для обслуживания потребностей предприятий по сегментам: сельскохозяйственное, горно-металлургическое, транспортное и нефтегазовое машиностроение и приборостроение.

Для обновления основных фондов и технологического перевооружения предприятий машиностроения будет организован лизинг оборудования на льготных условиях.

Ежегодно будут выделяться средства для субсидирования ставок по кредитам на замену оборудования, льготного кредитования через АО "Банк Развития Казахстана", АО "Фонд развития предпринимательства "ДАМУ" и предоставления в лизинг оборудования на льготных условиях.

Уменьшение налогооблагаемого дохода на 50 % от фактически ранее понесенных расходов на выполнение работ, признанных по заключению уполномоченного органа Республики Казахстан в области науки научно-исследовательскими, научно-техническими и (или) опытно-конструкторскими, будет стимулировать развитие НИОКР.

Создание привлекательных условий для прямых инвестиций

Поддержка развития отрасли будет осуществляться путем мониторинга исполнения постановления Правительства Республики Казахстан от 29 декабря 2007 года № 1353 "Об определении мер государственной поддержки категорий отечественных потенциальных поставщиков" для приоритетного закупа товаров, работ и услуг предприятий отрасли недропользователями, национальными компаниями и государственными органами.

Внутренний спрос на сельскохозяйственную технику будет обеспечен за счет приобретения в лизинг техники отечественного производства на льготных условиях на базе акционерного общества "КазАгроФинанс".

Внутренний спрос на отечественную машиностроительную продукцию будет обеспечен через проработку механизма возмещения части вознаграждения по кредитам на приобретение продукции отечественного машиностроения, а также путем проработки вопроса внедрения инструментов лизингового финансирования через институты развития на приобретение новой отечественной автомобильной техники.

На продукцию автомобильного машиностроения будут проработаны вопросы закупа автомобильной техники для государственных органов исполнительной власти, их территориальных органов и подведомственных учреждений путем мониторинга исполнения постановления Правительства Республики Казахстан от 29 декабря 2007 года № 1353 "Об определении мер государственной поддержки категорий отечественных потенциальных поставщиков".

В целях поддержки прямых инвестиций на территории СЭЗ "Астана – новый город" будет размещено производство продукции специального и двойного назначения.

Торговая политика

Продвижение казахстанской машиностроительной продукции на рынки Узбекистана, Кыргызстана, Таджикистана, Туркменистана, Афганистана.

Предоставление финансовых стимулов для продвижения экспорта казахстанской машиностроительной продукции.

6. Необходимые ресурсы

Финансирование Программы осуществляется за счет средств институтов развития, собственных средств предприятий, отечественных и зарубежных инвестиций и в пределах средств предусматриваемых в республиканском бюджете.

Необходимый объем финансирования за счет Республиканского бюджета на 2010-2014 годы составит 2 430,182 млн. тенге:

100 млн. тенге на стимулирование технологической модернизации и создание новых производств;

2 330,182 млн. тенге на строительство учебных заведений для обеспечения отрасли квалифицированными кадрами.

В том числе:

в 2010 году - 439,173 млн. тенге;

в 2011 году - 1 991,009 млн. тенге;

в 2012 году - не предполагается;

в 2013-2014 годах - будет предусматриваться при утверждении Республиканского бюджета на 2013-2015 годы.

Реализация инвестиционных проектов в основном предполагается за счет собственных средств предприятий и заемных средств, всего на сумму - 425 242,15 млн. тенге.

В том числе:

в 2010 году - 22 673,4 млн. тенге;

в 2011 году - 263 830 млн. тенге;

в 2012 году - 54 380 млн. тенге;

в 2013 году - 9 261 млн. тенге;

в 2014 году - 75 097,75 млн. тенге.

7. План мероприятий по реализации Программы по развитию машиностроения в Республике Казахстан на 2010 – 2014 годы

Сноска. Раздел 7 в редакции постановления Правительства РК от 31.12.2013 № 1469.

№	Мероприятия	Форма завершения	Ответственные исполнители	Срок исполнения	Предполагаемые расходы, млн. тг						Источники финансирования	№ бюджетной программы (если есть)
					2010	2011	2012	2013	2014	всего
1. Обеспечение квалифицированными кадровыми ресурсами
1	Строительство межрегионального центра по подготовке и переподготовке кадров для машиностроительной отрасли на 700 ученических мест в городе Усть-Каменогорске	Сдача в эксплуатацию	МОН, акимат ВКО	2012-2014	в пределах предусмотренных средств из республиканского бюджета							№ 005 "Строительство и реконструкция объектов образования и науки"
2	Повышение квалификации управленческих кадров на передовых машиностроительных предприятиях развитых стран	Сертификат о повышении квалификации	МИНТ	февраль, июль ежегодно	-	-	-	-	-	-	Собственные средства предприятий
2. Техническое регулирование
3	Внедрение 14 технических регламентов по требованиям к безопасности: автотранспортных средств; пожарной техники для защиты объектов; вентиляционных систем, низковольтного оборудования; сельскохозяйственных и лесозаготовительных тракторов, прицепов и машин, нефтегазопромыслового; бурового, геологоразведочного и геофизического оборудования; стационарных компрессорных холодильных установок; оборудования для переработки сельскохозяйственного сырья и продукции растениеводства; оборудования для переработки сельскохозяйственного сырья и продукции животноводства; водогрейных и паровых котлов; к шахтным подъемным установкам, подъемно-транспортных средств; оборудования, работающего под давлением; лифтов	Информация в МЭБП	МИНТ	IV квартал 2012 года	-	-	-	-	-	-	Не требуется
	Разработка и внедрение 169 стандартов	Информация в МЭБП	МИНТ	IV квартал 2014 года	-	-	-	-	-	-	Не требуется
5	Модернизация государственных эталонов геометрических величин и физико-химических измерений для метрологического обеспечения производства и контроля безопасности и качества продукции машиностроения	Информация в МЭБП	МИНТ	IV квартал 2014 года	-	-	-	-	-	-	Не требуется
6	Проработка вопроса по созданию собственной базы для проведения сертификационных и испытательных работ автомобилей	Информация в МЭБП	МИНТ	IV квартал 2014 года	-	-	-	-	-	-	Не требуется
3. Развитие инноваций и содействие технологической модернизации
7	Создание 5 конструкторских бюро для обслуживания потребностей предприятий по сегментам - сельскохозяйственное, электротехническое, горнорудное, транспортное и нефтегазовое машиностроение	Сдача в эксплуатацию	МИНТ	февраль 2011-2014 годы	-	-	-	-	-	-	Не требуется
4. Создание привлекательных условий для прямых инвестиций
8	Проработка вопроса по приоритетному закупу автомобильной техники для центральных и местных исполнительных органов, областей и городов республиканского значения	Информация в МЭБП	МИНТ	февраль, июль ежегодно	-	-	-	-	-	-	Не требуется
9	Проработка вопроса по приоритетному закупу товаров, работ и услуг предприятий отрасли недропользователями, национальными компаниями и государственными органами	Предложение в МЭБП	МИНТ, АО "ФНБ "Самрук- Казына" (по согласованию)	февраль, июль ежегодно	-	-	-	-	-	-	Не требуется
10	Проработка вопроса по внедрению субсидирования части вознаграждения по кредитам на приобретение новых легковых автомобилей отечественного производства	Предложение в Правительство РК	МИНТ МЭБП МФ	III квартал 2014 года	-	-	-	-	-		Не требуется
11	Проработка вопроса по внедрению субсидирования лизинговых сделок на приобретение новой отечественной автомобильной техники	Предложение в Правительство РК	МИНТ МЭБП МФ	III квартал 2014 года	-	-	-	-	-		Не требуется
5. Торговая политика
12	Продвижение экспорта машиностроительной продукции	Отчет в МИНТ	АО "KAZ NEX INVE ST" (по согласованию)	февраль, июль ежегодно	-	-	-	-	-	-	Не требуется
13	Проработать вопрос по ограничению недобросовестной ценовой конкуренции со стороны иностранных производителей	Информация в Правительство РК	МЭБП МИНТ	II квартал 2014 года	-	-	-	-	-	-	Не требуется
14	Проработать вопрос по исключению двойного налогообложению по НДС при осуществлении операции обмена старых автомобилей на новые (траде-ин)	Информация в Правительство РК	МЭБП	IV квартал 2014 года	-	-	-	-	-	-	Не требуется
6. Реализация инвестиционных проектов
15	Реализация инвестиционных проектов в отрасли машиностроения	Информация в МЭБП	МИНТ акиматы областей, городов Астаны и Алматы	февраль, ежегодно	22773,4	263830	54380	9261	75097,75	425342,15	100 – РБ (2010 год), остальные- собственные и заемные средства
7. Утилизация старых автомобилей
16	Проработать вопрос создания системы утилизации автомобилей	Информация в Правительство РК	МИНТ МОСВР	IV квартал 2014 года	-	-	-	-	-	-	Не требуется

Примечание: расшифровка аббревиатур:

РК	–	Республика Казахстан
МИНТ	–	Министерство индустрии и новых технологий Республики Казахстан
МЭБП	–	Министерство экономического и бюджетного планирования Республики Казахстан
МОН	–	Министерство образования и науки Республики Казахстан
МОСВР	–	Министерство окружающей среды и водных ресурсов Республики Казахстан
МФ	–	Министерство финансов Республики Казахстан
КТРМ	–	Комитет технического регулирования и метрологии
АО "ФНБ "Самрук-Казына"	–	акционерное общество "Фонд национального благосостояния "Самрук-Казына"
АО "KAZNEX INVEST"	–	акционерное общество "Национальное агентство по экспорту и инвестициям "KAZNEX INVEST"
Акимат ВКО	–	акимат Восточно-Казахстанской области

Приложение 1 к Программе по развитию машиностроения в Республике Казахстан на 2010-2014 годы

Сведения о прогнозной потребности в трудовых
ресурсах для реализации инвестиционных проектов
отрасли машиностроения на 2010-2014 годы

Общее количество рабочих мест: 12381 в период строительства: 4053

в период эксплуатации: 8328

Из них потребность: 6299 в период строительства: 229

в период эксплуатации: 6070

В том числе в профессионально-квалификационном разрезе:

№	Наименование проекта, региона	Наименование профессии (специальности)	Уровень квалифи- кации (разряд), специали- зация	В период эксплуатации
				2010	2011	2012	2013	2014
1	2	3	4	5	6	7	8	9
Костанайская область
1	Акционерное общество "Агромашхолдинг", расширение и модернизация торгово- сервисных центров по реализации и обслуживанию сельскохозяйственной техники	с высшим образованием	высшее
		с техническим профессиональ- ным образованием	начальное	4	6	4
		не требует квалификации		4	4	4
	Итого по проекту			8	10	8
2	Акционерное общество "Агромашхолдинг", производство сельскохозяйственной дорожно-строительной техники и автобусов	с высшим образованием	высшее		7	7	7	7
		с техническим профессиональ- ным образованием водитель- испытатель	1р		3	3	3	3
		слесарь	4р		37	39	42	42
		слесарь	5р		18	20	18	18
		слесарь	6р		6	6	9	9
		не требует квалификации			1	1	3	3
	Итого по проекту				72	76	82	82
Мангистауская область
3	Завод по ремонту малых судов, поселок Баутино	с высшим образованием	Механик судоре- монтных машинных работ	4	4	2	2	2
			Механик по судовому дизельному оборудо- ванию	4	4	2	2	2
		с техническим профессиональ- ным образованием	Электро- газосвар- щик (по судовым работам с алюминием)	7	7	4	4	4
			маляр	2	2	1	1	1
			Песко- струйщик	2	2	1	1	1
			Электро- монтер	2	2	1	1	1
			Судокор- пусник- ремонтник	2	2	1	1	1
			Изготови- тель изделий из алюминия и стали (опыт не менее 5 лет)	3	2	2	2	2
	Итого			26	25	14	14	14
город Атырау
4	Строительство завода по ремонту и сервисному обслуживанию газотурбинного оборудования (товарищество с ограниченной ответственностью "КазТурбоРемонт")	с высшим образованием		29
		с техническим профессиональ- ным образованием		45
		не требует квалификации		3
	Итого			77
Павлодарская область
5	Товарищество с ограниченной ответственностью "Камкор Менеджмент", организация производства грузовых вагонов	с высшим образованием		32	23
		со средне- специальным образованием		20	18
		начальное профобразование		80	47
	Итого			132	88
6	Товарищество с ограниченной ответственностью "Проммашкомплект"	с высшим образованием		28	113	24
		со средне- специальным образованием		60	78	107
	Итого			88	191	131
Западно-Казахстанская область
7	Разработка и изготовление газоперекачивающих агрегатов и газотурбинных электростанций	с высшим образованием
		с техническим профессиональ- ным образованием		30	30	30	30	30
	Итого			30	30	30	30	30
Восточно-Казахстанская область
8	Акционерное общество "Усть-Каменогорский арматурный завод", модернизация производственных мощностей, расширение номенклатуры производимой продукции	с высшим образованием		0	3	8	7	5
		с техническим профессиональ- ным образованием		40
	Итого			40	3	8	7	5
9	Товарищество с ограниченной ответственностью "EAST INDUSTRI COMPANI", развитие цеха по производству силовых контрольных кабелей	с высшим образованием
		с техническим профессиональ- ным образованием		15
	Итого			15
10	Акционерное общество "Востокмашзавод", реконструкция чугунно- литейного цеха № 10 под производство стального литья	с высшим образованием		36	2	0	4	2
		с техническим профессиональ- ным образованием		262	31	36	37	29
		не требует квалификации		18	3	2	3	1
	Итого			316	36	38	44	32
11	Акционерное общество "АЗИЯ АВТО", строительство автозавода полного цикла	с высшим образованием		115	120	195	275	400
		с техническим профессиональ- ным образованием		120	250	395	835	1235
		не требует квалификации		10	10	10	10	20
	Итого			245	380	600	1120	1655
	Итого по области			602	397	600	1120	1655
Карагандинская область
12	Товарищество с ограниченной ответственностью "Совместное предприятие "КазБелАз"	с высшим образованием		9	3
		с техническим профессиональ- ным образованием		16	12	2		33
		не требует квалификации		2	8	3		12
	Итого			27	23	5		45
13	Товарищество с ограниченной ответственностью "Карагандинский машиностроительный завод им. Пархоменко"	с высшим образованием		8	27	30
		с техническим профессиональ- ным образованием		4	14	18
		не требует квалификации		46	80	140
	Итого			58	121	188
ИТОГО по отрасли				1047	994	1098	1297	1863

Приложение 2 к Программе по развитию машиностроения в Республике Казахстан на 2010-2014 годы

ОСНОВНЫЕ ИНВЕСТИЦИОННЫЕ ПРОЕКТЫ В ОТРАСЛИ

№	Наименование проекта	Меро- приятия по проекту	Цель проекта	Наличие ФЭО и/или ТЭО проекта, на какой стадии (разра- ботка, доработ- ка, утверж- дено)	Рекомен- дуемое регио- нальное размеще- ние	Начало реали- зации проек- та	Окон- чание реа- лиза- ции прое- кта	Ответст- венный исполни- тель	Объем ин- вес- ти- ций, млн. тенге	Источники финансиро- вания
1	2	3	4	5	6	7	8	9	10	11
Проработанные проекты
1	Завод по ремонту и сервисному обслуживанию газотурбинных установок и оборудовании	мони- торинг резуль- татов проекта	Разви- тие нефте- газово- го маши- ност- роения	Имеется	Атыраус- кая область, г. Атырау	2007	2010	акимат Атыраус- кой области	5 250	Собственные - 160, заемные - 5090
2	Разработка перспективной специализирован- ной платформы (контейнеровоз) и внедрение ее в производство	монито- ринг резуль- татов проекта	Разви- тие отече- ствен- ного ваго- ност- роения	Имеется	Северо- Казахс- танская область, г. Петро- павловск	2009	2010	акимат Северо- Казах- станской области	108,4	Собственные - 8,4, бюджетные - 100,0
3	Разработка перспективной тележки (трехэлементная, штампосварная) грузовых вагонов колеи 1520 и внедрение ее в производство	монито- ринг резуль- татов проекта	Разви- тие отече- ствен- ного ваго- ност- роения	Имеется	Северо- Казах- станская область, г. Петро- павловск	2011	2015	акимат Северо- Казах- станской области	597,75	Собственные - 75, заемные - 522,75
4	Разработка перспективной модели крытого вагона-хоппера для перевозки зерна (зерновоз) и внедрение ее в производство	монито- ринг резуль- татов проекта	Разви- тие отече- ствен- ного ваго- ност- роения	Имеется	Северо- Казах- станская область, г. Петро- павловск	2010	2012	акимат Северо- Казах- станской области	127,0	Собственные - 30, заемные - 97,0
5	Производство грузовых вагонов	монито- ринг резуль- татов проекта	Разви- тие транс- портно- го ма- шиност- роения, дивер- сифи- кация произ- водства	Имеется	Павло- дарская область, г. Эки- бастуз	2009	2011	АО "ФНБ "Самрук Казына" (по сог- ласова- нию)	7 650	Собственные - 1260, заемные - 6390
6	Модернизация производственных мощностей, расширение номенклатуры производимой продукции	монито- ринг резуль- татов проекта	Разви- тие маши- ност- рои- тельной отрасли	Имеется	Восточ- но- Казах- станская область, г. Усть- Камено- горск	2010	2012	акимат Восточно- Казах- станской области	2250
Перспективные проекты
7	Сборочное производство легковых автомобилей	предос- тавле- ние земель- ного участка и под- ведение необхо- димой инфра- струк- туры	Разви- тие транс- портно- го маши- ност- роения и соз- дание собст- венного произ- водства авто- компо- нентов	Имеется	Восточ- но- Казах- станская область, г. Усть- Камено- горск	2010		акимат Восточно- Казах- станской области	74 500	Собственные - 14500, заемные - 60000 (ЕБР и ЕБРР)
		строи- тельст- во автоза- вода				2010	2011
		запуск и выход на проект- ную мощ- ность				2011	2015
8	Производство сельскохозяйст- венной, дорожно- строительной техники и автобусов	монито- ринг резуль- татов	Разви- тие отече- ствен- ного маши- ност- роения	Имеется	г. Костанай	2003	2012	акимат Коста- найской области	13 798	Собственные и заемные
9	Сборочное производство электровозов	монито- ринг резуль- татов	Разви- тие транс- портно- го маши- ност- роения	Имеется	Акмо- линская область, г. Атбасар	2008	2011	АО "ФНБ "Самрук- Казына" (по сог- ласова- нию)	234 920	Собственные и заемные
10	Производство стального вагонного литья	монито- ринг за резуль- татами проекта	Увели- чение уровня локали- зации в произ- водстве подвиж- ного состава	Имеется	Восточ- но- Казах- станская область, г. Усть- Камено- горск	2006	2010	акимат Восточно- Казах- станской области	7 129	Собственные - 743,750, заемные - 6385,102
11	Расширение и модернизация торгово- сервисных центров	монито- ринг резуль- татов	Улучше- ние ка- чества обслу- живания и ос- воение новых рынков	Имеется	Функцио- нирует сеть из 9 филиа- лов по регионам Казах- стана	2008	2010	акимат Коста- найской области	2 136	Заемные - 2136
12	Производство индустриальных аккумуляторов (стационарные, тяговые) для резервного, аварийного питания для нужд АО "Казахтелеком", АО "НК "КТЖ", АО "KEGOC" и др.	монито- ринг за резуль- татами проекта	Разви- тие элект- ротех- ничес- кого маши- ност- роения	Имеется	Алма- тинская область г. Тал- дыкорган	2009	2011	акимат Алматинс- кой области	570	Собственные - 170, заемные - 400
13	Производство газоперекачи- вающих агрегатов и газотурбинных электростанций	монито- ринг за резуль- татами проекта	Разви- тие нефте- газово- го маши- ност- роения	Имеется	АО "За- падно- Казах- станская маши- нострои- тельная компа- ния", г. Уральск	2007	2010	акимат Западно- Казах- станской области	3 000	Заемные - 3000
14	Завод по ремонту малых судов в пос. Баутино	монито- ринг за резуль- татами проекта	Осуще- ствле- ние текуще- го и межрей- сового ремонта всех видов судов, опери- рующих на се- верном Каспии и доко- вого ремонта	Имеется	ТОО "Судоре- монтный завод Мангис- тауской области"	2007	2010	акимат Мангис- тауской области	2250	Заемные, собственные
15	Производство стрелочных переводов	монито- ринг за резуль- татами проекта	Разви- тие транс- портно- го ма- шиност- роения	Имеется	Павло- дарская область, г. Эки- бастуз	2011	2013	АО "НК "КТЖ" (по согласо- ванию), акимат Павло- дарской области	9261	Собственные - 926, заемные - 8335
16	Производство крупного вагонного литья	монито- ринг за резуль- татами проекта	Увели- чение уровня локали- зации в произ- водстве подвиж- ного состава	Имеется	г. Кара- ганда	2010	2011	АО "НК "ҚТЖ" (по согласо- ванию), акимат Караган- динской области	1470
Нишевые проекты
17	Производство навесного оборудования	Органи- зация произ- водств навес- ного обору- дования на мощ- ностях сущест- вующих маши- ност- рои- тельных пред- приятий	Разви- тие сельс- ко- хозяй- ствен- ного маши- ност- роения		Северо- Казах- станс- кая, Восточ- но-Ка- захстан- ская, Караган- динская области.
18	Производство тракторов и комбайнов	Заклю- чение долгос- рочного конт- ракта с АО "Каз- Агро- Финанс"	Разви- тие сельс- кохо- зяйст- венного маши- ност- роения		г. Кокшетау	2010	2013	МИНТ		Бизнес-план отсутствует
19	Расширение торгово- сервисного центра по сборке и реализации сельскохозяйст- венной техники	монито- ринг за резуль- татами проекта	Улучше- ние качест- ва обслу- живания и ос- воение новых рынков		Актю- бинская область	2010		акимат Актюбин- ской области	200	Заемные средства
20	Создание сборочного производства многофункцио- нальных почвооб- рабатывающих моделей	монито- ринг за резуль- татами проекта	Органи- зация импор- тозаме- щающего произ- водства сель- хоз- техники	Имеется	Актюбин- ская область	2010	2011	акимат Актюбинс- кой области	110	46,5 - соб- ственные, 63,5 - заемные
21	Строительство судостроительно- го завода в г. Актау	монито- ринг за резуль- татами проекта	Созда- ние отече- ствен- ного судост- роения	Имеется	Мангис- тауская область, г. Актау	2010		акимат Мангис- тауской области	2700	1890 - соб- ственные, 810 - заемные
22	Производство пассажирских вагонов	монито- ринг за резуль- татами проекта	Обнов- ление вагон- ного парка	Имеется	г. Астана	2010	2011	АО "НК "КТЖ" (по согласо- ванию)	14 700
23	Производство вагонов дизельных рельсовых составов	монито- ринг за резуль- татами проекта	Обнов- ление вагон- ного парка	Имеется	г. Алматы	2010	2011	АО "НК "КТЖ" (по согласо- ванию)	4410
24	Производство цельнокатаных колес	монито- ринг за резуль- татами проекта	Увели- чение уровня локали- зации в произ- водстве подвиж- ного состава	Имеется	г. Эки- бастуз	2010	2012	АО "НК "КТЖ" (по согласо- ванию), акимат Павло- дарской области	2205
25	Производство рельс Р-65	монито- ринг за резуль- татами проекта	Улучше- ние верхне- го строе- ния пути	Имеется	г. Павлодар	2010	2012	АО "НК "КТЖ" (по согласо- ванию), акимат Павло- дарской области	36000	7200 - соб- ственные, 28800 - заемные
26	Производство легковых и коммерческих автомобилей совместно с ведущими автоконцернами	ОАО "Со- лерс"	Разви- тие отече- ствен- ного автомо- билест- роения	В раз- работке	г. Кара- ганда	2010	2014	акимат Караган- динской области

Примечание: расшифровка аббревиатур:

АО "ФНБ "Самрук-Казына" - акционерное общество "Фонд национального благосостояния "Самрук-Казына"

АО "НК "ҚТЖ" - акционерное общество "Национальная компания "Қазақстан темір жолы"

АО "КазАгроФинанс" - акционерное общество "КазАгроФинанс"

АО "Казахтелеком" - акционерное общество "Казахтелеком"

АО "KEGOC" - акционерное общество "KEGOC"

АО "Западно-Казахстанская машиностроительная компания" - акционерное

общество "Западно-Казахстанская машиностроительная компания"

ТОО "Судоремонтный завод Мангистауской области" - товарищество с

ограниченной ответственностью "Судоремонтный завод Мангистауской

области"

ОАО "Солерс" - открытое акционерное общество "Солерс"