"Банктердiң қаржылық есебi" N 21 бухгалтерлiк есеп беру стандартын бекiту туралы

Қазақстан Республикасының Ұлттық Банкі Басқармасының 2001 жылғы 15 қазан N 399 Қаулысы. Қазақстан Республикасы Әділет министрлігінде 2002 жылғы 27 ақпанда тіркелді. Тіркеу N 1780. Күші жойылды - Қазақстан Республикасының Ұлттық Банкі Басқармасының 2006 жылғы 4 желтоқсандағы N 121 Қаулысымен.

       Күші жойылды - Қазақстан Республикасының Ұлттық Банкі Басқармасының 2006.12.04 N 121 Қаулысымен.

      Қазақстан Республикасының екiншi деңгейдегi банктерiнде бухгалтерлiк есептi жетiлдiру мақсатында Қазақстан Республикасы Ұлттық Банкiнiң Басқармасы қаулы етеді:
      1. "Банктердiң қаржылық есебi" N 21 бухгалтерлiк есеп беру стандарты бекiтiлсiн және стандарт пен осы қаулы Қазақстан Республикасының Әдiлет министрлiгiнде мемлекеттiк тiркелген күннен бастап он төрт күн өткеннен кейiн күшiне енгiзiлсiн.
      2. Бухгалтерлiк есеп департаментi (Шалғымбаева Н.Т.):
      1) Заң департаментiмен (Шәрiпов С.Б.) бiрлесiп осы қаулыны және "Банктердiң қаржылық есебi" N 21 бухгалтерлiк есеп беру стандартын Қазақстан Республикасының Әдiлет министрлiгiнде мемлекеттiк тiркеуден өткiзу шараларын қабылдасын;
      2) Қазақстан Республикасының Әдiлет министрлiгiнде мемлекеттiк тiркеуден өткiзiлген күннен бастап он күндiк мерзiмде осы қаулыны және "Банктердiң қаржылық есебi" N 21 бухгалтерлiк есеп беру стандартын Қазақстан Республикасының Ұлттық Банкi орталық аппаратының мүдделi бөлiмшелерiне, аумақтық филиалдарына, екiншi деңгейдегi банктерге және Қазақстан Республикасының Қаржы министрлiгiне жiберсiн.
      3. Осы қаулының орындалуын бақылау Қазақстан Республикасының Ұлттық Банкi Төрағасының орынбасары Н.Қ. Абдулинаға жүктелсiн.

      Ұлттық Банк
      Төрағасы

      Келісілген

      Қазақстан Республикасының
      Қаржы министрлігі
      2001 жылғы 21 тамыз

Қазақстан Республикасының 
Ұлттық Банкі Басқармасының
2001 жылғы 15 қазандағы  
N 399 қаулысымен     
бекітілген       

Бухгалтерлік есеп беру стандарты 21

Банктердің қаржылық есебі

1-тарау. Қолданылу күшiнiң мақсаты мен аумағы

      1. Осы Стандарт банктердiң қаржылық есеп берудi жасаған кезде қолдануына арналған.
 

      2. Осы Стандарттағы "банк" терминi "Қазақстан Республикасындағы банктер және банк қызметi туралы" Қазақстан Республикасының Заңына сәйкес банк қызметiн жүзеге асыруға құқылы және банктiң ресми мәртебесi бар коммерциялық ұйым болып табылатын заңды тұлғаны бiлдiредi.
 

      3. Осы Стандарт қызметi өзге субъектiлердiң қызметiнен ерекшеленетiн банктердiң қаржылық есеп беруiн жүзеге асыру ерекшелiктерiн ескередi. Бұл жағдай банктердiң және өзге субъектiлердiң бухгалтерлiк есеп беруiне және қаржылық есеп беруiне қойылатын талаптардың айырмашылығына себепшi болады. Банктердiң қаржылық есеп беруi осы есеп пайдаланушыларының банктердiң игiлiгi туралы, соның ішiнде банктер қызметiнiң жекелеген түрлерiне қатысты олардың төлем жасау қабiлеттiлiгi, өтiмдiлiгi мен тәуекелдiң салыстырмалы дәрежесi жайлы ақпаратқа қызығушылығын қанағаттандыруы тиiс, осыған орай өтiмдiлiк пен тәуекелдi басқару және бақылау мәселелерi бойынша қаржылық есепке түсiнiктеме ұсыну көтермеленедi.
 

      4. Осы Стандарт уәкiлеттi орган бекiткен бухгалтерлiк есептiң басқа да, осы Стандарттың ережелерiне қайшы келмейтiн, банктердiң қолдануына болатын стандарттарын толықтырады.
 

      5. Осы Стандарт банктiң жеке, сол сияқты шоғырландырылған есебiне жатады. Банк және оның еншiлес банктерi банк операцияларын жүргiзген жағдайларда, осы Стандарт бұл операцияларға шоғырландырылған негiзде қолданылады.
 

2-тарау. Осы Стандартта қолданылатын түсiнiктер
 

       6. Қаржылық активтердi немесе қаржылық мiндеттемелердi сатып алуға жұмсалған амортизацияланған шығындар - бұл борыштың негiзгi төленген сомасын шегеру, алғашқы құны мен өтеу кезiндегi құны арасындағы айырмашылықтардың есептелген амортизациясын қосу немесе алу, активтiң баланстық құны осы активтi сату немесе пайдалану нәтижесiнде алынуы мүмкiн сомадан артық болған жағдайларда туындайтын құнсыздануына немесе үмiтсiз берешекке байланысты iшiнара есептен шығаруды (тiкелей немесе түзету енгiзiлген есепшотты пайдалана отырып жүзеге асырылатын) алып тастағаннан кейiнгi бастапқы кезде танылған анықталған қаржылық активтердiң немесе қаржылық мiндеттемелердiң құны.
 

      7. Үлес құралы - кез келген заңды тұлғаның барлық мiндеттемелерiн ұстап қалғаннан кейiн қалатын осы заңды тұлғаның активтер үлесiне құқығын растайтын шарт.
 

      8. Мәмiле бойынша шығындар - қаржылық активтi немесе мiндеттеменi сатып алумен немесе олардың iстен шығуымен тiкелей байланысты қосымша шығасылар.
 

      9. Өтеуге дейiн ұсталатын инвестициялар - банктiң өтеу мерзiмi басталғанға дейiн иелену мақсатында және сондай мүмкiндiкпен сатып алған белгiленген немесе анықталатын төлемдерi және өтеудiң белгiленген мерзiмi бар қаржылық активтерi. Берiлген заемдар және дебиторлық берешек жөнiндегi талаптар өтеуге дейiн ұсталатын инвестициялар санатына жатпайды.
 

      10. Хеджирлеу құралы - туынды құрал немесе кейбiр жағдайларда болжам жасайтындай, әдiл құны не ақша ағынындағы өзгерiстер белгiлi бiр хеджирленетiн баптың әдiл құны не ақша ағынындағы өзгерiстердiң орнын толтыратын басқа да қаржылық актив немесе мiндеттеме. Туынды емес қаржылық активтер және туынды емес қаржылық мiндеттемелер валюта бағамының өзгеру тәуекелiн хеджирлейтiн жағдайда, хеджирлеу кезiнде бухгалтерлiк есепке алу мақсатында хеджирлеу құралы ретiнде белгiленуi мүмкiн.
 

      11. Өтiмдiлiк - өтеу мерзiмi басталған жағдайда банктiң өз клиенттерi алдындағы мiндеттемелерiн және өзге қаржылық мiндеттемелердi қанағаттандыруға жеткiлiктi қаражаттың болуы.
 

      12. Сыйақының тиiмдi ставкасының әдiсi - қаржылық активтiң немесе қаржылық мiндеттеме сыйақысының тиiмдi ставкасын қолдану арқылы амортизацияны есептеу әдiсi.
 

      13. Төлем жасау қабiлеттiлiгi - талаптардың банк капиталының сәйкестiгiн қамтамасыз ететiн мiндеттемелерден асып кетуi.
 

      14. Ақша ағындары - ақшаның және олардың баламаларының банкке келуi мен банктен кетуi.
 

      15. Туынды құрал дегенiмiз:
      1) құны қандай да болмасын өзгермелi (кейде "негiзгi" деп аталады) жағдайдан, мысалы: сыйақы ставкасының, бағалы қағаз бағамының, тауар бағасының, валюта бағамының, бағалар немесе ставкалар индексiнiң, кредиттiк рейтинг немесе кредиттiк индекстiң өзгеруiне байланысты өзгеретiн;
 

      2) бағамы ұқсас жағдайда рынок конъюнктурасындағы өзгерiстерге әсер ететiн басқа келiсiм-шарттармен салыстырғанда сатып алу үшiн шамалы бастапқы инвестицияларды талап ететiн; және
 

      3) есеп айырысулар болашақта жүзеге асырылатын қаржы құралы.
 

      16. Проценттiк маржа - сыйақы түрiндегi кiрiстер және сыйақы түрiндегi шығыстар арасындағы айырмашылық.
 

      17. Әдiл құн - хабардар және мәмiлеге дайын тәуелсiз тараптар арасында актив ауысатын немесе мiндеттеме төленетiн құн.
 

      18. Қатаң келiсiм - санын, бағасын және болашақтағы айырбастау күнiн шарт белгiлейтiн, ресурстарды айырбастауға мiндеттi қолданылу күшi бар шарт.
 

      19. Берiлген заемдар және дебиторлық берешек жөнiндегi талаптар - жақын арада оларды беру құқығын басқаға беру жағдайларын есептемегенде банктiң ақшаны немесе қызмет көрсетудi тiкелей заемшыға (борышкерге) берудiң нәтижесiнде пайда болған қаржылық активтер. Осы жағдайларда олар сауда үшiн арналған деп жiктеледi. Берiлген заемдар және дебиторлық берешек жөнiндегi талаптар өтеуге дейiн ұсталатын инвестициялардың құрамына енгiзiлмейдi.
 

      20. Шартты мiндеттеме дегенiмiз:
      1) банктiң толық бақылауында болмайтын бiр немесе одан да көп белгiсiз болашақ жағдайлардың болу не болмауымен ғана расталатын, өткен жағдайлардан туындайтын ықтимал мiндеттеме; немесе
 

      2) өткен жағдайлардан туындайтын, бiрақ экономикалық пайда түсiретiн ресурстардың кетуi мiндеттеменi реттеу үшiн қажет болатын немесе мiндеттеме сомасының жеткiлiктi сенiмдiлiкпен бағалану мүмкiндiгi болмағандықтан танылмайтын мiндеттеме.
 

      21. Шартты талап - өткен жағдайлардан туындайтын, банктiң толық бақылауында болмайтын бiр немесе одан да көп белгiсiз болашақ жағдайлардың болу не болмауымен ғана расталатын ықтимал актив.
 

      22. Қаржылық мiндеттеме - кез келген, шартта көзделген мiндеттеме:
      1) ақшаны не басқа да қаржылық активтi басқа субъектiге беру; немесе
 

      2) қаржы құралдарын басқа субъектiмен әлеуеттi тиiмсiз талаптарда ауыстыру.
 

      23. Қаржылық активтерге мынадай активтер жатады:
      1) ақша;
 

      2) басқа субъектiден ақша немесе басқа қаржылық активтердi алуға шартта көзделген құқық;
 

      3) басқа субъектiмен әлеуеттi тиiмдi талаптарда қаржылық құралдарды айырбастауға шартта көзделген құқық; немесе
 

      4) заңды тұлғаның барлық мiндеттемелерiн есептен шығарудан кейiн қалатын басқа заңды тұлғаның активтер үлесiне тиетiн шартта көзделген құқық.
 

      24. Саудаға арналған қаржылық активтер немесе мiндеттемелер - бағаның қысқа мерзiмдi ауытқуы немесе осындай активтер не мiндеттемелердi сатып алу мен сату бағасының арасындағы айырмашылықтың нәтижесiнде туындайтын, кiрiс алу мақсатында банк сатып алатын не қабылдайтын активтер немесе мiндеттемелер. Портфельдiң бiр бөлiгi болып табылатын, нақты құрылымы қысқа мерзiмдi болашақта кiрiс алуға ұмтылуын көрсететiн қаржылық актив сатып алу себептерiне қарамастан саудаға арналғандықтан жiктелуi тиiс. Сонымен қатар туынды қаржылық активтер және туынды қаржылық мiндеттемелер хеджирлеудiң тиiмдi құралдары ретiнде сатып алу немесе қабылдау жағдайларынан басқа, саудаға арналғандықтан жiктелуге жатады.
 

      25. Сатуға жарамды қаржылық активтер - саудаға арналған қаржылық активтер немесе мiндеттемелер; өтеуге дейін ұсталатын инвестициялар; және берiлген заемдар мен дебиторлық берешек жөнiндегi талаптар ретiнде жiктеле алмайтын қаржылық активтер.
 

      26. Қаржы құралы - шарт жасасқан кезде шарт тараптарының бiреуiнде қаржылық актив, екiншiсiнде қаржылық мiндеттеме немесе өзiнiң барлық мiндеттемелерiн есептен шығарудан кейiн қалатын активтер үлесiне бiрiншi тараптың шартта расталған талабын орындауға мiндеттеме туындайтын шарт.
 

      27. Бухгалтерлiк есепте пайдалану мақсатында хеджирлеу - хеджирлеудiң бiр немесе одан да көп құралдарын пайдалану арқылы хеджирленетiн баптың әдiл құнындағы не ақша ағындарындағы өзгерiстердi толық немесе ішiнара орнын толтыру үшiн қаржы қызметiне байланысты валюталық және басқа тәуекелдердi сақтандыру.
 

      28. Хеджирленетiн бап - банктi әдiл құндағы өзгерiстердiң тәуекелiне немесе болашақ ақша ағындары өзгерiстерiнiң тәуекелiне ұшырататын және бухгалтерлiк есептiң мақсатында хеджирленген ретiнде сипатталатын актив, мiндеттеме, қатаң келiсiм немесе болжанатын болашақ мәмiле.
 

      29. Ақша баламасы - ақшаның белгiлi бiр сомасына оңай айналатын, құнындағы өзгерiстер тәуекелi аз болатын қысқа мерзiмдi өтiмдiлiгi жоғары салымдар.
 

      30. Сыйақының тиiмдi ставкасы - қаржылық актив немесе қаржылық мiндеттеменiң ағымдағы таза баланстық құнына дейiн төлем мерзiмi басталғанға не ставканы қайта қараудың кезектi күнiне дейiн болашақ төлемдерiнiң күтiлетiн сомасын тура дисконттау кезiнде қолданылатын ставка. Есеп айырысуға шарттың тараптары төлеген немесе алған барлық сыйақылар және өзге сомалар кiредi. Сыйақының тиiмдi ставкасы кейде өтеуге немесе ставканы келесi қайта қарау сәтiне кiрiс деңгейi болып аталады және осы кезең iшiндегi қаржылық актив не қаржылық мiндеттеме кiрiстiлiгiнiң iшкi нормасы болып табылады.
 

      31. Хеджирлеудiң тиiмдiлiгi - хеджирлеу құралының көмегiмен хеджирленетiн тәуекелдiң болуымен байланысты туындайтын әдiл құндағы немесе ақша ағынындағы өзгерiстердiң орнын толтыру дәрежесi.
 

3-тарау. Банктердiң қаржылық есебi
 

       32. Пайдаланушыларға берiлетiн қаржылық есепте банктiң қаржы-шаруашылық қызметiнiң қаржылық жағдайына және нәтижелерiне баға беру үшiн, сондай-ақ экономикалық шешiмдердi қабылдау және банк қызметiнiң ерекшелiктерiн неғұрлым толық түсiндiру үшiн жарамды, маңызды, сенiмдi және салыстырмалы ақпарат болуы тиiс. Банктердiң жұртшылықтың көбiнесе қол жеткiзе алмайтын мәлiметтердi беретiн реттеуші органдардың бақылауында болуына қарамастан, осындай ақпарат пайдаланушыларға қажет. Осыған орай банктiң қаржылық есебiнiң мәнiн ашу банктiң басшылығынан талап етуге болатын шеңберде қаржылық есеп пайдаланушыларының қажеттiктерiн жеткiлiктi түрде толық қанағаттандыруды талап етедi.
 

      33. Қаржылық есеп банктiң баланстық, сол сияқты баланстан тыс баптарында танылған банк талаптарына және мiндеттемелерiне тән өтiмдiлiкте, төлем жасау қабiлеттiлiгiнде, сондай-ақ тәуекелдiң дәрежесінде қаржылық есеп пайдаланушыларының мүддесiн қанағаттандыруы тиiс. Банк өтiмдiлiк тәуекелiне және валюта бағамдарының ауытқушылықтары, проценттiк ставкалардың қозғалыстары, рыноктық бағалар мен қарсы әрiптестердiң банкроттығы өзгерiстерiнен туындайтын тәуекелдерге ұшырайды. Осындай тәуекелдер банктiң қаржылық есеп беруiнде көрiнуi мүмкiн, алайда пайдаланушылар ең жақсы түсiнiктi қаржылық есеп беруге қоса берiлетiн түсiндiрме жазбаға банк қызметiмен байланысты тәуекелдердi басқару мен бақылау жолдарын сипаттайтын ақпарат берiлген жағдайда ғана алады.
 

      34. Банктiң қаржылық есебiне бiрақ олармен шектелмей, мыналар кiредi:
      1) бухгалтерлiк баланс;
      2) қаржы-шаруашылық қызметтiң нәтижелерi туралы есеп;
      3) ақша қозғалысы туралы есеп;
      4) капиталдағы өзгерiстер туралы есеп;
      5) түсiндiрме жазба.

4-тарау. Бухгалтерлiк баланс

      35. Банктiң бухгалтерлiк балансындағы активтер мен мiндеттемелер сипатына қарай топтастырылады және олардың өтiмдiлiк дәрежесiнiң кему тәртiбiмен орналастырылады.
 

      36. Банктiң бухгалтерлiк балансы мәнiнiң ашылуына немесе оның қаржылық есебiне түсiнiктерге бухгалтерлiк есептi берудiң басқа стандарттарының талаптарына сәйкес ұсынылатын ақпаратқа қосымша ретiнде активтер мен мiндеттемелердiң мынадай баптары, бiрақ олармен шектелмей, енгiзiлуi тиiс:
 

     1) Активтер:
     Қазақстан Республикасы Ұлттық Банкiнiң есепшоттарындағы ақша және оның қалдығы;
     Қазақстан Республикасының Ұлттық Банкiнде қайта қаржыландыруға қолайлы бағалы қағаздар;
     Саудаға арналған бағалы қағаздар;
     Басқа банктерде орналастырылған салымдар (депозиттер) және басқа банктерге берiлген заемдар;
     Ақша рыногындағы басқа да орналастырулар;
     Клиенттерге берiлетiн заемдар;
     Басқа да бағалы қағаздар;
 

     2) Мiндеттемелер:
     Банктерден алынған салымдар (депозиттер);
     Ақша рыногының басқа да салымдары (депозиттер);
     Өзге салымшыларға берешек сомалары;
     Депозиттiк сертификаттар;
     Құжаттармен расталған басқа да борыштық мiндеттемелер;
     Басқа да тартылған қаражат.
 

      37. Пайда болу сипаты бойынша банк талаптары мен мiндеттемелерiнiң топтастырылуы және олардың өтiмдiлiк дәрежесiнiң кему тәртiбiмен орналасуы жiктеудiң неғұрлым қолайлы әдiсi болып табылады және бiршама дәрежеде оларды өтеудiң мерзiмдерiмен сәйкес келуi мүмкiн. Қысқа мерзiмдi және ұзақ мерзiмдi баптар жеке көрсетiлмейдi, өйткенi олар жақын арада өткiзiлуi немесе өтелуi мүмкiн.
 

      38. Банктiң оның басқа банктермен, ақша рыногының басқа да қатысушыларымен немесе басқа салымшыларымен өзара қарым-қатынастарын белгiлейтiн есепшоттарында есепте тұрған қалдықтар арасындағы айырмашылық банктiң басқа банктермен және ақша рыногымен қатынастарын, сондай-ақ банктiң оларға тәуелдiлiгiн көрсетедi. Осыған орай банк мыналарды бөлек көрсетедi:
      1) Қазақстан Республикасы Ұлттық Банкiнiң есепшоттарындағы қалдықтар;
      2) басқа банктерде орналастырылған салымдар (депозиттер) мен заемдар;
      3) ақша рыногындағы басқа да орналастырулар;
      4) банктерден алынған салымдар (депозиттер) мен заемдар;
      5) ақша рыногының қатысушыларынан алынған басқа да салымдар (депозиттер);
      6) басқа да алынған салымдар (депозиттер).
 

      39. Банк депозиттiк сертификаттар берген салымдар (депозиттер) рынокта еркiн айналатындықтан және банк әдетте оларды ұстаушыларды бiлмейтiндiктен жеке көрсетiледi.
 

      40. Бухгалтерлiк балансқа енгiзiлген кез келген актив немесе мiндеттеме, егер есепке алу мен өтемақыға заңды құқық болмаса немесе бұл жағдай активтiң сатылуын не мiндеттеменiң төленуiн көрсетпесе, басқа мiндеттеме немесе активтi есептен шығару арқылы теңестiрiлмейдi.
 

      41. Қаржылық активтер мен қаржылық мiндеттемелер бастапқы танылу кезiнде нақты шығындар, яғни оған төленген (актив болған жағдайда) немесе алынған (мiндеттеме болған жағдайда) өтемнiң әдiл құны бойынша бағаланады. Мәмiле жасау жөнiндегi шығындар барлық қаржылық активтер мен мiндеттемелердiң бастапқы құнына енгiзiледi.
 

      42. Кейiнгi баға беру мақсатында банктiң қаржылық активтерi төрт санатқа бөлiнедi:
      1) саудаға арналған қаржылық активтер;
      2) өтеуге дейiн ұсталатын инвестициялар;
      3) берiлген заемдар және дебиторлық берешек жөнiндегi талаптар;
      4) сатуға жарамды қаржылық активтер.
 

      43. Бастапқы танылудан кейiн қаржылық активтер активтердi сату және басқа да есептен шығарылуы кезiнде жасалған мәмiле бойынша шығындарды есепке ала отырып әдiл құн бойынша бағаланады. Осы талап өтеуге дейiн ұсталатын инвестициялар және берiлген заемдар мен дебиторлық берешек жөнiндегi талаптардың санатына жатқызылатын қаржылық активтерге, сондай-ақ белсендi рынокта рыноктық баға беру болмайтын және осыған орай олардың әдiл құны шынайылықтың жеткiлiктi дәрежесiмен белгiленуi мүмкiн емес қаржылық активтерге қатысты қолданылмайды. Аталған қаржылық активтер, сондай-ақ өтеудiң белгiленген мерзiмi бар қаржылық активтер сыйақының тиiмдi ставкасының әдiсiн қолдану арқылы амортизацияланған шығындар сомасында бағаланады. Өтеудiң белгіленген мерзiмі жоқ қаржылық активтердi нақты шығындар бойынша бағалау қажет.
 

      44. Бухгалтерлiк баланстағы бастапқы танылудан кейiн қаржылық мiндеттемелер амортизацияланған шығындар бойынша бағаланады. Бухгалтерлiк баланстағы бастапқы танылудан кейiн әдiл құн бойынша бағаланатын құнын шынайылықтың жеткiлiктi дәрежесiмен белгiлеу мүмкiн емес, онымен байланысты баға қойылмаған үлес құралын жеткiзу арқылы орындалатын туынды құралдар бойынша нақты шығындарда көрiнетiн мiндеттеменi есепке алмағанда, саудаға арналған мiндеттемелер және туынды құралдар бойынша мiндеттемелер ғана есепке алынады.

5-тарау. Қаржы-шаруашылық қызмет нәтижелерi туралы есеп

      45. Қаржы-шаруашылық қызметтiң нәтижелерi туралы есеп сипаты бойынша топтастырылатын банктiң кiрiстерi мен шығыстарының негiзгi түрлерiн ашуы тиiс.
 

      46. Банктiң қаржы-шаруашылық қызметiнiң нәтижелерi туралы есептегi мәнiн ашуға немесе бухгалтерлiк есептiң басқа стандарттарының талаптарына сәйкес берiлетiн ақпаратқа қосымша оның қаржылық есеп беруiне ескертулерге кiрiстер мен шығыстардың мынадай баптары, бiрақ олармен шектелмей, енгiзiлуi тиiс:
      1) сыйақы түрiндегi кiрiс және осыған ұқсас кiрiстер;
      2) сыйақы түрiндегi шығыс және осыған ұқсас шығыстар;
      3) дивидендтер түрiндегi кiрiс;
      4) комиссия және алымдар түрiндегi кiрiс;
      5) комиссия және алымдарды төлеуге жұмсалатын шығыс;
      6) бағалы қағаздармен жүргiзiлетiн сауданың нәтижесiнде шығыстарды (шығындарды) есептен шығара отырып алынған кiрiс;
      7) басқа да бағалы қағаздар бойынша шығыстарды (шығындарды) есептен шығара отырып түскен кiрiс;
      8) шетел валютасымен жүргiзiлетiн сауда операциялары бойынша шығыстарды (шығындарды) есептен шығара отырып түсетiн кiрiс;
      9) басқа да операциялық кiрiс;
      10) заемдар бойынша шығындар;
      11) жалпы әкiмшiлiк шығыстар;
      12) басқа да операциялық шығыстар.
 

      47. Банк операцияларын жүргiзудiң нәтижесiнде банк алатын кiрiстiң негiзгi түрлерiне сыйақы, қызмет көрсетуге алымдар, комиссиялық алымдар және бағалы қағаздармен операциялардың нәтижелерi жатады. Кiрiс түрлерiнiң әрқайсысы жеке ашылады, себебi бұл жағдай банк жұмысының тиiмдiлiгiн бағалауға мүмкiндiк бередi.
 

      48. Банктiң банк операцияларын жүргiзудiң нәтижесiнде туындайтын шығыстың негiзгi түрлерiне сыйақы, комиссиялық алымдар, заемдар бойынша шығындар, инвестициялардың баланстық құнының азаюымен байланысты шығыстар, сондай-ақ жалпы әкiмшiлiк шығыстар жатады. Шығыс түрлерiнiң әрқайсысы жеке ашылады, себебi бұл жағдай банк жұмысының тиiмдiлiгiн бағалауға мүмкiндiк бередi.
 

      49. Қаржы-шаруашылық қызметтiң нәтижелерi туралы есепте кiрiстер мен шығыстардың баптары хеджирлеуге және осы Стандарттың 40-тармағына сәйкес есептелген талаптар мен мiндеттемелерге жататын баптарды есепке алмағанда, өзара есептелмеуi тиiс, өйткенi бұл жағдай пайдаланушыларға банк қызметiнiң жекелеген түрлерiнiң тиiмдiлiгiн бағалауға мүмкiндiк бермейдi және банктiң активтердiң белгiлi санаттары бойынша алатын кiрiсiн көрсетпейдi.
 

      50. Саудаға арналған, бағалы қағаздарды сатудан немесе олардың баланстық құнындағы өзгерiстер; қаржылық активтердiң басқа санаттарына жататын бағалы қағаздарды сатудан; және валюталық операциялардан алынған кiрiс және шығыс нетто-негiзде көрсетiледi.
 

      51. Сыйақы түрiндегi кiрiстер мен шығыстар жеке ашылады, себебi бұл жағдай проценттiк маржа құрамының неғұрлым толық түсiндiрiлуiн және өзгерiстердiң себептерiн қамтамасыз етедi.
 

      52. Қаржы-шаруашылық қызметтiң нәтижелерi туралы есепке сыйақының орташа ставкалары, сондай-ақ проценттiк активтер мен мiндеттемелердiң орташа мәндерi бойынша түсiнiктер енгiзiлуi мүмкiн. Банкте жеңiлдiк берiлген салымдар (депозиттер) және сыйақы ставкасы рыноктық ставкалардан төмен болатын мемлекет берген басқа құралдар болған жағдайда олардың мөлшерi мен таза кiрiске әсерi түсiндiрме жазбада ашылуы тиiс.
      Сонымен бiрге қаржы-шаруашылық қызметтiң нәтижелерi туралы есепке банк кiрiстi немесе шығысты таныған активтер мен мiндеттемелердiң баланстық құнындағы өзгерiстердiң себептерi туралы түсiнiктемелер енгiзiлуi мүмкiн.
 

6-тарау. Ақша қозғалысы туралы есеп
 

       1. Ақша қозғалысы туралы есеп беру
      53. Ақша қозғалысы туралы есеп есеп беру кезеңiндегi операциялық, инвестициялық және қаржылық қызмет бойынша жiктелетiн ақша ағындары туралы мәлiметтердi ашуы тиiс.
 

      54. Қызмет түрлерi бойынша топтастыру пайдаланушыларға қызметтiң әрбiр түрiнiң банктiң қаржылық жағдайына, оның ақша сомасына және баламаларына, сондай-ақ қызметтiң түрлерi арасындағы өзара байланыстың әсерiн бағалауға мүмкiндiк бередi.
 

      55. Ақша қозғалысы туралы есеп жасаған кезде ақша ағындарының өзара есептесуiмен, валюталық ақша ағындарымен, ақшалай емес операциялармен және осы тараудың 5-14 параграфтарында түсiнiктерi келтiрiлетiн басқа да аспектiлермен байланысты мәселелер туындауы мүмкiн.
 

       2. Операциялық қызмет
      56. Операциялық қызметтiң нәтижесiнде туындайтын ақша ағындарының мөлшерi заемдарды өтеу, дивидендтердi төлеу, операциялық мүмкiндiктердi сақтау және қаржыландырудың сыртқы негiздерiнен тыс жаңа инвестицияларды жүзеге асыру үшiн банк операцияларының ақшаның жеткiлiктi ағындарын жүзеге асыру дәрежесi туралы пiкiр айтуға мүмкiндiк бередi. Ақшаның бастапқы операциялық ағындарының нақты баптары туралы ақпарат басқа ақпаратпен үйлескенде операциялық қызметтiң болашақ ақша ағындарын болжау үшiн өте пайдалы.
 

      57. Операциялық қызметтен пайда болатын ақша ағынының пайда болуы банктiң негiзгi (банктiк), пайда әкелетiн қызметiне негiзiнен алғанда байланысты. Бұл ағындар операциялардың және таза кiрiстi немесе шығысты анықтау кезiнде есепке алынатын басқа да жағдайлардың нәтижесi болып табылады. Операциялық қызметтен пайда болатын ақша ағынының мысалы мыналар:
      1) банк қызметiне байланысты ақша түсiмдерi және төлемдер;
      2) банктердiң тиiстi лицензиялары болған жағдайда Қазақстан Республикасының заңнамасында рұқсат етiлген операцияларға байланысты ақша түсiмдерi мен төлемдер;
      3) тауар және көрсетiлген қызмет үшiн өнiм берушiлерге төлемдер;
      4) қызметкерлерге және олардың атынан берiлетiн төлемдер;
      5) қаржылық немесе инвестициялық қызметке байланысты болмайтын жағдайдағы ақша төлемдерi немесе табыс салығын қайтару.
 

      58. Банктердiң заемдар беруi және салымдар (депозиттер) тартуы операциялық қызмет ретiнде жiктеледi, өйткенi олар банктiң негiзгi, пайда әкелетiн қызметiне жатады.
 

      59. Операциялық қызметтен келетiн ақша ағынын банк жанама әдiстi қолдана отырып көрсетуi тиiс, мұндай жағдайда есептi кезең iшiндегi таза табыс немесе шығын ақша ағынын туғызбаған операция нәтижелерiн, кез келген мерзiмiн ұзарту немесе операциялық ақша түсiмiн есептеуге не болмаса өткен немесе болашақтағы кезеңдердiң төлемдерi және инвестициялық немесе қаржылық ақша ағынына байланысты кiрiс немесе шығыс баптары ескере отырып түзетiледi.
 

      60. Жанама әдiс жағдайында операциялық қызметтен пайда болған таза ақша ағыны есеп берiлетiн кезең iшiндегi таза табысты немесе шығынды мыналарды ескере отырып түзеу арқылы анықталады:
      1) есеп берiлетiн кезең iшiндегi қорда болған өзгерiстi және операциялық дебиторлық және кредиторлық берешектi;
      2) тозуды, резерв құруға арналған аударымдарды, мерзiмi кейiнге қалдырылған салықтарды, шетелдiк валютамен жасалатын операциялар бойынша пайдаланылмаған пайда немесе шығынды, тәуелдi ұйымдардың бөлiнбенген кiрiстер және азшылықтың үлесi сияқты ақшалай емес баптарды; және
      3) инвестициялық немесе қаржылық ақша ағынын тудыруға әкелетiн басқа да барлық баптар.
      Жанама әдiстi қолдану кезiнде операциялық қызметтен түсетiн таза ақша ағыны қаржы-шаруашылық қызметтiң нәтижелерi туралы есепте ашылған кiрiстер мен шығыстарды көрсету және операциялық қызметтен туындайтын алынатын және төленетiн қорлар мен сомаларына есептi кезең iшiндегi өзгерiстер арқылы берiлуi тиiс.
 

       3. Инвестициялық қызмет
      61. Инвестициялық қызметтен пайда болатын ақша қозғалысын жеке-жеке ашудың қажеттiлiгi мұндай ағындар туралы ақпараттың болашақтағы табысты және ақша ағынын қамтамасыз ету үшiн шығарылған шығыстардың не мақсатқа арналғандығын көрсететiндiгiне негiзделген. Жалпы түсiмдер мен инвестициялық қызметтен алынған ақшаның негiзгi түрлерi бөлек көрсетiлуi тиiс. Банктiң инвестициялық қызметiнен болатын ақша ағынына мыналар мысал бола алады:
      1) негiзгi құрал-жабдықтарды, материалдық емес активтердi және басқа ұзақ мерзiмдi активтердi сатып алуға арналған төлемдерi;
      2) негiзгi құрал-жабдықтарды, материалдық емес активтердi және басқа ұзақ мерзiмдi активтердi сатудан түскен ақша төлемдерi;
      3) басқа заңды тұлғалардың үлестiк немесе борыштық құралдарын және бiрлескен кәсiпорындарға қатысу үлестерiн сатып алуға арналған төлемдерi (ақша баламасына қатысы жоқ және саудаға арналмаған).
      Белгiлi бiр баптарды хеджирлеуге байланысты ақша ағынын жiктеу хеджирленген баптарға байланысты ағындарды жiктеумен бiрдей.
 

       4. Қаржылық қызмет
      62. Қаржылық қызметтен пайда болған ақша ағынын жеке-жеке ашу - банк үшiн болашақтағы ақша ағынына арнап капитал ұсынушы заңды және жеке тұлғалардан түсетiн шағым талаптарды болжауға мүмкiндiк бередi. Жалпы түсiм мен қаржылық қызметтен алынған ақшаның негiзгi түрлерi жеке көрсетiлуi тиiс. Қаржы қызметiнiң нәтижесiнде пайда болған ақша ағынына мыналарды мысалға алуға болады:
      1) акциялар эмиссиясынан ақша түсiмдерi;
      2) банк акцияларын сатып алу немесе өтеу үшiн иеленушiлерге ақшалай төлемдер;
      3) борыштық мiндеттемелердi шығарудан түскен ақша түсiмдерi.

      5. Ақша ағынының өзара есебi
      63. Операциялардың нәтижелерi болып табылатын төменде келтірілген ақша ағыны нетто-әдiс бойынша ақша қозғалысы туралы есепте көрсетiлуi мүмкiн:
      1) өтеу мерзiмi белгiленген салымдарды (депозиттердi) қабылдауға және қайтаруға байланысты ақшаның түсуi және төленуi;
      2) басқа банктердегi салымдарға (депозиттерге) ақша орналастыру және осы салымдарды (депозиттердi) өтеу (қайтару); және
      3) клиенттерге заемдар ретiнде ақша беру және осы заемдарды өтеу (қайтару).

      6. Валюталық ақша ағыны
      64. Шетел валютасымен операциялар жүргiзу нәтижесiнде пайда болған ақша ағыны банктiң есеп саясаты арқылы қабылданған ақша айналысы пайда болған күнгi бағаммен шетел валютасы сомасымен қолдану арқылы теңгемен көрсетiледi.
 

      65. Қазақстан Республикасының резидентi болып табылмайтын еншiлес ұйымның шетел валютасындағы ақша ағыны банктiң есеп саясаты арқылы қабылданған ақша қозғалысы пайда болған күнгi бағам бойынша теңгемен қайта саналуы тиiс.
 

      66. Шетелдiк валюта бағамын өзгертуден туындаған пайдаланылмаған кiрiс пен шығын ақша қозғалысы болып табылмайды. Сонымен бiрге банктiң есеп саясаты қабылдаған бағамының қолдағы немесе шетел валютасымен алынады деп күтiлетiн ақшаға және оның баламасына тигiзетiн әсерi есеп берiлетiн кезеңнiң басындағы және аяғындағы ақша сомасын және оның баламаларын келiсу үшiн ақша қозғалысы туралы есепте көрсетiледi. Шетел валютасы бағамының өзгеруiнен түскен пайдаланылмаған кiрiс немесе шығын сомасы операциялық, инвестициялық және қаржылық қызмет нәтижесiнде пайда болған ақша ағынынан бөлек көрсетiледi және егер ақша ағыны кезеңнiң аяғында банктiң есеп саясаты қабылдаған бағамы бойынша есепте көрсетiлген жағдайда айырмашылықты қоса көрсетедi.
 

       7. Төтенше жағдайлар
      67. Төтенше жағдайлар нәтижесiнде пайда болған ақша ағыны қай санатқа жататындығына байланысты операциялық, инвестициялық немесе қаржылық қызмет ретiнде жiктеледi және мәндерi жеке-жеке ашып көрсетiледi. Бұл қаржы есебiн пайдаланушыларға осындай жағдайлардың мәнi мен банктiң бар және болашақ ақша ағындарының әсерiн түсiнуге ықпал етедi.

      8. Сыйақы
      68. Банк операциялық қызмет ретiнде жiктейтiн сыйақы ретiнде алынған және төленген ақша ағынының мәнi бөлек ашылып көрсетiлуi тиiс.
 

       9. Табыс салығы
      69. Табыс салығына байланысты пайда болатын ақша ағынының мәнi бөлек ашылып көрсетiледi және инвестициялық немесе қаржылық қызметке тiкелей қатысты болған жағдайларды қоспағанда, операциялық қызметтен пайда болған ақша ағыны санатына жатқызылады.
 

      70. Табыс салығын төлеу ақша ағыны операциялық, инвестициялық немесе қаржылық қызметке жатқызылуы мүмкiн түрлi операциялар бойынша жасалады. Ақша ағыны инвестициялық немесе қаржылық қызметке жатқызылатын операциялар бойынша салық жөнiндегi шығыстардың пайда болуына қарамастан, көбiнесе салық төлеуге тiкелей қатысты ақша ағынын айқындау қиын болады, өйткенi мұндай ағындар салық салу операциясы жүргiзiлген кезеңнен өзгеше кезеңде де пайда болуы мүмкiн. Осындай қиындықтарды ескере отырып, салық төлеу жөнiндегi ақша ағыны операциялық қызметке жиi жатқызылады. Сондай-ақ мұндай қиындықтар болмаған жағдайда салыққа қатысты ақша ағыны салық салуға жатқызылған операциялар бойынша ақша ағыны жатқызылған тиiстi санатқа (қаржылық немесе инвестициялық) жатқызылады. Салыққа қатысты ақша ағыны қызметтiң бiрнеше санатына жатқызылған жағдайда төленген салықтың жалпы сомасының мәнi ашылып көрсетiледi.
 

       10. Еншiлес және тәуелдi ұйымдардағы және бiрлескен қызметке қатысу үлесiндегi инвестициялар
      71. Еншiлес немесе тәуелдi ұйымның құн әдiсi немесе үлестiк қатысу бойынша есепке алынатын инвестициялары бар банк ақша қозғалысы туралы есепте олар туралы ақпарат берген кезде банк пен еншiлес немесе тәуелдi ұйым арасындағы ақша ағыны, мысалы, дивидендтер мен заемдар бойынша ақша ағыны туралы мәлiметтермен шектеледi.
 

      72. Есепте теңбе-тең шоғырландыру әдiсiн қолдана отырып көрсетiлген бiрлескен қызметке қатысу үлесi бар банк ақша қозғалысы туралы шоғырландырылған есепке бiрлесiп бақыланатын заңды тұлғаның ақша ағынының теңбе-тең үлесiн кiргiзедi. Есепте бiрлескен қызметке қатысу үлесiн көрсету үшiн қатысу әдiсiн пайдаланған жағдайда ақша қозғалысы туралы есепке банк инвестициясына қатысты бiрлесе бақыланатын заңды тұлғаға байланысты ақша ағыны, банк пен бiрлесе бақыланатын заңды тұлға арасындағы бөлу және басқа да төлемдер немесе түсiмдер кiргiзiледi.
 

       11. Еншiлес ұйымдарды сатып алу және сату
      73. Еншiлес ұйымдардың сатып алу және сатуы нәтижесiнде пайда болған ақша ағынының жалпы сомасы жеке көрсетiледi және инвестициялық қызмет ретiнде жiктеледi.
 

      74. Банк еншiлес ұйымдарды есептi кезең iшiндегi сатып алу бойынша, сол сияқты сату бойынша да мыналардың мәнiн ашып көрсетедi:
      1) сатып алу немесе сатудың жалпы құны;
      2) сатып алу немесе сату жалпы құнының ақшамен немесе олардың баламасымен төленген бөлiгi;
      3) сатып алынған немесе сатылған еншiлес ұйымға тиесiлi ақша сомасы және оның баламасы;
      4) еншiлес ұйымның әрбiр негiзгi санаты бойынша ақшадан және оның баламасынан басқа сатып алынған немесе сатылған активтерi мен мiндеттемелер сомасы.
 

      75. Сатып алынған немесе сатылған активтер мен мiндеттемелер сомасы мәнiнiң жеке ашылуын көрсете отырып, еншiлес ұйымдарды сатып алудан немесе сатудан пайда болған ақша қозғалысы нәтижелерiнiң мәнiн жеке ашып көрсету осы ақша ағындарын операциялық, инвестициялық және қаржылық қызмет бойынша басқа да ақша ағынынан пайда болған ақша ағынынан бөлектеуге мүмкiндiк бередi. Сату бойынша ақша қозғалысы нәтижелерi сатып алу бойынша ақша қозғалысы нәтижелерiнен алынып тасталмайды.
 

      76. Еншiлес ұйымды сатып алу немесе сату кезiнде төленген немесе алынған жалпы ақша сомасы еншiлес ұйыммен бiрге алынған немесе төленген ақшаны және оның баламасын қоспағандағы ақша айналысы туралы есепте көрсетiледi.
 

       12. Ақшалай емес операциялар
      77. Ақша немесе оның баламасын пайдалануды қажет етпейтiн, яғни ақша қозғалысын (түсуiн немесе жұмсалуын) тудырмайтын инвестициялық және қаржылық операциялар ақша қозғалысы туралы есепке енгiзiлмейдi және осындай инвестициялық және қаржылық қызмет туралы орынды ақпараттарды қамти отырып, түсiнiктеме жазбада мәнi жеке ашылып көрсетiледi.
 

      78. Инвестициялық және қаржылық қызметке жататын көптеген операциялар банктiң активтерiнiң және капиталының құрылымына ықпал ете тұрса да ағымдағы ақша ағынына тiкелей әсерiн тигiзбейдi. Ақшалай емес операциялар оның не мақсатқа арналғандығына сүйене отырып, мұндай операциялардың нәтижесiнде есепті кезең iшiнде ақша айналысы пайда болмауы себептi ақша қозғалысы туралы есептен шығарып тасталады. Ақшалай емес баптарға мыналар мысал болады:
      1) тиiстi мiндеттемелерге тiкелей қабылдау арқылы не қаржылық жалға алу арқылы активтер сатып алу;
      2) банктiң шығарылатын акцияларына айырбастап заңды тұлға сатып алу; және
      3) банктiң акцияларына айырбастау арқылы борыштық мiндеттемелердi өтеу.
 

       13. Ақша және оның баламаларының құрамы
      79. Банк ақша және оның баламаларының құрамының мәнiн ашып көрсетуi және ақша қозғалысы туралы есепте бухгалтерлiк баланста ұсынылған балама баптармен бiрге сомалардың салыстырмасын ұсынуы тиiс.
 

       14. Ақпараттың басқа да ашылуы
      80. Банк түсiндiрме жазбада банктегi ақшаның және оның баламасының елеулi қалдығының, бiрақ топтың пайдалануына қолы жетпейтiн сомасының мәнiн ашып көрсетуi тиiс.
 

      81. Ақшаның және оның баламасының қалдығын топтың пайдалануына түрлi себептер бойынша мүмкiн болмауы ықтимал, мысалы ақшаның немесе оның баламасының қалдығы валюталық бақылау немесе мұндай қалдықтарды негiзгi немесе топтың басқа да еншiлес ұйымдарының жалпы пайдалануына кедергi жасайтын шектеулер қолданылатын елде жұмыс iстейтiн еншiлес ұйымдарда болуы мүмкiн.
 

      82. Пайдаланушыларға қаржылық жағдайды және банктiң өтiмдiлiгiн түсiну үшiн қосымша ақпарат қажет болуы мүмкiн. Мұндай ақпараттың мәнiн түсiндiрме жазбада ашып көрсету көтермеленедi және оған мыналар кiредi:
      1) осы қаражатты пайдалану бойынша қойылған шектеулердi көрсете отырып, болашақтағы операциялық қызметтерге және инвестициялық мiндеттемелердi реттеуге жiберiлуi мүмкiн болатын алынып пайдаланылмаған заем қаражатының сомасы;
      2) теңбе-тен шоғырландыру әдiсi бойынша есепте көрсетiлетiн операциялық, инвестициялық және қаржылық қызметтер бойынша жеке-жеке бiрлескен кәсiпорындарға қатысу үлесiне жатқызылатын ақша ағынының жалпы сомасы;
      3) операциялық мүмкiндiктердi молайтуға арналған осы мүмкiндiктердi қолдауға арналған ақша ағынынан бөлек ақша ағынының жалпы сомасы;
      4) әрбiр есеп беретiн салалық немесе географиялық бөлiктер бойынша операциялық, инвестициялық және қаржылық қызметтерден пайда болатын ақша ағыны сомасы.
 

      83. Банктiң операциялық мүмкiндiктерiн молайтуға бағытталған операцияларды жүргiзу нәтижесiнде пайда болған ақша ағынының және осы мүмкiндiктердi қолдауға қажеттi операциялар бойынша пайда болған ақша ағынының мәнiн жеке-жеке ашып көрсету пайдаланушыларға банктiң операциялық мүмкiндiктерiн қолдауға бағытталған қаражаттың жеткiлiктiлiк дәрежесiн бағалауға мүмкiндiк бередi. Банктiң көбiнесе ағымдағы өтiмдiлiк деңгейiн қолдау мен банк құрылтайшылары (акционерлерi) арасында ресурстарды үлестiруге байланысты операциялық мүмкiндiгiн қолдауға және дамытуға арналған қаражаттың жеткiлiксiз бөлiнуi банктiң болашақ тиiмдiлiгiне керi әсер етуi мүмкiн.
 

      84. Есеп беретiн сегменттер бойынша ақша ағыны туралы ақпаратты ашып көрсету пайдаланушылардың банктiң ақша ағындары арасындағы өзара байланысты, тұтас алғанда оның құрамдас бөлiктерiмен, сондай-ақ сегменттер бойынша ақша ағынының болуын және өзгеруiн жақсырақ түсiнуге көмектеседi.
 

7-тарау. Капиталдағы өзгерiстер туралы есеп
 

       85. Банктiң қаржылық есебiнде жеке нысан ретiнде ұсынылатын банк капиталындағы өзгерiстер туралы есепте мынадай ақпараттар болуы тиiс:
      1) есептi кезең iшiндегi таза кiрiс немесе шығын;
      2) басқа стандарттардың талаптарына сәйкес тiкелей капиталға жатады деп танылатын әрбiр кiрiс пен шығыс баптары және осы баптардың жалпы жиынтығы;
      3) есеп саясатындағы өзгерiстер мен негiзгi қателердi түзетудiң жиынтық нәтижесi;
      4) құрылтайшылармен (акционерлермен) капитал бойынша операциялар және оларды үлестiру;
      5) есеп берiлетiн кезеңнiң басындағы және есеп берiлетiн күнгi жинақталған таза кiрiс немесе шығын сомасы, сондай-ақ кезең iшiндегi өзгерiстер;
      6) есеп берiлiп отырған кезеңнiң басындағы және аяғындағы капиталдың, акция эмиссиясынан түскен кiрiстiң әр бабының баланстық құны мен әрбiр резервiн салыстыра отырып, әрбiр өзгерiстiң мәнiн жеке-жеке ашып көрсету.
      Банк осы тармақтың 4), 5) және 6) тармақшаларында көзделген ақпараттың мәнін капиталдағы өзгеріс туралы есепте, не оған түсіндірме жазбада ашып көрсетуi мүмкiн.
 

      86. Есеп берiлiп отырған кезең iшiндегi банк капиталындағы өзгерiстер есептi кезең ішiндегi таза активтердiң көбеюi мен азаюын немесе қаржылық есепте қабылданған және ашылып көрсетiлетiн бағаның нақты принципiне байланысты қаржылық жай-күйiн көрсетедi. Капиталға инвестиция және дивиденд сияқты акционерлермен жасалған операцияларды қоспағанда, капиталдағы жалпы өзгерiс есеп берiлiп отырған кезең iшiнде банк қызметiнiң нәтижесiнде пайда болған жиынтық кiрiстi және шығынды бiлдiредi.
 

      87. Банктiң есеп берiлiп отырған кезең iшiндегi қаржылық жағдайын бағалау кезiнде барлық кiрiстер мен шығындар ескерiледi, соған байланысты капиталда тiкелей есепке алынатын жиынтық кiрiс пен шығынды қоса алғанда жеке қаржылық есеп нысанын ұсыну талап етiледi.
 

      88. Капиталдағы өзгерiс туралы есеп пайдаланушылардың кезең iшiндегi банк қызметiнен туындайтын жиынтық кiрiс пен соманы шығаруға мүмкiндiк бередi. Бұл кiрiстер немесе шығыстар бабының, тiкелей есепке алынатын таза кiрiстер мен шығындардың аралық нәтижелерiн көрсете отырып қамтамасыз етiледi.
 

8-тарау. Түсiндiрме жазба
 

       89. Қаржылық есепке түсiндiрме жазбада банк мыналарды көрсетедi:
      1) қаржылық есептi дайындаған кезде пайдаланылатын тәсiлдер мен әдiстер және банктiң есеп саясатының негiзгi ережелерi туралы мәлiметтер;
      2) қаржылық есептiң басқа құрамдас бөлiгiнде көрсетiлмеген бухгалтерлiк есептiң стандарттары талап ететiн ақпараттың ашылуы;
      3) қаржылық есепте көрсетiлмеген, оны шынайы ұсынуға қажеттi қосымша мәлiметтер.
 

      90. Қаржылық есепке түсiндiрме жазбада бухгалтерлiк баланста, қаржы-шаруашылық қызметтiң нәтижелерi туралы есепте және ақша қозғалысы туралы есепте көрсетiлген сомаларға хабарлама сипаттамалар немесе неғұрлым нақты талдаулар, сондай-ақ пайдаланушылар үшiн пайдалы, мысалы шартты мiндеттемелер сияқты қосымша мәлiметтер берiледi. Түсiндiрме жазбада бухгалтерлiк есеп стандарттарына негiзделiп және сүйене отырып мәнiн ашу немесе сондай-ақ басқа да сенiмдi ұсыныстарға қол жеткiзу үшiн мәнi ашылатын қажеттi ақпарат болады.
 

      91. Түсiндiрме жазба реттелген түрде ұсынылады. Бухгалтерлiк баланстағы әрбiр бап бойынша, қаржы-шаруашылық қызметiнiң нәтижелерi туралы есепте және ақша қозғалысы туралы есепте оған қатысты кез келген ақпаратқа қарама-қарсы сiлтемелер жасалады.
 

      92. Түсіндірме жазбада ақпарат берудiң пайдаланушылардың есеп берудi түсiнуiне ықпал ететiн және оны басқа субъектiлердiң қаржылық есебiмен салыстыру тәртiбi әдетте мынадай болып табылады:
      1) бухгалтерлiк есеп стандарттарына сәйкестiгi туралы ақпарат;
      2) қолданылатын бағалау негiзi (негiздерi) және есеп жүргiзу саясаты туралы мәлiметтер;
      3) қаржылық есептiң әрбiр бабы немесе әрбiр нысаны ұсынылған тәртiпке сәйкес қаржылық есеп нысандарында ұсынылатын ақпараттар бойынша қосымша мәлiметтер; және
      4) шартты талаптарды және шартты мiндеттемелердi, жасалған келiсiмдерге сәйкес қабылданған мiндеттемелердi, қаржылық және қаржылық емес сипаттағы басқа да ашуларды қоса алғанда өзге де мәнiн ашулар.
 

      93. Кейбiр жағдайларда қажет болғанда немесе неғұрлым ыңғайлы ұсыну үшiн түсiндiрме жазбада ақпарат ұсыну тәртiбi өзгеруi мүмкiн. Мысалы, сыйақы ставкаларына қатысты түсiндiрулер және қаржы-шаруашылық қызмет нәтижелерi туралы есепке қатысты әдiл құнға түзету енгiзу қаржылық активтердi өтеу мерзiмi туралы түсiндiрулермен немесе бухгалтерлiк балансқа қатысы бар мiндеттемелермен бiрiктiрiлуi мүмкiн. Бiрақ, сонымен қатар түсiндiрмелер берудiң жүйелi түрдегi дәйектiлiгi қолайлы болуына орай сақталады.
 

      94. Қаржылық есеп беру мен есеп жүргiзу саясаты туралы мәлiмет қаржылық есепке түсiндiрме жазбаның алдынан жеке есеп ретiнде ұсынылуы мүмкін.
 

      95. Төменде келтiрiлетiн ақпараттар қаржылық есеппен бiрге жарияланатын кез-келген басқа қосымшаларда келтiрiлмеген жағдайда түсiндiрме жазбада келтiрiледi:
      1) банктiң атауы және мекен-жайы;
      2) банк операциясының негiзгi қызметi мен операцияларының сипаттама жазбасы;
      3) банктiң бас компаниясының атауы және банк құрамына кiретiн топтың түпкiлiктi бас компаниясы; және
      4) есеп берiлетiн кезеңнiң аяғындағы қызметкерлердiң саны немесе есеп берiлетiн кезең iшiндегi қызметкерлердiң орташа саны.
 

      96. Қаржылық есепте ұсынылатын ақпарат пайдаланушылардың баланстық және баланстан тыс қаржы құралдарының қаржылық жағдайға, банктiң қызмет нәтижесiне және ақша қозғалысына ықпалын түсiнуге көмектесуi және осы құралдарға байланысты алдағы кезеңдегi ақша ағынының көлемiн бағалауға уақыт бойынша бөлуге және айқындауға ықпал етуi тиiс. Осыған байланысты қаржылық активтердiң, қаржылық мiндеттемелердiң және бухгалтерлiк баланста танылған, сол сияқты танылмаған үлестiк құралдардың әрбiр сыныбы бойынша банк мыналарды ашуы керек:
      1) қаржылық құралдардың құндық өлшемдерi мен сипатының елеулi талаптарымен қоса, олар туралы мәлiметтер, бұл келешектегi ақша ағынының мөлшерiне, уақытқа бөлуiне және белгiлi болуына әсер етедi;
      2) есеп жүргiзу саясатын және қабылданған әдiстердi, оның iшiнде бухгалтерлiк баланстағы құралдарды тану өлшемдерi және оларды бағалауға арналған базаны;
      3) сыйақы ставкасын қайта қараудың және төлем жасау мерзiмiнiң басталуының қайсысының бұрын басталғанына байланысты шартта көзделген күнi;
      4) сыйақы қолданылған жағдайда, оның тиiмдi ставкалары.
 

      97. Банк хеджирлеу есебi қолданылатын болжамды операциялардың әрбiр нақты түрiн хеджирлеу саясатын қоса отырып, қаржы тәуекелдерiн басқаруда қолданылатын саясаттың мақсатын сипаттауы тиiс.

9-тарау. Есеп жүргiзу саясаты

      98. Банк есеп жүргiзу саясатын ашу кезiнде мыналарды сипаттауы тиiс:
      1) қаржы есептерiн әзiрлеу үшiн пайдаланған бағалау негiздерi (немесе негiздер);
      2) қаржы есебiн дұрыс түсiну үшiн нақты мәнi бар есеп саясатының әрбiр нақты талаптары.
 

      99. Банк қаржы есебiн жасау кезiнде қолданылған негiзгi талаптарды пайдаланушыларға түсiндiру үшiн есеп саясатының:
      1) кiрiстiң негiзгi түрлерiн тануға;
      2) банктер сатып алатын бағалы қағаздарды бағалауға;
      3) нәтижесiнде бухгалтерлiк баланстағы активтер мен мiндеттемелер танылатын операциялар мен басқа жағдайлар және нәтижесiнде шартты мiндеттемелер мен талаптар туындайтын операциялар мен басқа жағдайлар арасындағы шек қоюларға;
      4) берiлген заемдар бойынша үмiтсiз берешектi тануға арналған негiздерге және оларды есептен шығару тәртiбiне;
      5) жалпы банк тәуекелдерiн жабуға арналған резервтер құру жөнiндегi есептеулердi белгiлеуге арналған негiздерге және осындай есептеулердi есепке алу әдiстерiне қатысты талаптардың ашылу қажеттiгi тууы мүмкін.
 

      100. Қаржылық есеп беруде қолданылатын нақты есеп жүргiзу саясатына қосымша ретiнде тұтастай алғанда қаржылық есептi жасауға негiз болатын бағалау негiздерi (бастапқы құны, ағымдағы құны, сату құны, дисконтталған құны) көрсетiлуi тиiс. Қаржылық есепте бағалау негiздерiнiң бiрден астамын пайдаланған кезде, мысалы қайта бағалауға активтердiң тек белгiлi санаттары ғана жататын болса, бұған әрбiр негiздеме қолданылатын активтердiң санаттарын көрсету жеткiлiктi.
 

      101. Есеп жүргiзу саясатын ашу пайдаланушыларға операциялар мен жағдайларды есепте көрсету әдiсiн түсiнуге көмектеседi және осымен ғана шектелмей мыналар болуы тиiс:
     1) кiрiстi тану;
     2) еншiлес және тәуелдi ұйымдарды қоса отырып, шоғырландыру принциптерi;
     3) басқа заңды тұлғалармен қосылу;
     4) бiрлескен қызмет;
     5) материалдық және материалдық емес активтердi тану және амортизациялау;
     6) құрылым мердiгер шарты;
     7) жылжымайтын мүлiкке инвестициялар;
     8) қаржы құралдары мен инвестициялар;
     9) жалдау;
     10) зерттеуге және әзiрлеуге жұмсалатын шығындар;
     11) тауар-материалдық қорлар;
     12) салықтар, оның iшiнде мерзiмi ұзартылған салықтар;
     13) резервтер;
     14) зейнетақы қамсыздандырылуы жөнiндегi шығындар;
     15) шетел валютасын қайта санау және тәуекелдердi хеджирлеу;
     16) салалық және географиялық сегменттердi белгiлеу және сегменттер арасындағы шығынды бөлуге арналған негiздер;
     17) ақшаны белгiлеу және олардың баламалары;
     18) инфляциялық процестер ықпалы салдарынан қаржылық есептер баптарындағы өзгерiстер; және
     19) үкiмет гранттары (субсидиялары).
 

      102. Егер банк шетелде көлемдi операциялар немесе шетел валютасымен операциялар жүргiзетiн болса, есеп жүргiзу саясаты оң және терiс бағам айырмашылықтарын тануға және оларды хеджирлеуге қатысты ашылуы тиiс. Iскерлiк беделге және азшылықтың үлесiне қатысты қолданылатын саясат шоғырландырылған қаржылық есепте көрiнедi.
 

10-тарау. Шартты мiндеттемелер және шартты талаптар
 

       103. Банк қайтарылмайтын заемдар бойынша шартты мiндеттемелердiң сипатын және сомасын ашуы тиiс, мұнда банк елеулi айыппұл санкцияларын немесе шығыстарды төлеу тәуекелiнiң туындауынсыз өз қалауынша қайтара алмайды, сондай-ақ баланстан тыс баптардан туындайтын шартты мiндеттемелер мен шартты талаптардың сипаты мен сомасы, мыналарды қоса алғанда:
      1) тiкелей кредиттеудiң алмастырушыларына, мұнда банк алынған бiрақ қандай да бiр себептермен өтелмеген кепiлдiк алушылардың борыш сомасын өтеуге кепiлдiк бередi, бұған оның iшiнде берешек бойынша жай кепiлдiктер, басқа банктер берген кепiлдiктердi (акцептердi) қабылдауға кепiлдiктер және заемдар мен бағалы қағаздар бойынша қаржы кепiлдiктер ретiнде пайдаланатын резервтiк аккредитивтер;
      2) тауардың немесе сатушы көрсететiн қызметтiң белгiленген стандарттарға сәйкес болуы туралы сатып алушының кепiлдiгiмен қоса жүргiзiлген банк операцияларына байланысты белгiленген шартты мiндеттемелер мен шартты талаптар; сатушы тендердi жеңiп алған жағдайда, жабдық алуға арналған келiсiм-шарт бойынша сатушының өз мiндеттемелерiн орындауы туралы тендер өткiзушi сатып алушыға берген кепiлдiк; белгiленген уақыт кезеңi iшiнде сатып алушы сатып алған жабдыққа сатушының қызмет көрсетуi туралы сатып алушыға берген кепiлдiк; және банктiң жекелеген операцияларына қатысы бар резервтiк аккредитивтер;
      3) құжаттамалық заемдар сияқты тауар қозғалысы салдарынан туындайтын сауда операциялары бойынша қысқа мерзiмдi өзiнен-өзi жойылатын шартты мiндеттемелер мен шартты талаптар, осындай заемдар негiзiне жататын тауар бойынша қамтамасыз ету ретiнде пайдаланылады;
      4) банктiң бухгалтерлiк балансында танылмаған сату және керi сатып алу келiсiмдерi;
      5) туынды құралдарды қоса отырып, сыйақы ставкасына және валюта бағамына қатысты ставкалар (своптар, опциондар, фьючерстер және басқалары);
      6) басқа шартты мiндеттемелерге, борыштық мiндеттемелердi шығару бағдарламаларына және борыштық мiндеттемелердiң кепiлге тартылған автоматты түрде жаңартылған бағдарламалар жатады.
 

      104. Банктер келiсiмдердi жиi жасайды, бiрақ келiсiмдер жасау кезiнде активтер немесе мiндеттемелер ретiнде бухгалтерлiк баланста танылмайды, бiрақ бұл шартты талаптар мен шартты мiндеттемелердiң туындауына әкеледi. Мұндай баланстан тыс баптар әдетте банк қызметiнiң маңызды бөлiгi болады және банк тап болатын тәуекел деңгейiне едәуiр ықпал етуi мүмкiн. Бұл баптар басқа тәуекелдердi көбейтуi немесе төмендетуi мүмкiн, мысалы бухгалтерлiк баланста танылған активтердi немесе мiндеттемелердi хеджирлеу арқылы. Баланстан тыс баптар клиенттердiң атынан жасалынған келiсiмдер немесе меншiк сауда операциялары нәтижесiнде туындауы мүмкiн.
 

      105. Банктiң қаржылық есебiн пайдаланушыларға өтiмдiлiк және төлем қабiлеттiлiгi және осыған байланысты ықтимал әлеуеттi шығындар туралы банктiң шартты талаптары мен шартты мiндеттемелерi туралы ақпарат қажет. Пайдаланушыларға сондай-ақ банк өткiзген баланстан тыс операциялардың сипаты мен сомасы туралы бара-бар ақпарат қажет болады.
 

      106. Банк шартты мiндеттемелер мәнiнiң, шартты мiндеттемелердiң әрбiр бабы бойынша ресурстардың өтеуге арналған кез келген шығулары болар-болмас болып табылатын жағдайлардан басқасының қысқаша сипатын ашуы тиiс. Сондай-ақ тиiмдi жағдайда мәнiн ашуға мыналар жатады:
      1) шартты мiндеттемелердiң қаржылық ықпалын бағалау мәнi;
      2) сомаға немесе шығу уақытына қатысты белгiсiздiктер;
      3) кез келген өтемнiң мүмкiндiгi.
 

      107. Экономикалық пайда түсу мүмкiндiгi болған кезде банк есеп беретiн күнге және тиiмдi жағдайда пайданың қаржылық ықпалының бағалау мөлшерiне шартты талаптар мәнiнiң қысқаша сипатын ашуы тиiс. Шартты талаптарға қатысты мұндай мәнiн ашуларда кiрiстiң туындау мүмкiндiгiн адастыратын нұсқаулар болмауы тиiс.
 

      108. Егер шартты талаптар мен шартты мiндеттемелер туралы кейбiр немесе барлық ақпараттар практикалық тиiмсiздiк себебiмен ашылмаса, бұл факт көрсетiлуi тиiс.
 

      109. Шартты талаптар мен шартты мiндеттемелер туралы кейбiр немесе барлық ақпараттардың мәнiн ашу шартты мiндеттемелердiң немесе шартты активтердiң мәнi бойынша басқа тараптармен болатын дау кезiнде банктiң ахуалына айтарлықтай зиян келтiруi мүмкiн, мұндай жағдайлар төтенше сирек жағдайларда болады, банк мұндай ақпараттарды ашуы тиiс емес, бiрақ даудың жалпы сипатын фактiлер мен ақпараттардың ашылмау себептерiмен бiрге ашуы тиiс.
 

11-тарау. Қаржылық активтер мен мiндеттемелердi өтеу мерзiмi
 

       110. Банк қаржылық активтер мен мiндеттемелердiң өтеу мерзiмiн талдауды есеп беретiн күннен оларды өтеу күнiне дейiн қалған мерзiмге сәйкес бөлiнген топтар бойынша ашуы тиiс.
 

      111. Қаржылық активтер және мiндеттемелер бойынша өтеу мерзiмi мен сыйақы ставкаларының сәйкестiгiн талдаудың банк басшылығының бiрыңғай басқару шешiмдерiн қабылдауға, оның iшiнде қажеттi өтiмдiлiк деңгейiн қолдауға негiз болатын мәнi бар. Әдетте банк белгiсiз шарттары бар әр түрлі мәмілелер жасағандықтан толық сәйкестікті қамтамасыз ете алмайды. Аталған көрсеткiштердiң сәйкес болмауы ықтимал шығындардың тәуекелдерiн арттырады, бiрақ дәл осы уақытта банктiң қосымша кiрiс алу мүмкiндiгi артуы мүмкiн.
 

      112. Қаржылық активтер мен мiндеттемелердi өтеу мерзiмi және сыйақы төленетiн мiндеттемелердi ауыстыру мүмкiндігi, оларды тиiмдi бағамен өтеу мерзiмi басталған кезде банктiң өтiмдiлiгiн бағалауда және оның сыйақы ставкалары мен валютаның айырбас бағамының өзгеруiне ұшырауы маңызды фактор болып табылады. Өтiмдiлiктi бағалауға жарамды ақпараттармен қамтамасыз ету үшiн банк ең кемiнде қаржылық активтер мен мiндеттемелердi өтеудiң тиiстi мiндеттемелерiн талдауды ашады.
 

      113. Банктiң қаржылық активтерi мен мiндеттемелерiн өтеу мерзiмдерi мынадай тәртiппен жiктелуi тиiс:
     1) 1 айға дейiн;
     2) 1 айдан 3 айға дейiн;
     3) 3 айдан 1 жылға дейiн;
     4) 1 жылдан 5 жылға дейiн;
     5) 5 жылдан және одан астам.
     Қажет болған жағдайда мерзiмдердi қосуға болады: мысалы 1 жылға дейiн және 1 жылдан астам. Егер активтер мен мiндеттемелер бойынша төлемдер уақыттың жекелеген кезеңi iшiнде бөлiнген болса, бұл төлемдердiң әрқайсысы ақша алуға немесе оларды төлеуге алдын ала келiсiмге сәйкес кезеңге жатады.
 

      114. Банктер қабылдаған өтеу мерзiмi активтер мен мiндеттемелер үшiн бiрдей болуы қажет. Бұл олардың өтеу мерзiмiнiң сәйкес болу дәрежесiн және соған байланысты банктiң басқа өтiмдiлiк көздерiнен болатын тәуелдiлiгiн көрсетедi.
 

      115. Өтеу мерзiмi:
      1) төлем жасайтын күнге дейiн қалған уақыт кезеңi;
      2) төлем жасайтын күнге дейiнгi бастапқы кезеңi;
      3) сыйақы ставкасының өзгеруi тиiс келесi күнге дейiн қалған уақыт кезеңi түрiнде көрiнуi тиiс.
      Қаржылық активтер мен мiндеттемелердiң өтеуге дейiн қалған мерзiмдерi бойынша талдау жүргiзу банктiң өтiмдiлiгiн бағалау үшiн ең жақсы негiз болады, бұл басқа факторларды қоспағанда активтер мен мiндеттемелердiң өтеу мерзiмдерiнiң дәл келу дәрежесiн қамтамасыз етедi. Өтеу күнiне дейiнгi бастапқы мерзiм негiзiнде төлемнiң басталу мерзiмiн ашу iскерлiк белсендiлiк және қаржыландыру стратегиялары туралы ақпаратпен қамтамасыз етедi. Сыйақы ставкасының өзгеруi тиiс келесi күнге дейiн қалған кезеңге негiзделген өтеу мерзiмi бойынша топтастыруды ашу банктiң сыйақы ставкаларының өзгеру тәуекелiне ұшырағанын көрсетедi. Сондай-ақ басшылық түсiндiрме жазбаға сыйақы ставкасының әсерi және сыйақы ставкасының өзгеру тәуекелiн басқару және бақылау үшiн пайдаланатын әдiстер туралы ақпараттар беруi мүмкiн.
 

      116. Банкке орналастырылған салымдар (депозиттер), сондай-ақ оларға берiлген салымдар талаптар бойынша алынуы тиiс. Алайда мұндай салымдар тәжiрибеде ұзақ мерзiмге алынбай немесе төлем жасалмай жиi қалып қояды, бұл орайда нақты төлем шартта белгiленген күннен кешiрек жасалады. Соған қарамастан банктiң талдауды ашуы шартта белгiленген мерзiмге сәйкес жасалынады, бұл талаптар мен мiндеттемелерге байланысты өтiмдiлiк тәуекелiн көрсетедi, кейде олар нақты мерзiмге сәйкес келмейдi.
 

      117. Банктiң кейбiр активтерiнде шартта белгiленген өтеу мерзiмi жоқ. Мұндай активтер бойынша төлемнiң ықтимал мерзiмi әдетте олардың жүзеге асырылатын күнiмен алынады.
 

      118. Пайдаланушылар банктiң өтiмдiлiгiн банк үшiн қаражаттың қолайлы екенiн ескере отырып, төлемнiң басталу мерзiмi бойынша топтастырылып берiлетiн мәлiметтер негiзiнде бағалайды.
 

      119. Пайдаланушылардың талаптар мен мiндеттемелердi өтеу мерзіміне қарай топтастырылуын толық түсінуін қамтамасыз ету үшін уақыттың қалған кезеңі iшiнде төлем жасаудың мүмкiндiгі туралы ақпараттардың қаржылық есепте қосымша ашылуын талап етуі мүмкін. Осыған байланысты басшылық түсiндiрме жазбаға нақты өтеу мерзiмi және тәуекелдердi басқару және бақылау әдiстерi туралы, сондай-ақ өтеу мерзiмiнiң әр түрлi кестелерiне және сыйақы ставкаларына байланысты проблемалар туралы ақпараттар беруi мүмкiн.
 

12-тарау. Активтердiң, мiндеттемелердiң және
баланстан тыс баптардың шоғырландырылуы
 

       120. Банк өз активтерiнiң, мiндеттемелерiнiң және баланстан тыс баптарының кез келген елеулi шоғырлануының мәнiн ашуы тиiс. Бұлар географиялық аймақтар, клиенттер немесе салалық топтар бойынша не тәуекелдiң басқа көздерi бойынша ашылады. Банк, сондай-ақ шетел валютасындағы елеулi соманың көлемiн ашуы тиiс.
 

      121. Активтердi бөлу бойынша және мiндеттемелердiң негiздерi бойынша елеулi шоғырлануының мәнiн банк ашады, өйткенi олар банктер қол жеткiзген активтер мен ресурстарды жүзеге асыруға байланысты әлеуеттiк тәуекелдердiң ыңғайлы индикаторы болып табылады. Мәнiн ашу географиялық аймақтар, клиенттер және банк қызметiнiң ықтимал талаптарымен тәуекелдiң салалық топтары немесе басқа да негiздер бойынша жүргiзiледi. Географиялық аймақтар жекелеген елдерден, елдiң тобынан немесе елдiң iшкi аумақтарынан тұрады; клиенттер бойынша ашу мемлекеттiк органдар, сауда және өнеркәсiптiк кәсiпорындар сияқты сектор бойынша жүргiзiледi.
 

      122. Шетел валютасымен елеулi соманы ашу валюта бағамының өзгеру нәтижесiнде туындаған шығындар тәуекелiнiң көрсеткiштерi болып табылады.
 

13-тарау. Заемдар бойынша шығындар
 

       123. Банк мынадай ақпараттарды ашуы тиiс:
      1) заемдар бойынша өндiрiп алуға үмiтсiз берешектiң негiзiн сипаттайтын есеп жүргiзу саясаты шығыс ретiнде танылады және есептен шығарылады;
      2) есептi кезең iшiнде заемдар бойынша шығындарды жабуға арналған резервтер сомасының жан-жақты қозғалыстары. Бұл орайда заемдар бойынша өндiрiп алуға үмiтсiз берешек бойынша шығындарды жабуға арналған шығыстар есебiнен есептi кезеңде құрылған резервтер сомасы бөлек көрсетiлуi тиiс; банктiң балансынан құрылған резервтер есебiнен есептi кезең iшiнде есептен шығарылған заемдар сомасы; және бұрын есептен шығарылған заемдардың орнын толтыру есебiнен есептi кезең iшiнде алынған сома;
      3) есептi күнге арналған заемдар бойынша өндiрiп алуға үмiтсiз берешек бойынша шығындарды жабуға арналған резервтердiң жалпы сомасы; және
      4) сыйақы есептелмейтiн банктiң бухгалтерлiк балансында есептелетiн заемдардың жалпы сомасы және осы соманы белгiлеу әдiсi.
 

      124. Мөлшерi белгiленген заемдар бойынша шығындарды жабуға, сондай-ақ кредиттiк портфель бойынша ықтимал шығындарды жабуға арналған резервтердiң қосымша сомасы бөлiнбеген таза кiрiс есебiнен құрылады, бұл жөнiнде өткен тәжiрибе негiзiнде пiкiр айтуға болады. Егер бұрын құрылған қосымша резервтер сомасы азаятын болса, осы қосымша резервтердiң есебiнен құрылған бөлiнбеген таза кiрiс сомасын көбейтедi және осыған орай есептi кезеңдегi таза кiрiстi немесе шығынды белгiлеу кезiнде есеп айырысуға қабылдайды.
 

      125. Банктер өз қызметi барысында берiлген заемдар мен басқа талаптар бойынша берешектi iшiнара немесе толық қайтармау жағдайларымен жиi кездеседi. Мөлшерi белгiленген шығындар шығыс ретінде танылады және олардың сомасына кредиттік қызметтен түскен шығынды жабуға арналған резервтер шегiнде құрылады, талаптардың (заемдардың) тиiстi санаттарының мөлшерi азаяды. Банктiң кредит портфелiнде бұрынғы тәжiрибеге сүйене отырып, бар екендiгi туралы бiлуге болатын расталмаған, бiрақ көп шығын сомасы да шығыс ретiнде танылады және кредит қызметiнен болған шығындардың орнын жабуға арналған резервтер шегiндегi сомаға банктiң бухгалтерлiк балансындағы заемдардың жалпы сомасына азайтылатын болады. Осындай шығындардың мөлшерiн белгiлеу басшылықтың шешiмдерiне байланысты, осыған орай басшылықтың түрлi кезеңдерде қолданатын осы шығынның мөлшерiн белгiлеу әдiстерiнiң бiрiздiлiгi үлкен мәнге ие.
 

      126. Қосымша резервтер сомасын құру есептi кезеңдегi таза кiрiстi немесе шығынды анықтау кезiнде шығысты емес, таза бөлiнбеген кiрiстi бiлдiредi. Осы соманың азаюы таза бөлiнбеген кiрiстiң ұлғаюына әкеледi және есептi кезеңдегi таза кiрiстiң немесе шығынның есебiне кiрмейдi.
 

      127. Қаржылық есеп пайдаланушылардың кредит қызметiнен түскен шығындардың банк қызметiнiң қаржылық жағдайына және нәтижелерiне ықпал ету дәрежесiн түсiнуге, пайдаланушылардың банктiң өз ресурсын тиiмдi пайдалану туралы кесiм айтуына көмектесуге тиiс. Осыған байланысты банк қаржылық есептi жасау күнi кредит қызметiнен түскен шығындарды жабуға арналған резервтiң жалпы сомасының және есептi кезең iшiнде болған резерв өзгерiстерi ашылып көрсетiледi. Резервтегi бұрын есептен шығарылған, бiрақ есептi кезең iшiнде қалпына келтiрiлген соманы қоса отырып өзгерiс жеке көрсетiледi.
 

      128. Банк заемдар бойынша сыйақы есептемеуге шешiм қабылдауы мүмкiн, мысалы бұл заем бойынша сыйақы немесе негiзгi борыш сомасын төлеу бойынша мерзiмi өткен берешек бар болған жағдайда. Банк есептi күнi сыйақы есептелмейтiн заемдардың жалпы сомасының және осындай заемдар сомасын белгiлеу үшiн пайдаланылған негiздеменiң мәнi ашылады. Сондай-ақ, банктiң осындай заемдар бойынша сыйақы түрiндегi кiрiстi тануын және сыйақының есептелмеуi арқылы көрсетiлетiн қаржы-шаруашылық қызметтiң нәтижелерi туралы есепке әсер етуiнiң ашылуы көтермеленедi.
 

      129. Қайтару мүмкiндiгi жоқ заемдар кредит қызметi бойынша шығындардың орнын жабу үшiн құрылған резервтер есебiнен шығынға жазылады. Мұндайда банк айырмашылығы бар үмiтсiз берешектердiң есептен шығару мерзiмiн айқындайды: кейбiр жағдайларда олар барлық қажеттi заң рәсiмдерi аяқталғанға дейiн және шығынның түпкiлiктi сомасы айқындалғанға дейiн есептен шығарылмайды; басқа жағдайларда, мәселен, егер заемшы сыйақы немесе негiзгi борыш сомасын белгiленген мерзiмде төлемесе, мұндай заемдар бұрынырақ есептен шығарылады. Заемдар бойынша үмiтсiз берешектi есептен шығару мерзiмiндегi осындай айырмашылықтардың болуын, мұндай кезде заемдардың жалпы сомасы мен кредит қызметiнен болған шығынның орнын жабуға арналған резервтердiң жалпы сомасының бiрдей жағдайда айтарлықтай айырмашылығы болуы мүмкiн екендiгiн ескере отырып, банк үмiтсiз заемдарды есептен шығаруға қатысты өз саясатының мәнi ашылады.
 

14-тарау. Негiзгi банктiк тәуекелдер
 

       130. Алдағы уақытта болатын шығындар мен басқа да тәуекелдер енетiн, пайда болуын болжауға болмайтын жалпы банктiк тәуекелдердiң болуы салдарынан болуы мүмкiн шығындардың орнын жабуға арналған резервтер, не шартты мiндеттемелер мен шартты талаптар таза бөлiнбеген кiрiс есебiнен құрылады және жеке айқындалуға тиiс. Мұндай резервтердiң мөлшерi таза бөлiнбеген кiрiстi арттыру есебiнен қысқартылады және сонымен бiрге есеп берiлiп отырған кезеңдегi таза кiрiс пен шығынды есептеуге әсерiн тигiзбейдi.
 

      131. Аталған резервтердi банк кредит қызметi бойынша шығындардың орнын жабу резервтерi мен басқа да резервтердi толықтыру ретiнде құра алмайды. Мұндай резервтердi құру мiндеттемелердi арттыруға, активтердi төмендетуге немесе жасырын ақша есептеуге және резервтер жасауға әкеп соғуы мүмкiн және банктiң таза табысы мен капиталының көлемiн бұрмалауға мүмкiндiк бередi.
 

      132. Есеп берiлiп отырған кезеңге таза кiрiс пен шығысқа негiзгi банктiк тәуекелдердiң немесе шартты мiндеттемелердiң немесе шартты талаптардың орнын жабу үшiн резервтелген жасырын сома, не осындай резервтердiң азаюы салдарынан таза кiрiс мөлшерiнiң жасырын ұлғаюы, қаржы-шаруашылық қызметінiң нәтижелері туралы есеп кіретiн болса, банк қызметi туралы мәндi және сенiмдi ақпарат бере алмайды. Осы сияқты, егер бухгалтерлiк баланста берiлетiн банктiң қаржы жағдайы туралы ақпаратта мiндеттемелер жоғарылатылып, активтер төмендетiлiп берiлсе немесе резервтер құру бойынша жасырын есептеулер болса, онда ол мәндi және сенiмдi бола алмайды.
 

15-тарау. Қамтамасыз ету ретiнде салынған активтер
 

       133. Банк қамтамасыз етiлген мiндеттемелердiң жалпы сомасын, сондай-ақ қамтамасыз ету ретiнде салынған активтердiң сипатын және баланстық құнын ашуға тиiс. Бұл мұндай қамтамасыз ету сомасына байланысты көбiнесе айтарлықтай болады және банктiң қаржылық жағдайын бағалауға елеулi ықпалын тигiзе алады. Сонымен бiрге нәтижесiнде активтер салынған мәмiле сипаты туралы ақпараттың ашылуы көтермеленедi.
 

16-тарау. Сенiмдi траст операциялары
 

       134. Егер банк маңызды траст қызметiне тартылған болса, бұл фактiнiң ашылуы және бұл қызметтiң масштабы банктiң қаржылық есебiнде көрсетiлуге тиiс.
      Банктер сенiмдi меншiк иесi ретiнде жиi iс-әрекет жасайды немесе басқаша түрде жеке адамдардың, инвестициялық және зейнетақы қорларының немесе басқа ұйымдардың атынан активтердiң сақталуын және орналастырылуын қамтамасыз етедi. Сонымен бiрге сенiмдi басқаруға алынған активтер банкке тиесiлi емес және осындай түрде банктiң бухгалтерлiк балансына жатады деп тануға болмайды және егер сенiмхат бойынша мiндеттемелер орындалмаған жағдайда, баланстан тыс баптарға есепке алынады, соған байланысты әлеуеттi мiндеттемелердiң пайда болу мүмкiндiгiне қарай жеке ашылады. Банктiң сейф операциялары (қабылданған құндылықтарды сақтау) траст қызметi ретiнде қарастырылмауға тиiс.
 

17-тарау. Байланысты тараптармен операциялар жүргiзу
 

       135. Банктiң байланысты тараптармен операциялары тараптармен байланысты болып саналмайтын басқа әрiптестерiмен операциялар жасау шартынан ерекше жағдайда жүргiзiлуi мүмкiн. Жиi байланыстағы тараптарға жеңiлдiк шарттары берiледi, мысалы, берiлген заемдар үшiн аз сыйақы, жай заемшыларға қарағанда берiлген заемдардың көп сомасы, ресiмдеудiң аз болуы және басқа да шарттар.
 

      136. Егер банк тiкелей немесе жанама түрде, еншiлес ұйымдар арқылы басқа заңды тұлғаның дауыс берушi акцияларының жартысынан астамына немесе осындай акциялардың елеулi бөлiгiне, сондай-ақ жарғы немесе келiсiм бойынша рұқсат етiлетiн осындай заңды тұлғаның басшылығына қаржылық және оперативтi саясатқа бағыттау өкiлеттiктерiне ие болса, мұндай байланысты тараптар арасындағы өзара қатынастар туралы ақпарат олардың арасында операциялар жүргiзiлу-жүргiзiлмеуiне қарамастан жария етiлуге тиiс.
      Мұндай ақпаратты жария ету оны пайдаланушыларға байланысты тараптар арасындағы өзара қатынастардың ықпалы туралы қаржылық есептi ұсынушы банкке өз пiкiрiн жасауға көмектесуге тиiс.
 

      137. Егер байланысты тараптар арасында операциялар өткiзiлсе (тiптi жай қызмет барысында да), банк байланысты тараптармен жасалған өзара қарым-қатынастар сипаты туралы, өткiзiлетiн операциялардың түрлерi туралы, сондай-ақ қаржылық есепті түсіну үшін қажеттi мұндай операцияларды құрайтын элементтер туралы ақпараттың мәнін ашуға тиіс, оған банк қабылдаған байланысты тараптарды кредиттеу саясатымен қатар, әдетте:
      1) не сома түрiндегi, не тиiстi үлес түрiндегi көлемiнiң мынадай көрсеткiштерi жатады:
      алынған немесе берiлген ақшаның, мысалы, заемның немесе салымның (депозиттiң) әрбiр сомасы; мәнiн ашуға кезеңнiң басында және аяғында өтелмеген жиынтық соманы, сондай-ақ кезең iшiнде болған заемдарды, салымдарды (депозиттердi) және басқа өзгерiстердi енгiзе алады;
      сыйақы және төленген комиссия ретiнде кiрiстiң, шығыстың әрбiр негiзгi түрлерiнен;
      есеп берiлiп отырған кезеңдегi заемдар мен резервтер сомасы бойынша шығын жұмсалған кезеңде танылған шығыстар сомасы; және
      баланстан тыс баптардың болуы салдарынан пайда болған қайтарып алынбайтын мiндеттемелер, шартты мiндеттемелер және шартты талаптар;
      2) басқа да сомалар немесе өтелуге тиiстi баптардың тиiстi үлестiк көрсетiлуi; және
      3) баға қалыптастыру саясаты.
 

      138. Ақпараттың жеке ашылуына байланысты тараптар арасындағы операциялардың банктiң қаржылық есебiне ықпалын түсiну үшiн қажет болған жағдайларды ескермегенде, сипаты жағынан ұқсас баптардың жинақталуына қарай мәнiн ашуға болады.
      Шоғырландырылған қаржылық есепте топтар арасындағы операциялар туралы ақпараттың мәнiн ашу мiндеттi емес, өйткенi шоғырландырылған қаржылық есепте банк туралы және бiрлесiп есеп беретiн субъект болып есептелетiн оның еншiлес ұйымдары туралы ақпарат берiледi. Тәуелдi қатысу әдiсiн қолдану арқылы көрсетiлген тәуелдi ұйымдармен жасалған операциялар қаржы есебiнен жойылмайды және сонымен қатар, байланысты тараптар арасындағы операциялар ретінде ақпараттың жеке ашылуын талап етеді.

      Ұлттық Банк
      Төрағасы

Об утверждении стандарта бухгалтерского учета N 21 "Финансовая отчетность банков"

Постановление Правления Национального Банка Республики Казахстан от 15 октября 2001 года N 399. Зарегистрировано в Министерстве юстиции Республики Казахстан 27 февраля 2002 года за N 1780. Утратило силу постановлением Правления Национального Банка Республики Казахстан от 4 декабря 2006 года № 121.

       Сноска. Утратило силу постановлением Правления Национального Банка РК от 04.12.2006 № 121 .

      В целях совершенствования бухгалтерского учета в банках второго уровня Республики Казахстан Правление Национального Банка Республики Казахстан постановляет:
      1. Утвердить прилагаемый стандарт бухгалтерского учета N 21 "Финансовая отчетность банков" и ввести его и настоящее постановление в действие по истечении четырнадцати дней со дня государственной регистрации в Министерстве юстиции Республики Казахстан.
      2. Департаменту бухгалтерского учета (Шалгимбаева Н.Т.):
      1) совместно с Юридическим департаментом (Шарипов С.Б.) принять меры к государственной регистрации в Министерстве юстиции Республики Казахстан настоящего постановления и стандарта бухгалтерского учета N 21 "Финансовая отчетность банков";
      2) в десятидневный срок со дня государственной регистрации в Министерстве юстиции Республики Казахстан довести настоящее постановление и стандарт бухгалтерского учета N 21 "Финансовая отчетность банков" до сведения заинтересованных подразделений центрального аппарата, территориальных филиалов Национального Банка Республики Казахстан, банков второго уровня и Министерства финансов Республики Казахстан. 3. Контроль за исполнением настоящего постановления возложить на заместителя Председателя Национального Банка Республики Казахстан Абдулину Н.К. Председатель "Согласовано" Утверждены Министерство финансов Постановлением Правления Республики Казахстан Национального банка 21 августа 2001 года Республики Казахстан от 15 октября 2001 г. N 399 Стандарт бухгалтерского учета N 21 "Финансовая отчетность банков"
 
                        Глава 1. Цель и сфера действия
 
      1. Данный Стандарт предназначен для применения банками при составлении финансовой отчетности.
      2. Под термином "банк" в настоящем Стандарте понимается юридическое лицо, являющееся коммерческой организацией, которое в соответствии с Законом Республики Казахстан Z952444_ "О банках и банковской деятельности в Республике Казахстан" правомочно осуществлять банковскую деятельность, и имеет официальный статус банка.
      3. Данный Стандарт учитывает особенности составления финансовой отчетности банков, деятельность которых отличается от деятельности прочих субъектов, что обуславливает различие в требованиях, предъявляемых к бухгалтерскому учету и финансовой отчетности банков и прочих субъектов. Финансовая отчетность банков должна удовлетворять заинтересованность пользователей этой отчетности в информации о благополучии банков, и в частности об их платежеспособности, ликвидности и относительной степени риска, присущего отдельным видам деятельности банков, при этом, поощряется представление пояснений к финансовой отчетности по вопросам управления и контроля за ликвидностью и риском.
      4. Данный Стандарт дополняет другие стандарты бухгалтерского учета, утвержденные уполномоченным органом, которые также могут применяться банками, если это не противоречит положениям настоящего Стандарта.
      5. Данный Стандарт относится как к отдельным, так и консолидированным отчетам банка. В тех случаях, когда банк и его дочерние банки совершают банковские операции, данный Стандарт применяется по отношению к таким операциям на консолидированной основе.
 
             Глава 2. Понятия, используемые в настоящем Стандарте
 
      6. Амортизированные затраты на приобретение финансового актива или финансового обязательства - это стоимость финансового актива или финансового обязательства, определенная при первоначальном признании, за вычетом выплат основной суммы долга, плюс или минус начисленная амортизация разницы между первоначальной стоимостью и стоимостью на момент погашения, минус частичное списание (осуществляемое напрямую или с использованием корректировочного счета) в связи с безнадежной задолженностью или обесценением, возникающим в случаях, когда балансовая стоимость актива превышает сумму, которая может быть получена в результате продажи или использования этого актива.
      7. Долевой инструмент - это договор, подтверждающий право на долю активов какого-либо юридического лица, остающихся после вычета всех обязательств этого юридического лица.
      8. Затраты по сделке - дополнительные издержки, непосредственно связанные с приобретением или выбытием финансового актива или обязательства.
      9. Инвестиции, удерживаемые до погашения - это финансовые активы с фиксированными или определяемыми платежами и фиксированным сроком погашения, приобретенные банком с намерением и возможностью владения ими до наступления срока их погашения. Требования по предоставленным займам и дебиторской задолженности не относятся к категории инвестиций, удерживаемых до погашения.
      10. Инструмент хеджирования - это производный инструмент или в некоторых случаях другой финансовый актив или обязательство, изменения в справедливой стоимости или потоках денег которого, как предполагается, будут компенсировать изменения справедливой стоимости или потоков денег определенной хеджируемой статьи. Непроизводные финансовые активы и непроизводные финансовые обязательства могут определяться в качестве инструмента хеджирования в целях бухгалтерского учета при хеджировании в случае, если они хеджируют риск изменения валютного курса.
      11. Ликвидность - это наличие средств, достаточных для удовлетворения банком своих обязательств перед клиентами по их вкладам и прочих финансовых обязательств при наступлении сроков по их погашению.
      12. Метод эффективной ставки вознаграждения - это метод расчета амортизации с использованием эффективной ставки вознаграждения финансового актива или финансового обязательства.
      13. Платежеспособность - это превышение требований над обязательствами, обеспечивающее адекватность капитала банка.
      14. Потоки денег - поступление в банк и выбытие из банка денег и их эквивалентов.
      15. Производный инструмент - это финансовый инструмент:
      1) стоимость которого изменяется в зависимости от изменения какой-либо переменной (иногда называемой "базисной"), такой, как например: ставка вознаграждения, курс ценной бумаги, цена товара, курс валюты, индекс цен или ставок, кредитный рейтинг или кредитный индекс;
      2) приобретение которого требует небольших первоначальных инвестиций по сравнению с другими контрактами, курс которых аналогичным образом реагирует на изменения конъюнктуры рынка; и
      3) по которому расчеты осуществляются в будущем.
      16. Процентная маржа - это разница между доходами в виде вознаграждения и расходами в виде вознаграждения.
      17. Справедливая стоимость - это стоимость, по которой обменивается актив, или оплачивается обязательство между осведомленными и готовыми к сделке независимыми сторонами.
      18. Твердое соглашение - это договор, имеющий обязательную силу, на обмен ресурсов, количество, цена и будущая дата обмена которых устанавливаются договором.
      19. Требования по предоставленным займам и дебиторской задолженности - это финансовые активы, возникшие в результате предоставления банком денег или услуг непосредственно заемщику (должнику), за исключением случаев, когда они предоставляются в целях их переуступки в ближайшее время. В таких случаях они классифицируются как предназначенные для торговли. Требования по предоставленным займам и дебиторской задолженности не включаются в состав инвестиций, удерживаемых до погашения.
      20. Условное обязательство - это:
      1) возможное обязательство, возникающее из прошлых событий, существование которого будет подтверждено только наступлением или ненаступлением одного или более неопределенных будущих событий, которые не находятся под полным контролем банка; или
      2) обязательство, возникающее из прошлых событий, но не признаваемое вследствие отсутствия вероятности того, что выбытие ресурсов, заключающих экономические выгоды, потребуется для урегулирования обязательства или сумма обязательства не может быть оценена с достаточной надежностью.
      21. Условное требование - это возможный актив, возникающий из прошлых событий, существование которого будет подтверждено только наступлением или ненаступлением одного или более неопределенных будущих событий, которые не находятся под полным контролем банка.
      22. Финансовое обязательство - это любое, обусловленное договором, обязательство:
      1) предоставить деньги или другой финансовый актив другому субъекту; или
      2) обменять финансовые инструменты с другим субъектом на потенциально невыгодных условиях.
      23. Финансовые активы - это такие активы как:
      1) деньги;
      2) обусловленное договором право на получение денег или других финансовых активов от другого субъекта;
      3) предусмотренное договором право на обмен финансовых инструментов с другим субъектом на потенциально выгодных условиях; или
      4) предусмотренное договором право на долю активов другого юридического лица, остающихся после вычета всех обязательств этого юридического лица.
      24. Финансовые активы или обязательства, предназначенные для торговли - это активы или обязательства, приобретаемые или принимаемые банком в целях получения дохода, возникающего в результате краткосрочных колебаний цен или разницы между ценой приобретения и ценой продажи таких активов или обязательств. Финансовый актив, являющийся частью портфеля, фактическая структура которого свидетельствует о стремлении к получению дохода в краткосрочной перспективе, подлежит классификации в качестве предназначенного для торговли, независимо от причин его приобретения. Производные финансовые активы и производные финансовые обязательства также подлежат классификации в качестве предназначенных для торговли, за исключением случаев их приобретения или принятия в качестве эффективных инструментов хеджирования.
      25. Финансовые активы, годные для продажи - это финансовые активы, которые не могут быть классифицированы в качестве финансовых активов или обязательств, предназначенных для торговли, инвестиций, удерживаемых до погашения и требований по предоставленным займам и дебиторской задолженности.
      26. Финансовый инструмент - это договор, при заключении которого у одной стороны договора возникает финансовый актив, у другой - финансовое обязательство или обязательство исполнить подтвержденное договором требование первой стороны на долю своих активов, остающуюся после вычета всех своих обязательств.
      27. Хеджирование для целей бухгалтерского учета - это страхование валютных и других рисков, связанных с финансовой деятельностью, путем использования одного или нескольких инструментов хеджирования для частичной или полной компенсации изменения справедливой стоимости или потоков денег хеджируемой статьи.
      28. Хеджируемая статья - это актив, обязательство, твердое соглашение или предполагаемая будущая сделка, подвергающая банк риску изменений справедливой стоимости или риску изменений будущих потоков денег и определяемая в целях бухгалтерского учета в качестве хеджируемой.
      29. Эквивалент денег - это краткосрочные высоколиквидные вложения, легко обратимые в определенную сумму денег, риск изменения стоимости по которым незначителен.
      30. Эффективная ставка вознаграждения - это ставка, которая применяется при точном дисконтировании ожидаемой суммы будущих платежей до наступления срока платежа или очередной даты пересмотра ставки до текущей чистой балансовой стоимости финансового актива или финансового обязательства. В расчет включаются все вознаграждения и прочие суммы, выплаченные или полученные сторонами договора. Эффективная ставка вознаграждения иногда называется уровнем дохода к погашению или к моменту следующего пересмотра ставки и является внутренней нормой доходности финансового актива или финансового обязательства за данный период.
      31. Эффективность хеджирования - это степень компенсации изменений в справедливой стоимости или потоках денег, возникающих в связи с наличием хеджируемого риска, при помощи инструмента хеджирования.
 
                  Глава 3. Финансовая отчетность банков
 
      32. Финансовая отчетность, представляемая пользователям, должна содержать значимую, надежную и сопоставимую информацию, пригодную для оценки финансового положения и результатов финансово-хозяйственной деятельности банка, а также принятия экономических решений и наиболее полного объяснения особенностей деятельности банка. Такая информация необходима пользователям несмотря на то, что банки находятся под контролем регулирующих органов, которым они представляют сведения, часто недоступные общественности. В связи с этим, требуется, чтобы раскрытие в финансовой отчетности банка достаточно полно удовлетворяло потребности пользователей финансовой отчетности в пределах того, что можно требовать от руководства банка.
      33. Финансовая отчетность должна удовлетворять интерес пользователей финансовой отчетности в ликвидности, платежеспособности, а также степени риска, присущего требованиям и обязательствам банка, признанным как на балансовых, так и на внебалансовых статьях банка. Банк подвержен риску ликвидности и рискам, возникающим вследствие колебаний валютных курсов, движений процентных ставок, изменений рыночных цен и банкротства контрпартнеров. Такие риски могут получить отражение в финансовой отчетности банка, однако лучшее объяснение пользователи получат в случае представления в пояснительной записке к финансовой отчетности информации, описывающей пути управления и контроля за рисками, связанными с деятельностью банка. 34. Финансовая отчетность банка включает в себя, но не ограничивается следующим: 1) бухгалтерский баланс; 2) отчет о результатах финансово-хозяйственной деятельности; 3) отчет о движении денег; 4) отчет об изменениях в капитале; 5) пояснительная записка. Глава 4. Бухгалтерский баланс 35. В бухгалтерском балансе банка активы и обязательства группируются по их характеру и перечисляются в порядке убывания степени их ликвидности.
      36. Раскрытия в бухгалтерском балансе банка или пояснения к его финансовой отчетности, в дополнение к информации, представляемой в соответствии с требованиями других стандартов бухгалтерского учета, должны включать, но не ограничиваться следующими статьями активов и обязательств: 1) Активы: Деньги и остатки на счетах в Национальном Банке Республики Казахстан; Ценные бумаги, приемлемые для рефинансирования в Национальном Банке Республики Казахстан; Ценные бумаги, предназначенные для торговли; Вклады (депозиты), размещенные в других банках, и займы, предоставленные другим банкам; Прочие размещения на денежном рынке; Займы, предоставленные клиентам; Прочие ценные бумаги. 2) Обязательства: Вклады (депозиты) и займы, полученные от банков; Прочие вклады (депозиты) денежного рынка; Суммы задолженности другим вкладчикам; Депозитные сертификаты; Прочие долговые обязательства, подтвержденные документально; Прочие привлеченные средства.
      37. Группировка требований и обязательств банка по характеру происхождения и их расположение в порядке убывания степени ликвидности является наиболее удобным методом их классификации и в некоторой степени может совпадать со сроками их погашения. Краткосрочные и долгосрочные статьи не представляются отдельно, так как они могут быть реализованы или погашены в ближайшее время.
      38. Различие между остатками, числящимися на счетах банка, отражающих его взаимоотношения с другими банками, прочими участниками денежного рынка или другими вкладчиками, показывает отношения банка с другими банками и денежным рынком, а также его зависимость от них. В связи с этим банк показывает раздельно:
      1) остатки на счетах в Национальном Банке Республики Казахстан;
      2) вклады (депозиты) и займы, размещенные в других банках;
      3) прочие размещения на денежном рынке;
      4) вклады (депозиты) и займы, полученные от банков;
      5) прочие вклады (депозиты), полученные от участников денежного рынка;
      6) прочие полученные вклады (депозиты).
      39. Вклады (депозиты), по которым банком выданы депозитные сертификаты, показываются отдельно в связи с тем, что сертификаты имеют свободное обращение на рынке, и банк обычно не знает их держателей.
      40. Любой актив или обязательство, занесенные в бухгалтерский баланс, не компенсируются вычетом другого обязательства или актива, если только не существует юридическое право на зачет и компенсацию или это отражает ожидание реализации актива или выплаты обязательства.
      41. Финансовые активы и финансовые обязательства при первоначальном признании оцениваются по фактическим затратам, то есть по справедливой стоимости внесенного (в случае актива) или полученного (в случае обязательства) на него возмещения. Затраты по совершению сделки включаются в первоначальную стоимость всех финансовых активов и обязательств.
      42. В целях последующей оценки финансовые активы банка подразделяются на четыре категории:
      1) финансовые активы, предназначенные для торговли;
      2) инвестиции, удерживаемые до погашения;
      3) требования по предоставленным займам и дебиторской задолженности;
      4) финансовые активы, годные для продажи.
      43. После первоначального признания финансовые активы оцениваются по справедливой стоимости с учетом затрат по сделке, произведенных при реализации и прочем выбытии активов. Данное требование не применяется к финансовым активам, отнесенным к категориям инвестиций, удерживаемых до погашения, и требований по предоставленным займам и дебиторской задолженности, а также к финансовым активам, по которым отсутствует рыночная котировка на активном рынке, и справедливая стоимость, таким образом, не может быть определена с достаточной степенью достоверности. Названные финансовые активы, а также финансовые активы с фиксированным сроком погашения оцениваются в сумме амортизированных затрат с использованием метода эффективной ставки вознаграждения. Финансовые активы, не имеющие фиксированного срока погашения, необходимо оценивать по фактическим затратам.
      44. Финансовые обязательства, после первоначального признания в бухгалтерском балансе, оцениваются по амортизированным затратам. Исключение составляют обязательства, предназначенные для торговли, и обязательства по производным инструментам, которые после первоначального признания в бухгалтерском балансе оцениваются по справедливой стоимости, за исключением отражаемого по фактическим затратам обязательства по производным инструментам, исполняемого путем поставки связанного с ним некотируемого долевого инструмента, стоимость которого нельзя определить с достаточной степенью достоверности.
 
         Глава 5. Отчет о результатах финансово-хозяйственной деятельности
 
      45. Отчет о результатах финансово-хозяйственной деятельности должен раскрывать основные виды доходов и расходов банка, которые в отчете группируются по их характеру. 46. Раскрытия в отчете о результатах финансово-хозяйственной деятельности банка или примечания к его финансовой отчетности, в дополнение к информации, представляемой в соответствии с требованиями других стандартов бухгалтерского учета, должны включать, но не ограничиваться следующими статьями доходов и расходов: 1) доход в виде вознаграждения и аналогичные доходы; 2) расход в виде вознаграждения и аналогичные расходы; 3) доход в виде дивидендов; 4) доход в виде комиссионных и сборов; 5) расход на выплату комиссионных и сборов; 6) доход за вычетом расходов (убытков), полученный в результате торговли ценными бумагами; 7) доход за вычетом расходов (убытков) по прочим ценным бумагам; 8) доход за вычетом расходов (убытков) по операциям торговли иностранной валютой; 9) прочий операционный доход; 10) убытки по займам; 11) общие административные расходы; 12) прочие операционные расходы.
      47. Основными видами дохода, получаемого банком в результате проведения банковских операций, являются вознаграждение, сборы за обслуживание, комиссионные и результаты операций с ценными бумагами. Каждый из видов дохода раскрывается отдельно, так как это позволяет оценить эффективность работы банка.
      48. Основными видами расхода, возникающего в результате проведения банком банковских операций, являются вознаграждение, комиссионные, убытки по займам, расходы, связанные с уменьшением балансовой стоимости инвестиций, а также общие административные расходы. Каждый вид расходов раскрывается отдельно, так как это позволяет оценить эффективность работы банка.
      49. В отчете о результатах финансово-хозяйственной деятельности статьи доходов и расходов не должны взаимно зачитываться, за исключением статей, относящихся к хеджированию и требованиям и обязательствам, зачтенным в соответствии с пунктом 40 настоящего Стандарта, так как это не позволяет пользователям оценить эффективность отдельных видов деятельности банка и не показывает доход, получаемый банком по определенным категориям активов.
      50. Доходы и расходы, полученные от продажи ценных бумаг, предназначенных для торговли, или изменения в их балансовой стоимости; продажи ценных бумаг, относящихся к другим категориям финансовых активов; и от валютных операций, показываются на нетто-основе.
      51. Доходы и расходы в виде вознаграждения раскрываются отдельно, так как это обеспечивает более полное понимание состава и причин изменений в процентной марже.
      52. В отчет о результатах финансово-хозяйственной деятельности могут быть включены пояснения по средним ставкам вознаграждения, а также средним значениям процентных активов и обязательств. В случае наличия у банка льготных вкладов (депозитов) и других инструментов, предоставленных государством, по которым ставка вознаграждения ниже рыночных, их размер и влияние на чистый доход должны раскрываться в пояснительной записке.
      Также, в отчет о результатах финансово-хозяйственной деятельности могут быть включены пояснения о причинах изменений в балансовой стоимости активов и обязательств, вследствие которых банком были признаны доходы или расходы.
 
                      Глава 6. Отчет о движении денег
 
      1. Представление отчета о движении денег
 
      53. Отчет о движении денег должен раскрывать сведения о потоках денег за отчетный период, классифицируемые по операционной, инвестиционной и финансовой деятельности.
      54. Классификация по видам деятельности позволяет пользователям оценить влияние каждого вида деятельности на финансовое положение банка, сумму его денег и их эквивалентов, а также взаимосвязь между видами деятельности.
      55. При составлении отчета о движении денег могут возникнуть вопросы, связанные с взаимозачетом денежных потоков, валютными денежными потоками, неденежными операциями и прочими аспектами, разъяснения по которым приводятся в параграфах 5-14 настоящей главы.
 
      2. Операционная деятельность
 
      56. Величина потоков денег, возникающих в результате операционной деятельности, позволяет судить о степени, в которой операции банка производят достаточные потоки денег для погашения займов, выплаты дивидендов, сохранения операционных возможностей и осуществления новых инвестиций без обращения к внешним источникам финансирования. Информация о конкретных статьях первоначальных операционных потоков денег, в сочетании с другой информацией, очень полезна для прогнозирования будущих денежных потоков от операционной деятельности.
      57. Возникновение потоков денег от операционной деятельности связано главным образом с основной (банковской), приносящей доход деятельностью банка. Эти потоки являются результатом операций и других событий, принимаемых в расчет при определении чистого дохода или убытка. Примерами потоков денег от операционной деятельности являются:
      1) денежные поступления и платежи, связанные с банковской деятельностью;
      2) денежные поступления и платежи, связанные с операциями, разрешенными законодательством Республики Казахстан к проведению банками, при наличии у последних соответствующей лицензии;
      3) платежи поставщикам за товары и услуги;
      4) платежи служащим и от их лица;
      5) денежные выплаты или возврат подоходного налога, если только они не могут быть увязаны с финансовой или инвестиционной деятельностью.
      58. Предоставление займов и привлечение вкладов (депозитов) банками классифицируются как операционная деятельность, поскольку они относятся к основной, приносящей доход деятельности банка.
      59. Потоки денег от операционной деятельности банк должен представлять, используя косвенный метод, при котором чистый доход или убыток за отчетный период корректируется с учетом результатов операций, не повлекших денежных потоков, любых отсрочек или начислений операционных денежных поступлений или платежей прошлых или будущих периодов, и статей доходов или расходов, связанных с инвестиционными или финансовыми потоками денег.
      60. При косвенном методе чистый поток денег от операционной деятельности определяется путем корректировки чистого дохода или убытка за отчетный период с учетом следующего:
      1) произошедших в течение отчетного периода изменений в запасах и операционной дебиторской и кредиторской задолженности;
      2) неденежных статей, таких как износ, отчисления на создание резервов, отсроченные налоги, нереализованные доходы или убытки по операциям с иностранной валютой, нераспределенные доходы зависимых организаций, и доля меньшинства; и
      3) всех прочих статей, ведущих к возникновению инвестиционных или финансовых денежных потоков.
      Чистый денежный поток от операционной деятельности, при использовании косвенного метода, может быть представлен посредством отражения доходов и расходов, раскрытых в отчете о результатах финансово- хозяйственной деятельности и изменений в течение отчетного периода в запасах и суммах к получению и оплате, возникающих от операционной деятельности.
 
      3. Инвестиционная деятельность
 
      61. Необходимость отдельного раскрытия движения денег от инвестиционной деятельности вызвана тем, что информация о таких потоках показывает направление расходов, производимых для обеспечения будущего дохода и потоков денег. Основные виды валовых поступлений и выбытий денег от инвестиционной деятельности должны представляться отдельно. Примерами потоков денег от инвестиционной деятельности банка являются:
      1) платежи для приобретения основных средств, нематериальных активов и других долгосрочных активов;
      2) денежные поступления от продажи основных средств, нематериальных активов и других долгосрочных активов;
      3) платежи для приобретения долевых или долговых инструментов других юридических лиц и долей участия в совместных предприятиях (не относящихся к эквивалентам денег и не предназначенных для торговли);
      4) денежные поступления от продажи долевых или долговых инструментов других юридических лиц и долей участия в совместных предприятиях (не относящихся к эквивалентам денег и не предназначенных для торговли).
      Классификация потоков денег, связанных с хеджированием определенных статей, аналогична классификации потоков, связанных с хеджируемыми статьями.
 
      4. Финансовая деятельность
 
      62. Отдельное раскрытие потоков денег, возникающих от финансовой деятельности, позволяет прогнозировать претензии от юридических и физических лиц, предоставляющих капитал для банка, на будущие потоки денег. Основные виды валовых поступлений и выбытий денег от финансовой деятельности должны представляться отдельно. Примерами потоков денег, возникающих в результате финансовой деятельности, являются:
      1) денежные поступления от эмиссии акций;
      2) денежные выплаты владельцам для приобретения или погашения акций банка;
      3) денежные поступления от выпуска долговых обязательств.
 
      5. Взаимозачет денежных потоков
 
      63. Потоки денег, являющиеся результатом операций, приведенных ниже, могут представляться в отчете о движении денег по нетто-методу:
      1) поступления и выплаты денег, связанные с принятием и возвратом вкладов (депозитов) с фиксированным сроком погашения;
      2) размещение денег во вклады (депозиты) в других банках и погашение (возврат) этих вкладов (депозитов); и
      3) предоставление денег в качестве займов клиентам и погашение (возврат) этих займов.
 
      6. Валютные денежные потоки
 
      64. Потоки денег, возникшие в результате проведения операций в иностранной валюте, отражаются в тенге, путем применения к сумме в иностранной валюте курса на дату возникновения движения денег, принятого учетной политикой банка.
      65. Потоки денег в иностранной валюте дочерней организации, не являющейся резидентом Республики Казахстан, должны пересчитываться в тенге по курсам на дату возникновения движения денег, принятым учетной политикой банка.
      66. Нереализованные доходы и убытки от изменения курсов иностранных валют, не являются движением денег. При этом, влияние курса, принятого учетной политикой банка, на деньги и их эквиваленты, содержащиеся или ожидаемые к получению в иностранной валюте, представляется в отчете о движении денег для согласования сумм денег и их эквивалентов на начало и конец отчетного периода. Сумма нереализованного дохода или убытка от изменения курсов иностранных валют представляется отдельно от потоков денег, возникающих в результате операционной, инвестиционной и финансовой деятельности, и включает разности, при наличии таковых, если потоки денег показываются в отчетности по курсам, принятым учетной политикой банка, на конец периода. 7. Чрезвычайные события 67. Потоки денег, возникшие в результате чрезвычайных событий, классифицируются как операционная, инвестиционная или финансовая деятельность, в зависимости от их принадлежности к той или иной категории, и раскрываются раздельно. Это содействует пониманию пользователями природы и воздействия таких событий на имеющиеся и будущие потоки денег банка. 8. Вознаграждение 68. Потоки денег от полученных и выплаченных вознаграждений, классифицируемые банком в качестве операционной деятельности, должны раскрываться раздельно. 9. Подоходный налог
      69. Денежные потоки, возникновение которых связано с подоходным налогом, раскрываются отдельно и относятся к категории денежных потоков от операционной деятельности, за исключением случаев, когда они относятся непосредственно к инвестиционной или финансовой деятельности.
      70. Уплата подоходного налога производится по различным операциям, денежные потоки по которым могут относиться к операционной, инвестиционной или финансовой деятельности. Несмотря на то, что расходы по налогам могут возникать по операциям, денежные потоки по которым относятся к инвестиционной или финансовой деятельности, часто бывает трудно определить денежный поток непосредственно относящийся к уплате налога, так как такие потоки могут возникать в период, отличающийся от периода, в котором была проведена налогооблагаемая операция. Учитывая такие затруднения, потоки денег по уплате налога часто относят к операционной деятельности. Однако, при отсутствии таких затруднений, налоговые денежные потоки относятся к соответствующей категории (финансовой или инвестиционной), к которой был отнесен денежный поток по операции, подлежащей налогообложению. В случаях, когда налоговый денежный поток относится к более чем одной категории деятельности, раскрывается общая сумма уплаченного налога.
 
      10. Инвестиции в дочерние и зависимые организации и
          в доли участия в совместной деятельности
 
      71. Банк, имеющий инвестиции в дочерней или зависимой организации, учитываемые по методу стоимости или долевого участия, при представлении информации о них в отчете о движении денег, ограничивается сведениями о денежных потоках между банком и дочерней или зависимой организацией, например, о денежных потоках по дивидендам и займам.
      72. Банк, имеющий долю участия в совместной деятельности, представляемую в отчетности с использованием метода пропорциональной консолидации, в консолидированный отчет о движении денег включает пропорциональную долю денежных потоков совместно контролируемого юридического лица. При использовании для представления в отчетности доли участия в совместной деятельности метода участия, в отчет о движении денег включаются денежные потоки, связанные с инвестициями банка в совместно контролируемое юридическое лицо, распределения и другие выплаты или поступления между банком и совместно контролируемым юридическим лицом.
 
      11. Приобретение и реализация дочерних организаций
 
      73. Общая сумма потоков денег, возникающих в результате приобретения и реализации дочерних организаций, представляется отдельно и классифицируется как инвестиционная деятельность.
      74. Как по приобретению, так и по реализации дочерних организаций за отчетный период, банк должен раскрывать следующее:
      1) общую стоимость приобретения или реализации;
      2) часть из общей стоимости приобретения или реализации, оплаченных деньгами или их эквивалентами;
      3) сумма денег и их эквивалентов, принадлежащих приобретенной или реализованной дочерней организации;
      4) сумма приобретенных или реализованных активов и обязательств дочерней организации, отличных от денег и их эквивалентов, по каждой основной категории.
      75. Отдельное представление результатов движения денег от приобретения или реализации дочерних организаций вместе с отдельным раскрытием сумм приобретенных или реализованных активов и обязательств позволяет отделить эти потоки денег от прочих потоков денег по операционной, инвестиционной и финансовой деятельности. Результат движения денег по реализации не исключается из результата движения денег по приобретению.
      76. Общая сумма денег, выплаченных или полученных при приобретении и реализации дочерней организации, представляется в отчете о движении денег за вычетом полученных или выплаченных вместе с дочерней организацией денег и их эквивалентов.
 
      12. Неденежные операции
 
      77. Инвестиционные и финансовые операции, которые не требуют использования денег или их эквивалентов, то есть не порождают движения (поступления или выбытия) денег, не включаются в отчет о движении денег и подлежат отдельному раскрытию в пояснительной записке, обеспечивая всю уместную информацию о такой инвестиционной и финансовой деятельности.
      78. Многие операции, относящиеся к инвестиционной и финансовой деятельности, не оказывают непосредственного воздействия на текущие потоки денег, хотя и влияют на структуру активов и капитала банка. Неденежные операции исключаются из отчета о движении денег, исходя из его назначения, так как в результате таких операций в отчетном периоде не возникают потоки денег. Примерами неденежных статей являются: 1) приобретение активов либо путем непосредственного принятия соответствующих обязательств, либо посредством финансовой аренды; 2) приобретение юридического лица в обмен на выпускаемые акции банка; и 3) погашение долговых обязательств путем их обмена на акции банка. 13. Состав денег и их эквивалентов 79. Банк должен раскрывать состав денег и их эквивалентов и представлять сверку сумм в его отчете о движении денег с эквивалентными статьями, представленными в бухгалтерском балансе. 14. Прочие раскрытия информации
      80. Банк должен раскрывать в пояснительной записке сумму значительных остатков денег и их эквивалентов, имеющихся у банка, но недоступных для использования группой.
      81. Использование остатков денег и их эквивалентов группой может быть невозможным по различным причинам, например остатки денег и их эквивалентов могут находиться у дочерней организации, работающей в стране, в которой применяется валютный контроль или другие ограничения, препятствующие общему использованию таких остатков основной или другими дочерними организациями группы.
      82. Пользователям может потребоваться дополнительная информация для понимания финансового положения и ликвидности банка. Раскрытие такой информации в пояснительной записке, поощряется и может включать:
      1) сумму неиспользованных полученных заемных средств, которые могут быть направлены на будущую операционную деятельность и на урегулирование инвестиционных обязательств, с указанием имеющихся ограничений по использованию этих средств;
      2) общие суммы потоков денег, раздельно по операционной, инвестиционной и финансовой деятельности, относящиеся к долям участия в совместных предприятиях, представляемых в отчетности по методу пропорциональной консолидации;
      3) общую сумму потоков денег, предназначенных для увеличения операционных возможностей, отдельно от потоков денег, необходимых для поддержания этих возможностей;
      4) сумму потоков денег, возникающих по операционной, инвестиционной и финансовой деятельности по каждому отчетному отраслевому или географическому сегменту.
      83. Отдельное раскрытие потоков денег, возникших вследствие проведения операций, направленных на увеличение операционных возможностей банка, и потоков денег, возникших по операциям, необходимым для поддержания этих возможностей, позволяет пользователям оценить степень достаточности средств, направляемых на поддержание операционных возможностей банка. Недостаточное выделение средств на поддержание и развитие операционных возможностей банка, часто связанное с поддержанием уровня текущей ликвидности и распределением ресурсов среди учредителей (акционеров) банка, может отрицательно сказаться на будущей рентабельности банка.
      84. Раскрытие информации о потоках денег по отчетным сегментам содействует лучшему пониманию пользователями взаимосвязи между потоками денег банка в целом и ее составляющими частями, а также наличия и изменчивости потоков денег по сегментам.
 
                   Глава 7. Отчет об изменениях в капитале
 
      85. В отчете об изменениях в капитале банка, представляемом в качестве отдельной формы в финансовой отчетности банка, должна содержаться следующая информация:
      1) чистый доход или убыток за отчетный период;
      2) каждая статья доходов и расходов, которая в соответствии с требованиями других стандартов признается непосредственно в капитале, и общая сумма таких статей; и
      3) совокупный эффект изменений в учетной политике и корректировок фундаментальных ошибок;
      4) операции по капиталу с учредителями (акционерами) и распределения им;
      5) сумму накопленного чистого дохода или убытка на начало отчетного периода и на отчетную дату, а также изменения за период; и
      6) сверку между балансовой стоимостью каждой статьи капитала, дохода от эмиссии акций и каждого резерва на начало и конец отчетного периода, с отдельным раскрытием каждого изменения.
      Информация, предусмотренная подпунктами 4), 5) и 6) настоящего пункта, может быть раскрыта банком либо в отчете об изменениях в капитале, либо в пояснительной записке к нему.
      86. Изменения в капитале банка в течение отчетного периода отражают увеличение или уменьшение чистых активов или финансовое состояние в течение отчетного периода, зависящее от конкретного принципа оценки, принятого и раскрываемого в финансовой отчетности. За исключением операций с акционерами, таких как инвестиции в капитал и дивиденды, общее изменение в капитале представляет собой суммарные доходы и убытки, возникшие в результате деятельности банка в течение отчетного периода.
      87. При оценке финансового положения банка в течение отчетного периода во внимание принимаются все доходы и убытки, в связи с чем, требуется представление отдельной формы финансовой отчетности, выделяющей суммарные доходы и убытки банка, включая те, которые признаются непосредственно в капитале.
      88. Отчет об изменениях в капитале должен позволять пользователям выводить суммарные доходы и убытки, возникающие из деятельности банка в течение периода, что обеспечивается указанием промежуточного итога статей доходов или расходов, чистых доходов и убытков, которые признаются непосредственно в капитале.
 
                    Глава 8. Пояснительная записка
 
      89. В пояснительной записке к финансовой отчетности банк указывает следующее:
      1) сведения о способах и методах, используемых при подготовке финансовой отчетности, и основных положениях учетной политики банка;
      2) раскрытие информации, требуемой стандартами бухгалтерского учета, не указанной в других составных частях финансовой отчетности;
      3) дополнительные сведения, не представленные в финансовой отчетности, необходимые для ее достоверного представления.
      90. В пояснительной записке к финансовой отчетности приводятся повествовательное описание или более подробный анализ сумм, показанных в бухгалтерском балансе, отчете о результатах финансово-хозяйственной деятельности и отчете о движении денег, а также дополнительные сведения, полезные пользователям, такие как, например, условные обязательства. В пояснительной записке содержится информация, потребность в раскрытии которой обуславливается или поощряется стандартами бухгалтерского учета, а также другие раскрытия, необходимые для достижения достоверного представления.
      91. Пояснительная записка представляется в упорядоченном виде. В пояснительной записке по каждой статье бухгалтерского баланса, отчета о результатах финансово-хозяйственной деятельности и отчета о движении денег делаются перекрестные ссылки на любую информацию, относящуюся к этой статье.
      92. Порядок представления информации в пояснительной записке, содействующий пониманию отчетности пользователями и ее сопоставлению с финансовой отчетностью других субъектов, обычно является следующим:
      1) информация о соответствии стандартам бухгалтерского учета;
      2) сведения об используемой основе (основах) оценки и учетной политике;
      3) дополнительные сведения по информации, представляемой в формах финансовой отчетности в соответствии с порядком, в котором представлены каждая статья и каждая форма финансовой отчетности; и
      4) прочие раскрытия, включая условные требования и условные обязательства, обязательства, принятые в соответствии с заключенными соглашениями, и другие раскрытия финансового и нефинансового характера.
      93. В некоторых случаях, при необходимости или для более удобного представления, порядок расположения информации в пояснительной записке может быть изменен. Например, пояснения, касающиеся ставок вознаграждения и корректировок справедливой стоимости, относящиеся к отчету о результатах финансово-хозяйственной деятельности, могут объединяться с пояснениями о сроках погашения финансовых активов или обязательств, имеющими отношение к бухгалтерскому балансу. Однако, при этом, систематическая последовательность представления пояснений должна сохраняться настолько, насколько это практично.
      94. Сведения об основе представления финансовой отчетности и учетной политике могут быть представлены в виде отдельного отчета перед пояснительной запиской к финансовой отчетности.
      95. Информация, перечисляемая ниже, представляется в пояснительной записке, в случае, если она не представляется в каких-либо других приложениях, публикуемых вместе с финансовой отчетностью:
      1) наименование и местонахождение банка;
      2) описание основной деятельности и характера операций банка;
      3) название родительской компании банка и конечной родительской компании группы, в которую входит банк; и
      4) количество сотрудников в конце отчетного периода или среднее количество сотрудников в течение отчетного периода.
      96. Информация, представляемая в финансовой отчетности должна помогать пользователям в понимании влияния балансовых и внебалансовых финансовых инструментов на финансовое положение, результаты деятельности и движение денег банка, а также содействовать при оценке величины, распределения во времени и определенности будущих периодов потоков денег, связанных с этими инструментами. В связи с этим, по каждому классу финансовых активов, финансовых обязательств и долевых инструментов, как признанных, так и не признанных в бухгалтерском балансе, банк должен раскрывать:
      1) сведения о стоимостных параметрах и характере финансовых инструментов, включая их существенные условия, которые могут влиять на величину, распределение во времени и определенность будущих потоков денег;
      2) учетную политику и принятые методы, в том числе критерии признания инструментов в бухгалтерском балансе и базу для их оценки;
      3) предусмотренные договором даты пересмотра ставки вознаграждения или наступления срока платежа, в зависимости от того, какая дата раньше;
      4) эффективные ставки вознаграждения, если они применяются.
      97. Банк должен описать цели применяемой политики управления финансовыми рисками, включая политику хеджирования каждого существенного типа предполагаемых операций, для которых применяется учет хеджирования.
 
                        Глава 9. Учетная политика
 
      98. При раскрытии учетной политики банк должен описывать следующее:
      1) основу (или основы) оценки, использованную для подготовки финансовой отчетности;
      2) каждое конкретное положение учетной политики, имеющее существенное значение для правильного понимания финансовой отчетности.
      99. Для объяснения пользователям основных положений, использованных при составлении финансовой отчетности банка, может возникнуть потребность в раскрытии положений учетной политики в отношении:
      1) признания основных видов дохода;
      2) оценки приобретаемых банком ценных бумаг;
      3) разграничения между операциями и прочими событиями, в результате которых признаются активы и обязательства в бухгалтерском балансе, и операциями и прочими событиями, в результате которых возникают условные обязательства и требования;
      4) основы для признания безнадежной задолженности по предоставленным займам и порядок ее списания;
      5) основы для определения начислений по созданию резервов на покрытие общих банковских рисков и методов учета таких начислений.
      100. В дополнение к конкретной учетной политике, используемой в финансовой отчетности, должна представляться основа (основы) оценки (первоначальная стоимость, текущая стоимость, стоимость реализации, дисконтированная стоимость), формирующая основу составления финансовой отчетности в целом. При использовании в финансовой отчетности более одной основы оценки, например, когда переоценке подлежат только определенные категории активов, достаточно представить указание категорий активов, к которым применяется каждая основа. 101. Раскрытия учетной политики должны помогать пользователям в понимании способа отражения в отчетности операций и событий и должны содержать, не ограничиваясь этим, следующее: 1) признание доходов; 2) принципы консолидации, включая дочерние и зависимые организации; 3) объединения с другими юридическими лицами; 4) совместная деятельность; 5) признание и амортизация материальных и нематериальных активов; 6) договоры строительного подряда; 7) инвестиции в недвижимость; 8) финансовые инструменты и инвестиции; 9) аренда; 10) затраты на исследования и разработки; 11) товарно-материальные запасы; 12) налоги, в том числе отсроченные налоги; 13) резервы; 14) затраты по пенсионному обеспечению; 15) пересчет иностранной валюты и хеджирование рисков; 16) определение отраслевых и географических сегментов и основы для распределения затрат между сегментами; 17) определение денег и их эквивалентов; 18) изменения в статьях финансовой отчетности вследствие воздействия инфляционных процессов; и 19) правительственные гранты (субсидии).
      102. Если банк проводит значительные операции за рубежом или операции в иностранной валюте, раскрытию подлежит учетная политика в отношении признания положительных и отрицательных курсовых разниц и их хеджирования. В консолидированной финансовой отчетности раскрывается политика, применяемая в отношении деловой репутации и доли меньшинства.
 
            Глава 10. Условные обязательства и условные требования
 
      103. Банк должен раскрывать характер и сумму условных обязательств по предоставлению безотзывных займов, которые банк не может отозвать по собственному усмотрению без возникновения риска уплаты значительных штрафных санкций или расходов, а также характер и сумму условных обязательств и условных требований, возникающих из внебалансовых статей, включая относящиеся к:
      1) заменителям прямого кредитования, при которых банк предоставляет гарантии на погашение суммы долга, полученной, но непогашенной по каким-либо причинам получателем гарантии, к которым в том числе относятся обычные гарантии по задолженности, гарантии на принятие (акцепт) гарантий, выданных другими банками, и резервные аккредитивы, используемые в качестве финансовых гарантий по займам и ценным бумагам;
      2) определенным условным обязательствам и условным требованиям, связанным с операциями банка, включая гарантии покупателю о соответствии товаров или услуг продавца установленным стандартам, гарантии покупателю, проводящему тендер, об исполнении продавцом своих обязательств по контракту, на получение которого проводится тендер, в случае, если последний выиграет тендер, гарантии покупателю об обслуживании продавцом в течение определенного периода времени приобретенного покупателем оборудования, и резервные аккредитивы, имеющие отношение к отдельным операциям банка;
      3) краткосрочным самоликвидирующимся условным обязательствам и условным требованиям по торговым операциям, возникающим вследствие движения товаров, таких как документарные займы, по которым товар, лежащий в основе таких займов, используется в качестве обеспечения;
      4) соглашениям продажи и обратного выкупа, не признанным в бухгалтерском балансе банка;
      5) статьям, имеющим отношение к ставке вознаграждения и валютному курсу, включая производные инструменты (свопы, опционы и фьючерсы и др.);
      6) прочим условным обязательствам, программам выпуска долговых обязательств и автоматически возобновляющимся программам гарантированного размещения долговых обязательств.
      104. Банки часто заключают соглашения, которые в момент их заключения не признаются в бухгалтерском балансе в качестве активов или обязательств, но которые ведут к возникновению условных требований и условных обязательств. Такие внебалансовые статьи обычно составляют важную часть в деятельности банка и могут иметь значительное влияние на уровень риска, которому подвергается банк. Эти статьи могут увеличивать или снижать прочие риски, например посредством хеджирования активов или обязательств, признанных в бухгалтерском балансе. Внебалансовые статьи могут возникать в результате соглашений, заключенных от имени клиентов или собственных торговых операций.
      105. Пользователям финансовой отчетности банка необходима информация об условных требованиях и условных обязательствах банка в связи с потребностью в информации о ликвидности и платежеспособности, и связанной с этим возможностью потенциальных убытков. Пользователям также требуется адекватная информация о характере и сумме внебалансовых операций, проводимых банком.
      106. По каждой статье условных обязательств банк должен раскрывать краткое описание характера условного обязательства, кроме случаев, когда возможность любого выбытия ресурсов на погашение является отдаленной. Также, в случае целесообразности, раскрытию подлежит следующее:
      1) оценочное значение финансового воздействия условных обязательств;
      2) неопределенности, относящиеся к сумме или времени выбытия;
      3) возможность любого возмещения.
      107. При наличии вероятности поступления экономических выгод, банк должен раскрывать краткое описание характера условных требований на отчетную дату и в случае целесообразности, оценочный размер их финансового воздействия. Такие раскрытия в отношении условных требований не должны содержать вводящих в заблуждение указаний на возможность возникновения дохода.
      108. Если раскрытие информации об условных требованиях и условных обязательствах не производится по причине практической нецелесообразности, этот факт должен указываться.
      109. Если раскрытие некоторой или всей информации об условных требованиях и условных обязательствах может нанести серьезный ущерб положению банка в споре с другими сторонами по предмету условного обязательства или условного актива, что происходит в чрезвычайно редких обстоятельствах, банк не должен раскрывать такую информацию, но должен раскрывать общий характер спора вместе с фактом и причиной того, почему информация не была раскрыта.
 
         Глава 11. Сроки погашения финансовых активов и обязательств
 
      110. Банк должен раскрывать анализ сроков погашения финансовых активов и обязательств, разбитых по группам в соответствии со сроками, оставшимися от отчетной даты до даты их погашения.
      111. Анализ соответствия сроков погашения и ставок вознаграждения по финансовым активам и обязательствам имеет основополагающее значение для принятия руководством банка адекватных управленческих решений, в том числе поддержания требуемого уровня ликвидности. Обычно банк не может обеспечить полного соответствия, так как проводит различные сделки, которые часто имеют неопределенные условия. Несоответствие названных показателей повышает риск возможных убытков, но в то же время может повысить возможность получения банком дополнительного дохода.
      112. Сроки погашения финансовых активов и обязательств и возможность замещения обязательств, по которым выплачивается вознаграждение, при наступлении срока их погашения по приемлемой цене, является важным фактором в оценке ликвидности банка и его подверженности изменениям ставок вознаграждения и курсов обмена валюты. Для обеспечения информацией, пригодной для оценки ликвидности, банк раскрывает, как минимум, анализ финансовых активов и обязательств по соответствующим срокам их погашения. 113. Финансовые активы и обязательства банка по срокам их погашения могут быть классифицированы в следующем порядке: 1) до 1 месяца; 2) от 1 до 3 месяцев; 3) от 3 месяцев до 1 года; 4) от 1 года до 5 лет; 5) от 5 лет и более. При необходимости сроки могут объединяться, например: до одного года и более одного года. Если платежи по активам и обязательствам распределены в течение некоторого периода времени, каждый из этих платежей относится на период, в котором, согласно имеющейся договоренности, ожидается получение денег или их выплата.
      114. Важно, чтобы сроки погашения, принятые банком, были одинаковыми для активов и обязательств. Это показывает степень совпадения сроков их погашения и связанную с этим зависимость банка от прочих источников ликвидности.
      115. Сроки погашения могут быть выражены в виде:
      1) периода времени, оставшегося до даты платежа;
      2) первоначального периода до даты платежа;
      3) периода времени, оставшегося до следующей даты, в которую ставки вознаграждения могут быть изменены.
      Анализ финансовых активов и обязательств по срокам, оставшимся до их погашения, представляет лучшую основу для оценки ликвидности банка, которая кроме прочих факторов обеспечивается степенью совпадения сроков погашения активов и обязательств. Раскрытие сроков наступления платежей на основе первоначальных сроков до даты погашения обеспечивает информацией о стратегии деловой активности и финансирования. Раскрытие группировки по срокам погашения, основанной на периоде, оставшемся до следующей даты, в которую могут быть изменены ставки вознаграждения, показывает подверженность банка риску изменения ставок вознаграждения. Также, в пояснительной записке руководство может привести информацию о влиянии ставок вознаграждения и о методах, используемых для управления и контроля за риском изменения ставок вознаграждения.
      116. Вклады (депозиты), как размещенные в банке, так и выданные им, могут быть изъяты по требованию. Однако такие вклады на практике часто остаются на длительные периоды без изъятий или платежей, таким образом, фактически платеж производится позже даты, обусловленной договором. Тем не менее, раскрытие анализа банком производится в соответствии со сроками, установленными в договорах, так как они отражают риски ликвидности, связанные с требованиями и обязательствами, хотя часто не совпадают с фактическими сроками.
      117. Некоторые активы банка не имеют срока погашения, установленного договором. По таким активам предполагаемый срок платежа обычно берется по дате их ожидаемой реализации.
      118. Оценка пользователями ликвидности банка на основании представляемых сведений, сгруппированных по срокам наступления платежа, производится с учетом доступности средств для банка.
      119. Для обеспечения полного понимания пользователями группировки требований и обязательств по срокам их погашения, может потребоваться дополнение раскрытий в финансовой отчетности информацией о вероятности выплат в течение оставшегося периода времени. В связи с этим в пояснительной записке руководство может представлять информацию о фактических сроках погашения и о методах управления и контроля рисков, а также о проблемах, связанных с различными графиками сроков погашения и ставок вознаграждения.
 
         Глава 12. Концентрация активов, обязательств и
                   забалансовых статей
 
      120. Банк должен раскрывать любые значительные концентрации своих активов, обязательств и внебалансовых статей. Эти раскрытия должны производиться по географическим регионам, клиентам или отраслевым группам, либо по другим источникам риска. Банк также должен раскрывать величину значительных сумм в иностранной валюте.
      121. Значительные концентрации активов по их распределению и обязательств по их источникам подлежат раскрытию банком, так как они являются удобным индикатором потенциальных рисков, связанных с реализацией активов и ресурсами, доступными банку. Раскрытия производятся по географическим регионам, клиентам и отраслевым группам или прочим источникам риска, возможным в условиях деятельности банка. Аналогичный анализ и объяснение внебалансовых статей также имеет большое значение. Географические регионы могут состоять из отдельных стран, групп стран или регионов внутри страны. Раскрытия по клиентам могут производиться по секторам, таким как государственные органы, торговые и промышленные предприятия.
      122. Раскрытие значительных сумм в иностранной валюте также является показателем риска убытков, возникающих в результате изменения валютных курсов.
 
                     Глава 13. Убытки по займам
 
      123. Банк должен раскрывать следующую информацию:
      1) учетную политику, описывающую основу, на которой безнадежная к взысканию задолженность по займам признается в качестве расхода и списывается;
      2) подробности движений суммы резерва на покрытие убытков по займам в течение отчетного периода. При этом должна отдельно показываться сумма резерва, созданного в отчетном периоде за счет расходов, на покрытие убытка по безнадежной к взысканию задолженности по займам, сумма займов, списанных в течение отчетного периода с баланса банка за счет созданных резервов, и сумма, полученная в течение отчетного периода в счет возмещения ранее списанных займов;
      3) общую сумму резервов на покрытие убытков по безнадежной к взысканию задолженности по займам на отчетную дату; и
      4) общую сумму займов, учитываемых в бухгалтерском балансе банка, по которым вознаграждение не начисляется, и метод определения таких сумм.
      124. Создание дополнительных сумм резервов на покрытие убытков по займам, размер которых установлен, а также на покрытие потенциальных убытков по кредитному портфелю, о возникновении которых можно судить на основании предыдущего опыта, производится за счет нераспределенного чистого дохода. Уменьшение сумм ранее созданных дополнительных резервов, если оно происходит, увеличивает сумму нераспределенного чистого дохода, за счет которого создавались эти дополнительные резервы, и таким образом не принимается в расчет при определении чистого дохода или убытка за отчетный период.
      125. Банки в ходе своей деятельности часто сталкиваются с частичным или полным невозвратом задолженности по выданным займам и прочим требованиям. Убытки, размер которых установлен, признаются в качестве расхода и на их сумму, в пределах которой создаются резервы на покрытие убытков от кредитной деятельности, уменьшается размер соответствующей категории требований (займов). Сумма неподтвержденных, но потенциальных убытков, о присутствии которых в кредитном портфеле банка можно судить, исходя из предыдущего опыта, также признается в качестве расхода и на их сумму, в пределах которой создаются резервы на покрытие убытков от кредитной деятельности, уменьшается общая сумма займов, числящихся в бухгалтерском балансе банка. Определение размера таких убытков зависит от решений руководства, при этом, большое значение имеет последовательность руководства в применяемых из периода в период методах определения размера этих убытков.
      126. Создание сумм дополнительных резервов представляет собой распределение чистого нераспределенного дохода, а не расходы при определении чистого дохода или убытка за отчетный период. Уменьшение этих сумм ведет к увеличению чистого нераспределенного дохода, и не включается в расчет чистого дохода или убытка за отчетный период.
      127. Финансовая отчетность должна помогать пользователям понимать степень влияния убытков от кредитной деятельности на финансовое состояние и результаты деятельности банка для того, чтобы они могли судить об эффективности использования банком своих ресурсов. В связи с этим банк раскрывает общую сумму резерва на покрытие убытков от кредитной деятельности, имеющуюся на дату составления финансовой отчетности, и изменения резерва, произошедшие в течение отчетного периода. Изменения в резерве, включая суммы, ранее списанные, но восстановленные в течение отчетного периода, показываются отдельно.
      128. Банком может быть принято решение не начислять вознаграждение по займам, например, при наличии по ним просроченной задолженности по уплате вознаграждения или суммы основного долга. Банк раскрывает общую сумму займов на отчетную дату, по которым вознаграждение не начисляется, и основание, использованное для определения сумм таких займов. Также поощряется, чтобы банк раскрывал, признает ли он доход в виде вознаграждения по таким займам и влияние на отчет о результатах финансово-хозяйственной деятельности оказываемое не начислением вознаграждения.
      129. Займы, возврат которых становится невозможным, списываются за счет резервов, созданных на покрытие убытков по кредитной деятельности. При этом банк раскрывает сроки списания безнадежной задолженности, которые могут различаться: в некоторых случаях они не списываются до завершения всех необходимых юридических процедур и определения окончательной суммы убытка, в других случаях такие займы списываются раньше, например, если заемщиком не была погашена в установленный срок сумма вознаграждения или основного долга. Учитывая возможность таких различий в сроках списания безнадежной задолженности по займам, при которых общая сумма займов и общая сумма резервов на покрытие убытков от кредитной деятельности в одинаковых условиях может существенно различаться, банк раскрывает свою политику в отношении списания безнадежных займов.
 
                    Глава 14. Основные банковские риски
 
      130. Резервы на покрытие убытков, возможных вследствие наличия общих банковских рисков, включающих будущие убытки и другие риски, возникновение которых непредсказуемо, либо условных обязательств и условных требований, создаются за счет распределения чистого нераспределенного дохода и должны раскрываться отдельно. Сокращение размера таких резервов производится за счет увеличения чистого нераспределенного дохода и тем самым не влияет на расчет чистого дохода или убытка за отчетный период.
      131. Названные резервы банк может создавать в дополнение к резервам на покрытие убытков по кредитной деятельности и прочим резервам. Создание таких резервов может привести к завышению обязательств, занижению активов или скрытым начислениям и резервам и предоставляет возможность для искажения величины чистого дохода и капитала банка.
      132. В случаях, когда чистый доход или убыток за отчетный период включает скрытые суммы, зарезервированные для покрытия основных банковских рисков или условных обязательств или условных требований, либо скрытое увеличение размера чистого дохода, возникающее в результате сокращения таких резервов, отчет о результатах финансово-хозяйственной деятельности не может представлять значимую и надежную информацию о деятельности банка. Аналогично, информация о финансовом положении банка, представляемая в бухгалтерском балансе, не может быть значимой и надежной, если завышаются обязательства, занижаются активы или присутствуют скрытые начисления по созданию резервов.
 
              Глава 15. Активы, заложенные в качестве обеспечения
 
      133. Банк должен раскрывать общую сумму обеспеченных обязательств, а также характер и балансовую стоимость активов, заложенных в качестве обеспечения. Это связано с тем, что суммы такого обеспечения часто бывают существенными и могут иметь значительное влияние на оценку финансового положения банка. При этом поощряется раскрытие информации о характере сделок, в результате которых были заложены активы.
 
              Глава 16. Доверительные трастовые операции
 
      134. Если банк вовлечен в значительную трастовую деятельность, раскрытие этого факта и указание на масштабы этой деятельности должно производиться в финансовой отчетности банка.
      Банки часто действуют в качестве доверительного собственника или иным образом обеспечивают хранение или размещение активов от имени физических лиц, инвестиционных и пенсионных фондов или других организаций. При этом активы, полученные в доверительное управление, не принадлежат банку, и таким образом не подлежат признанию в бухгалтерском балансе банка и учитываются на внебалансовых статьях, в связи с чем раскрываются отдельно, ввиду возможного возникновения потенциального обязательства, в случае невыполнения обязанностей по доверенности. Сейфовые операции банка (хранение принятых ценностей) не должны рассматриваться как трастовая деятельность.
 
              Глава 17. Операции со связанными сторонами
 
      135. Операции банка со связанными сторонами могут проводиться на условиях, отличающихся от условий проведения операций с другими партнерами, не являющимися связанными сторонами. Часто связанным сторонам предоставляются льготные условия, например, меньшее вознаграждение за предоставленные займы, большие суммы предоставляемых займов, чем обычным заемщикам, меньшие формальности и другие условия.
      136. В случае, если банк прямо или косвенно, через дочерние организации, владеет более чем половиной голосующих акций другого юридического лица или существенной частью таких акций, а также полномочиями, позволяющими по уставу или соглашению направлять финансовую и оперативную политику руководства такого юридического лица, информация о взаимоотношениях между такими связанными сторонами должна быть раскрыта независимо от того, проводились ли операции между ними.
      Раскрытие такой информации должно помогать пользователям составить мнение о влиянии взаимоотношений между связанными сторонами на банк, представляющий финансовую отчетность.
      137. Если операции между связанными сторонами проводились (даже в ходе обычной деятельности), банк должен раскрывать информацию о характере взаимоотношений со связанными сторонами, о типах проводимых операций, а также о составляющих элементах таких операций, необходимых для понимания финансовой отчетности, к которым, наряду с принятой банком политикой кредитования связанных сторон, обычно относятся:
      1) показатель объема, либо в виде суммы, либо в соответствующем долевом выражении:
      каждой суммы полученных или предоставленных денег, например займа или вклада (депозита); раскрытия могут включать совокупные суммы, не погашенные на начало и конец периода, а также займы, вклады (депозиты), погашения и прочие изменения, произошедшие в течение периода;
      каждого из основных типов дохода, расходов в виде вознаграждения и выплаченных комиссионных;
      суммы расходов, признанной за период для убытков по займам и суммы резерва на отчетную дату; и
      безотзывных обязательств, условных обязательств и условных требований, возникающих в результате наличия внебалансовых статей;
      2) прочие суммы или соответствующее долевое выражение статей, подлежащих погашению; и
      3) политика ценообразования.
      138. Аналогичные по характеру статьи могут раскрываться по совокупности, за исключением случаев, когда раздельное раскрытие информации необходимо для понимания влияния операций между связанными сторонами на финансовую отчетность банка.
      Раскрытие информации об операциях между членами группы в консолидированной финансовой отчетности необязательно, так как консолидированная финансовая отчетность представляет информацию о банке и его дочерних организациях как о едином отчитывающемся субъекте. Операции с зависимыми организациями, отраженные с применением метода долевого участия, в финансовой отчетности не ликвидируются, и, таким образом, требуют самостоятельного раскрытия информации как операции между связанными сторонами.
      __________________________________________________________________
       (Специалисты: Пучкова О.Я.,
                     Петрова Г.В.)