Об утверждении Правил отнесения видов экономической деятельности к классам профессионального риска

Постановление Правительства Республики Казахстан от 30 июня 2005 года № 652. Утратило силу постановлением Правительства Республики Казахстан от 16 марта 2022 года № 127.

      Сноска. Утратило силу постановлением Правительства РК от 16.03.2022 № 127 (вводится в действие со дня его первого официального опубликования).

      В соответствии с Законом Республики Казахстан от 7 февраля 2005 года "Об обязательном страховании работника от несчастных случаев при исполнении им трудовых (служебных) обязанностей" Правительство Республики Казахстан ПОСТАНОВЛЯЕТ:

      Сноска. Преамбула с изменением, внесенным постановлением Правительства РК от 19.10.2010 № 1078 (вводится в действие с 10.08.2010).

      1. Утвердить прилагаемые Правила отнесения видов экономической деятельности к классам профессионального риска.

      2. Настоящее постановление вводится в действие с 1 июля 2005 года и подлежит официальному опубликованию.

Премьер-Министр


Республики Казахстан



  Утверждены
постановлением Правительства
Республики Казахстан
от 30 июня 2005 года N 652

Правила
отнесения видов экономической деятельности
к классам профессионального риска
1. Общие положения

      1. Настоящие Правила отнесения видов экономической деятельности к классам профессионального риска (далее - Правила) разработаны в соответствии с Законом Республики Казахстан от 7 февраля 2005 года "Об обязательном страховании работника от несчастных случаев при исполнении им трудовых (служебных) обязанностей" и определяют порядок отнесения вида экономической деятельности к классу профессионального риска, соответствующего уровню производственного травматизма и профессиональной заболеваемости, сложившемуся по данному виду экономической деятельности.

      Сноска. Пункт 1 с изменением, внесенным постановлением Правительства РК от 19.10.2010 № 1078 (вводится в действие с 10.08.2010).
      2. Исключен постановлением Правительства РК от 24.07.2015 № 583 (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).

2. Отнесение видов экономической деятельности
к классам профессионального риска

      3. Виды экономической деятельности дифференцируются по группам в зависимости от класса профессионального риска.

      4. Отнесение видов экономической деятельности к классам профессионального риска согласно приложению к настоящим Правилам предусматривает 22 класса профессионального риска.

      5. Класс профессионального риска по видам экономической деятельности определяется величиной приведенного среднего показателя профессионального риска.

      6. Средний показатель профессионального риска по каждому виду экономической деятельности рассчитывается, как среднее арифметическое суммы показателей профессионального риска по определенному виду экономической деятельности за пять предыдущих лет.

      7. Показатель профессионального риска по определенному виду экономической деятельности в рассматриваемом году определяется как отношение величины годовой суммы начисленных выплат на возмещение вреда, причиненного жизни и здоровью работника при исполнении им трудовых (служебных) обязанностей (в том числе выплаты в случае травмы, профессионального заболевания, смерти), к размеру годового фонда оплаты труда по данному виду экономической деятельности:

      P i = (ВТУ i + ВПЗ i + ВП i )/ФОТ i , где

      i - вид экономической деятельности;

      P i - показатель профессионального риска для персонала, занятого в i-ом виде экономической деятельности;

      ВТУ i - годовая сумма начисленных выплат на возмещение вреда, начисленная пострадавшим от трудового увечья по персоналу, занятому в i-ом виде экономической деятельности (может быть рассчитана как произведение средней суммы выплат на одного пострадавшего от трудового увечья и численности пострадавших);

      ВПЗ i - годовая сумма выплат на возмещение вреда, начисленная пострадавшим от профессионального заболевания по персоналу, занятому в i-ом виде экономической деятельности (может быть рассчитана как произведение средней суммы выплат на одного пострадавшего от профессионального заболевания и численности пострадавших);

      ВП i - годовая сумма выплат на возмещение вреда, начисленная лицам, имеющим право на возмещение вреда, в связи с гибелью работника при исполнении им трудовых (служебных) обязанностей, по персоналу, занятому в i-ом виде экономической деятельности (может быть рассчитана как произведение средней суммы выплат на одного погибшего и численности погибших);

      ФОТ i - годовой фонд оплаты труда работников по персоналу, занятому в i-ом виде экономической деятельности.

      Показатель профессионального риска рассчитывается по каждому году отдельно за пять лет, предшествующих году проведения расчетов.

      8. Оценка степени профессионального риска определенного вида экономической деятельности основывается на следующих статистических показателях травматизма на производстве и профессиональных заболеваний:

      1) численность пострадавших при несчастных случаях, связанных с трудовой деятельностью, в год;

      2) годовая начисленная сумма выплат пострадавшим при несчастных случаях, связанных с трудовой деятельностью, в том числе средний размер начисленных выплат на одного пострадавшего от несчастного случая;

      3) численность пострадавших от профессионального заболевания в год;

      4) годовая сумма начисленных выплат пострадавшим от профессионального заболевания, в том числе средний размер начисленных выплат на одного пострадавшего от профессионального заболевания;

      5) численность погибших при несчастных случаях, связанных с трудовой деятельностью, в год;

      6) годовая сумма начисленных выплат в случае смерти работников, связанной с трудовой деятельностью, в том числе средний размер начисленных выплат;

      7) годовой фонд оплаты труда по виду экономической деятельности;

      8) среднегодовая списочная численность работников по виду экономической деятельности.

      9. Каждый из статистических показателей, перечисленных в пункте 8 настоящих Правил, формируется в динамике за пять предыдущих лет.

      10. В случае, когда страхователь осуществляет несколько видов экономической деятельности, то он подлежит отнесению к классу профессионального риска, соответствующему основному виду его деятельности.

      В случае, когда страхователь осуществляет несколько видов экономической деятельности, равномерно распределенных в общем объеме производства, он подлежит отнесению к тому виду экономической деятельности, которому соответствует более высокий класс профессионального риска.

      В случае когда страхователь имеет филиал (филиалы), осуществляющий (осуществляющие) отличную от страхователя деятельность, то она подлежит отнесению к тому виду экономической деятельности, которому соответствует ее класс профессионального риска. При этом филиал (филиалы) должен (должны) иметь подтверждение об осуществляемом им (ими) виде экономической деятельности.

      Сноска. Пункт 10 с изменениями, внесенными постановлением Правительства РК от 24.07.2015 № 583 (вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования).
     

  Приложение
к Правилам отнесения видов
экономической деятельности
к классам профессионального риска

      Отнесение видов экономической деятельности

      к классам профессионального риска

      1 класс профессионального риска

      Предоставление услуг гостиницами

      Предоставление услуг прочими местами для краткосрочного проживания

      Предоставление услуг ресторанами

      Предоставление услуг барами

      Курьерская деятельность

      Финансовое посредничество

      Вспомогательная деятельность в сфере финансового посредничества

      Страхование

      Операции с недвижимым имуществом

      Аренда автомобилей

      Аренда прочих транспортных средств и оборудования

      Аренда прочих машин и оборудования

      Деятельность, связанная с вычислительной техникой

      Исследования и разработки в области общественных и гуманитарных наук

      Деятельность в области права, бухгалтерского учета и аудита; консультирование по вопросам коммерческой деятельности и управления

      Наем рабочей силы и подбор персонала

      Деятельность в области фотографии

      Деятельность в области обязательного социального страхования

      Деятельность общественных объединений

      Демонстрация кинофильмов

      Деятельность концертных и театральных залов

      Деятельность парков развлечений и отдыха

      Деятельность информационных агентств

      Прочая деятельность в области спорта

      Деятельность по организации азартных игр

      Организация похорон и предоставление связанных с ними услуг

      Физкультурно-оздоровительная деятельность

      Предоставление прочих индивидуальных услуг

      Предоставление услуг по ведению домашнего хозяйства

      Деятельность экстерриториальных организаций

      Торговля автомобилями

      Начальное образование (первая ступень)

      Среднее образование (вторая ступень)

      Высшее образование

      Образование для взрослых и прочие виды образования, не включенные в другие группировки

      Прочая зрелищно-развлекательная деятельность

      Деятельность библиотек и архивов

      Деятельность спортивных объектов

      Деятельность в области искусства

      Деятельность туристических агентств

      Реклама

      Предоставление социальных услуг

      Прочая деятельность по организации отдыха и развлечений, не включенная в другие группировки

      Исследования и разработки в области естественных и технических наук

      Торговля автомобильными деталями, узлами и принадлежностями

      Деятельность в области радио и телевидения

      Оптовая торговля через агентов (за вознаграждение или на договорной основе)

      Аренда офисных машин и оборудования, включая вычислительную технику

      Прокат прочих бытовых изделий и предметов личного пользования

      Предоставление секретарских услуг и услуг по переводу

      2 класс профессионального риска

      Чистка и уборка производственных и жилых помещений, оборудования и транспортных средств

      Упаковывание

      Деятельность школ подготовки водителей транспортных средств

      Производство кино-и видеофильмов

      Распространение кино- и видеофильмов

      Стоматологическая деятельность

      Деятельность музеев и охрана исторических мест и зданий

      Деятельность ботанических садов, зоопарков и заповедников

      Розничная торговля, кроме торговли автомобилями и мотоциклами; ремонт бытовых изделий и предметов личного пользования

      Деятельность национальной почты

      Оптовая торговля и торговля через агентов, кроме торговли автомобилями и мотоциклами

      Розничная торговля моторным топливом

      3 класс профессионального риска

      Врачебная практика

      Издательская деятельность

      Деятельность больничных учреждений

      Ветеринарная деятельность

      Предоставление прочих услуг потребителям

      Деятельность такси

      Стирка, химическая чистка и окраска текстильных и меховых изделий

      Предоставление услуг парикмахерскими и салонами красоты

      Прочая деятельность по охране здоровья

      Проведение расследований и обеспечение безопасности

      Деятельность в области архитектуры, инженерных изысканий и предоставление технических консультаций в этих областях

      4 класс профессионального риска

      Техническое обслуживание и ремонт автомобилей

      Производство одежды из текстильных материалов

      Производство готовых текстильных изделий, кроме одежды

      Производство трикотажного полотна

      Производство трикотажных изделий

      Полиграфическая деятельность, не включенная в другие группировки

      Производство шелковых тканей

      Производство фармацевтической продукции

      Предоставление услуг столовыми при предприятиях и учреждениях и поставка готовой пищи

      Растениеводство

      Растениеводство в сочетании с животноводством (смешанное сельское хозяйство)

      Предоставление услуг в области растениеводства

      Производство игр и игрушек

      Производство прочих текстильных тканей

      Отделка тканей и текстильных изделий

      Дубление и отделка кожи

      Производство одежды из кожи

      Брошюровочно-переплетная и отделочная деятельность

      Изготовление печатных форм

      Копирование записанных носителей информации

      Торговля мотоциклами, их деталями, узлами и принадлежностями, техническое обслуживание и ремонт мотоциклов

      Производство матрасов

      5 класс профессионального риска

      Рыбоводство

      Животноводство

      Производство мыла и моющих, чистящих и полирующих средств, парфюмерных и косметических средств

      Производство мяса сельскохозяйственной птицы и кроликов

      Переработка молока и производство сыра

      Производство пряностей и приправ

      Предоставление услуг в области животноводства, кроме ветеринарных услуг

      Охота и разведение дичи, включая предоставление услуг в этих областях

      6 класс профессионального риска

      Производство мороженого

      Производство паровых котлов, кроме котлов центрального отопления

      Производство чемоданов, сумок и других изделий из кожи

      Производство обуви

      Производство керамических плиток и плит

      Производство детского питания и диетических пищевых продуктов

      Производство ковров и ковровых изделий

      Прочая вспомогательная деятельность водного транспорта

      Производство макаронных изделий

      Выращивание зерновых, технических и прочих сельскохозяйственных культур, не включенных в другие группировки

      Производство мясных продуктов

      Производство продуктов мукомольно-крупяной промышленности

      Производство прочих текстильных изделий, не включенных в другие группировки

      Производство хлеба; мучных кондитерских изделий недлительного хранения

      Производство сухарей и печенья, мучных кондитерских изделий длительного хранения

      Производство напитков

      Производство прочих пищевых продуктов, не включенных в другие группировки

      Производство канатов, веревок, шпагата и сетей

      Производство крахмала и крахмалопродуктов

      Производство готовых кормов для животных

      7 класс профессионального риска

      Производство аппаратуры для радио, телевидения и связи

      Производство резиновых изделий

      Производство сахара

      Производство какао, шоколада и сахаристых кондитерских изделий

      Прочая вспомогательная деятельность воздушного транспорта

      Производство хлопчатобумажных тканей

      Производство шерстяных тканей из волокон кардного прядения

      Производство шерстяных тканей из волокон гребенного прядения

      Производств контрольно-измерительных приборов, кроме приборов контроля и регулирования технологических процессов

      Производство бумажной массы, бумаги, картона и изделий из них

      Производство рафинированных масел и жиров

      Производство чая и кофе

      Производство неочищенных масел и жиров

      Прочая вспомогательная деятельность сухопутного транспорта

      Хранение и складирование

      Транспортная обработка грузов

      Отделочные работы

      Производство ювелирных изделий, монет и медалей

      Производство спортивных товаров

      Производство различной продукции, не включенной в другие группировки

      Производство музыкальных инструментов

      Производство приборов контроля и регулирования технологических процессов

      Производство часов

      Производство оптических приборов и фотооборудования

      8 класс профессионального риска

      Производство искусственных и синтетических волокон

      Производство кирпича, черепицы и прочих строительных изделий из обожженной глины

      Обработка металлов и нанесение покрытий на металлы; основные технологические процессы машиностроения

      Производство ножевых изделий, инструментов, оснастки и скобяных изделий

      Переработка и консервирование фруктов и овощей

      Производство маргарина

      Производство прочих резиновых изделий

      Производство стекла и изделий из стекла

      Производство керамических изделий, кроме используемых в строительстве

      Технические испытания и исследования

      9 класс профессионального риска

      Производство электрораспределительной и регулирующей аппаратуры

      Прядение текстильных волокон

      Санитарно-технические работы

      Деятельность железнодорожного транспорта

      Деятельность водного транспорта

      Транспортирование по трубопроводам

      Деятельность воздушного транспорта

      Электросвязь

      Строительство и ремонт судов

      Организация перевозок грузов

      10 класс профессионального риска

      Распиловка и строгание древесины; пропитка древесины

      Производство деревянной тары

      Производство прочих изделий из дерева и пробки, соломки и материалов для плетения

      Производство прочей мебели

      Производство кухонной мебели

      Производство мебели для офисов и предприятий торговли

      Производство стульев и другой мебели для сидения

      Производство деревянных строительных конструкций и столярных изделий

      Производство шпона, фанеры, плит и панелей

      Деятельность прочего сухопутного транспорта

      Деятельность автомобильного грузового транспорта

      Производство станков

      Производство изделий медицинской техники, включая хирургическое оборудование, и ортопедических приспособлений

      Деятельность прочего сухопутного пассажирского транспорта, подчиняющегося расписанию

      Обработка неметаллических отходов и лома

      Производство оружия и боеприпасов

      11 класс профессионального риска

      Производство удобрений и азотных соединений

      Производство красок и лаков

      Производство прочих химических продуктов

      Изоляционные работы

      Ковка, прессование, штамповка, прокатка; порошковая металлургия

      Производство изолированных проводов и кабелей

      Производство красителей и пигментов

      Производство синтетического каучука

      Производство пластмасс в первичных формах

      Производство пластмассовых изделий, используемых в строительстве

      Производство пластмассовых плит, полос, труб и профилей

      Производство электрических ламп и осветительного оборудования

      Производство прочих пластмассовых изделий

      Производство пластмассовых изделий для упаковывания товаров

      12 класс профессионального риска

      Добыча песка и глины

      Производство крепежных изделий, цепей и пружин

      Производство металлических бочек и аналогичных емкостей

      Производство подшипников, зубчатых передач, элементов механических передач и приводов

      Производство прочих готовых металлических изделий

      Производство упаковки из легких металлов

      Производство изделий из проволоки

      Производство промышленного холодильного и вентиляционного оборудования

      Переработка и консервирование рыбы и рыбных продуктов

      Выделка и крашение меха; производство меховых изделий

      Производство прочей неметаллической минеральной продукции

      Производство прочих цветных металлов

      Производство подъемно-транспортного оборудования

      Обработка металлических отходов и лома

      Разборка и снос зданий; земляные работы

      13 класс профессионального риска

      Производство чугуна, стали и ферросплавов (учитываемых по стандарту) Европейского объединения угля и стали - далее ЕОУС)

      Производство труб

      Производство алюминия

      Рыболовство

      Производство электродвигателей, генераторов и трансформаторов

      Производство строительных металлических конструкций

      Добыча урановой и ториевой руд

      Производство прочих машин и оборудования общего назначения, не включенных в другие группировки

      Производство сельскохозяйственных тракторов

      Производство прочих машин и оборудования для сельского и лесного хозяйства

      Производство прочих машин и оборудования специального назначения, не включенных в другие группировки

      Производство прочего электрооборудования

      Производство железнодорожного подвижного состава

      Снабжение паром и горячей водой

      14 класс профессионального риска

      Литье металлов

      Производство кокса

      Производство нефтепродуктов

      Производство цемента, извести и гипса

      Производство свинца, цинка и олова

      Сбор, очистка и распределение воды

      Производство машин и оборудования для металлургии

      15 класс профессионального риска

      Добыча минерального сырья для химической промышленности и производства удобрений

      Производство ядерных материалов

      Лесоводство и лесозаготовки

      Добыча сырой нефти и природного газа

      Добыча железных руд

      Строительство дорог, аэродромов и спортивных сооружений

      Строительство водных сооружений

      Аренда строительного оборудования с оператором

      Производство и распределение электроэнергии

      16 класс профессионального риска

      Добыча и агломерация торфа

      Добыча и производство соли

      Прочие отрасли горнодобывающей промышленности, не включенные в другие группировки

      Производство благородных (драгоценных) металлов

      Производство кранов и клапанов

      Предоставление услуг в области лесоводства и лесозаготовок

      Производство насосов, компрессоров и гидравлических систем

      Удаление сточных вод, отходов и аналогичная деятельность

      Добыча минерального сырья для химической промышленности и производства удобрений

      Производство бетона, готового для использования

      Производство сухих бетонных смесей

      Производство машин и оборудования для добычи полезных ископаемых и строительства

      Общестроительные работы

      Устройство покрытий зданий и сооружений

      Установка прочего инженерного оборудования

      17 класс профессионального риска

      Производство прочих основных неорганических (химических) веществ

      Производство прочих основных органических (химических) веществ

      Производство агрохимических продуктов

      Прочая первичная обработка чугуна и стали и производство ферросплавов (не учитываемых ЕОУС)

      Производство металлических цистерн, резервуаров и контейнеров

      Производство гальванических элементов (электрических аккумуляторов и первичных элементов)

      Производство летательных аппаратов, включая космические

      Производство мотоциклов и велосипедов

      Производство прочих транспортных средств и оборудования, не включенных в другие группировки

      Добыча известняка, гипса и мела

      Предоставление услуг по добыче нефти и газа

      Электромонтажные работы

      Производство строительных изделий из бетона

      Производство гипсовых изделий для использования в строительстве

      18 класс профессионального риска

      Добыча и обогащение лигнита

      Добыча и обогащение каменного угля

      Производство изделий из асбестоцемента и волокнистого цемента

      Резка, обработка и отделка камня

      Производство прочих изделий из бетона, гипса и цемента

      Производство строительных металлических изделий

      Производство радиаторов и котлов центрального отопления

      Производство машин и оборудования для изготовления пищевых продуктов, включая напитки, и табачных изделий

      Производство оборудования для изготовления текстильных, швейных, меховых и кожаных изделий

      Производство машин и оборудования для изготовления бумаги и картона

      Добыча камня для строительства

      Добыча руд цветных металлов, кроме урановой и ториевой руд

      Производство и распределение газообразного топлива

      Прочие строительные работы

      Добыча сланцев

      19 класс профессионального риска

      Производство двигателей и турбин, кроме авиационных, автомобильных и мотоциклетных двигателей

      Разведочное бурение

      20 класс профессионального риска

      Производство меди

      21 класс профессионального риска

      Производство печей и печных горелок

      22 класс профессионального риска

      Производство промышленных газов

Экономикалық қызмет түрлерiн кәсiптiк тәуекел сыныптарына жатқызу ережесiн бекiту туралы

Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2005 жылғы 30 маусымдағы N 652 Қаулысы. Күші жойылды - Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2022 жылғы 16 наурыздағы № 127 қаулысымен

      Ескерту. Күші жойылды - ҚР Үкіметінің 16.03.2022 № 127 (алғашқы ресми жарияланған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі) қаулысымен.

      "Қызметкер еңбек (қызмет) міндеттерін атқарған кезде оны жазатайым оқиғалардан міндетті сақтандыру туралы" Қазақстан Республикасының 2005 жылғы 7 ақпандағы Заңына сәйкес Қазақстан Республикасының Үкiметi ҚАУЛЫ ЕТЕДI:

      Ескерту. Кіріспеге өзгерту енгізілді - ҚР Үкіметінің 2010.10.19 № 1078 (2010.08.10 бастап қолданысқа енгізіледі) Қаулысымен.

      1. Қоса берілiп отырған Экономикалық қызмет түрлерiн кәсiптiк тәуекел сыныптарына жатқызу ережесi бекiтiлсiн.

      2. Осы қаулы 2005 жылғы 1 шiлдеден бастап қолданысқа енгiзiледi және ресми жариялануға тиiс.

Қазақстан Республикасының
Премьер-Министрi



  Қазақстан Республикасы
Yкiметінің
2005 жылғы 30 маусымдағы
N 652 қаулысымен
бекiтiлген

Экономикалық қызмет түрлерiн кәсiптiк
тәуекел сыныптарына жатқызу ережесi
1. Жалпы ережелер

      1. Осы Экономикалық қызмет түрлерiн кәсiптiк тәуекел сыныптарына жатқызу ережесi (бұдан әрi - Ереже) "Қызметкер еңбек (қызмет) міндеттерін атқарған кезде оны жазатайым оқиғалардан міндетті сақтандыру туралы" Қазақстан Республикасының 2005 жылғы 7 ақпандағы Заңына сәйкес әзiрлендi және экономикалық қызмет түрiн осы экономикалық қызмет түрi бойынша қалыптасқан өндiрiстiк жарақаттану және кәсiби аурулар деңгейiне сәйкес келетін кәсiптік тәуекел сыныбына жатқызу тәртiбiн белгілейдi.

      Ескерту. 1-тармаққа өзгерту енгізілді - ҚР Үкіметінің 2010.10.19 № 1078 (2010.08.10 бастап қолданысқа енгізіледі) Қаулысымен.

      2. Алып тасталды - ҚР Үкіметінің 24.07.2015 № 583 (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) қаулысымен.

2. Экономикалық қызмет түрлерiн кәсiптiк
тәуекел сыныптарына жатқызу

      3. Экономикалық қызмет түрлерi кәсiптiк тәуекел сыныбына қарай топтар бойынша сараланады.

      4. Экономикалық қызмет түрлерiн осы Ережеге қосымшаға сәйкес кәсiптiк тәуекел сыныптарына жатқызу кәсiптiк тәуекелдiң 22 сыныбын көздейдi.

      5. Экономикалық қызмет түрлерi бойынша кәсiптік тәуекел сыныбы кәсiптiк тәуекелдiң келтiрiлген орташа көрсеткiшiнiң шамасымен белгіленедi.

      6. Әрбiр экономикалық қызмет түрi бойынша кәсiптiк тәуекелдiң орташа көрсеткiшi белгілi бiр экономикалық қызмет түрi бойынша алдыңғы бес жылдағы кәсiптiк тәуекел көрсеткiштерiнiң арифметикалық орташа сомасы ретiнде есептеледi.

      7. Қаралып отырған жылы белгілі бiр экономикалық қызмет түрi бойынша кәсiптiк тәуекелдiң көрсеткiшi қызметкер еңбек (қызмет) мiндеттерiн орындаған кезде оның өмiрi мен денсаулығына келтiрілген зиянды өтеуге есептелген төлемдердiң (оның iшiнде жарақат алған, кәсiптiк жарақаты, қайтыс болған жағдайға төлемдi) жылдық сомасы мөлшерiнiң осы экономикалық қызмет түрi бойынша жылдық еңбекақы төлеу қорының мөлшерiне қатынасы ретiнде белгіленедi:

      Р і = (ВТУ і + ВПЗ і + ВП і )/ФОТ і , мұнда

      i - экономикалық қызмет түрi;

      P і - і-лi экономикалық қызмет түрiмен айналысатын персонал үшiн кәсiптiк тәуекелдiң көрсеткiшi;

      ВТУ і - i-лi экономикалық қызмет түрiмен айналысатын персонал бойынша еңбек жарақатынан зардап шеккендерге есептелген зиянды өтеуге есептелген төлемдердiң жылдық сомасы (еңбек жарақатынан зардап шеккен бiр қызметкерге және зардап шеккендердiң санына төленетiн төлемдердiң орташа сомасының туындысы ретiнде есептелуi мүмкiн);

      ВПЗ і - i-лi экономикалық қызмет түрiмен айналысатын персонал бойынша кәсiптiк аурулардан зардап шеккендерге есептелген зиянды өтеу төлемдерiнің жылдық сомасы (кәсiптік аурулардан зардап шеккен қызметкерге және зардап шеккендердің санына төленетiн төлемдердiң орташа сомасының туындысы ретінде есептелуi мүмкiн);

      ВП і - i-лi экономикалық қызмет түрiмен айналысатын персонал бойынша қызметкер еңбек (қызмет) міндеттерiн орындаған кезде оның қайтыс болуына байланысты зиянды өтеуге құқығы бар адамдарға есептелген зиянды өтеуге төленетін төлемдерiнiң жылдық сомасы (қаза болған бiр қызметкерге және қайтыс болғандардың санына төленетін төлемдердiң орташа сомасының туындысы ретiнде eceптелуі мүмкiн);

      ФОТ і - i-лi экономикалық қызмет түрiмен айналысатын персонал бойынша қызметкерлердiң жылдық еңбекақы төлеу қоры.

      Кәсiптiк тәуекел көрсеткiшi әрбiр жыл бойынша есептеу жүргiзу жылының алдындағы бес жылға жеке есептеледi.

      8. Экономикалық қызметтiң белгілi бiр түрiнiң кәсiптiк тәуекел дәрежесiн бағалау өндiрiстегi жарақаттанудың және кәсiптiк аурулардың мынадай статистикалық көрсеткiштерiне негізделедi:

      1) еңбек қызметiне байланысты жазатайым оқиғалар кезiнде зардап шеккендердiң саны, жылына;

      2) еңбек қызметiне байланысты жазатайым оқиғалар кезiнде зардап шеккендерге төленетiн төлемдердiң жылдық есептелген сомасы, оның iшiнде жазатайым оқиғадан зардап шеккен бiр адамға есептелген төлемдердiң орташа мөлшерi;

      3) жылына кәсiптiк аурулардан зардап шеккендердің саны;

      4) кәсiптiк аурулардан зардап шеккендерге есептелген төлемдердiң жылдық сомасы, оның iшiнде кәсiптiк аурудан зардап шеккен бiр қызметкерге есептелген төлемдердiң орташа мөлшерi;

      5) еңбек қызметiне байланысты жазатайым оқиғалар кезiнде қаза тапқандардың саны, жылына;

      6) қызметкерлер еңбек қызметiне байланысты қайтыс болған жағдайда есептелген төлемдердiң жылдық сомасы, оның iшiнде есептелген төлемдердiң орташа мөлшерi;

      7) экономикалық қызмет түрі бойынша жылдық еңбекақы төлеу қоры;

      8) экономикалық қызмет түрi бойынша қызметкерлердiң орташа жылдық тiзiмдiк саны.

      9. Осы Ереженiң 8-тармағында санамаланған статистикалық көрсеткiштердiң әрқайсысы алдыңғы бес жылдағы серпiнде қалыптастырылады.

      10. Сақтандырушы бiрнеше экономикалық қызмет түрлерiн жүзеге асырған жағдайда, ол оның негiзгi қызмет түрiне сәйкес келетiн кәсiптiк тәуекел сыныбына жатқызылуы тиiс.

      Сақтандырушы өндiрiстiң жалпы көлемiнде тең үлестiрiлген бiрнеше экономикалық қызмет түрлерiн жүзеге асыратын жағдайда, ол кәсiптiк тәуекелдiң неғұрлым жоғары сыныбы сәйкес келетiн экономикалық қызмет түрiне жатқызылуы тиiс.

      Сақтанушыдан өзгеше қызметті жүзеге асыратын филиал (филиалдар) сақтанушыда болған жағдайда, ол өзінің кәсіптік тәуекел сыныбы сәйкес келетін экономикалық қызмет түріне жатқызылуға тиіс. Бұл ретте, филиалда (филиалдарда) өзі (өздері) жүзеге асыратын экономикалық қызмет түрі туралы растауы болуға тиіс.

      Ескерту. 10-тармаққа өзгеріс енгізілді - ҚР Үкіметінің 24.07.2015 № 583 (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) қаулысымен.

  Экономикалық қызмет түрлерiн
кәсiптік тәуекел сыныптарына
жатқызу ережесiне
қосымша

      Экономикалық қызмет түрлерiн

      кәсiптiк тәуекел сыныптарына жатқызу

      Кәсiптік тәуекелдiң 1-сыныбы

      Қонақ үйлердiң қызметтер көрсетуi

      Қысқа мерзiмдi тұру үшiн өзге де орындардың қызметтер көрсетуi

      Мейрамханалардың қызметтер көрсетуi

      Барлардың қызметтер көрсетуi

      Курьерлiк қызмет

      Қаржы делдалдығы

      Қаржы делдалдығы саласындағы қосалқы қызмет

      Сақтандыру

      Жылжымайтын мүлiкпен жасалатын операциялар

      Автомобильдердi жалға беру

      Өзге де көлiк құралдары мен жабдықтарды жалға беру

      Өзге де машиналар мен жабдықтарды жалға беру

      Есептеу техникасына байланысты қызмет

      Қоғамдық және гуманитарлық ғылымдар саласындағы зерттеулер мен әзiрленiмдер

      Құқық, бухгалтерлiк есеп және аудит саласындағы қызмет; коммерциялық қызмет және басқару мәселелерi жөнiнде консультация беру

      Жұмыс күшiн жалдау және персоналды iрiктеу

      Фотосурет саласындағы қызмет

      Мiндеттi әлеуметтiк сақтандыру саласындағы қызмет

      Қоғамдық бiрлестiктердiң қызметi

      Кинофильмдер көрсету

      Концерт және театр залдарының қызметі

      Ойын-сауық және демалыс парктерiнiң қызметi

      Ақпараттық агенттіктер қызметi

      Спорт саласындағы өзге де қызмет

      Құмар ойындарын ұйымдастыру жөнiндегi қызмет

      Жерлеудi ұйымдастыру және осыған байланысты қызметтер көрсету

      Дене шынықтыру-сауықтыру қызметi

      Өзге де дербес қызметтер көрсету

      Үй шаруашылығын жүргiзу жөнінде қызметтер көрсету

      Аумақтан тыс ұйымдардың қызметi

      Автомобильдер саудасы

      Бастауыш бiлiм беру (бiрiншi саты)

      Орта білiм беру (екiншi саты)

      Жоғары бiлiм беру

      Ересектерге арналған білiм беру және басқа топтамаларға енгiзiлмеген өзге де бiлiм беру түрлерi

      Өзге де көрiнiстiк ойын-сауық қызметi

      Кiтапханалар мен мұрағаттар қызметі

      Спорт объектiлерінің қызметi

      Өнер саласындағы қызмет

      Туристiк агенттіктердiң қызметi

      Жарнама

      Әлеуметтік қызметтер көрсету

      Басқа да топтамаларға енгiзiлмеген демалыс пен ойын-сауықты ұйымдастыру жөнiндегi өзге де қызмет

      Жаратылыстану және техникалық ғылымдар саласындағы зерттеулер мен әзiрленiмдер

      Автомобиль детальдарының, желiлерiнiң және керек-жарақтарының саудасы

      Радио және теледидар саласындағы қызмет

      Агенттер арқылы көтерме сауда (сыйақыға немесе шарт негiзiнде)

      Есептеу техникасын қоса алғанда, кеңсе машиналары мен жабдықтарын жалға беру

      Өзге де тұрмыстық бұйымдар мен жеке пайдаланымдағы заттарды жалға беру

      Хатшылық қызметтер және аударма бойынша қызметтер көрсету

      Кәсiптiк тәуекелдiң 2-сыныбы

      Өндiрiстiк және тұрғын үй-жайларды, жабдықтар мен көлiк құралдарын тазалау және жинау

      Буып-түю

      Көлiк құралдарының жүргiзушілерiн даярлайтын мектептердiң қызметi

      Кино- және бейнефильмдер шығару

      Кино- және бейнефильмдер тарату

      Стоматологиялық қызмет

      Мұражайлардың қызметi және тарихи орындар мен ғимараттарды қорғау

      Ботаникалық бақтардың, хайуанаттар парктерiнiң және қорықтардың қызметi

      Автомобильдер мен мотоциклдер саудасынан басқа, бөлшек сауда; тұрмыстық бұйымдарды және жеке пайдаланымдағы заттарды жөндеу

      Ұлттық пошта қызметi

      Автомобильдер мен мотоциклдер саудасынан басқа, көтерме сауда және агенттер арқылы сауда

      Мотор отынының бөлшек саудасы

      Кәсiптiк тәуекелдiң 3-сыныбы

      Дәрiгерлiк практика

      Баспа қызметi

      Аурухана мекемелерiнiң қызметi

      Ветеринарлық қызмет

      Тұтынушыларға өзге де қызметтер көрсету

      Такси қызметi

      Тоқыма және үлбiр бұйымдарды жуу, химиялық тазалау және бояу

      Шаштараздар мен сұлулық салондарының қызметтер көрсетуi

      Денсаулық сақтау бойынша өзге де қызмет

      Тергеу жүргiзу және қауiпсiздiктi қамтамасыз ету

      Сәулет, инженерлiк iзденiстер саласындағы қызмет және осы салаларда техникалық консультациялар беру

      Кәсiптiк тәуекелдiң 4-сыныбы

      Автомобильдерге техникалық қызмет көрсету және оларды жөндеу

      Тоқыма материалдардан киiм тiгу

      Киiмнен басқа, дайын тоқыма бұйымдарын шығару

      Трикотаж матасын шығару

      Трикотаж бұйымдарын шығару

      Басқа топтамаларға енгiзілмеген полиграфиялық қызмет

      Жiбек маталар шығару

      Фармацевтикалық өнiмдер өндiру

      Кәсiпорындар мен мекемелер жанындағы асханалардың қызметтер көрсетуi және дайын тағам беру

      Өсiмдiк шаруашылығы

      Мал шаруашылығымен үйлестiрілген өсiмдiк шаруашылығы (аралас ауыл шаруашылығы)

      Өсiмдiк шаруашылығы саласында қызметтер көрсету

      Ойындар мен ойыншықтар жасау

      Өзге де тоқыма маталар шығару

      Маталар мен тоқыма бұйымдарын әрлеу

      Былғары илеу және өңдеу

      Былғарыдан киiм тігу

      Брошюра шығару-түптеу және өңдеу қызметi

      Баспа қалыптарын дайындау

      Жазылған ақпарат тасымалдаушыларды көшiру

      Мотоциклдердiң, олардың бөлшектерiнiң, желiлерiнiң және керек-жарақтарының саудасы; мотоциклдерге техникалық қызмет көрсету және оларды жөндеу

      Матрастар шығару

      Кәсiптік тәуекелдiң 5-сыныбы

      Балық шаруашылығы

      Мал шаруашылығы

      Сабын және жуғыш, тазалайтын және жылтырататын құралдар, парфюмериялық және косметикалық құралдар шығару

      Ауыл шаруашылығы құсы мен үй қоянының етiн өндiру

      Сүт өңдеу және iрiмшiк жасау

      Дәмдеуiштер мен дәмқосарлар жасау

      Ветеринарлық қызметтерден басқа, мал шаруашылығы саласында қызметтер көрсету

      Осы салаларда қызметтер көрсетудi қоса алғанда, жабайы құс аулау және өсiру

      Кәсiптік тәуекелдiң 6-сыныбы

      Балмұздақ шығару

      Орталықтан жылыту қазандықтарынан басқа, бу қазандықтарын жасау

      Былғарыдан жолсандық, сөмкелер және басқа бұйымдар жасау

      Аяқ киiм жасау

      Қыш тақтайшалар мен тақталар өндiру

      Балалар тағамын және емдәмдiк тамақ өнiмдерiн өндiру

      Кілемдер және кілем бұйымдарын шығару

      Су көлiгiнiң өзге де қосалқы қызметi

      Макарон өнiмдерiн шығару

      Басқа топтамаларға енгiзiлмеген дәндi, техникалық және өзге де ауыл шаруашылығы дақылдарын өсiру

      Ет өнiмдерiн өндiру

      Ұн-жарма тарту өнеркәсiбi өнiмдерiн өндiру

      Басқа топтамаларға енгiзiлмеген өзге де тоқыма бұйымдар шығару

      Нан, ұннан жасалатын ұзақ сақталмайтын кондитерлiк өнiмдер шығару

      Кептiрiлген нан және печенье, ұннан жасалатын ұзақ сақталатын кондитерлiк өнiмдер шығару

      Сусындар шығару

      Басқа топтамаларға енгiзiлмеген өзге де тамақ өнiмдерiн өндiру

      Арқан, жiп, шпагат және торлар жасау

      Крахмал және крахмал өнiмдерiн өндiру

      Жануарларға арналған дайын азық өндiру

      Кәсіптiк тәуекелдiң 7-сыныбы

      Радиоға, теледидарға және байланысқа арналған аппаратура шығару

      Резеңке бұйымдарын жасау

      Қант шығару

      Какао, шоколад және қантты кондитерлiк өнiмдер шығару

      Әуе көлiгiнiң өзге де қосалқы қызметi

      Мақта маталарын өндiру

      Кардамен иiрiлген талшықтардан жүн маталар жасау

      Тарақпен иiрiлген талшықтардан жүн маталар жасау

      Технологиялық процестердi бақылау және реттеу құралдарынан басқа, бақылау-өлшеу құралдарын шығару

      Қағаз массасын, қағаз, қатырма қағаз және олардан жасалған бұйымдар жасау

      Тазартылған май мен тоң май шығару

      Шай және кофе шығару

      Тазартылмаған май мен тоң май шығару

      Құрлықта жүретін көлiктiң өзге де қосалқы қызметi

      Сақтау және жинақтау

      Жүктердi көлiктiк өңдеу

      Әрлеу жұмыстары

      Зергерлiк бұйымдар, монеталар және медальдар жасау

      Спорт тауарларын жасау

      Басқа топтамаларға енгiзiлмеген түрлi өнім өндiру

      Музыкалық аспаптар жасау

      Технологиялық процестердi бақылау және реттеу құралдарын жасау

      Сағат жасау

      Оптикалық құралдар мен фотожабдықтар жасау

      Кәсiптік тәуекелдiң 8-сыныбы

      Жасанды және синтетикалық талшықтар өндiру

      Күйдiрiлген саздан кiрпiш, жабынқыш және өзге де құрылыс бұйымдарын жасау

      Металдарды өңдеу және металдарға металл буын жалату; машина жасаудың негiзгi технологиялық процестерi

      Пышақ бұйымдарын, құрал-саймандар, жабдықтар және темiрден жасалған бұйымдар жасау

      Жемiстер мен көкөнiстердi өңдеу және консервiлеу

      Маргарин шығару

      Өзге де резеңке бұйымдарын жасау

      Шыны және шыныдан бұйымдар жасау

      Құрылыста пайдаланылатыннан басқа, қыш бұйымдар шығару

      Техникалық сынақтар мен зерттеулер

      Кәсiптiк тәуекелдiң 9-сыныбы

      Электр таратқыш және реттеушi аппаратура жасау

      Тоқыма талшықтарын иiру

      Санитарлық-техникалық жұмыстар

      Темiр жол көлiгiнің қызметi

      Су көлiгiнiң қызметi

      Өткiзгiш құбырмен тасымалдау

      Әуе көлiгiнiң қызметi

      Электр байланысы

      Кеме құрылысы және жөндеу

      Жүк тасымалдауды ұйымдастыру

      Кәсiптiк тәуекелдiң 10-сыныбы

      Сүректі арамен кесу және сүргiлеу; сүректi сіңдiру

      Ағаш ыдыстар жасау

      Ағаш пен тоздан, сабаннан және өруге арналған материалдардан өзге де бұйымдар жасау

      Өзге де жиһаз жасау

      Ас үйлiк жиһаз жасау

      Офистер мен сауда кәсiпорындарына арналған жиһаз жасау

      Орындықтар және отыруға арналған басқа да жиһаз жасау

      Ағаштан құрылыс конструкцияларын және ағаш шеберлiгi бұйымдарын жасау

      Шпон, фанералар, тақтайшалар мен панельдер жасау

      Құрлықта жүретiн өзге де көлiк қызметi

      Жүк автомобилi көлiгінiң қызметi

      Станоктар шығару

      Хирургиялық жабдықтарды қоса алғанда, медициналық техника бұйымдарын және ортопедиялық құралдар жасау

      Кестеге бағынатын, құрылықта жүретiн өзге де жолаушылар көлiгінiң қызметi

      Металл емес қалдықтар мен сынықтарды өңдеу

      Қару-жарақтар мен оқ-дәрілер шығару

      Кәсiптiк тәуекелдiң 11-сыныбы

      Тыңайтқыштар мен азот қосылыстарын өндiру

      Бояулар мен лактар шығару

      Өзге де химиялық өнiмдердi өндiру

      Оқшаулау жұмыстары

      Соққылау, баспалау, қалыптау, илектеу; ұнтақ шығару металлургиясы

      Оқшауландырылған сымдар мен кабельдер жасау

      Бояғыштар мен пигменттер шығару

      Синтетикалық каучук өндiру

      Бастапқы қалпындағы пластмассалар шығару

      Құрылыста пайдаланылатын пластмасса бұйымдарын шығару

      Пластмасса тақтайлар, жолақтар, құбырлар және профильдер жасау

      Электр шамдарын және жарықтандыру жабдықтарын шығару

      Өзге де пластмасса бұйымдарын жасау

      Тауарларды буып-түюге арналған пластмасса бұйымдарын жасау

      Кәсiптiк тәуекелдiң 12-сыныбы

      Құм және саз өндіру

      Бекiтушi бұйымдар, шынжырлар және серiппелер жасау

      Металл бөшкелер және осыған ұқсас ыдыстар жасау

      Мойынтiректер, тiстi берiлiстер, механикалық берiлістер элементтерiн және жетектер жасау

      Өзге де дайын металл бұйымдарын жасау

      Жеңiл металдардан қаптамалар жасау

      Сымнан бұйымдар жасау

      Өнеркәсiптiк тоңазытқыш және желдеткiш жабдықтарын жасау

      Балық және балық өнiмдердi қайта өңдеу және консервiлеу

      Үлбiр өңдеу және бояу; үлбiрден бұйымдар тiгу

      Өзге де металл емес минералдық өнімдер өндiру

      Өзге де түстi металдарды өндiру

      Көтергiш-көлiк жабдығын жасау

      Металл қалдықтарын және сынықтарын өңдеу

      Ғимараттарды бөлшектеу және бұзу, жер жұмыстары

      Кәсiптiк тәуекелдiң 13-сыныбы

      Шойын, болат және ферроқорытпалар өндiру (Еуропа көмiр және болат бiрлестiгі стандарты бойынша ескерiлетiн - бұдан әрi ЕКББ)

      Құбыр жасау

      Алюминий өндiру

      Балық аулау

      Электр қозғалтқыштар, генераторлар және трансформаторлар жасау

      Құрылыстық металл конструкцияларын шығару

      Уран және торий кендерiн өндiру

      Басқа топтамаларға енгізілмейтін жалпы мақсаттағы өзге де машиналар мен жабдықтар жасау

      Ауыл шаруашылығы тракторларын жасау

      Ауыл және орман шаруашылығына арналған өзге де машиналар мен жабдықтар жасау

      Басқа топтамаларға енгiзілмеген арнаулы мақсаттағы өзге де машиналар мен жабдықтар жасау

      Өзге де электр жабдықтарын жасау

      Темiр жолдың жылжымалы құрамын жасау

      Бумен және ыстық сумен жабдықтау

      Кәсiптiк тәуекелдiң 14-сыныбы

      Металл құю

      Кокс өндiру

      Мұнай өнімдерiн өндiру

      Цемент, әк және керiш өндiру

      Қорғасын, мырыш және қалайы өндiру

      Суды жинау, тазарту және бөлу

      Металлургияға арналған машиналар мен жабдықтар жасау

      Кәсiптiк тәуекелдiң 15-сыныбы

      Химия өнеркәсібі және тыңайтқыш өндіру үшін минералдық шикізаттар өндіру

      Ядролық материалдар өндiру

      Орман өсiру және ағаш дайындау

      Шикi мұнай мен табиғи газ өндiру

      Темiр кендерiн өндiру

      Жолдар, аэродромдар және спорт құрылыстарын салу

      Су құрылыстарын салу

      Құрылыс жабдықтарын операторымен бiрге жалға алу

      Электр энергиясын өндiру және бөлу

      Кәсiптік тәуекелдiң 16-сыныбы

      Шымтезек өндiру және агломерациялау

      Тұз өндiру және шығару

      Басқа топтамаларға енгiзілмеген кен өндiру өнеркәсiбiнiң өзге де салалары

      Асыл (қымбат бағалы) металдар өндiру

      Крандар мен клапандар жасау

      Орман өсiру және ағаш дайындау саласында қызметтер көрсету

      Сорғылар, сығымдағыштар және гидравликалық жүйелер жасау

      Ағынды суларды, қалдықтарды жою және осыған ұқсас қызмет

      Химия өнеркәсiбi және тыңайтқыштар өндiру үшiн минералдық шикiзаттар өңдеу

      Пайдалануға дайын бетон шығару

      Құрғақ бетон қоспаларын шығару

      Пайдалы қазбалар өндiруге және құрылысқа арналған машиналар мен жабдықтар жасау

      Жалпы құрылыс жұмыстары

      Үйлер мен ғимараттар жабындарының құрылғысы

      Өзге де инженерлiк жабдықтарды орнату

      Кәсiптiк тәуекелдiң 17-сыныбы

      Өзге де негiзгi органикалық емес (химиялық) заттар өндiру

      Өзге де негiзгi органикалық (химиялық) заттар өндiру

      Агрохимиялық өнiмдер өндiру

      Шойын мен болатты өзге де бастапқы өңдеу және ферроқорытпалар өндiру (ЕКББ ескерген)

      Металл цистерналар, резервуарлар және контейнерлер жасау

      Гальвандық элементтер (электр аккумуляторларын және бастапқы элементтер) өндiру

      Ғарыш аппараттарын қоса алғанда, ұшу аппараттарын жасау

      Мотоциклдер мен велосипедтер жасау

      Басқа топтамаларға енгiзiлмеген өзге де көлiк құралдары мен жабдықтарды жасау

      Әктас, керiш және бор өндiру

      Мұнай және газ өндiру бойынша қызметтер көрсету

      Электр монтаждау жұмыстары

      Бетоннан құрылыс бұйымдарын жасау

      Құрылыста пайдалану үшiн керiш бұйымдарын жасау

      Кәсiптiк тәуекелдiң 18-сыныбы

      Лигнит өндiру және байыту

      Тас көмiр өндiру және байыту

      Асбестоцементтен және талшықты цементтен бұйымдар шығару

      Тас кесу, өңдеу және әрлеу

      Бетоннан, керiштен және цементтен бұйымдар шығару

      Құрылыс металл бұйымдарын шығару

      Орталықтандырылған жылу беретiн радиаторлар мен қазандықтар жасау

      Сусындарды қоса алғанда, тамақ өнiмдерiн және темекi өнiмдерiн дайындауға арналған машиналар мен жабдықтар жасау

      Тоқыма, тiгiн, үлбiр және былғары бұйымдарын дайындауға арналған жабдықтар жасау

      Қағаз және қатырма қағаз дайындауға арналған машиналар мен жабдықтар жасау

      Құрылысқа арналған тастарды өндiру

      Уран және торий кендерiнен басқа, түстi металл кендерiн өндiру

      Газ тәрiздес отын өндiру және бөлу

      Өзге де құрылыс жұмыстары

      Тақтатастар өндiру

      Кәсiптік тәуекелдiң 19-сыныбы

      Авиация, автомобиль және мотоциклет қозғалтқыштарынан басқа, қозғалтқыштар мен турбиналар жасау

      Барлау бұрғылауы

      Кәсiптік тәуекелдiң 20-сыныбы

      Мыс өндiру

      Кәсiптік тәуекелдiң 21-сыныбы

      Пештер және пеш жанарғыларын жасау

      Кәсiптік тәуекелдiң 22-сыныбы

      Өнеркәсiптiк газ өндiру