ИПС "Әділет"

В соответствии с пунктом 1 статьи 8 Факультативного протокола к Конвенции о правах ребенка, касающегося участия детей в вооруженных конфликтах, ратифицированного Республикой Казахстан 4 июля 2001 года, Правительство Республики Казахстан ПОСТАНОВЛЯЕТ:

1. Утвердить прилагаемый доклад о мерах, принятых Республикой Казахстан по осуществлению положений Факультативного протокола к Конвенции о правах ребенка, касающегося участия детей в вооруженных конфликтах.

2. Министерству иностранных дел Республики Казахстан в установленном порядке направить в Комитет по правам ребенка Организации Объединенных Наций доклад о мерах, принятых Республикой Казахстан в целях осуществления положений Факультативного протокола к Конвенции о правах ребенка, касающегося участия детей в вооруженных конфликтах.

3. Настоящее постановление вводится в действие со дня подписания.

Премьер-Министр
Республики Казахстан

ОРГАНИЗАЦИЯ ОБЪЕДИНЕННЫХ НАЦИЙ Комитет по правам ребенка Факультативный протокол к Конвенции о правах ребенка,
касающийся участия детей в вооруженных конфликтах РЕСПУБЛИКА КАЗАХСТАН

ДОКЛАД
о мерах, принятых Республикой Казахстан по осуществлению
положений Факультативного протокола к Конвенции о правах
ребенка, касающегося участия детей в вооруженных конфликтах Настоящий доклад представлен в соответствии с п. 1 ст. 8
Факультативного протокола к Конвенции о правах ребенка,
касающегося участия детей в вооруженных конфликтах,
ратифицированного Республикой Казахстан
4 июля 2001 года

г. Астана 2005 год

Утвержден
постановлением Правительства
Республики Казахстан
от 15 октября 2005 года N 1033

Доклад
о мерах, принятых Республикой Казахстан по осуществлению
положений Факультативного протокола к Конвенции о правах
ребенка, касающегося участия детей в вооруженных
конфликтах

Введение

1. Настоящий доклад был подготовлен Министерством образования и науки Республики Казахстан (далее - МОН РК) с участием заинтересованных министерств и ведомств.
Доклад по Факультативному протоколу к Конвенции о правах ребенка, касающемуся участия детей в вооруженных конфликтах (далее - Факультативный протокол) вместе с ожидаемыми рекомендациями Комитета по правам ребенка будет распространяться указанными государственными органами.

2. Ратифицированный Республикой Казахстан Факультативный протокол к Конвенции о правах ребенка, касающийся участия детей в вооруженных конфликтах, имеет приоритет перед национальным законодательством, поскольку в соответствии с пунктом 3 статьи 4 Конституции Республики Казахстан:
"Международные договоры, ратифицированные Республикой, имеют приоритет перед ее законами и применяются непосредственно, кроме случаев, когда из международного договора следует, что для его применения требуется издание закона".

3. Компетенцией по осуществлению Факультативного протокола обладают следующие государственные органы: Министерство образования и науки, Министерство иностранных дел, Министерство внутренних дел, Министерство труда и социальной защиты населения, Министерство здравоохранения, Министерство обороны, Генеральная прокуратура, Национальная комиссия по делам семьи и женщин при Президенте Республики Казахстан.

      4. Информация о положениях Факультативного протокола среди широких кругов общественности, включая родителей, в Казахстане распространялась через средства массовой информации, на международных, республиканских конференциях, круглых столах, семинарах и тренингах.
      В Казахстане существуют государственные и неправительственные организации, достаточно компетентные в вопросах, касающихся положений Факультативного протокола.
      Механизмы и процедуры для проведения периодической оценки хода осуществления Факультативного протокола пока еще созданы не в полной мере. Положения Факультативного протокола в Республике Казахстан реализуют министерства обороны, внутренних дел, образования и науки, труда и социальной защиты населения.

Статья 1

Государства-участники принимают все возможные меры для обеспечения того, чтобы военнослужащие их вооруженных сил, не достигшие 18-летнего возраста, не принимали прямого участия в военных действиях.

5. В соответствии с Законом Республики Казахстан "О правах ребенка в Республике Казахстан" от 8 августа 2002 года N 345-II определены меры по недопущению участия в военных действиях детей, не достигших 18-летнего возраста.
_______________________
Статья 41. Запрещение участия детей в военных действиях
Запрещаются привлечение ребенка к участию в военных действиях, вооруженных конфликтах, создание детских военизированных формирований.

Статья 2

Государства-участники обеспечивают, чтобы лица, не достигшие 18-летнего возраста, не подлежали обязательному призыву в их вооруженные силы.

      6. Воинская обязанность устанавливается Конституцией Республики Казахстан в целях подготовки населения к защите республики.
________________________
Статья 36.
      1. Защита Республики Казахстан является священным долгом и обязанностью каждого ее гражданина.
      2. Граждане Республики Казахстан несут воинскую службу в порядке и видах, установленных законом.

      7. Согласно Закону Республики Казахстан от 8 июля 2005 года N 74-III ЗРК "О воинской обязанности и воинской службе" призыву в казахстанскую армию подлежат граждане от восемнадцати до двадцати семи лет, не имеющие права на отсрочку или освобождение от призыва, в количестве, необходимом для комплектования Вооруженных сил, других войск и воинских формирований.
      Кодексом Республики Казахстан об административных правонарушениях предусмотрена ответственность за незаконный призыв граждан на срочную военную службу.
___________________________
Статья 23. Призыв граждан на срочную военную службу
      1. Призыв граждан на срочную военную службу проводится на основании Указа Президента Республики Казахстан и постановления Правительства Республики Казахстан. Призыву на срочную воинскую службу подлежат граждане в возрасте от 18 до 27 лет, не имеющие права на отсрочку или освобождение от призыва.

8. Документами, устанавливающими возраст для зачисления на обязательную военную службу, согласно Закону Республики Казахстан от 20 декабря 1991 года (с изменениями, внесенными Указом Президента Республики Казахстан, имеющим силу закона, от 3 октября 1995 года N 2477), являются удостоверение личности либо паспорт гражданина Республики Казахстан.

Статья 3

1. Государства-участники повышают минимальный возраст добровольного призыва лиц в их национальные вооруженные силы по сравнению с возрастом, указанным в пункте 3 статьи 38 Конвенции о правах ребенка, учитывая принципы, содержащиеся в этой статье, и признавая, что в соответствии с Конвенцией лица, не достигшие 18 лет, имеют право на особую защиту.

2. Каждое государство-участник при ратификации настоящего Протокола или присоединении к нему сдает на хранение имеющее обязательный характер заявление, в котором указывается минимальный возраст, при котором оно допускает добровольный призыв в его национальные вооруженные силы, и излагаются гарантии, принятые государством для обеспечения того, чтобы такой призыв не носил насильственного или принудительного характера.

        3. Государства-участники, допускающие добровольный призыв в их национальные вооруженные силы, лиц, не достигших 18-летнего возраста, предоставляют гарантии, как минимум обеспечивающие, чтобы:
      такой призыв носил в действительности добровольный характер;
      такой призыв производился с осознанного согласия родителей или законных опекунов данного лица;
      такие лица были в полной мере информированы об обязанностях, связанных с несением такой военной службы;
      такие лица представляли достоверные свидетельства своего возраста до их принятия на национальную военную службу.

4. Каждое государство-участник в любой момент может усилить положения своего заявления путем направления соответствующего уведомления в адрес Генерального секретаря Организации Объединенных Наций, который информирует все государства-участники. Такое уведомление вступает в силу с даты его получения Генеральным секретарем.

5. Требование о повышении возраста, содержащееся в пункте 1 настоящей статьи, не распространяется на учебные заведения, находящиеся в ведении или под контролем вооруженных сил государств-участников, в соответствии со статьями 28_ и 29_ Конвенции о правах ребенка.

                9. В соответствии с Законом Республики Казахстан "О правах ребенка в Республике Казахстан" от 8 августа 2002 года N 345-II регламентировано право ребенка на жизнь, личную свободу, неприкосновенность достоинства и частной жизни.
_______________________
Статья 10. Право ребенка на жизнь, личную свободу, неприкосновенность достоинства и частной жизни.
      1. Каждый ребенок имеет право на жизнь, личную свободу, неприкосновенность достоинства и частной жизни.
      2. Государство обеспечивает личную неприкосновенность ребенка, осуществляет его защиту от физического и (или) психического насилия, жестокого, грубого или унижающего человеческое достоинство обращения, действий сексуального характера, вовлечения в преступную деятельность и совершения антиобщественных действий и иных видов деятельности, ущемляющих закрепленные Конституцией Республики Казахстан права и свободы человека и гражданина.

10. Закон Республики Казахстан (N 74-III ЗРК от 8 июля 2005 года) "О воинской обязанности и воинской службе" регулирует общественные отношения, касающиеся воинской обязанности и воинской службы граждан Республики Казахстан.

11. Казахстанским законодательством предусмотрены призыв в военные вооруженные силы только с 18 лет и ответственность за незаконный призыв граждан на срочную военную службу.

12. В настоящее время нет необходимости направлять соответствующее уведомление в адрес Генерального секретаря Организации Объединенных Наций.

13. Под контролем вооруженных сил Республики Казахстан согласно Указу Президента Республики Казахстан от 1 июля 1996 года N 3049 "Об образовании Кадетского корпуса Министерства обороны Республики Казахстан" и постановлению Правительства Республики Казахстан от 27 марта 1999 года N 309 "Вопросы создания государственного учреждения "Республиканская школа "Жас улан" имени генерала Нурмагамбетова С.К." действуют организации образования, где обучаются дети, начиная с 11-летнего возраста и выше.
Основными задачами этих организаций являются бесплатное обязательное среднее общее образование, углубленное обучение основам военного дела, воспитание уважения к правам человека и основным свободам, развитие личности, талантов, умственных и физических способностей детей, а также подготовка к сознательной жизни в духе понимания мира, терпимости, равноправия.

Статья 4

1. Вооруженные группы, отличные от вооруженных сил государства, ни при каких обстоятельствах не должны вербовать или использовать в военных действиях лиц, не достигших 18-летнего возраста.

2. Государства-участники принимают все возможные меры в целях предупреждения такой вербовки и использования, включая принятие правовых мер, необходимых для запрещения и криминализации такой практики.

3. Применение настоящей статьи согласно данному Протоколу не затрагивает юридического статуса ни одной из сторон вооруженного конфликта.

             14. В Республике Казахстан определены правовые меры по запрещению вербовки и наемничества лиц, не достигших 18-летнего возраста. Уголовное судопроизводство основывается на нормах главы 4 "Преступления против мира и безопасности человечества" Особенной части Уголовного кодекса Республики Казахстан.
___________________________
Статья 162. Наемничество
      1. Вербовка, обучение, финансирование или иное материальное обеспечение наемника, а равное его использование в вооруженном конфликте или военных действиях - наказываются лишением свободы на срок от 4-х до 8 лет.
      2. Те же деяния, совершенные лицом с использованием своего служебного положения или в отношении несовершеннолетнего, - наказываются лишением свободы на срок от 7 до 15 лет с конфискацией имущества или без таковой.
      3. Участие наемника в вооруженном конфликте или военных действиях - наказывается лишением свободы на срок от трех - до семи лет.
      4. Действие, предусмотренное частью третьей настоящей статьи, повлекшее гибель людей или иные тяжкие последствия, -
      наказывается лишением свободы на срок от десяти до двадцати лет с конфискацией имущества или пожизненным лишением свободы с конфискацией имущества.

15. В настоящее время такая проблема не стоит.

Статья 5

Ничто в настоящем Протоколе не может быть истолковано как исключающее положения, содержащиеся в законодательстве государства-участника или в международных договорах и международном гуманитарном праве, которые в большей степени способствуют осуществлению прав ребенка.

16. В Республике Казахстан в целях охраны прав и защиты интересов детей принят Закон Республики Казахстан "О правах ребенка в Республике Казахстан" от 8 августа 2002 года N 345-II.
Данный Закон регулирует отношения, возникающие в связи с реализацией основных прав и интересов ребенка, гарантированных Конвенцией ООН о правах ребенка, Конституцией Республики Казахстан, исходя из принципов приоритетности подготовки детей к полноценной жизни в обществе, развития у них общественно-значимой и творческой активности, воспитания в них высоких нравственных качеств, патриотизма и гражданственности, формирования национального самосознания на основе общечеловеческих ценностей мировой цивилизации.

17. В Послании Президента Республики Казахстан народу Казахстана от 18 февраля 2005 года "Казахстан на пути ускоренной экономической, социальной и политической модернизации" определены стратегические ориентиры для улучшения положения детей.
В частности, отмечается: "Бесплатное лекарственное обеспечение детей и подростков, находящихся на диспансерном учете и на льготных условиях на амбулаторном уровне, увеличение размеров стипендии студентам вузов, учащимся организаций среднего профессионального образования, увеличение количества образовательных грантов являются важными стратегическими вопросами в строительстве общества, где уважают личность и свободу каждого человека, где заботятся о тех, кто не в состоянии позаботиться о себе сам, где защищают материнство и детство".

Статья 6

1. Каждое государство-участник в рамках своей юрисдикции принимает все необходимые правовые, административные и иные меры для обеспечения эффективного осуществления и применения положений настоящего Протокола.

2. Государства-участники обязуются обеспечить широкое распространение и пропаганду соответствующими средствами принципов и положений настоящего Факультативного протокола среди взрослых и детей.

3. Государства-участники принимают все возможные меры для обеспечения того, чтобы лица, находящиеся под их юрисдикцией, которые были завербованы или использовались в военных действиях вопреки настоящему Факультативному протоколу, были демобилизованы или иным образом освобождены от военной службы. При необходимости государства-участники оказывают этим лицам всю надлежащую помощь в целях восстановления их физического и психологического состояния, а также их социальной реинтеграции.

             18. В Республике Казахстан проводится работа по распространению и пропаганде положений настоящего Факультативного протокола.
      В настоящее время положения Факультативного протокола изучаются в школьном курсе "Основы безопасности жизнедеятельности", предусмотрены специальные темы по предупреждению и действиям в чрезвычайных ситуациях, предотвращению терроризма, религиозного экстремизма. Например, "Терроризм - как глобальная проблема современности", "Религиозные и экстремистские организации и их связь с терроризмом", "Как правильно вести себя в экстремальных ситуациях".
      В целях распространения и пропаганды этого документа проводятся разъяснения, беседы, "круглые столы" (совместные обсуждения) с учащимися и их родителями с привлечением представителей органов юстиции, суда, правоохранительных органов, известных общественных деятелей, работников культуры и искусства.
      В феврале 2005 года на международном форуме "Кольцо Евразии", проведенном на базе Республиканского учебно-оздоровительного центра "Балдаурен" в Акмолинской области, свыше 300 детей - юных журналистов из разных регионов республики обменялись своим творческим опытом по привлечению внимания общественности к проблемам детей и подростков.
      Целенаправленное обсуждение на данном форуме актуальных вопросов защиты прав детей и подростков, внедрение в общественное сознание принципов мира и ненасилия для предотвращения трагедий военных конфликтов и международного террора проводились при организационно-информационной поддержке известных казахстанских средств массовой информации и получили свое продолжение в республиканских изданиях "Егемен Казахстан", "Казахстанская правда", "Новое поколение", "Экспресс-К", "Новости недели", "Аргументы и факты" и других. Так, в газете "Новое поколение" существует специальная рубрика "Большая перемена", в которой затрагиваются проблемы нарушения прав детей, торговли детьми, состояния детских домов семейного типа, летнего отдыха детей и подростков и многое другое.
      На Казахском радио регулярно транслируются познавательно-развлекательные, развивающие и обучающие программы "Алакай", "Балалык шакка саяхат", "Кешкі ертегі", "Почемучка", "Это целый мир" и другие.
      Республиканские телеканалы имеют ряд постоянно-действующих передач "Контекст", "Собственное мнение", где широко освещаются вопросы улучшения положения детей, мира и безопасности.
      Министерством образования и науки совместно с Министерством культуры, информации и спорта ведется работа, направленная на создание и укрепление правовых, экономических и организационных условий для гражданского становления и социальной самореализации детей, подростков и молодежи в рамках государственной молодежной политики. Проведение всевозможных республиканских и региональных конкурсов, олимпиад, акций "Символы открытости, мира и надежды", "Я - гражданин Республики Казахстан", "Сохраним мир на нашей планете" стало традиционным.
      Во всех государственных организациях образования республики для обеспечения защиты прав и интересов детей, совместной работы с заинтересованными органами по данному вопросу, различными общественными организациями и родителями введены должности заместителя директора по воспитательной работе, психолога, социального педагога, школьного инспектора. Это позволило активизировать просветительскую деятельность не только среди учащихся и молодежи, но и родительской общественности путем проведения конференций, лекториев.
      Для реального обеспечения прав детей в соответствии с Конвенцией ООН о правах ребенка, осуществления правового просвещения детского и взрослого населения страны, повышения их знаний во многих регионах Казахстана созданы такие формы работы как "Родительские университеты", "Детские общественные приемные", "Семейные педагогические гостиные", "Телефоны доверия".
      В организациях образования республики проводится активная работа по предупреждению распространения страхов и предрассудков между представителями разных национальностей; поощрению участия молодежи в деятельности по укреплению мира и дружбы между народами.

19. Такая норма заложена в статье 4 Конституции Республики Казахстан "Международные договоры, ратифицированные Республикой, имеют приоритет перед ее законами и применяются непосредственно, кроме случаев, когда из международного договора следует, что для его применения требуется издание закона".

Статья 7

1. Государства-участники сотрудничают в деле осуществления настоящего Протокола, в том числе в деле предупреждения любой деятельности, противоречащей Протоколу, и в деле реабилитации и социальной реинтеграции лиц, ставших жертвами действий, противоречащих настоящему Протоколу, в том числе посредством технического сотрудничества и финансовой помощи. Такие помощь и сотрудничество будут осуществляться в консультации с заинтересованными государствами-участниками и соответствующими международными организациями.

2. Государства-участники, которые в состоянии сделать это, оказывают такую помощь в рамках существующих многосторонних, двусторонних или иных программ, или, в частности, посредством фонда добровольных взносов, учреждаемого в соответствии с правилами Генеральной Ассамблеи.

             20. Республика Казахстан обеспокоена широкомасштабным воздействием вооруженных конфликтов на детей и осуждает посягательства на такие объекты, как детские сады, школы, больницы.
      Защита детей в период вооруженных конфликтов сегодня приобретает особую актуальность.
      Республика Казахстан активно сотрудничает с Международной организацией по миграции, оказанию правовой и экстренной помощи детям - жертвам вооруженных конфликтов.
      В 2005 году по данным Министерства труда и социальной защиты населения в республике зарегистрированы более 600 беженцев, из них 248 - дети.
      Казахстан принимает меры по защите детей-беженцев и оказанию им необходимой помощи. Так, например, для детей-беженцев из Афганистана в городе Алматы открыт детский сад и школа.
__________________________
Конституция Республики Казахстан. Статья 12 . Раздел II "Человек и гражданин".
      1. В Республике Казахстан признаются и гарантируются права и свободы человека в соответствии с Конституцией.
      2. Права и свободы человека принадлежат каждому от рождения, признаются абсолютными и неотчуждаемыми, определяют содержание и применение законов и иных нормативных правовых актов.
      3. Гражданин Республики в силу самого своего гражданства имеет права и несет обязанности.
      4. Иностранцы и лица без гражданства пользуются в Республике правами и свободами, а также несут обязанности, установленные для граждан, если иное не предусмотрено Конституцией, законами и международными договорами.
      5. Осуществление прав и свобод человека и гражданина не должно нарушать прав и свобод других лиц, посягать на конституционный строй и общественную нравственность.

             21. Законом Республики Казахстан "О правах ребенка в Республике Казахстан" от 8 августа 2002 года N 345-II регулируются вопросы защиты прав детей-беженцев и вынужденных переселенцев.
      В соответствии с постановлением Правительства Республики Казахстан от 21 декабря 2004 года N 1348 "Об утверждении Перечня гарантированного объема бесплатной медицинской помощи на 2005 год" - перечень гарантированного объема бесплатной медицинской помощи, предоставляемой иностранцам и лицам без гражданства, в том числе детям, включает оказание медицинской помощи по экстренным показаниям, а также при заболеваниях, представляющих опасность для окружающих, если иное не предусмотрено международными договорами, ратифицированными Республикой Казахстан.
___________________________
Статья 47. Защита прав детей-беженцев и вынужденных переселенцев
      1. Дети-беженцы и вынужденные переселенцы имеют право на защиту своих интересов.
      2. Органы опеки и попечительства по месту нахождения ребенка, территориальные службы миграции содействуют в получении сведений о наличии и месте проживания родителей либо иных законных представителей, при необходимости определяют ребенка в лечебно-профилактические или иные организации, осуществляющие функции по защите прав ребенка.

22. Республика Казахстан подтверждает свои обязательства соблюдать положения Факультативного Протокола к Конвенции ООН о правах ребенка, касающегося участия детей в вооруженных конфликтах.

      2001 жылғы 4 шiлдеде Қазақстан Республикасы ратификациялаған Бала құқықтары туралы конвенцияға балалардың қарулы жанжалдарға қатысуына қатысты Факультативтiк хаттаманың  8-бабының 1-тармағына сәйкес Қазақстан Республикасының Үкiметi ҚАУЛЫ ЕТЕДI:
      1. Қоса берiлiп отырған Бала құқықтары туралы конвенцияға балалардың қарулы жанжалдарға қатысуына қатысты Факультативтiк хаттаманың ережелерiн жүзеге асыру жөнiнде Қазақстан Республикасы қабылдаған шаралар туралы баяндама бекiтiлсiн.
      2. Қазақстан Республикасы Сыртқы iстер министрлiгi белгiленген тәртiппен Бала құқықтары туралы конвенцияға балалардың қарулы жанжалдарға қатысуына қатысты Факультативтік хаттаманың ережелерiн жүзеге асыру мақсатында Қазақстан Республикасы қабылдаған шаралар туралы баяндаманы Бiрiккен Ұлттар Ұйымының Бала құқықтары жөнiндегi комитетiне жiберсiн.
      3. Осы қаулы қол қойылған күнiнен бастап қолданысқа енгiзiледi.

Қазақстан Республикасының
Премьер-Министрі

БIРIККЕН ҰЛТТАР ҰЙЫМЫ

Бала құқықтары жөнiндегі комитет

Бала құқықтары туралы конвенцияға балалардың қарулы
жанжалдарға қатысуына қатысты Факультативтік хаттама

ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ

Бала құқықтары туралы конвенцияға балалардың қарулы
жанжалдарға қатысуына қатысты Факультативтiк
хаттаманың ережелерiн жүзеге асыру жөнiнде
Қазақстан Республикасы қабылдаған шаралар туралы
баяндама

Осы баяндама 2001 жылғы 4 шiлдеде Қазақстан Республикасы
ратификациялаған Бала құқықтары туралы конвенцияға
балалардың қарулы жанжалдарға қатысуына қатысты
Факультативтiк хаттаманың 8-бабының 1-тармағына
сәйкес ұсынылған

Астана қаласы
2005 жыл

Қазақстан Республикасы
Үкiметiнiң
2005 жылғы 15 қазандағы
N 1033 қаулысымен
бекiтілген

Бала құқықтары туралы конвенцияға балалардың қарулы
жанжалдарға қатысуына қатысты Факультативтiк
хаттаманың ережелерiн жүзеге асыру жөнiнде
Қазақстан Республикасы қабылдаған шаралар туралы
баяндама

Кiрiспе

1. Осы баяндаманы мүдделi министрлiктер мен ведомстволардың қатысуымен Қазақстан Республикасы Білiм және ғылым министрлiгi (бұдан әрi - ҚР БҒМ) дайындады.
Бала құқықтары туралы конвенцияға балалардың қарулы жанжалдарға қатысуына қатысты Факультативтiк хаттама жөнiндегі баяндаманы (бұдан әрi - Факультативтiк хаттама) Бала құқықтары жөнiндегі комитеттiң күтiлетiн ұсынымдарымен бiрге көрсетілген мемлекеттiк органдар тарататын болады.

2. Қазақстан Республикасы ратификациялаған Бала құқықтары туралы конвенцияға балалардың қарулы жанжалдарға қатысуына қатысты Факультативтiк хаттама ұлттық заңнаманың алдында басымдыққа ие, өйткенi Қазақстан Республикасы Конституциясының 4-бабының 3-тармағына сәйкес:
"Республика бекiткен халықаралық шарттардың республика заңдарынан басымдығы болады және халықаралық шарт бойынша оны қолдану үшiн заң шығару талап етілетін жағдайдан басқа реттерде, тiкелей қолданылады".

3. Факультативтік хаттаманы жүзеге асыру жөнiндегі құзыретке мына мемлекеттiк органдар ие: Білiм және ғылым министрлiгi, Сыртқы iстер министрлiгi, Iшкi iстер министрлiгi, Еңбек және халықты әлеуметтiк қорғау министрлігі, Денсаулық сақтау министрлігі, Қорғаныс министрлігі, Бас Прокуратура, Қазақстан Республикасы Президентінің жанындағы Отбасы және әйелдер iстерi ұлттық комиссиясы.

      4. Ата-аналарды қоса алғанда, жұртшылық арасында факультативтiк хаттаманың epeжeлepi туралы ақпарат Қазақстанда бұқаралық ақпарат құралдары арқылы халықаралық, республикалық конференцияларда, дөңгелек үстелдерде, семинарлар мен тренингтерде таратылды.
      Қазақстанда Факультативтiк хаттама ережелерiне қатысты мәселелерде құзыреті жеткілікті мемлекеттік және үкіметтік емес ұйымдар бар.
      Факультативтiк хаттаманың жүзеге асырылуы барысын кезеңдiк бағалауды жүргiзуге арналған тетiктер мен рәсiмдер әлi толық жасалмаған. Қазақстан Республикасында Факультативтік хаттаманың ережелерiн Қорғаныс, Iшкi iстер, Бiлiм және ғылым, Еңбек және әлеуметтік қорғау министрлiктерi iске асырады.

1-бап

Қатысушы мемлекеттер өздерiнiң қарулы күштерiнiң 18 жасқа толмаған әскери қызметшiлерiнiң соғыс iс-қимылдарына тiкелей қатыспауын қамтамасыз ету үшiн барлық ықтимал шараларды қабылдайды.

5. "Қазақстан Республикасындағы баланың құқықтары туралы" Қазақстан Республикасының 2002 жылғы 8 тамыздағы N 345-II Заңына сәйкес Қазақстан Республикасында 18 жасқа толмаған балалардың соғыс қимылдарына қатысуын болдырмау жөнiндегi шаралар айқындалған.
___________________________
41-бап. Баланы соғыс қимылдарына қатыстыруға тыйым салу
Баланы соғыс қимылдарына, қарулы жанжалдарға тартуға, балалардың әскерилендiрiлген құрамаларын құруға тыйым салынады.

2-бап

Қатысушы мемлекеттер 18 жасқа толмаған адамдардың олардың қарулы күштерiне мiндеттi түрде шақырылмауын қамтамасыз етедi.

      6. Әскери мiндет халықты республиканы қорғауға дайындау мақсатында Қазақстан Республикасының Конституциясында белгiленедi.
___________________________
36-бап.
      1. Қазақстан Республикасын қорғау - оның әрбiр азаматының қасиеттi парызы және мiндеті.
      2. Республика азаматтары заңда белгiленген тәртіп пен түрлер бойынша әскери қызмет атқарады.

      7. "Әскери мiндеттілiк және әскери қызмет туралы" Қазақстан Республикасының 2005 жылғы 8 шілдедегі N 74-ІІІ ҚРЗ  Заңына сәйкес он сегiз жастан жиырма жеті жасқа дейiнгі, кейiнге қалдыру немесе шақырудан босатылу құқығы жоқ азаматтар Қарулы Күштердi, басқа да әскерлер мен әскери құрамаларды жасақтау үшін қажетті санда Қазақстан армиясына шақырылуға жатады.
      Қазақстан Республикасының Әкiмшiлiк құқық бұзушылық туралы  кодексiнде азаматтарды мерзiмдi әскери қызметке заңсыз түрде шақырғаны үшiн жауапкершілік көзделген.
___________________________
23-бап. Азаматтарды мерзiмдi әскери қызметке шақыру
      1. Азаматтарды мерзiмдi әскери қызметке шақыру Қазақстан Республикасы Президентiнің Жарлығы және Қазақстан Республикасы Үкiметінiң қаулысы негізiнде жүргізіледi. 18-ден 27 жасқа дейінгі шақыруды кейiнге қалдыруға немесе шақырудан босатылуға құқығы жоқ азаматтар мерзiмдi әскери қызметке шақыруға жатады.

8. Қазақстан Республикасының 1991 жылғы 20 желтоқсандағы Заңына сәйкес мiндетті әскери қызметке қабылдау үшiн жас шамасын белгiлейтiн құжаттар (Қазақстан Республикасы Президентiнiң 1995 жылғы 3 қазандағы N 2477 Заң күшi бар Жарлығымен енгiзiлген өзгерiстермен бiрге) Қазақстан Республикасы азаматының жеке куәлiгi не паспорты болып табылады.

3-бап

       1. Қатысушы мемлекеттер Баланың құқықтары туралы конвенцияның 38-бабының 3-тармағында қамтылған қағидаттарды ескере отырып және Конвенцияға сәйкес 18 жасқа толмаған адамдардың ерекше қорғалуға құқығы бар екендiгiн тани отырып, осы бапта көрсетiлген жаспен салыстырып қарағанда, олардың ұлттық қарулы күштерiне ерiктi түрде шақырылатын адамдардың ең төменгi жасын ұлғайтады.
      2. Осы Хаттаманы ратификациялау немесе оған қосылу кезiнде әрбір қатысушы мемлекет оның ұлттық қарулы күштерiне ерiктi түрде шақыруға жол берілетiн ең төменгi жас мөлшерi көрсетілетiн және мұндай шақыруда күш қолдану немесе мәжбүрлеу сипатының болмауын қамтамасыз ету үшін мемлекет қабылдаған кепілдiктер жазылатын мiндеттi сипаттағы өтiнiштi сақтауға тапсырады.
      3. 18 жасқа толмаған адамдарды олардың ұлттық қарулы күштерiне ерiктi түрде шақыруға жол беретiн қатысушы мемлекеттер тым болмағанда, мыналарды:
      мұндай шақыру шынында да ерiктi сипатта болуын;
      мұндай шақыру осы адамның ата-анасының немесе заңды қамқоршыларының саналы түрдегi келiсiмiмен жүргiзiлуi;
      мұндай адамдар осындай әскери қызметтi атқаруына байланысты мiндеттерi туралы толық деңгейде мағлұмат алуын;
      мұндай адамдар оларды ұлттық әскери қызметке қабылданғанға дейiн өздерiнiң жасы туралы шынайы куәлiктердi ұсынуын қамтамасыз ететiн кепілдіктер береді.
      4. Әрбір қатысушы мемлекет кез келген сәтте Бiрiккен Ұлттар Ұйымы Бас хатшысының атына тиiстi хабарлама жiберу жолымен өз өтiнiшiнiң жағдайын жақсарта алады, ол бұл туралы барлық қатысушы мемлекеттердi хабардар етедi. Мұндай хабарлама оны Бас хатшы алған күннен бастап күшiне енедi.
      5. Осы баптың 1-тармағында қамтылған жас мөлшерiн ұлғайту туралы талап Баланың құқықтары туралы конвенцияның 28 және 29-баптарына сәйкес қатысушы мемлекеттердiң қарулы күштерiнiң қарамағында немесе бақылауында болатын оқу орындарына қолданылмайды.

        9. "Қазақстан Республикасындағы баланың құқықтары туралы" Қазақстан Республикасының 2002 жылғы 8 тамыздағы N 345-II Заңына сәйкес баланың өмiр сүруге, жеке басының бостандығына, қадiр-қасиетiне және жеке өмiрiне қол сұғылмауға құқығы регламенттелген.
___________________________
10-бап. Баланың өмiр сүруге, жеке басының бостандығына, қадiр-қасиетіне және жеке өмiрiне қол сұғылмауға құқығы
      1. Әрбiр баланың өмiр сүруге, жеке басының бостандығына, қадiр-қасиетiне және жеке өмiрiне қол сұғылмауға құқығы бар.
      2. Мемлекет баланың жеке басына ешкімнің тиiспеуiн қамтамасыз етедi, оны тәнiн және (немесе) жанын жәбiрлеуден, адамдық қадiр-қасиетін қатыгездiкпен, дөрекілікпен қорлаудан, кемсiтуден, жыныстық қатынас сипатындағы әрекеттерден, баланы қылмыстық іс-әрекетке және қоғамға жат әрекеттер жасауға тартудан және оны адам мен азаматтың Қазақстан Республикасының Конституциясында бекiтiлген құқықтары мен бостандығына қысым жасаудың өзге де түрлерiнен қорғауды жүзеге асырады.

10. "Әскери міндеттілік және әскери қызмет туралы" Қазақстан Республикасының Заңы (2005 жылғы 8 шiлдедегі N 74-III ҚРЗ) Қазақстан Республикасы азаматтарының әскери мiндетi мен әскери қызметіне қатысты қоғамдық қатынастарды реттейдi.

11. Қазақстан заңнамасында әскери қарулы күштер қатарына тек 18 жастан бастап шақыру көзделген және азаматтарды мерзiмдi әскери қызметке заңсыз түрде шақырғаны үшін жауапкершілiк көзделген.

12. Қазiргі уақытта Бiрiккен Ұлттар Ұйымы Бас хатшысының атына тиiстi хабарлама жiберу қажеттілігі жоқ.

13. "Қазақстан Республикасы Қорғаныс министрлiгiнiң Кадет корпусын құру туралы" Қазақстан Республикасы Президентiнiң 1996 жылғы 1 шiлдедегi N 3049 Жарлығына және "Генерал С.Қ. Нұрмағамбетов атындағы республикалық "Жас ұлан" мектебi" мемлекеттік мекемесiн құру мәселелерi" туралы Қазақстан Республикасы Үкiметiнiң 1999 жылғы 27 наурыздағы N 309 қаулысына сәйкес Қазақстан Республикасы қарулы күштерінің бақылауымен 11 жастан бастап және одан үлкен жастағы балалар оқитын білiм беру ұйымы жұмыс iстейдi.
Осы ұйымдардың негізгі мiндеттерi тегiн міндетті жалпы орта білiм беру, әскери iстiң негіздерiн тереңдете оқыту, адам құқықтарын және негізгі бостандықтарды құрметтеуге тәрбиелеу, жеке тұлғаны, таланттарды, балалардың ақыл-ой және физикалық қабілеттерiн дамыту, сондай-ақ бейбiтшiлiк, төзiмшiлдiк, теңдік рухындағы саналы өмiрге даярлау.

4-бап

       1. Мемлекеттiң қарулы күштерiнен өзгеше қарулы топтар қандай жағдайда болсын 18 жасқа толмаған адамдарды соғыс қимылдарына тартпауға немесе пайдаланбауға тиiс.
      2. Қатысушы мемлекеттер осындай практикаға тыйым салу және оны қылмыстық сипаттан арылту үшін қажеттi құқықтық шараларды қабылдауды қоса алғанда, мұндай тарту мен пайдаланудың алдын алу мақсатында барлық ықтимал шараларды қабылдайды.
      3. Осы Хаттамаға сәйкес осы бапты қолдану қарулы жанжал тараптарының бiр де бiрiнiң заңды мәртебесiн қозғамайды.

      14. Қазақстан Республикасында 18 жасқа толмаған адамдарды жұмысқа тартуға және жалдауға тыйым салу жөнiнде құқықтық шаралар айқындалған. Қылмыстық сотта iс жүргізу Қазақстан Республикасы Қылмыстық  кодексiнiң "Бейбiтшілік пен адамзат қауiпсiздігіне қарсы қылмыстар" деген 4-тараудың нормаларына негiзделген.
___________________________
162-бап. Жалдау
      1. Жалдамалыны жалдануға азғырып көндiру, оқытып-үйрету, қаржыландыру немесе оны өзге материалдық қамтамасыз ету, сондай-ақ оны қарулы жанжалда немесе соғыс қимылдарында пайдалану - 4 жылдан 8 жылға дейiнгi мерзiмге бас бостандығынан айыруға жазаланады.
      2. Адам өзінiң қызмет бабын пайдаланып немесе кәмелетке толмағанға қатысты жасаған дәл сол әрекеттер -
      мүлкi тәркiленіп, немесе онсыз 7 жылдан 15 жылға дейiнгi мерзiмге бас бостандығынан айыруға жазаланады.
      3. Жалдамалының қарулы жанжалға немесе соғыс қимылдарына қатысуы - үш жылдан жетi жылға дейiнгі мерзiмге бас бостандығынан айыруға жазаланады.
      4. Осы баптың үшінші бөлiгінде көзделген, адам қазасына немесе өзге де ауыр зардаптарға әкеп соққан iс-әрекеттер -
      мүлкi тәркiленiп, oн жылдан жиырма жылға дейiнгі мерзiмге бас бостандығынан айыруға не мүлкi тәркiленiп, өлiм жазасына немесе мүлкі тәркіленiп, өмiр бойы бас бостандығынан айыруға жазаланады.

15. Қазiргі уақытта мұндай проблема жоқ.

5-бап

Осы Хаттамадағы ештеңе де баланың құқықтарын жүзеге асыруға неғұрлым жоғары дәрежеде ықпал ететiн қатысушы мемлекеттердiң заңнамасында немесе халықаралық шарттарында және халықаралық гуманитарлық құқықта қамтылатын ережелердi жоққа шығару ретiнде түсiндiрілмейдi.

16. Балалардың құқықтары мен мүдделерiн қорғау мақсатында Қазақстан Республикасында "Қазақстан Республикасындағы баланың құқықтары туралы" 2002 жылғы 8 тамыздағы N 345-II Заң қабылданды.
Осы Заң балаларды қоғамдағы толыққанды өмiрге даярлау, олардың қоғамдық мәнi бар және шығармашылық белсендiлiгiн дамыту, әлемдiк өркениеттiң жалпы адамзатқа тән құндылықтары негiзiнде оларды жоғары имандылық қасиеттерге, патриотизм мен азаматтыққа тәрбиелеу, олардың бойында ұлттық сана-сезімді қалыптастыру қағидаттарын негізге ала отырып, бала құқықтары туралы БҰҰ Конвенциясында, Қазақстан Республикасының Конституциясында баланың кепiлдiк берiлген негiзгi құқықтары мен мүдделерiн iске асыруға байланысты туындайтын қатынастарды реттейдi.

17. Қазақстан Республикасы Парламентiнiң "Қазақстан экономикалық, әлеуметтiк және саяси жедел жаңару жолында" атты 2005 жылғы 18 ақпандағы Қазақстан халқына Жолдауында балалардың жағдайын жақсартуға арналған стратегиялық бағдарлар айқындалған.
Атап айтқанда, "Диспансерлiк есепте тұратын және амбулаториялық деңгейде жеңiлдiк шарттары қолданылатын балалар мен жасөспiрiмдердi дәрi-дәрмекпен тегiн қамтамасыз етуге, жоғары оқу орындары студенттерiнiң, кәсiптiк орта бiлiм беру ұйымдары оқушыларының стипендияларының мөлшерiн ұлғайту, бiлiм беру гранттарының санын ұлғайту тұлғаны және әрбiр адамның бостандығын құрметтейтін, өзiн-өзi асырауға жағдайы жоқтарға қамқорлық жасайтын, ана мен баланы қорғайтын қоғамды құрудағы стратегиялық маңызды мәселе болып табылады" деп көрсетiледi.

6-бап

       1. Әрбiр қатысушы мемлекет өзiнiң заңдық құзыретi шеңберiнде осы Хаттаманың ережелерiн тиiмдi жүзеге асыруды және қолдануды қамтамасыз eту үшiн барлық қажеттi құқықтық, әкiмшілiк және өзге де шараларды қабылдайды.
      2. Қатысушы мемлекеттер ересектер мен балалар арасында осы Хаттаманың қағидаттары мен ережелерiн тиiстi құралдармен кең ауқымда таратуды және насихаттауды қамтамасыз етуге мiндеттенедi.
      3. Қатысушы мемлекеттер осы Хаттамаға қарамастан соғыс қимылдарына тартылған немесе пайдаланылып жүрген өздерiнiң заңдық құзыретiндегi адамдардың әскери қызметтен қайтарылуын немесе өзгеше жолмен босатылуын қамтамасыз ету үшін барлық ықтимал шараларды қабылдайды. Қатысушы мемлекеттер қажет болған жағдайда осы адамдардың тәнi мен психологиялық жай-күйiн, сондай-ақ оларды әлеуметтiк керi ықпалдастыру мақсатында оларға барлық тиiстi көмектi көрсетедi.

      18. Қазақстан Республикасында осы Факультативтік хаттаманың ережелерiн тарату мен насихаттау жөнiнде жұмыс жүргiзілуде.
      Факультативтiк хаттаманың ережелерi қазiргі уақытта "Тұрмыс -тiршiлiк қауiпсiздігінiң негіздерi" атты мектеп курсында зерделенедi, төтенше жағдайлардың алдын алу және ондағы iс-әрекеттер, терроризмдi, дiни экстремизмдi болдырмау жөнiнде арнайы тақырыптар көзделген. Мысалы, "Терроризм - қазiргі заманның жаһандық проблемасы", "Дiни және экстремистiк ұйымдар мен олардың терроризммен байланысы", "Төтенше жағдайларда өзiңдi қалай ұстауың керек".
      Осы құжатты тарату және насихаттау мақсатында әдiлет органдарының, сот, құқық қорғау органдарының өкiлдерiн, белгiлi қоғам қайраткерлерiн, мәдениет пен өнер қызметкерлерiн тарта отырып, оқушылармен және олардың ата-аналарымен түсіндiрулер, әңгiмелер, дөңгелек үстелдер өткiзіледi.
      2005 жылғы ақпанда Ақмола облысында "Балдаурен" республикалық оқу-сауықтыру орталығының базасында өткiзілген "Еуразия шеңберi" халықаралық форумында, республиканың әртүрлi өңiрлерiнен 300 баладан астам - жас журналист балалар жұртшылықтың назарын балалар мен жасөспiрiмдер проблемаларына аудару жөнiндегi өздерiнiң шығармашылық тәжiрибесiмен алмасты.
      Осы форумда балалар мен жасөспiрiмдер құқықтарын қорғаудың өзекті мәселелерiн нысаналы талқылау, әскери жанжалдар және халықаралық терроризм трагедиясын болдырмау үшiн бейбiтшiлiк пен зорлық-зомбылық көрсетпеу қағидаттарын жұртшылық санасына енгiзу белгiлi қазақстандық бұқаралық ақпарат құралдарының ұйымдастырушылық-ақпараттық қолдауы арқылы жүргiзiлдi және "Егемен Қазақстан", "Казахстанская правда", "Новое поколение", "Экспресс-К", "Новости недели", "Аргументы и факты" және т.б. республикалық басылымдарда өзiнiң жалғасын тапты. Мысалы, "Новое поколение" газетінде "Yлкен қоңырау" атты арнаулы айдары бар, онда балалардың құқықтарын бұзу, балаларды сату, отбасы үлгiсiндегi балалар үйлерiнiң жай-күйi, балалар мен жасөспiрiмдердiң жазғы демалысы және тағы басқа проблемалар қозғалады.
      Қазақ радиосынан "Алақай", "Балалық шаққа саяхат", "Кешкi ертегі", "Почемучка", "Это целый мир" және басқа танымдық-ойын-сауық, дамыту және оқыту бағдарламалары ұдайы берілiп тұрады.
      Республикалық телеарналарда бiрқатар тұрақты түрде жұмыс істейтiн "Контекст", "Собственное мнение" хабарлары бар, оларда балалардың жағдайын жақсарту, бейбiтшiлiк пен қауiпсiздiк мәселелерi кеңiнен жария етiледi.
      Бiлiм және ғылым министрлiгi Мәдениет, ақпарат және спорт министрлiгiмен бiрлесiп, мемлекеттiк жастар саясаты шеңберiнде балалар, жастар мен жасөспiрiмдердiң азаматтық тұрғыда қалыптасуы және әлеуметтiк тұрғыдан өзiн-өзi iске асыруы үшiн құқықтық, экономикалық және ұйымдастырушылық жағдайлар жасауға және нығайтуға бағытталған жұмыс жүргізуде. Сан алуан республикалық және өңірлiк конкурстарды, олимпиадаларды, "Ашықтық, бейбiтшiлiк және үмiт нышандары", "Мен - Қазақстан Республикасының азаматымын", "Бiздiң планетада бейбiтшілiкті сақтаймыз" акцияларын өткiзу дәстүрге айналды.
      Республиканың барлық мемлекеттiк бiлiм беру ұйымдарында балалардың құқықтары мен мүдделерiн қорғауды, осы мәселе бойынша мүдделi органдармен бiрлескен жұмысты қамтамасыз ету үшiн әр түрлi қоғамдық ұйымдар және ата-аналар директордың тәрбие жұмысы жөнiндегі орынбасары, психолог, әлеуметтiк педагог, мектеп инспекторы лауазымдарын енгiздi. Бұл оқушылар мен жастар арасындағы ғана емес, сондай-ақ конференциялар, дәрiстер өткiзу жолымен ата-ана жұртшылығы арасында ағартушылық қызметті жандандыруға мүмкiндiк бердi.
      БҰҰ-ның Бала құқықтары туралы конвенциясына сәйкес балалардың құқықтарын нақты қамтамасыз ету, елдiң балалары мен ересек халқын құқықтық ағартуды жүзеге асыру, олардың білiмiн көтеру үшiн Қазақстанның көптеген өңiрлерiнде "Ата-ана университеттерi", "Балалардың қоғамдық қабылдау бөлмелерi", "Отбасылық педагогикалық қонақ үйлер", "Сенiм телефондары" сияқты жұмыс нысандары құрылды.
      Республиканың бiлiм беру ұйымдарында әр түрлi ұлт өкілдерi арасында үрей мен соқыр сенiмдердi таратудың алдын алу; халықтар арасындағы бейбiтшiлiк пен достықты нығайту жөнiндегi iс-әрекеттерге жастардың қатысуын көтермелеу жөнiнде белсендi жұмыс жүргiзiлуде.

19. Осындай норма Қазақстан Республикасы Конституциясының 4-бабында көрсетiлген: "Республика бекiткен халықаралық шарттардың республика заңдарынан басымдығы болады және халықаралық шарт бойынша оны қолдану үшін заң шығару талап етілетiн жағдайдан басқа реттерде, тiкелей қолданылады".

7-бап

1. Қатысушы мемлекеттер осы Хаттаманы жүзеге асыру iсiнде, оның ішінде Хаттамаға қайшы келетiн кез келген қызметтiң алдын алу iсiнде және осы Хаттамаға қайшы келетiн iс-қимылдардың құрбандары болған адамдарды оқыту және оларды әлеуметтiк ортаға қайта ықпалдастыру iсiнде, оның iшiнде, техникалық ынтымақтастық пен қаржылық көмек көрсету арқылы ынтымақтасатын болады. Мұндай көмек пен ынтымақтастық мүдделi қатысушы мемлекеттермен және тиiстi халықаралық ұйымдармен консультацияда жүзеге асырылатын болады.
2. Осындай көмектi жүзеге асыруға мүмкiндiгi бар қатысушы мемлекеттер мұндай көмектi қазiргi көп жақты, екi жақты немесе өзге де бағдарламалар шеңберiнде немесе, атап айтқанда, Бас Ассамблеяның ережелерiне сәйкес құрылған ерiктi жарналар қоры арқылы көрсетедi.

      20. Қазақстан Республикасын қарулы жанжалдардың балаларға кең ауқымды әсер етуi алаңдатып отыр және ол балабақшалар, мектептер, ауруханалар сияқты объекттерге қол сұғу әрекеттерiн айыптайды.
      Қарулы жанжалдар кезеңiнде балаларды қорғау бүгiнгі күнi ерекше көкейтесті болып отыр.
      Қазақстан Республикасы қарулы жанжалдардың құрбаны болған балаларға құқықтық және шұғыл көмек көрсету бойынша Көшi-қон жөнiндегі халықаралық ұйыммен белсендi ынтымақтасуда.
      2005 жылы Еңбек және халықты әлеуметтiк қорғау министрлігінiң деректерi бойынша республикада 600 босқын тiркелген, олардың 248-i-балалар.
      Қазақстан босқын балаларды қорғау және оларға қажеттi көмек көрсету жөнiнде шаралар қабылдауда. Мысалы, Ауғаныстанның босқын балалары үшiн Алматы қаласында балабақша және мектеп ашылған.
___________________________
Қазақстан Республикасының Конституциясы. 12-бап . II бөлiм "Адам және азамат".
      1. Қазақстан Республикасында Конституцияға сәйкес адам құқықтары мен бостандықтары танылады және оларға кепiлдiк беріледi.
      2. Адам құқықтары мен бостандықтары әркiмге тумысынан жазылған, олар абсолютті деп танылады, олардан ешкiм айыра алмайды, заңдар мен өзге де нормативтік құқықтық актілердiң мазмұны мен қолданылуы осыған қарай анықталады.
      3. Республиканың азаматы өзiнiң азаматтығына орай құқықтарға ие болып, мiндеттер атқарады.
      4. Конституцияда, заңдарда және халықаралық шарттарда өзгеше көзделмесе, шетелдiктер мен азаматтығы жоқ адамдар Республикада азаматтар үшiн белгіленген құқықтар мен бостандықтарды пайдаланады, сондай-ақ мiндеттер атқарады.
      5. Адамның және азаматтың өз құқықтары мен бостандықтарын жүзеге асыруы басқа адамдардың құқықтары мен бостандықтарын бұзбауға, конституциялық құрылыс пен қоғамдық имандылыққа нұқсан келтiрмеуге тиiс.

      21. "Қазақстан Республикасындағы баланың құқықтары туралы" 2002 жылғы 8 тамыздағы N 345-II Заң босқын балалардың және амалсыз қоныс аударушылардың құқықтарын қорғау мәселелерiн реттейдi.
      "Тегiн медициналық көмектiң кепiлдi көлемiнiң 2005 жылға арналған тiзбесiн бекiту туралы" Қазақстан Республикасы Yкiметiнiң 2004 жылғы 21 желтоқсандағы N 1348  қаулысына сәйкес шетелдiктерге және азаматтығы жоқ адамдарға, оның iшiнде балаларға кепiлдендiрiлген тегiн медициналық көмек көрсету көлемiнiң тiзбесiне шұғыл айғақтар бойынша, егер Қазақстан Республикасы бекiткен халықаралық шарттарда өзгеше көзделмесе, сондай-ақ айналадағылар үшін қауiп төндiретiн аурулар кезiнде, медициналық көмек көрсету кiредi.
___________________________
47-бап. Босқын және амалсыз қоныс аударушы балалардың құқықтарын қорғау
      1. Босқын және амалсыз қоныс аударушы балалардың өз мүдделерiнің қорғалуына құқығы бар.
      2. Баланың тұрып жатқан жеріндегi қорғаушы және қамқоршы органдар, аумақтық көшi-қон қызметтерi ата-ананың не өзге де заңды өкілдерiнің бар екендiгi және олардың тұратын жері туралы мәліметтер алуға жәрдемдеседі, қажет болған жағдайда баланы емдеу-профилактикалау немесе бала құқықтарын қорғау жөніндегі функцияларын жүзеге асыратын өзге де ұйымдарға орналастырады.

22. Қазақстан Республикасы Бала құқықтары туралы конвенцияға балалардың қарулы жанжалдарға қатысуына қатысты Факультативтiк хаттама ережелерiн сақтаудағы өзiнiң мiндеттемелерiн растайды.