О присвоении статуса исследовательского университета некоммерческому акционерному обществу "Казахский агротехнический университет имени С. Сейфуллина" и утверждении его Программы развития на 2020 – 2024 годы

Постановление Правительства Республики Казахстан от 1 сентября 2020 года № 545

      В соответствии с подпунктом 8) статьи 3 Закона Республики Казахстан от 18 февраля 2011 года "О науке" Правительство Республики Казахстан ПОСТАНОВЛЯЕТ:

      1. Присвоить статус исследовательского университета некоммерческому акционерному обществу "Казахский агротехнический университет имени С. Сейфуллина".

      2. Утвердить прилагаемую Программу развития некоммерческого акционерного общества "Казахский агротехнический университет имени С. Сейфуллина" на 2020 – 2024 годы.

      3. Настоящее постановление вводится в действие со дня его подписания.

      Премьер-Министр
Республики Казахстан
А. Мамин

  Утверждена
постановлением Правительства
Республики Казахстан
от 1 сентября 2020 года № 545

Программа развития
некоммерческого акционерного общества "Казахский агротехнический университет имени Сакена Сейфуллина" на 2020 – 2024 годы

      1. Паспорт Программы

Наименование Программы

Программа развития НАО "Казахский агротехнический университет имени С. Сейфуллина" (далее – КАТУ) на 2020 – 2024 годы

Основание для разработки Программы

1) Государственная программа развития агропромышленного комплекса на 2017 – 2021 годы, утвержденная постановлением Правительства Республики Казахстан от 12 июля 2018 года № 423;
2) Государственная программа развития образования и науки Республики Казахстан на 2020 – 2025 годы, утвержденная постановлением Правительства Республики Казахстан от 27 декабря 2019 года № 988;
3) Закон Республики Казахстан от 27 июля 2007 года № 319-ІІІ "Об образовании";
4) Стратегия развития НАО "Национальный аграрный научно-образовательный центр" (далее – НАНОЦ) на 2019 – 2023 годы, утвержденная решением Совета директоров НАНОЦ от 26 апреля 2019 года (протокол № 6);
5) Видение, миссия и стратегия КАТУ, утвержденные решением Совета директоров от 14 декабря 2015 года.

Разработчик Программы

Министерство сельского хозяйства Республики Казахстан

Цель и задачи Программы

Целью Программы является создание на базе КАТУ исследовательского аграрного университета по примеру АОО "Назарбаев Университет" и ведущих в мире исследовательских университетов в сфере сельского хозяйства.
Задачами Программы являются:
1. Создание организационных условий для трансформации КАТУ в исследовательский аграрный университет.
2. Расширение направлений исследований и улучшение качества научных результатов.
3. Улучшение качества образовательных услуг.
4. Расширение системы продвижения результатов деятельности КАТУ в практику.
5. Модернизация имеющейся и создание недостающей инфраструктуры.

Сроки и этапы реализации Программы

Срок реализации Программы – 2020 – 2024 годы, в том числе:
1) 2020 – 2021 годы – подготовительный этап;
2) 2022 – 2024 годы – этап становления.

Объем и источники финансирования

Основными источниками финансирования текущих мероприятий являются собственные средства КАТУ в обьеме 3 332,3 млн тенге. Объем финансирования капитальных затрат определяется по мере формирования предпроектной и проектной документации.


2. Введение

      Реализуемая политика Республики Казахстан в области высшего образования и науки нацелена на улучшение качества научных результатов и компетенции специалистов, адаптацию и применение передовой мировой практики, и интеграцию в мировое научно-образовательное пространство.

      Государственная программа развития агропромышленного комплекса на 2017 – 2021 годы (далее – ГПАПК) предусматривает развитие потенциала университетов аграрного профиля – НАО "Казахский национальный аграрный университет" и НАО "Казахский агротехнический университет имени Сакена Сейфуллина" (далее – КАТУ), с их трансформацией в исследовательские университеты. Для каждого из указанных университетов должны быть утверждены программы развития, предусматривающие автономию по примеру АОО "Назарбаев Университет" и расширение функционала в направлении научных исследований, трансферта и адаптации зарубежных технологий и распространения знаний.

      Реформирование университетов должно осуществляться в партнерстве с ведущими в мире исследовательскими университетами аграрного профиля, с приглашением зарубежных профессоров для модернизации образовательных программ и преподавания. Кроме того, обеспечена интеграция производства, образования и науки для синхронизации процессов разработки и внедрения отечественных научных разработок, трансферта успешных зарубежных технологий, подготовки и переподготовки кадров с инновационными компетенциями.

      Настоящая Программа развития НАО "Казахский агротехнический университет имени Сакена Сейфуллина" на 2020 – 2024 годы (далее – Программа) разработана в рамках реализации указанных выше государственных программ, во исполнение пункта 141 Плана мероприятий ГПАПК, и нацелена на завершение реформирования в современный исследовательский аграрный университет.

      КАТУ создан в 1957 году с целью подготовки высококвалифицированных специалистов для освоения целинных и залежных земель Северного Казахстана. В составе КАТУ действуют 8 факультетов, объединяющих 42 кафедры:

      1) агрономический;

      2) ветеринарии и технологии животноводства;

      3) компьютерных систем и профессионального образования;

      4) технический;

      5) управления земельными ресурсами, архитектуры и дизайна;

      6) экономический;

      7) энергетический;

      8) гуманитарный (не имеет собственных образовательных программ, объединяет кафедры общеобразовательных и языковых дисциплин).

      Обучение проводится по 18 направлениям бакалавриата, 16 направлениям магистратуры и 12 направлениям докторантуры. Действуют конструкторское бюро, 46 лабораторий и научно-исследовательских центров. В 2019 году успешно пройдена институциональная аккредитация1 на 7 лет и международная специализированная аккредитация 9 образовательных программ бакалавриата, 9 программ магистратуры и 6 программ докторантуры. Остальные образовательные программы имеют национальную аккредитацию.

      Программа описывает основные подходы и направления реформирования КАТУ, необходимые ресурсы и ожидаемые результаты. В рамках реализации Программы планируется реализовать комплекс мероприятий по глубокой модернизации научно-исследовательской, образовательной и инновационной деятельности, развитию инфраструктуры и институциональной среды КАТУ с целью создания на его базе современного исследовательского университета в сфере АПК, не уступающего по качеству результатов деятельности ведущим зарубежным университетам.

3. Перспективы развития КАТУ с учетом текущего состояния и долгосрочных целей

3.1. Подготовка кадров и научные исследования для АПК в Республике Казахстан

      Системной проблемой, препятствующей улучшению качества научных результатов и компетенции специалистов, является неразвитость взаимосвязей между научными исследованиями, подготовкой кадров и внедрением новых технологий в АПК (см. рисунок 3.1.1). В результате, научные исследования не ориентированы на актуальные потребности экономики и общества, их результаты не отражаются в образовательном процессе вузов и не передаются следующему поколению специалистов, а не обладающие передовыми компетенциями выпускники и неконкурентоспособные разработки не обеспечивают ожидаемого эффекта от внедрения отечественных разработок в практику. В поиске инноваций субъекты АПК вынуждены обращаться к зарубежным организациям, их заинтересованность в сотрудничестве с отечественными учеными снижается, что не стимулирует ориентацию науки на потребности бизнеса и улучшение качества научных разработок.

      ____________________________________

      1Аккредитация проведена Независимым агентством аккредитации и рейтинга, которое с 2016 года является членом Европейской ассоциации по обеспечению качества в высшем образовании (The European Association for Quality Assurancein Higher Education – ENQA) и имеет статус международного агентства.

     


      Рисунок 3.1.1 – Проблемы научных исследований и подготовки кадров для АПК

      В сфере подготовки кадров более половины обучающихся АПК подготавливаются тремя университетами сельскохозяйственного профиля:

      1) КАТУ (г. Нур-Султан);

      2) Казахский национальный аграрный университет (г. Алматы);

      3) Западно-Казахстанский аграрно-технический университет имени Жангир Хана (г. Уральск).

      Дополнительно, образовательные программы в сфере АПК предлагают около 20 региональных вузов Казахстана.

      Основной проблемой считается несоответствие качества подготовки специалистов ожиданиям работодателей. В частности, работодателями отмечаются:

      1) узкоспециализированные, преимущественно теоретические знания выпускников, не позволяющие им самостоятельно находить оптимальные решения в различных производственных ситуациях;

      2) устаревшие, утратившие актуальность компетенции выпускников, недостаток знаний о передовых инновациях в АПК;

      3) не развитые практические навыки выпускников по применению полученных знаний в реальном производстве.

      Причинами, негативно влияющими на качество подготовки специалистов с высшим образованием, являются:

      1) ограниченные возможности ППС и обучающихся для освоения передовых знаний и технологий, доступных в мире;

      2) устаревшие технологии обучения, преимущественно основанные на заучивании известных фактов и теоретические знания;

      3) негибкая траектория обучения, ориентированная на подготовку выпускников к выполнению конкретной, узкоспециализированной работы и ограничивающая возможности для творческой деятельности и трудоустройства в других отраслях;

      4) устаревшая материально-техническая база университетов, уровень технологического оснащения которых значительно уступает ведущим агроформированиям, что делает невозможной подготовку специалистов, отвечающих современным требованиям;

      5) недостаточный объем практического обучения, в том числе ввиду дефицита в университетах инфраструктуры для практического обучения.

      Программа академической мобильности, реализуемая Министерством образования и науки Республики Казахстан, позволила привлечь зарубежных преподавателей и ученых, а также направить обучающихся за рубеж на один академический период, что в целом существенно продвинула интернационализацию отечественной системы высшего образования. Однако, нестабильное и непрогнозируемое финансирование не позволяет развернуть масштабный трансферт необходимых компетенций из-за рубежа. Другие программы по обучению за рубежом требуют значительного времени на подготовку, что затруднительно из-за высокой загруженности ППС.

      Как свидетельствует опыт зарубежных университетов-партнеров КАТУ, прохождение практики вне вуза (internship) служит дополнительной частью практической подготовки обучающихся и проводится после освоения обучающимися базовых навыков на базе собственной инфраструктуры университетов. В Казахстане прохождение практики на базе сторонних организаций сдерживается их низкой заинтересованностью в синхронизации программы практического обучения с потребностями обучающихся (приоритет текущих задач организации над целями образовательного процесса) и дефицитом финансирования для качественной организации условий для практикантов.

      Также, на уровень подготовки выпускников негативно влияет низкая заинтересованность в качественном сельскохозяйственном образовании со стороны обучающихся. По результатам исследования КАТУ, только 20,1% выпускников программ, связанных с АПК, планируют трудоустройство на селе. Еще 5,2% не исключают такой возможности, а 55,6% не планируют трудоустраиваться в отраслях, связанных с сельским хозяйством2. Несмотря на то, что при поступлении в вуз 54,2% опрошенных выбирали специальность мотивированно и осознанно, только 37,5% намерены трудоустраиваться по специальности. В целом, похожая ситуация характерна для многих университетов аграрного профиля. К примеру, в AgroParisTech только 2% выпускников трудоустраиваются непосредственно в сельском хозяйстве, а в UC Davis (CAES, Колледж сельского хозяйства и наук об окружающей среде) данный показатель составляет около 40%, что является достаточно высоким показателем среди ведущих в мире аграрных университетов.

      Основными причинами низкой мотивации к трудоустройству в сельском хозяйстве и сельской местности являются:

      1) неконкурентоспособный уровень заработной платы в сравнении с другими отраслями – по данным Комитета по статистике Министерства национальной экономики Республики Казахстан, во втором квартале 2019 года минимальная среднемесячная заработная плата в стране зафиксирована в сельском хозяйстве (112,9 тыс. тенге), что на 39,5% ниже среднего показателя по Республике (186,5 тыс. тенге)3;

      2) неразвитая инфраструктура села – как правило, основные проблемы выпускники связывают с отсутствием канализации, центрального отопления и качественной дороги до ближайшего крупного города, а специалисты, уже занятые в сельском хозяйстве, отмечают низкое качество здравоохранения и образования;

      3) неясные карьерные перспективы, высокая физическая нагрузка и сложные условия труда.

      Имеется диспропорция при выделении государственных образовательных грантов на сельскохозяйственные специальности. При доле занятых в сельском хозяйстве в размере 14,1% от численности экономически активного населения, на образовательные программы бакалавриата по сельскохозяйственному направлению выделяются около 7,5% от общего количества государственных образовательных грантов. При доле ученых-аграриев в общей численности научных работников в размере 14%, на подготовку ученых-аграриев по программам послевузовского образования выделяются всего 3,2% от общего количества грантов.

      В среднем, количество выделяемых грантов на сельскохозяйственные специальности в Казахстане соответствует 0,17% от общего количества занятых в сельском, лесном и рыбном хозяйстве. Для сравнения, в странах с развитым сельским хозяйством соотношение численности обучающихся по сельскохозяйственным специальностям к общей численности занятых в сельском хозяйстве в несколько раз выше и составляет:

      1) в США – 1,08%;

      2) в Канаде – 1,18%;

      3) во Франции – 1,17%;

      4) в Нидерландах – 0,8%.

      В Республике Казахстан научные исследования по сельскохозяйственным и смежным направлениям проводят:

      1) научно-исследовательские организации и опытные хозяйства НАО "Национальный аграрный научно-образовательный центр" Министерства сельского хозяйства Республики Казахстан, приравненные к государственным научно-исследовательским организациям и составляющие национальную систему сельскохозяйственных исследований;

      2) три университета сельскохозяйственного профиля и несколько региональных вузов;

      3) научно-исследовательские организации Министерства образования и науки Республики Казахстан – Национальный центр биотехнологии, Институт молекулярной биологии и биохимии имени М.А. Айтхожина, Институт биологии и биотехнологии растений, Институт экспериментальной биологии, Институт проблем биологической безопасности и другие.

      В качестве основной проблемы в научном обеспечении АПК сельскохозяйственные товаропроизводители отмечают недостаточную ориентированность научных разработок на актуальные задачи и низкую конкурентоспособность отечественных разработок в сравнении с лучшими зарубежными аналогами. Как правило, отечественные научные разработки уступают успешным аналогам по эффективности, готовности к применению и стоимости внедрения.

      Причинами сложившейся ситуации считаются:

      1) отсутствие системы объективной постановки задач для ученых, основанной на существующих и прогнозных потребностях, а не на возможностях ученых;

      2) устаревший подход к организации научных исследований в рамках узкоспециализированных научных школ, без междисциплинарного подхода к исследуемой проблеме, в результате чего фундаментальные знания не находят применения в прикладных научных разработках, а прикладные научные разработки не обеспечивают всестороннего решения поставленных задач;

      3) институциональный разрыв между научными исследованиями и подготовкой научных кадров, при котором научные результаты ученых не находят отражения в образовательном процессе и не влияют на содержание обучения следующего поколения специалистов;

      4) низкий уровень интеграции отечественной науки в мировое научно-образовательное пространство из-за недостаточного владения иностранными языками, ограниченности контактов с ведущими в мире учеными, научными центрами и вузами, что приводит к крайне медленному освоению и внедрению в Казахстане широко известных и применяемых в мире инноваций.

      Исторически сельскохозяйственные научные исследования в Казахстане проводились преимущественно в отраслевых научно-исследовательских институтах. До 2010 года научные организации могли подготавливать научные кадры самостоятельно, что не стимулировало развитие сотрудничества с университетами. Наряду с незначительным финансированием университетской науки, данное обстоятельство препятствовало притоку молодежи в науку, привело к старению научных кадров и ограниченности научных исследований исторически сложившимися школами.

      Отсутствие национальной системы технологического прогнозирования и соответствующей компетенции уполномоченных государственных органов привело к тому, что тематики исследований формулируются самими учеными, исходя из возможностей, а не из потребностей субъектов АПК. Соответственно, такие исследования изначально не востребованы и не ориентированы на практическое применение полученных результатов.

      В качестве основного фактора, сдерживающего развитие аграрной науки, отмечается низкий уровень финансирования исследований. Как правило, в странах с развитым сельским хозяйством финансирование аграрной науки из государственных источников составляет не менее 1% от валового продукта отрасли, а в Австралии и Франции достигает 3%. В Казахстане данный показатель составил 0,1% в 2018 году, или почти в 10 раз меньше принятых в мире удельных значений.

      С другой стороны, зарубежные ученые и профессора, сотрудничающие с КАТУ, отмечают, что в первую очередь (до значительного увеличения финансирования) должна быть усовершенствована система распределения государственного финансирования. В частности, отмечается необходимость конкретизации технологических задач, на решение которых должны быть нацелены исследования, и повышения объективности отбора проектов и программ исходя из качества идей и реалистичности их реализации. В совокупности с указанными причинами, низкий уровень государственного финансирования значительно ограничивает влияние аграрной науки на эффективность АПК.

3.2.Зарубежный опыт подготовки кадров и научных исследований для аграрного сектора

      За последние двадцать лет ресурсы сельскохозяйственных университетов в мире существенно увеличились. Исследовательские аграрные университеты стали реальными центрами концентрации ресурсов (знаний, кадров, инфраструктуры и финансов), обеспечивающими технологическую модернизацию экономики и поддерживающими ее конкурентоспособность на региональном, национальном и международном уровнях. Модель инновационного развития, основанная на потенциале исследовательских университетов, получила название "тройной спирали" (TripleHelix) и успешно применяется в США, Канаде, Австралии, Великобритании, странах Юго-Восточной Азии и других (см. рисунок 3.2.1).

      Как отмечают исследователи, причин для перехода к модели "тройной спирали" несколько. Во-первых, усложнилось содержание научных знаний, поэтому для создания конкурентоспособных инноваций необходимы географическая и организационная концентрация идей, талантов, инфраструктуры и финансирования, междисциплинарная академическая среда и высокая степень интеграции в мировое научно-образовательное пространство. Во-вторых, чтобы соответствовать современным темпам технологического развития, необходимы синхронизация процессов генерации и распространения знаний и опыта в единую систему, высокая гибкость и оперативность в вопросах расширения научной компетенции и адаптации к меняющимся потребностям рынка, и относительная защищенность системы управления от внешних факторов, которая позволяет планомерно достигать поставленных целей.

      ____________________________

      2По материалам проекта "Разработка рекомендаций по созданию условий, необходимых для привлечения высококвалифицированных специалистов в сельское хозяйство Казахстана", 2015 – 2017 годы, исполнитель - КАТУ, источник финансирования – грант Министерства образования и науки

      3https://tengrinews.kz/private_finance/u-kogo-samyie-vyisokie-zarplatyi-v-kazahstane-375580/0

     


      Рисунок 3.2.1 – Модель "тройной спирали"

      Только исследовательские университеты обеспечивают все указанные условия, что определило их ведущую роль в технологическом развитии АПК в странах с развитым сельским хозяйством. Например, в Нидерландах источником "сельскохозяйственного чуда" является Университет Вагенингена (WUR,Wageningen University & Research Center) – исследовательский аграрный университет № 1 в мире и ядро Продовольственной долины (FoodValley). В США – мировом технологическом лидере в сфере АПК основным фактором развития аграрного сектора исторически является деятельность "land-grant" университетов. Согласно секторальному рейтингу QS в 2019 году 4 из 10 ведущих в мире исследовательских аграрных университетов представляли систему "land-grant"4.

      Ведущие в мире исследовательские университеты по результативности опережают национальные системы сельскохозяйственных исследований. К примеру, каждый 1 доллар, затраченный на Колледж сельскохозяйственных наук Университета Штата Пенсильвания (Pennsylvania State University College of Agricultura lSciences) из бюджетных источников, обеспечивает конечную экономическую выгоду в 9 долларов. Университет Арканзасa (University of Arkansas, США) на 1 доллар, выделенный из бюджета Штата Арканзас, обеспечивает экономический эффект в размере 14 долларов.

      Как свидетельствует мировой опыт, основным условием для успешного развития исследовательских университетов является концентрация ресурсов на их базе. Механизмы концентрации ресурсов могут быть различными, но в целом их можно свести к двум направлениям:

      1) объединение научных организаций, опытных хозяйств и вузов в составе исследовательских университетов;

      2) целевое финансирование исследовательских университетов с целью развития их научного потенциала и повышения качества результатов деятельности.

      Например, основа для развития WUR в качестве одного из лидеров в мировой аграрной науке была заложена в результате реформирования аграрной науки Нидерландов в 1997 году, когда к Университету Вагенингена были присоединены все научные станции и опытные хозяйства, ранее входившие в самостоятельную национальную систему сельскохозяйственных исследований DLO (аналог АО "КазАгроИнновация"). Как указано в стратегии WUR, одним из основных факторов его успеха явилось "… объединение возможностей университета и научных организаций"5.

      _____________________________________

      4https://www.topuniversities.com/university-rankings/university-subject-rankings/2019/agriculture-forestry

      5https://www.wur.nl/en/About-Wageningen.htm

      6http://en.nwsuaf.edu.cn/aboutnwafu/overview/index.htm

      7https://nifa.usda.gov

      8https://www.ars.usda.gov/about-ars/


      По аналогичной модели был создан Северо-Западный университет сельского и лесного хозяйства в Китае, который в настоящее время является одним из национальных лидеров в аграрной науке и входит в 150 ведущих сельскохозяйственных университетов мира по рейтингу QS. В 1999 году на его базе были объединены университет, колледж, 3 научно-исследовательских института и две региональных академии наук6, что привело к кардинальным улучшениям во всех направлениях деятельности.

      Второй механизм концентрации ресурсов на базе исследовательских университетов заключается в создании специальных программ их финансовой поддержки. Например, в 2008 году в США с целью стимулирования исследовательской активности в сельскохозяйственных университетах в Министерстве сельского хозяйства было создано специальное агентство – Национальный институт продовольствия и сельского хозяйства (NIFA7). Программа поддерживает три направления деятельности в 112 "land-grant" университетах: научные исследования, подготовку специалистов и распространение знаний (Cooperative Extension). Результативность NIFA подтверждает тот факт, что за 9 лет с даты учреждения ее бюджет вырос почти в 8 раз (с 200 млн долларов до 1 580 млн долларов в год). Начиная с 2012 года, бюджет NIFA превышает бюджет Службы сельскохозяйственных исследований Министерства сельского хозяйства США (ARS USDA) – крупнейшей в мире национальной системы сельскохозяйственных исследований. В 2018 году бюджет ARS USDA (1,2 млрд долларов8) был на 31,7% меньше, чем у NIFA. При этом, при бюджете в 3,5 раза меньше и штате исследователей в 10 раз меньше, ученые Колледжа сельского хозяйства и наук об окружающей среде UC Davis ежегодно имеют более 40% цитирований публикаций от общего количества цитирований исследователей ARSUSDA.

      Программы поддержки исследовательского потенциала университетов реализуются в Германии (Universities of Excellence), Китае ("Проект 211 – 100 лучших университетов 21 века", "Проект 985 – Передовые исследования в университетах"), Австралии (CRC – Cooperation Research Centers), России ("5 – 100") и других странах мира. Дополнительно, особая роль университетов в обществе поддерживается широкой системой льгот и преференций. К примеру, университеты в США не платят налогов, их деятельность по распространению знаний обеспечена отдельным, стабильным финансированием, распределяемым ежегодно напрямую университетам на основе специально разработанной формулы.

      В целом, анализ деятельности передовых в мире исследовательских агарных университетов позволяет выделить следующие характеристики:

      1) высокое качество человеческого капитала. Развитие и поддержание на высоком уровне квалификации ППС ведущих университетов США, Канады и Австралии обеспечивается их участием в научных исследованиях. Например, каждый преподаватель из UC Davis проводит собственные исследования, финансируемые государством или агробизнесом. При этом часть ППС совмещают научные исследования с преподавательской деятельностью, остальные – с деятельностью в системе распространения знаний (Cooperative Extension). ППС, не имеющий внешнего финансирования научных проектов в течение двух-трех лет, как правило, покидает университет.

      Высокие требования к ППС обуславливает выдающееся качество академических и научных результатов UC Davis. При отборе новых преподавателей на освобождающиеся должности ключевым критерием является наличие высоких интеллектуальных способностей, тогда как текущая профессиональная специализация кандидата играет второстепенную роль.

      Следует отметить, что качество человеческого капитала неразрывно связано с уровнем оплаты труда преподавателей. Как правило, в каждом университете существует уникальная система оплаты труда, обеспечивающая конкурентоспособные условия в сравнении с другими университетами и сферами деятельности. Помимо оплаты труда, университетами предоставляется целевое финансирование участия в конференциях, оснащения лабораторий, найма ассистентов и других сопутствующих расходов. Только такие условия позволяют привлекать и удерживать наиболее талантливых и перспективных специалистов, поддерживая высокий престиж карьеры ученого-агрария.

      2) Постоянное взаимодействие с работодателями и потребителями научных результатов с целью поддержания актуальности научных результатов и образовательных программ. При этом применяются различные формы сотрудничества: вовлечение представителей агробизнеса в попечительские советы университетов, прямые контакты ППС и агроформирований при разработке образовательных программ, проведении научных исследований и деятельности системы распространения знаний. Как правило, значительная часть ППС вовлечены в систему распространения знаний, что позволяет доводить передовые инновации до конечного потребителя, и служит важным элементом "обратной связи". В свою очередь, по мере роста доверия к ППС со стороны субъектов АПК появляется софинансирование университетов со стороны агробизнеса, которое в среднем составляет около 10% от общего годового бюджета, а в отдельных университетах достигает 30%.

      3) Наличие собственной, современной инфраструктуры образовательной, научно-исследовательской и экспериментальной деятельности, применимой для практических занятий обучающихся, научных исследований и распространения знаний. К примеру, Университет Макгилла (McGill University, Канада) располагает собственной мастерской с оборудованием для обработки дерева, металла и пластмасс, опытным заводом по переработке сельскохозяйственной продукции, промышленными фермами молочного скотоводства, свиноводства и птицеводства, теплицей, фитотроном, дендропарком и заповедником. Институт вина и наук о продовольствии Роберта Мондави UC Davis считается лучшей в мире платформой для изучения технологий виноделия, а ускоритель роста растений Университета Аделаиды (University of Adelaide, Австралия) – одной из лучших платформ для исследования фенотипа полевых культур.

      Несмотря на то, что в некоторых университетах инфраструктура также служит источником дополнительных доходов, в целом задачи по максимизации прибыли перед инфраструктурными подразделениями не ставится. Их основной функцией остается поддержка образовательного процесса, научных исследований и мероприятий по распространению знаний, а доходы от реализации продукции направляются на модернизацию оборудования и текущие расходы.

      4) все ведущие исследовательские аграрные университеты в мире являются автономными, что подразумевает:

      а) академическую автономию как право самостоятельно разрабатывать и реализовывать образовательные программы, инициировать и проводить уникальные научные исследования;

      б) финансовую автономию как право самостоятельно и полностью контролировать все собственные ресурсы, в том числе поступающие из государственных источников;

      в) организационную автономию как право самостоятельно определять структуру и численность органов управления, распределять их полномочия, создавать или упразднять структурные подразделения, дочерние организации;

      г) автономию в области кадровой политики как право самостоятельно определять условия найма, продвижения по службе и оплаты труда ППС.

      В более широком смысле автономность предполагает самостоятельное определение целей и способов их достижения каждым университетом в отдельности, в то время как совместно они должны удовлетворять потребности регионов, стран и мирового сообщества. Автономность неотделима от подотчетности перед внутренним университетским сообществом (персоналом и студентами) и перед обществом в целом.

      5) все ведущие в мире исследовательские аграрные университеты совмещают научные исследования и подготовку кадров с реализацией образовательных программ для повышения квалификации специалистов, уже занятых в АПК (наиболее общее название – система распространения знаний). К примеру, в США мероприятия по распространению знаний являются обязательным компонентом "land-grant" миссии университетов, призванной нести пользу штату, стране и мировому сообществу. Деятельность по распространению знаний финансируется Министерством сельского хозяйства Республики Казахстан отдельно. Считается, что система распространения знаний является основным инструментом влияния университетов на эффективность сельского хозяйства и основным фактором, обуславливающим привлекательность университетов для агробизнеса. Благодаря системе распространения знаний, университеты имеют представителей в каждом округе штатов, что позволяет постоянно находиться в прямом контакте с выгодополучателями и оперативно реагировать на возникающие проблемы. Инфраструктура университетов служит площадкой для демонстрации инноваций при их продвижении в АПК.

      В целом, описанную выше модель исследовательских университетов принято относить к "западному типу". В последние десятилетия данная модель планомерно внедряется в странах, не относящихся к технологическим лидерам, но отдающим высокий приоритет развитию сельского хозяйства. К примеру, при поддержке ведущих исследовательских университетов из США, а также за счет возвращения соотечественников, работающих за рубежом, университеты Китая (Китайский сельскохозяйственный университет, Сельскохозяйственный университет Нанджин, Северо-Западный университет сельского и лесного хозяйства и другие) демонстрируют беспрецедентную динамику и успешно конкурируют с исторически сложившимися центрами мировой аграрной науки. Реформы на основе перехода к модели исследовательских аграрных университетов реализуются в Индии, Чили, Малайзии, Вьетнаме и других странах.

3.3. Перспективы развития и долгосрочные цели КАТУ

      До 2030 года КАТУ видит свое развитие в качестве исследовательского университета высокого уровня, обладающего академической, финансовой и институциональной автономией, с высокими образовательными стандартами, значительными научными результатами и признаваемым влиянием на АПК Республики Казахстан.

      На национальном уровне КАТУ будет позиционироваться как первый исследовательский университет международного уровня в сфере АПК, ведущий центр академической и научной компетенции в основных отраслях АПК Северного и Центрального Казахстана, наиболее динамично развивающийся и интегрированный в мировое научно-образовательное пространство университет аграрного профиля.

      На международном уровне КАТУ будет позиционироваться как один из ведущих на постсоветском пространстве исследовательских университетов в сфере АПК и ведущий центр компетенции по вопросам устойчивости сельскохозяйственного производства Центральной Азии.

      Стратегией КАТУ является построение лучшей в Казахстане, соответствующей лучшим в мире моделям, системы научных исследований, опережающей подготовки специалистов и научно-педагогических кадров, и передачи научных результатов в реальный сектор экономики, через:

      1) междисциплинарные научные исследования высокого уровня и активного вовлечения в них ППС, обучающихся и других выгодополучателей;

      2) уникальные образовательные программы, основанные на собственных научных результатах и передовых зарубежных научных достижениях;

      3) предоставление обучающимся широких возможностей для выбора уровня, содержания, формы и сроков обучения;

      4) предоставление ППС широких возможностей для профессионального развития, в том числе путем совмещения научно-исследовательской деятельности с преподаванием, деятельностью по продвижению научных результатов и работой на базе технологических платформ.

      Стратегическими целями КАТУ до 2030 года являются:

      1) улучшение позиций в международных рейтингах университетов – вхождение по рейтингу QS (1) в 600 лучших университетов мира и в 150 лучших университетов мира по направлению "Сельское и лесное хозяйство" (QS Ranking by subject, Agriculture & Forestry9);

      2) трудоустройство не менее 75% выпускников по специальности в течение 3 месяцев после завершения обучения, подтвержденное независимыми источниками;

      3) среднее количество цитирований одной публикации по данным базы Web of Science или Scopus – не менее 2;

      4) доля в общем доходе КАТУ доходов от научной деятельности – не менее 30%, от внедрения научных результатов – не менее 12,5%;

      5) международная аккредитация не менее 50% образовательных учебных программ.

      ________________________________

      9https://www.topuniversities.com/university-rankings/university-subject-rankings/2019/agriculture-forestry

4. Блок аналитического и прогностического обоснования Программы

4.1. Анализ состояния деятельности КАТУ, ключевых проблем и их причин

      В 2013 году КАТУ приступил к реформированию в исследовательский аграрный университет западного типа. С целью адаптации передовой практики 28 июня 2014 года заключено Соглашение о сотрудничестве с UC Davis, в соответствии с которым оказывается консультационная поддержка КАТУ в реформировании системы управления, образовательного процесса и научных исследований. По примеру UC Davis пересмотрена миссия, видение и стратегия КАТУ. Начиная с 2015 года, 15 преподавателей и 5 руководителей КАТУ прошли стажировки на базе UC Davis. В рамках академической мобильности 2 магистранта и 1 студент бакалавриата завершили обучение в течение полной четверти. Кроме того, 2 исследователя КАТУ поступили в магистратуру UC Davis (Науки о растениях) и Университета Штата Пенсильвания (Pennsylvania State University, Сельскохозяйственная инженерия), и 1 преподаватель – в докторантуру UC Davis (Наука о мясе). С учетом положительных результатов сотрудничества, 5 июня 2018 года Соглашение продлено до июня 2022 года.

      В январе 2019 года подписано Соглашение о сотрудничестве с AgroParisTech (№ 4 в мире в сфере сельского и лесного хозяйства), нацеленное на поддержку КАТУ в усилении образовательного процесса и улучшении качества академической среды. В частности, предусматривается разработка и поэтапное внедрение двухдипломных магистерских программ по защите растений, почвоведению и животноводству.

      С 2019 года в состав правления КАТУ входит доктор Ги Риба, бывший вице-президент и генеральный директор Национального института сельскохозяйственных исследований Франции (INRA, № 2 национальная система сельскохозяйственных исследований в мире). Доктор Ги Риба координирует реформирование системы организации научных исследований и сотрудничество с AgroParisTech. В мае 2019 года, в качестве независимого директора в Совет директоров КАТУ избран профессор Нил Ван Алфен, почетный декан Колледжа сельского хозяйства и окружающей среды UC Davis, внесший значительный вклад в укрепление позиций данного университета в числе ведущих в мире центров аграрной науки и образования.

      В составе КАТУ имеются 5 кампусов (см. рисунок 4.1.1):

     


      Рисунок 4.1.1 – Существующая кампусная сеть КАТУ

      1) главный кампус (г. Нур-Султан, в квадрате пр. Победы – ул. Алтынсарина – ул. Бейбитшилик – ул. Молдагуловой) – основное размещение инфраструктуры и администрации КАТУ;

      2) кампус "Учхоз" (г. Нур-Султан, пос. Интернациональное) – основное размещение Факультета ветеринарии и технологии животноводства КАТУ;

      3) кампус "Щучинск" (Акмолинская область, Бурабайский район) – действующий кампус, имеющий необходимую инфраструктуру для обучения и научных исследований в области лесного хозяйства;

      4) кампус "Дударай" (Акмолинская область, Коргалжинский район) – кампус, где проводится практическое обучение охотоведению;

      5) научно-экспериментальный кампус полевых работ (далее – полевой кампус) – опытное учебное хозяйство площадью 1 152 га на территории Целиноградского района Акмолинской области, в районе поселка Сарыдор сельского округа Кабанбай Батыра, на расстоянии 28 км от кампуса "Учхоз".

      Полевой кампус создан в 2015 году по рекомендации UC Davis10. Проведено электричество, восстановлена скважина воды, приобретена сельскохозяйственная техника, и введены в оборот 300 га пашни. Из блочно-модульных строений возведены помещения для проживания обучающихся, столовая, кухня, аудитория, офисный и складской модули. Совместно с партнерами из Китая заложены экспериментальный ботанический сад, орошаемый стационар по выращиванию картофеля на площади 40 га с дождевальной системой орошения, полевые стационары по испытанию сортов зарубежной селекции. Все расходы произведены КАТУ за счет собственных средств и ресурсов партнеров.

      Существующая кампусная сеть КАТУ позволяет качественно проводить исследования и подготовку специалистов, и обеспечивает определенные конкурентные преимущества для университета по некоторым направлениям. Однако, не обеспечен охват всех направлений академического профиля и основных сельскохозяйственных зон Целевого региона. Например, в кампусе "Дударай" отсутствуют условия для образовательного процесса, проживания ППС и обучающихся, что ограничивает его использование. Научно-экспериментальный кампус полевых работ расположен в зоне с нетипичными почвами, что ограничивает применимость полученных результатов на практике. Из-за нехватки помещений в кампусе "Щучинск" отсутствует возможность для подготовки специалистов на междисциплинарной основе, с увязкой вопросов лесного хозяйства с науками об окружающей среде, управлением природными ресурсами, и другими сопутствующими областями. Таким образом, для эффективной трансформации КАТУ в исследовательский аграрный университет имеется объективная необходимость в дальнейшем расширении кампусной сети.

      _________________________________

      10Земли существовавшего до переноса столицы в г. Нур-Султан учебного хозяйства КАТУ были изъяты в связи с расширением территории столицы


      Общий доход КАТУ в 2018 году составил 6 370,8 млн тенге, или вырос в 2,1 раза в сравнении с 2011 годом (см. рисунок 4.1.2). Основную долю в структуре доходов составляет оплата за обучение (75,7%), включая государственные образовательные гранты. Вместе с тем, в связи с существующим регулированием соотношения преподавателей и студентов и низкой стоимостью обучения, увеличение контингента обучающихся не обеспечивает дополнительного финансирования для реализации стратегических инициатив по развитию КАТУ, так как практически полностью расходуется на операционные затраты. В основном, дополнительные доходы направляются на заработную плату работников (61,4% от расходов в 2018 году), модернизацию оборудования и обслуживание инфраструктуры.

     


      Рисунок 4.1.2 – Доходы и расходы КАТУ

      Инвестиции в сравнении с 2015 годом увеличились в 2,5 раза. Основным источником роста является финансирование из государственных источников, выделяемое нерегулярно и нацеленное на определенные, специализированные цели. Инвестиции из собственных средств, напротив, являются относительно стабильными (36,2% от общего объема инвестиций в 2018 году, 37,0% – в 2017 году), но направлены на поддержание работоспособности имеющихся зданий, машин и оборудования. Реализация долгосрочных, масштабных проектов по модернизации инфраструктуры за счет собственных средств не представляется возможной из-за их дефицита.

      Контингент обучающихся в КАТУ по состоянию на 1 октября 2018 года составлял 11 543 чел., из них на программах магистратуры – 1 159 чел. (10,0%), докторантуры – 71 чел. (0,6%). В сравнении с 2010 – 2011 учебным годом, данный показатель увеличился на 23,8%. Более половины контингента составляют обучающиеся на основе государственного образовательного гранта (см. рисунок 4.1.3).

     


      Рисунок 4.1.3 – Численность обучающихся в КАТУ

      Размещение увеличивающегося контингента обучающихся производится за счет оптимизации использования имеющихся помещений. Строительство дополнительных зданий и сооружений не представляется возможным по причине отсутствия финансирования, что влечет увеличение нагрузки на инфраструктуру и расходов на ее содержание.

      Несмотря на уменьшение доли поступающих на программы бакалавриата, их численность значительно преобладает в сравнении с другими уровнями подготовки (см. рисунок 4.1.4). В целях оптимизации нагрузки на ППС, расширения направлений и углубления научных исследований необходимо кардинально увеличить численность магистрантов и докторантов PhD. К примеру, в UC Davis доля обучающихся по программам послевузовского обучения составляет 15,9% или в 1,5 раза больше, в Университете Вагенингена (Нидерланды, № 1 в мире в области сельского и лесного хозяйства) – 59,2%, в Университете Texas A&M (США, в ТОП-10 исследовательских аграрных университетов мира) – 17,7%. В разрезе направлений подготовки, в 2018 – 2019 учебном году 41,6% обучающихся приходились на технические науки и технологии, 27,1% – на сельскохозяйственные науки и ветеринарию, 13,7% – на социальные науки и бизнес. Наименьшая доля обучающихся приходилась на естественные науки (2,3%) и образование (1,8%). Наибольший рост контингента обучающихся в сравнении с 2011 годом отмечен на ветеринарии (+90,7%), естественных (+44,8%) и сельскохозяйственных науках (+37,7%). В целом, контингент обучающихся увеличился по всем направлениям, за исключением образования (-47,6%), социальных наук и бизнеса (-23,7%).

     


      Рисунок 4.1.4 – Численность поступающих в КАТУ

      Вместе с тем, 85,1% обучающихся по образовательным программам, связанным с АПК, являются обладателями государственных образовательных грантов. Популярность этих программ среди абитуриентов очень ограничена. К примеру, в 2015 году только 29,4% обучающихся выбрали специальность "Агрономия" мотивированно и осознанно. В случае повторного поступления, 38,8% обучающихся выбрали бы другую специальность, а на их фактический выбор повлияла доступность образовательного гранта и низкий конкурс11. Таким образом, привлечение КАТУ дополнительных доходов в форме оплаты за обучение возможно только путем увеличения стоимости государственного образовательного гранта.

      В рамках трансформации в исследовательский аграрный университет начато обновление содержания образовательных программ. В 2015, 2016 и 2018 годах совместно с 9 профессорами UC Davis, профессором Университета Арканзаса (University of Arkansas, США), и профессором Университета Штата Вашингтон (Washington State University, США) разработаны 7 новых магистерских программ и дизайн учебно-производственной инфраструктуры для их реализации (см. рисунок 4.1.5). Их внедрение, а также работа над двух дипломными образовательными программами с AgroParisTech, позволили выявить следующие факторы, сдерживающие модернизацию образовательного процесса:

      1) несоответствие инфраструктуры современным требованиям и содержанию образовательных программ, за исключением технологических платформ, создание которых начато в рамках ГПИИР и ГПРАПК и которые специально проектировались под новые условия образовательного процесса;

      2) устаревшая компетенция по многим современным научным и технологическим направлениям, особенно в области естественных наук;

      3) не достаточный уровень владения английским языком и развития англоязычной языковой среды в целом, что ограничивает доступ ППС и обучающихся к передовым знаниям и научным достижениям;

      __________________________________

      11По материалам проекта "Разработка рекомендаций по созданию условий, необходимых для привлечения высококвалифицированных специалистов в сельское хозяйство Казахстана", 2015 – 2017 годы, исполнитель – КАТУ, источник финансирования – грант Министерства образования и науки РК


      4) устаревшие методы преподавания, основанные преимущественно на заучивании известных фактов, а не на развитии навыков самостоятельного применения знаний на практике;

      5) традиционно сложившаяся академическая структура по модели "одна кафедра – одна специальность", при которой междисциплинарный подход не применяется, что ограничивает возможности для трудоустройства выпускников.

     


      Рисунок 4.1.5 – Новые программы магистратуры КАТУ, разработанные совместно с университетами-партнерами

      В рамках модернизации образовательного процесса усилена практическая подготовка обучающихся. Практические занятия по 82 дисциплинам перенесены на базу соответствующих организаций по модели дуального обучения, продолжительность производственной практики за весь период обучения увеличена с 3 до 7 месяцев. Начата синхронизация академического календаря с сезонностью полевых сельскохозяйственных работ путем переноса практических занятий в Полевой кампус, а также перенос экспериментальных посевов по научным исследованиям, дипломным работам и диссертациям. Однако, нехватка средств для обеспечения необходимой продолжительности практического обучения и прекращение финансирования разработки новых образовательных программ, существенно тормозят начатую работу и осложняют интеграцию уже разработанных программ в образовательный процесс.

      Численность штатного ППС на 1 июня 2019 года составляла 884 единиц, из них 83 – доктора наук, 60 – PhD и 367 – кандидаты наук. Доля ППС с ученой степенью в сравнении с 2011 годом увеличилась с 53,8% до 60,4%. Существенно выросла численность кандидатов наук и PhD, в том числе с международным опытом (см. рисунок 4.1.6), – 151 преподаватель владеет английским языком (17%), около 100 преподавателей имеют продолжительный международный опыт (участие в международных проектах, обучение или продолжительные стажировки за рубежом). Количество преподавателей с международным опытом в сравнении с 2011 годом увеличилось более чем в 10 раз.

     


      Рисунок 4.1.6 – Динамика численности и качественный состав ППС КАТУ

      В 2013 – 2018 годах зарубежные стажировки прошли 636 преподавателей и ученых КАТУ. Однако только 30 стажировок (4,7%) имели продолжительность более одного месяца, в том числе 16 стажировок – в UC Davis. В то же время, внедрение новых образовательных программ и дисциплин по рекомендациям работодателей и университетов-партнеров, расширение научных исследований и повышение требований к организации образовательного процесса требуют активизации программ повышения квалификации ППС. По рекомендации UC Davis, наиболее эффективной формой являются долгосрочные стажировки (до одного академического периода) или обучение на послевузовских программах в университетах-партнерах КАТУ, по модели которых реформируется образовательный процесс.

      С целью привлечения и удержания наиболее квалифицированных преподавателей и ученых, КАТУ стремится регулярно повышать заработную плату ППС (см. рисунок 4.1.7). Однако, в сравнении с 2011 году заработная плата увеличилась на 64,1%, дефицит ресурсов КАТУ не позволяет обеспечить существенного прогресса в данном вопросе.

      Так, в 2018 году размер среднемесячной заработной платы ППС составлял 167,2 тыс. тенге, что меньше среднего уровня заработной платы в Республике Казахстан (176,1 тыс. тенге в месяц), и в 2 раза меньше, чем заработная плата по виду деятельности "Профессиональная, научная и техническая деятельность" (332,5 тыс. тенге в месяц)12.

      _______________________________

      12https://kursiv.kz/news/ekonomika/2019-01/srednyaya-zarplata-v-kazakhstane-sostavila-176-050-tenge

     


      Рисунок 4.1.7 – Заработная плата ППС КАТУ

      С целью освоения и распространения передовых зарубежных технологий на базе КАТУ в партнерстве с зарубежными партнерами созданы и действуют 5 международных центров компетенции: Казахстанско-Китайский центр науки и образования, Казахстанско-Белорусский центр подготовки и переподготовки инженерных кадров, Центр точного земледелия CLAAS, Центр точного земледелия John Deere, и Центр картофеля XISEN (КНР). За 5 лет на оснащение, совместные научные исследования, стажировки и обучение ППС и обучающихся через международные центры привлечены более 1 млрд тенге.

      КАТУ имеет 182 действующих соглашения о сотрудничестве с зарубежными университетами и научно-исследовательскими организациями. Из них 62 (34%) соглашения приходятся на организации из Российской Федерации, 59 (32%) – из Европейского Союза, 11 (6%) – из КНР, 9 (5%) – из США. Численность иностранных студентов является относительно стабильной и в основном обеспечивается за счет межправительственных соглашений о подготовке кадров, а также привлечением обучающихся на казахском или русском языках из соседних государств (см. рисунок 4.1.8).

     


      Рисунок 4.1.8 – Численность иностранных студентов и участников академической мобильности

      Крайне низкой остается численность обучающихся-участников внешней академической мобильности (0,01% от общего контингента в 2018 году).

      Несмотря на увеличение численности кандидатов и улучшение качества их языковой подготовки, отсутствие стабильного финансирования не позволяет реализовывать долгосрочные проекты в данном направлении. К примеру, в 2019 году КАТУ не выделено финансирование на академическую мобильность, хотя имеются договоренности с UC Davis о приеме обучающихся из КАТУ.

      Всего за 2011 – 2018 годы в КАТУ преподавали 181 зарубежных профессоров (см. рисунок 4.1.9).

      В 2019 году финансирование КАТУ на приглашение зарубежных профессоров прекращено, что негативно повлияло на интенсивность академического сотрудничества с партнерами, в том числе с UC Davis. В целом, нестабильное финансирование не позволяет осуществлять долгосрочное планирование (известные профессора формируют свой график на годы вперед), поэтому потенциал новых образовательных программ полностью не используется, а незначительная численность зарубежных преподавателей не влияет на позиции КАТУ в международных рейтингах университетов.

     


      Рисунок 4.1.9 – Динамика численности и качественный состав ППС КАТУ

      Общая площадь зданий и сооружений, принадлежащих КАТУ, составляет 78 928,1м2, в том числе учебно-лабораторного назначения – 9 812,9 м2. Из-за дефицита собственных средств, 9 из 26 зданий эксплуатируются без капитального ремонта с даты строительства, 11 зданий – более 10 лет. Требуется расширение библиотеки, имеется дефицит лабораторных и вспомогательных помещений, отсутствуют помещения для реализации новых международных проектов. Значительная часть помещений, в которых размещаются лаборатории, не отвечает современным требованиям и международным стандартам. Кроме того, современные методы подготовки кадров предполагают наличие помещений для коллективной работы студентов, для индивидуальной работы и совещаний, которые не предусмотрены в зданиях, построенных более 40 лет назад.

      В результате участия КАТУ в ГПИИР и ГПАПК частично обновлено научно-исследовательское, учебное и вспомогательное оборудование. В рамках ГПИИР, на основе рекомендаций профессоров из UC Davisначато создание 4 технологических платформ (далее – ТП, см. раздел 8.2.2.):

      1) ТП "Агроинженерия", в составе:

     

конструкторского бюро;

     

производственно-экспериментального цеха металлообработки и сварки;

     

лаборатории "Эксплуатация сельскохозяйственных машин и оборудования";

     

лаборатории "Прикладная робототехника";

      2) ТП "Переработка сельскохозяйственной продукции", в составе:

     

лаборатории "Биохимия";

     

производственно-экспериментальных цехов переработки мяса, молока и производства растительного масла;

     

учебной мини-пекарни;

      3) ТП "Производство продукции растениеводства", в составе:

     

вегетария;

     

лаборатории "Агроэкологические исследования";

     

полевых стационаров по земледелию;

     

лаборатории "Почвенные исследования";

      4) ТП "Производство продукции животноводства", в составе:

     

центра аквакультуры и рыбного хозяйства;

     

лаборатории качества кормов, молока и мяса;

     

учебно-экспериментальной мини-фермы;

     

лаборатории "Птицеводство".

      Действует Научно-исследовательская платформа сельскохозяйственной биотехнологии (2016 год, оснащена из собственных средств) в составе лабораторий иммунохимии, молекулярной биологии, биотехнологии растений и микробиологии. На основе разработанного в 2018 году финансово-экономического обоснования, на базе Центра ГИС-технологий создан Центр технологической компетенции в области цифровизации АПК, с обустройством полигонов в области точного земледелия и технологий SmartAgriculture. Основная полевая инфраструктура размещена на базе ТОО "Северо-Казахстанская сельскохозяйственная опытная станция".

      Благодаря созданию ТП и инвестициям за счет собственных средств, в 2018 году средний износ оборудования составлял 17,6% и сократился в 3,6 раза в сравнении с 2011 годом. За счет собственных средств КАТУ обновлены служебные автомобили и автобусы, сельскохозяйственная техника, компьютеры. Высокая степень обеспечения лабораторной базой биологических дисциплин, дисциплин в области растениеводства, животноводства, сельскохозяйственной инженерии и переработки сельскохозяйственной продукции. Вместе с тем, по рекомендации AgroParisTech и других университетов-партнеров КАТУ, требуется завершить строительство Учебно-научного животноводческого комплекса на базе полевого кампуса, также расширить инфраструктуру в области естественных наук, защиты растений, компьютерных технологий, пищевой безопасности и ветеринарии.

      В целом, несмотря на наличие проблемных вопросов, в результате начатой трансформации в исследовательский аграрный университет достигнут значительный процесс во всех направлениях деятельности КАТУ и университет считается одним из наиболее динамично развивающихся в системе высшего образования Казахстана. Трудоустройство выпускников увеличилось с 42% в 2011 году до 84% в 2018 году. Значительно увеличилась численность студентов из других вузов Казахстана, желающих обучаться в КАТУ по программе академической мобильности, что свидетельствует об улучшении академической репутации КАТУ (см. рисунок 4.1.10).

     


      Рисунок 4.1.10 – Внутренняя академическая мобильность обучающихся в КАТУ

4.2. Оценка инновационного потенциала КАТУ

      Изначально КАТУ создавался с целью подготовки кадров, поэтому научные исследования не получили в университете широкого распространения. Поэтому, с началом трансформации в исследовательский аграрный университет акцент был сделан на расширение спектра и объема научных исследований как основы инновационного потенциала.

      В результате планомерной работы по привлечению внешнего финансирования науки и вовлечению ППС в научные исследования, в 2018 году финансирование научных исследований увеличилось в 12 раз в сравнении с 2011 годом и в 2 раза в сравнении с 2015 годом (см. рисунок 4.2.1). Доля доходов от научных исследований в совокупном доходе КАТУ составила 17,2%, что является наивысшим показателем за всю историю КАТУ.

      Вместе с тем, в 13,7 раза увеличился заказ на услуги и продукцию научно-технического характера из негосударственных источников – с 12,5 млн тенге до 171,3 млн тенге (см. рисунок 4.2.2).

     


      Рисунок 4.2.1 – Финансирование научных исследований в КАТУ

     


      Рисунок 4.2.2 – Финансирование исследований и внедрения научных результатов из негосударственных источников

      Помимо расширения сотрудничества с потребителями научных результатов КАТУ, рост обусловлен повышением конкурентоспособности инновационного потенциала КАТУ и его переориентацией на актуальные потребности реального сектора экономики (в первую очередь АПК).

      В 2018 году в финансируемых научных исследованиях участвовали 315 единиц ППС (35,6%, в 3 раза больше, чем в 2011 году), 51 студентов (0,5%), 66 магистрантов (5,7%) и 69 докторантов PhD (97,2%). Ненулевой индекс Хирша имеют 237 человек (27,9% от общей численности ППС). Вместе с тем, не все направления академического профиля КАТУ в равной мере вовлечены в научные исследования. Существенной активизации требуют исследования в области биоинформатики, генетики сельскохозяйственных животных, защиты растений, переработки и хранения сельскохозяйственной продукции, развития сельских территорий, энергообеспечения сельского хозяйства, экологии и управления природными ресурсами, и ряда других направлений.

      Начат ряд международных проектов, в которых участвуют более 20 зарубежных ученых. К примеру, совместно с учеными из Австралии реализуется научно-техническая программа "Применение достижений молекулярной генетики для создания новых высокопродуктивных селекционных линий мягкой пшеницы, ячменя и нута, адаптированных к климатическим условиям Северного и Центрального Казахстана", целью которой является создание засухоустойчивых сортов с принципиально новыми генотипами, полученными с применением передовых биотехнологий.

      За счет финансирования из-за рубежа реализуются 3 научных проектов. К примеру, в рамках гранта Китайской Академии наук, совместно с Синцзянским Институтом экологии и географии реализуется проект "Парк дружбы", нацеленный на интродукцию в Казахстане стрессоустойчивых древесных и кустарниковых культур для декоративного озеленения населенных пунктов и других хозяйственных целей.

      С целью поддержки научных исследований полностью модернизирована библиотека и регулярно обновляется библиотечный фонд. Книжный фонд библиотеки составляет 790 441 экземпляров. Для поддержки новых магистерских программ приобретены 40 наименований современной учебной литературы, применяемой в UC Davis. Обеспечен доступ ППС и обучающихся к 29 электронным ресурсам, из которых 21 – на английском языке, а 11 ресурсов являются лицензионными. Всего указанные электронные ресурсы содержат более 370 тыс. источников, из которых 58% – на английском языке. Для доступа к электронным ресурсам читальный зал оборудован 50 компьютерами, подключенными к интернету и базе данных нормативных правовых актов Республики Казахстан "Параграф".

      Предпринятые меры по активизации научных исследований позволили повысить качество научных результатов. В изданиях наукометрических баз Web of Science и Scopus в 2018 году опубликованы 144 публикации (см. рисунок 4.2.3), когда как в 2011 году такие публикации не имелись. За 2015 – 2018 годы 14 статей опубликованы в изданиях с квартилем Q1 базы WebofScience, 35 публикаций – в изданиях с процентилем 50-100 базы Scopus, что соответствует наиболее престижным и авторитетным изданиям в соответствующих областях знаний. Данная динамика позволила КАТУ войти в 10 наиболее результативных научных организаций Казахстана по качеству публикаций, опередив большинство научно-исследовательских институтов.

     


      Рисунок 4.2.3 – Научные публикации КАТУ

      С другой стороны, расширение научных исследований позволило активизировать деятельность по внедрению научных результатов в практику. По примеру "land-grant" университетов США и исследовательских аграрных университетов других стран с развитым сельским хозяйством, в 2017 году на базе КАТУ образован Офис распространения знаний "Extension – KATU". Основными направлениями его деятельности являются:

      1) распространение информации технологического характера через информационные системы, средства массовой информации, прямую рассылку, и иные каналы;

      2) краткосрочные обучающие семинары с демонстрацией практики применения инноваций и обучением их использованию в производстве;

      3) прямое консультирование субъектов АПК путем выезда в хозяйства, на предприятия.

      В 2016 – 2017 годах, за счет грантов Программы развития ООН (UNDP) запущены программы по распространению знаний в сфере управления тепличным хозяйством, рыбного хозяйства и аквакультуры. В 2017 году проведены курсы повышения квалификации для акимов сельских округов по вопросам сельскохозяйственной кооперации. В 2018 году совместно с профессорами из UC Davis и Университета Штата Вашингтон (Washington State University, США) разработана программа повышения квалификации работников АПК по точному земледелию, запущен специальный раздел на сайте КАТУ и дистанционное консультирование на базе приложения WhatsApp. Всего, начиная с 2016 года, проведены 28 семинаров по 5 направлениям, на которых завершили обучение 757 слушателей. Из них 3 семинара проведены за счет самих слушателей.

      Несмотря на положительную динамику, инновационный потенциал и академический профиль КАТУ позволяют значительно расширить инструментарий системы распространения знаний для поддержки развития АПК. Однако КАТУ напрямую не участвует в реализации соответствующих бюджетных программ, а отсутствие целевого, стабильного финансирования не позволяет полноценно привлечь ППС к данной работе и обеспечить постоянную "обратную связь" с субъектами АПК.

      С 2013 года действует Офис коммерциализации технологий КАТУ. В 2017 и 2018 годах с его поддержкой запущены 3 инновационных компании, проекты которых основаны на научных разработках КАТУ: по производству биоудобрения из куриного помета, кормовых добавок для жвачных животных, повышающих качество усвоения кормов, и чизеров для почвообрабатывающих орудий с одновременным внесением удобрений под почву. Финансирование привлечено из средств АО "Фонд науки", проекта Всемирного Банка "Стимулирование продуктивных инноваций" и от субъектов АПК, выступивших партнерами КАТУ. Отработан механизм участия КАТУ в подобных проектах, не влекущий аффилиированности с государственными органами, согласно которому КАТУ приобретает в создаваемых компаниях неснижаемую долю в размере 9% в обмен на административную, организационную и ресурсную поддержку. Как и в других вопросах, развитию Офиса коммерциализации технологий КАТУ препятствует дефицит средств на его поддержку.

      В целом, предпринятые КАТУ меры позволили сформировать основу для развития инновационного потенциала, и при условии их дальнейшей поддержки позволят значительно влиять на эффективность АПК и сопутствующих отраслей.

4.3. Прогноз тенденций изменения рынка труда и потребности в кадрах

      Целевым регионом КАТУ, на потребности которого нацелена научно-исследовательская, образовательная и инновационная деятельность КАТУ, является Северный и Центральный Казахстан: Акмолинская, Костанайская, Северо-Казахстанская, Карагандинская и Павлодарская области. К Целевому региону также относится проект развития продовольственного пояса столицы Республики Казахстан, города Нур-Султана (население 1 078,4 тыс. человек), целью которого является обеспечение возрастающих потребностей города в качественном, доступном продовольствии и расширение его ассортимента на столичном рынке путем ускоренного развития сельскохозяйственного производства в прилегающих регионах.

      Единые данные о потребности в специалистах с высшим образованием в АПК как основной области академического профиля КАТУ, как и объективная методика ее прогнозирования, отсутствуют. В этой связи, при определении потребности в выпускниках КАТУ традиционно основывается на собственных данных, формируемых на основе опросов местных исполнительных органов и прямых контактов с работодателями. В среднем, в ноябре 2013 года дефицит специалистов с высшим образованием в АПК оценивался в 1 500 человек и оставался относительно неизменным на протяжении 5 предыдущих лет. По результатам исследования, проведенного КАТУ в августе – октябре 2016 года, в сельском хозяйстве к 2020 году прогнозируется потребность в специалистах с высшим образованием в количестве 2 334 специалиста13.

      Исследование многолетних данных и построение многофакторной модели учеными КАТУ позволило спрогнозировать потребность сельского хозяйства Акмолинской области в специалистах с высшим образованием на 2018 – 2020 годы в размере 5,21% от численности занятых в отрасли по пессимистическому сценарию и 10,82% – по оптимистическому сценарию развития АПК14. То есть, только для сельского хозяйства Акмолинской области необходимы не менее 6,37 тыс. новых специалистов с высшим образованием, или около 2 тыс. специалистов в год.

      __________________________________

      13Собственные исследования КАТУ, письмо на имя Заместителя Премьер-Министра – Министра сельского хозяйства Республики Казахстан от 21 октября 2016 года № 12000/2238.

      14По материалам проекта "Обоснование и прогнозирование потребности в специалистах с высшим профессиональным образованием в АПК Акмолинской области", 2015 – 2017 годы, исполнитель – КАТУ, источник финансирования – грант Министерства образования и науки.

      15http://www.stat.gov.kz, на 1 января 2019 года

      16Здесь и далее – статистические данные приведены по материалам Комитета по статистике Министерства национальной экономики Республики Казахстан, www.stat.gov.kz, разделы "Труд", "Сельское хозяйство"


      С целью оценки изменения рынка труда, при разработке Программы проведен анализ макроэкономической среды Целевого региона, формирующей объективный спрос на выпускников. По состоянию на начало 2019 года, в сельской местности проживали 41,9% населения Казахстана (7,69 млн человек), из них 36% – в Целевом регионе15. Непосредственно в сфере сельского, лесного и рыбного хозяйства заняты 1,23 млн человек, или 14,1% экономически активного населения. При этом доля сельского хозяйства в валовом внутреннем продукте в 2018 году составила 10,9%, что подтверждает низкую производительность труда в сравнении со средней в экономике.

      В сельском, лесном и рыбном хозяйстве Целевого региона в 2018 году были заняты 442,6 тыс. человек16, или 36,0% от общего количество занятых в данных отраслях в Республике Казахстан. Доля занятых в сельском, лесном и рыбном хозяйстве от численности экономически активного населения в Северо-Казахстанской области составила 31,9%, в Акмолинской – 29,9%, в Костанайской – 26,3%, в Павлодарской – 16,7%, в Карагандинской – 4,8%. Доля занятых в сельском лесном и рыбном хозяйстве в Целевом регионе в 1,4 раза больше (19,7%), чем в среднем в Казахстане, что подтверждает важность АПК для социально-экономического развития Целевого региона.

      Несмотря на увеличение численности занятых Республике Казахстан в 2010 – 2018 годы на 7,1%, в сельском, лесном и рыбном хозяйстве численность занятых уменьшилась на 46,5%. В Целевом регионе численность занятых в сельском, лесном и рыбном хозяйстве сократилась на 40,1%, что меньше, чем в среднем по стране (см. таблицу 4.3.1).

Таблица 4.3.1 – Занятость населения в сельском, лесном и рыбном хозяйстве

№ №

Наименование показателя

Ед.
изм.

Значение по годам

2010

2016

2017

2018

2018 к 2010, %

1.

Численность занятых, всего

тыс. чел.

8 114,2

8 553,4

8585,1

8695,0

+7,1

1.1.

в том числе в сельском, лесном и рыбном хозяйстве

тыс. чел.

2 294,9

1 385,5

1319,0

1228,2

-46,5

1.2.

в том числе Целевой регион

тыс. чел.

750,0

517,4

481,9

442,6

-40,1

% к 1.1.

32,7

37,3

36,5

36,0

-

1)

Акмолинская область

тыс. чел.

158,3

135,5

129,0

122,4

-22,7

2)

Карагандинская область

тыс. чел.

118,2

32,7

31,4

31,3

-73,5

3)

Костанайская область

тыс. чел.

198,3

173,3

154,2

128,4

-35,2

4)

Павлодарская область

тыс. чел.

98,6

73,7

69,5

65,9

-33,2

5)

СКО

тыс. чел.

176,6

102,2

97,8

94,6

-46,4

      На фоне сокращения общей численности занятых, в сельском хозяйстве имеется проблема омоложения кадров. В 2018 году в сравнении с 2015 годом, численность занятых в сельском хозяйстве в возрасте старше 65 лет увеличилась на 34,3% (на 9,7 тыс. человек), а доля в общей численности занятых – с 2,1% до 3,1%. На долю сельского хозяйства приходилось 64,5% от общей численности занятых в возрасте старше 65 лет.

      Доля занятых в сельском хозяйстве в возрасте старше 55 лет составляла 20% (15,1% – в 2015 году, 13,6% – в 2011 году), в то время как в экономике в целом на данную возрастную группу приходилось 10,6% занятых. Старше 45 лет в 2018 году в сельском хозяйстве были 41,4% занятых (в 2015 году – 37,2%)17.

      Доля занятых в сельском хозяйстве в возрасте от 25 до 28 лет (что в целом соответствует завершению обучения в вузе) в 2018 году составляла 9,9%. Ниже была только доля работников в возрасте старше 65 лет (3,1%). В сравнении с 2015 годом, численность занятых в данной возрастной категории сократилась на 12,3%, а их доля в общей численности занятых – с 10,3% до 9,9%.

      Как отмечалось выше (см. раздел 4.3.1), по мнению работодателей наиболее важной проблемой является качественный дефицит специалистов – несоответствие знаний и навыков выпускников характеру выполняемой работы и ожидаемой от них эффективности. Как правило, чем современнее применяемые агроформированием технологии, тем острее проявляется данная проблема. Другими словами, имеющийся спрос на специалистов для АПК требует не только увеличения количества выпускников, но и кардинальных изменений модели и содержания их обучения. Особенно проявляется нехватка инженерно-технического персонала старшего звена и специалистов по управлению производственными процессами. Отсутствуют специалисты по относительно новым отраслям АПК: точному земледелию, биологическим методам защиты растений, интенсивному животноводству, глубокой переработке сельскохозяйственного сырья, и другим. К примеру, из-за дефицита специалистов в Казахстане крупные птицефабрики Акмолинской области вынуждены приглашать на ключевые производственные позиции специалистов из Украины и Беларуси. Так, на Макинской птицефабрике работают 30 специалистов из указанных стран.

      Валовый выпуск продукции сельского хозяйства в Республике Казахстан в 2018 году в сравнении с 2010 годом увеличился в 2,5 раза в тенге, но уменьшился на 5,8% в долларах США (см. таблицу 4.3.2)18.

      _________________________________

      17По материалам официального сайта Комитета по статистике Министерства национальной экономики Республики Казахстан, http://stat.gov.kz/official/industry/25/statistic/7

      18Здесь и далее, курс доллара США принят по данным http://kurstenge.kz/archive/usd: (1) на 31.12.2010 = 147,4 тг/долл., (2) на 31.12.2016= 333,29тг/долл., (4) на 31.12.2017 = 332,33 тг/долл., (4) на 31.12.2018 = 384,2 тг/долл.

Таблица 4.3.2 – Валовый выпуск продукции сельского хозяйства

№ №

Наименование показателя

Ед. изм.

Значение по годам

2010

2016

2017

2018

2018 к 2010, %

1.

Валовый выпуск всего

млрд тг

1 822,1

3 684,4

4 070,9

4 474,1

×2,5

1.1.

в том числе Целевой регион

млрд тг

714,2

1 479,6

1 700,1

1 814,2

×2,5

2.

Растениеводство

млрд тг

895,4

2 047,6

2 249,2

2 411,5

×2,7

2.1.

в том числе Целевой регион

млрд тг

357,8

926, 3

1 085,5

1 136,2

×3,2

% к 2.

39,9

45,2

48,3

47,1

-

1)

Акмолинская область

млрд тг

61,8

239,9

253,9

268,7

×4,3

2)

Карагандинская область

млрд тг

39,3

95,5

106,2

121,8

×3,1

3)

Костанайская область

млрд тг

103,7

217,5

260,2

267,2

×2,6

4)

Павлодарская область

млрд тг

31,0

83,6

103,9

112,2

×3,6

5)

СКО

млрд тг

121,9

289,8

361,3

366,1

×3,0

3.

Животноводство

млрд тг

920,8

1 621,5

1 810,9

2 050,4

×2,2

3.1.

в том числе Целевой регион

млрд тг

355,1

546,6

611,0

673,9

×1,9

% к 3.

38,6

33,7

33,7

32,8

-

1)

Акмолинская область

млрд тг

52,1

106, 4

123,3

136,8

×2,2

2)

Карагандинская область

млрд тг

53,5

133,1

144,3

155,1

×2,3

3)

Костанайская область

млрд тг

115,8

98, 4

106,7

118,2

×1,2

4)

Павлодарская область

млрд тг

38,8

87, 7

100,4

116,1

×2,5

5)

СКО

млрд тг

64,5

121, 0

136,3

147,7

×1,9


      Основной отраслью специализации АПК Целевого региона является растениеводство – 62,6% от валового продукта сельского хозяйства. В Целевом регионе производят 87,1% валового сбора пшеницы, 60,0% масличных, 49,9% картофеля, и 18,6% овощей. С 2010 года доля продукции растениеводства увеличилась на 12,5 процентных пунктов (с 50,1%), а в последние 3 года его доля остается фактически на одном уровне. В 2018 году в сравнении с 2010 годом валовый выпуск растениеводства увеличился в 3,6 раза в тенге. В долларах США по Республике Казахстан валовый выпуск продукции растениеводства увеличился на 39,6%, а в Целевом регионе – на 41,8%.

      В растениеводстве Целевого региона последовательно проводится диверсификация, нацеленная на расширение ассортимента возделываемых культур и снижение доли пшеницы в валовом сборе. Соответственно, имеется потребность в компетенциях по возделыванию альтернативных культур – масличных, кормовых, бобовых, овощных, в том числе в системе сложившихся севооборотов, с применением интегрированных систем защиты растений, высокопроизводительных машин и оборудования, технологий точного земледелия и дистанционного контроля производственного процесса.

      В Целевом регионе сосредоточены 30,4% поголовья крупного рогатого скота,15,2% – овец и коз, 49,9% – сельскохозяйственной птицы, производятся 30,9% мяса, 38,8% молока, 58,7% яиц и 29,5% мяса птицы. Производство продукции животноводства в 2018 году в сравнении с 2010 годом увеличилось в 2,1 раза, что меньше, чем в среднем по Республике Казахстан (2,6 раза). Валовый продукт животноводства Целевого региона в долларах США сократился на 20%, при том, что в целом по Казахстану он увеличился на 1,6%. С учетом наличия кормовых ресурсов, расширения мер государственной поддержки и упрощения доступа к внешним рынкам, запланирован значительный рост производства продукции животноводства, что позволяет ожидать увеличение потребности в соответствующих специалистах.

      В сравнении с 2010 годом, в 2018 году в Республике Казахстан производительность труда в сельском хозяйстве выросла в 4,6 раза в тенге и на 76% в долларах США19 (см. таблицу 4.3.3). Несмотря на то, что темпы роста производительности труда в Целевом регионе ниже, чем в среднем в Казахстане, производительность труда в сельском хозяйстве Целевого региона в 2018 году была на 12,5% больше среднего показателя по стране. Однако по производительности труда в сельском хозяйстве Казахстан значительно отстает от стран с развитым сельским хозяйством. К примеру, производительность труда одного работника в сельском хозяйстве Канады в 2015 году составила 67,6 тыс. долларов20, или в 8,5 раз больше, чем в Казахстане, в США – 59,1 тыс. долларов21, или в 7,4 раза больше, в Австралии – 87,9 тыс. долларов22 или в 11 раз больше.

      В Канаде, с которой часто сравнивают сельское хозяйство Северного Казахстана из-за относительно схожих природно-климатических условий, объем производства продукции растениеводства с одного гектара пашни в 2015 году составил 2 952,6 долларов США. В Республике Казахстан данный показатель составил 210,2 долларов США с гектара, или в 14 раз меньше23. Таким образом, в сельском хозяйстве Целевого региона, где в 2018 году располагались 76,2% посевной площади Казахстана, имеется значительный потенциал для увеличения производительности труда, который остается не реализованным. В свою очередь, одним из необходимых условий для его реализации является подготовка специалистов необходимой квалификации, владеющих современными знаниями и умеющих применять их на практике.

      ______________________________

      19Рассчитано на основании данных Комитета по статистике Министерства национальной экономики Республики Казахстан, путем деления валового выпуска продукции сельского хозяйства на численность занятых в сельском, лесном и рыбном хозяйстве

      20Canada National Statistic Agency, http://www.statcan.gc.ca/tables-tableaux/sum-som/l01/cst01/econ41-eng.htm

      21htpps://stats.oecd.org

      22http://www.abs.gov.au/Agriculture, htpps://stats.oecd.org

      23Рассчитано на основе данных Министерства сельского хозяйства Канады (Agriculture&Agri-foodCanada, http://www.agr.gc.ca/eng/industry-markets-and-trade/statistics-and-market-information/?id=1361289956531) и Комитета по статистики Республики Казахстан, путем деления валового выпуска продукции растениеводства на общую посевную площадь в 2015 году.

Таблица 4.3.3 – Производительность труда в сельском хозяйстве

№ №

Наименование показателя

Ед. изм.

Значение по годам

2010

2016

2017

2018

2018 к 2010, %

1.

Производительность труда, всего

тыс. тг/ чел.

794,0

2 659,3

3 086,4

3 642,8

×4,6

долл. / чел.

5 386,5

7 978,8

9 287,1

9 481,5

+76,0

1.1.

в т.ч. Целевой регион

тыс. тг/ чел.

952,3

2 859,7

3 527,9

4 098,9

×4,3

долл. / чел.

6 460,3

8 580,2

10 615,8

10 668,7

+65,1

1)

Акмолинская область

тыс. тг/ чел.

793,1

2 569,7

2 931,6

3 322,6

×4,2

долл. / чел.

5 380,6

7 710,2

8 821,2

8 648,2

+60,7

2)

Карагандинская область

тыс. тг/ чел.

893,1

7 013,7

7 994,1

8 870,8

×9,9

долл. / чел.

6 059,1

21 043,9

24 054,7

23 089,0

×3,8

3)

Костанайская область

тыс. тг/ чел.

1 044,9

1 841,0

2 387,2

3 011,3

×2,9

долл. / чел.

7 088,9

5 523,6

7 183,1

7 837,9

+10,6

4)

Павлодарская область

тыс. тг/ чел.

777,8

2 327,6

2 941,3

3 467,3

×4,5

долл. / чел.

5 276,9

6 983,6

8 850,6

9 024,6

+71,0

5)

Северо-Казахстанская область

тыс. тг/ чел.

1 127,9

4 026,3

5 096,2

5 440,7

×4,8

долл. / чел.

7 651,6

12 080,4

15 334,8

14 161,0

+85,1


      Объем инвестиций в основной капитал в АПК Республики Казахстан в 2018 году составил 395,6 млрд тенге, что на 12,2% больше, чем в 2017 году (352,5 млрд тенге) и на 55,9% больше, чем в 2016 году (253,7 млрд тенге). В сравнении с 2010 годом, инвестиции в сельское хозяйство увеличились в 4,3 раза в тенге и на 64,3% в долларах США. Несмотря на рост, инвестиции в основной капитал сельского хозяйства занимает незначительную долю в общем объеме инвестиций – всего 6,5%. Всего на долю Целевого региона в 2018 году пришлось 54,5% от общего объема инвестиций в сельское хозяйство24. Среди регионов, наибольший объем инвестиций пришелся на Северо-Казахстанскую область – 82,9 млрд тенге, или 21%.

      Для сравнения, в Канаде в сельское хозяйство инвестируются в среднем 12 млрд долларов в год. Инвестиции на 1 га пашни составляют в Канаде около 330 долларов, в Казахстане – около 50 долларов, или в 6,6 раза меньше. При этом в развитых странах основной объем инвестиций в сельское хозяйство направляется в науку и образование, что приносит наибольшую отдачу в сравнении с другими видами вложений в сельское хозяйство согласно данным Международного научно-исследовательского института продовольственной политики (IFPRI, CGIAR). К примеру, Служба экономических исследований Министерства сельского хозяйства США (United States Department of Agriculture, Economic Research Service) отмечает прямую зависимость между размером инвестиций в научно-техническую деятельность и производительностью труда в сельском хозяйстве. По данным Министерства сельского хозяйства Канады, каждый доллар, инвестированный в сельскохозяйственные исследования, приносит не менее 40 долларов прибыли в форме прироста продуктивности. Один доллар, затраченный на селекцию кукурузы, приносит выгоду в 65 долларов за счет прибавки урожая и улучшения качества зерна. Каждый доллар, затраченный на селекцию масличного рапса, приносит выгоду в 46 долларов25.

      ________________________

      24https://bnews.kz/ru/news/obem_investitsii_v_apk_viros_na_29

      25The National Strategy for Agri-Food Research and Technology Transfer, CARS, Ottawa, 1992


      В целом, проведенный анализ свидетельствует о наличии высокого спроса со стороны субъектов АПК на квалифицированные специалисты. Макроэкономическая среда Целевого региона характеризуется значительным, до настоящего времени не реализованным, потенциалом развития АПК, что обуславливает перспективы роста потребности в специалистах, особенно вызванные изменением требований к качеству подготовки, характеру знаний и навыков выпускников. В этой связи, поддержка сельскохозяйственных исследований и подготовки кадров, наряду с совершенствованием модели их организации, может служить ключевым шагом для полноценной реализации имеющегося потенциала. Поэтому, реализация Программы соответствует потребностям АПК Целевого региона и в целом будет способствовать повышению его конкурентоспособности за счет подготовки специалистов с актуальными компетенциями, создания конкурентоспособных инноваций и их передачи конечным потребителям.

4.4. Проблемы, требующие решения для создания исследовательского аграрного университета

      По результатам анализа проделанной работы и проблемных вопросов реформирования КАТУ, состояния отечественной системы аграрной науки и подготовки кадров для АПК, и передового зарубежного опыта поддержки технологического развития аграрного сектора, для успешного реформирования КАТУ в исследовательский аграрный университет западного типа требуют решения следующие вопросы:

      1. Предоставление стабильного, достаточного финансирования в целях непрерывности реформирования КАТУ и достижения запланированных результатов. В частности, собственных ресурсов КАТУ недостаточно для масштабной модернизации и расширения инфраструктуры, расширения и углубления научных исследований, кардинальной реформы организации и содержания образовательного процесса, академической мобильности, стажировок ППС, стабильной работы офисов распространения знаний и коммерциализации технологий.

      2. Переход к новой модели управления по примеру ведущих в мире исследовательских аграрных университетов и АОО "Назарбаев Университет" как наиболее гибкой и эффективной системы управления научными исследованиями, подготовкой кадров и внедрением научных результатов. Соответственно, должны быть завершены реформа всех уровней управления и реорганизация в некоммерческую организацию.

      3. Расширение направлений и углубление научных исследований. Научные исследования, проводимые в КАТУ, с одной стороны, должны охватывать ключевые технологические проблемы в АПК Целевого региона, а с другой стороны – соответствовать приоритетам мировой аграрной науки, чтобы поддерживать трансферт компетенций и технологий, способствовать путем интеграции в мировое научно-образовательное пространство. Уровень научной компетенции в фундаментальных науках, академический профиль и система управления научными исследованиями должны обеспечить высокое качество научных результатов, междисциплинарный и комплексный подходы к исследуемой проблеме.

      4. Модернизация академической среды, включающая:

      а) обновление содержания образовательных программ и организацию образовательного процесса по модели ведущих в мире исследовательских аграрных университетов, с акцентом на развитие востребованных компетенций и навыков самостоятельного нахождения оптимальных решений в различных практических ситуациях согласно ожиданиям работодателей;

      б) создание условий для развития ППС путем участия в научных исследованиях, углубленного изучения иностранных языков и освоения современных методов преподавания;

      в) расширение спектра вспомогательных услуг для обучающихся с целью создания благоприятных условий для их всестороннего развития и успешного освоения образовательных программ.

      5. Реформирование кадровой политики, в том числе:

      а) создание системы найма и карьерного продвижения, стимулирующей постоянное профессиональное развитие и обеспечивающей условия для полной реализации потенциала работников;

      б) расширение участия ППС и обучающихся в научных исследованиях, сдерживаемое недостаточным внешним финансированием, нехваткой собственной инфраструктуры, и системой организации труда и вознаграждения, приоретизирующей преподавательскую деятельность.

      6. Расширение механизмов внедрения научных результатов КАТУ и взаимодействия с субъектами негосударственного сектора – работодателями выпускников и потребителями инноваций. Неразвитая практика ориентации на нужды конечных потребителей существенно затрудняет привлечение ресурсов из негосударственного сектора и формирование положительного имиджа КАТУ на рынке, что требует кардинальных улучшений в данной сфере.

      7. Расширение инфраструктуры для обеспечения базовых потребностей и основных направлений деятельности КАТУ, в том числе:

      а) модернизация имеющейся инфраструктуры с учетом универсальности, междисциплинарности и расширения академического профиля КАТУ;

      б) создание недостающей инфраструктуры с целью обеспечения комфортной рабочей среды для ППС и обучающихся в соответствии с новыми требованиями к образовательному процессу, научным исследованиям и вспомогательным услугам.

      Последовательное и комплексное решение всех указанных вопросов достигается путем планомерного развития исследовательского агарного университета на базе КАТУ в соответствии с настоящей Программой.

5. Видение Программы

      Целью Программы является создание на базе КАТУ исследовательского аграрного университета по модели АОО "Назарбаев Университет" и ведущих в мире исследовательских университетов в сфере сельского хозяйства.

      За основу модели исследовательского аграрного университета на базе КАТУ приняты государственные исследовательские университеты США ("land-grant"). Данная модель служит основной формой поддержки технологического развития аграрного сектора в США и предполагает приоритетное развитие университетов в качестве научно-образовательных центров штатов, сочетающих фундаментальные и прикладные научные исследования высокого уровня, уникальные, конкурентоспособные образовательные программы, и развитый инструментарий по продвижению результатов деятельности в практику. Аналогичные модели адаптированы и применяются в Австралии, Бразилии, Нидерландах, Германии, Китайской Народной Республике и других странах.

      Формируемая на базе КАТУ академическая среда будет нацелена на создание благоприятных условий для деятельности ППС и обучающихся, включая обеспечение необходимыми ресурсами и инфраструктурой для научно-исследовательской, образовательной и инновационной деятельности. В результате, КАТУ стремится завершить реформирование в современный исследовательский аграрный университет западного типа (см. рисунок 5.1):

      1) с конкурентоспособным научным потенциалом, обеспечивающим высокое качество научных результатов и задействованным в решении приоритетных задач по широкому спектру научных направлений;

      2) с уникальными образовательными программами, проецирующими научные результаты на образовательный процесс, обеспечивающими подготовку специалистов с фундаментальным образованием и развитыми навыками применения полученных знаний на практике;

      3) интегрированный в мировое научно-образовательное пространство, имеющее активные партнерские связи с ведущими в мире исследовательскими университетами и научными центрами аналогичного профиля для постоянного доступа к передовым научным результатам и практике;

      4) поддерживающий эффективные механизмы взаимодействия с основными выгодополучателями (государственные органы, субъекты предпринимательства, общество) для ускоренного продвижения продуктов и ориентации деятельности на их актуальные потребности;

      5) активно внедряющий научные результаты через образовательный процесс, распространение знаний и коммерциализацию технологий;

      6) обеспеченный современной инфраструктурой, поддерживающей на высоком уровне все направления деятельности и основные области академического профиля;

      7) с одной из лучших систем управления среди высших учебных заведений Республики Казахстан.

     


      Рисунок 5.1 – Модель исследовательского аграрного университета, создаваемого на базе КАТУ

6. Миссия Программы

      Миссией КАТУ является генерация, внедрение, распространение и применение передовых знаний для улучшения качества жизни, повышения производительности труда и конкурентоспособности АПК и других отраслей экономики Казахстана.

      Программа нацелена на завершение реформирования системы управления, организации научных исследований, образовательного процесса, продвижения результатов деятельности в реальный сектор экономики и общественные процессы, и предусматривает обеспечение КАТУ необходимыми кадровыми, инфраструктурными и финансовыми ресурсами для становления в качестве исследовательского аграрного университета западного типа и дальнейшего устойчивого функционирования.

7. Стратегический блок Программы

7.1. Место и роль КАТУ в системе высшего и послевузовского образования Казахстана

      Благодаря реформам, КАТУ традиционно входит в число ведущих университетов Казахстана. Начиная с 2014 года, КАТУ участвует в рейтинге вузов Республики Казахстан Независимого агентства аккредитации и рейтинга (НААР) и стабильно входит в 10 ведущих высших учебных заведений (далее – ВУЗ) страны. В 2019 году КАТУ занял 3 место из 87 в рейтинге востребованности вузов Республики Казахстан. По сельскохозяйственным наукам и ветеринарии КАТУ занял 2 место, по техническим наукам – 5 место, по экономическим наукам – 6 место. Лучшими в Республике Казахстан признаны 19 образовательных программ КАТУ, 32 программы занимают 2 место, и 12 программ – 3 место. Всего в тройку лучших вошли 63 образовательных программ КАТУ, что в 3,3 раза больше, чем в 2014 году (см. рисунок 7.1.1).

     


      Рисунок 7.1.1 – Представленность образовательных программ КАТУ в национальном рейтинге НААР

      В 2018 году КАТУ занял первое место среди университетов сельскохозяйственного профиля согласно рейтингу Национальной палаты предпринимателей "Атамекен", отражающему консолидированное мнение работодателей о качестве подготовки специалистов в вузах. Рейтинг охватывал 784 программы 114 вузов по 33 специальностям. В десять лучших вошли 8 образовательных программ КАТУ, а образовательная программа "Геодезия и картография" признана лучшей в Казахстане.

      КАТУ является одним из крупнейших вузов Казахстана. Академический профиль КАТУ является междисциплинарным и охватывает 8 из 12 направлений подготовки. КАТУ занял пятое место в стране и первое среди университетов аграрного профиля по численности абитуриентов – обладателей государственных образовательных грантов в 2018 – 2019 учебном году. По численности контингента обучающихся КАТУ занимал четвертое место, после ведущих университетов страны – Казахского национального университета имени аль-Фараби, Евразийского национального университета имени Л.Н. Гумилева, и Южно-Казахстанского государственного университета имени М. Ауезова, представляющего самый густонаселенный регион.

      Среди ППС КАТУ, за 2011 – 2018 годы награждены государственными наградами 10 человек, ведомственными наградами – 48 человек, ведомственными почетными наградами и благодарственными письмами – 137 человек. В КАТУ работают 43 выпускника программы "Болашак" и 78 обладателей гранта "Лучший преподаватель вуза".

      Как отмечалось в разделе 4.2., существенно увеличились объем научных исследований в КАТУ, численность ППС, участвующих в исследованиях, и количество публикаций в цитируемых изданиях. На долю КАТУ приходится 2% от общего объема грантового финансирования научных исследований в Казахстане, распределяемого на конкурсной основе. По объему финансирования научных исследований КАТУ входит в пятерку ведущих университетов страны и значительно опережает все университеты сельскохозяйственного профиля. По качеству научных публикаций, в том числе по количеству публикаций в изданиях первого квартиля, в 2018 году КАТУ занял 9 место в Казахстане среди всех вузов и научно-исследовательских организаций. КАТУ был отмечен наградой издательства Elsevier за наибольший рост публикаций в изданиях, индексируемых в наукометрической базе Scopus.

      По количеству патентов, выданных Евразийской патентной организацией в 2018 году, КАТУ является крупнейшим патентовладельцем в Республике Казахстан и значительно опережает все университеты сельскохозяйственного профиля в Казахстане (6 патентов из 41, выданного субъектам Республики Казахстан). По патентам Республики Казахстан на изобретение и на полезную модель, КАТУ также опережает все университеты сельскохозяйственного профиля.

      В дальнейшем, КАТУ позиционирует себя в системе высшего и послевузовского образования Республики Казахстан как:

      1) ведущий в Центральной Азии центр компетенции в области технологий и управления в АПК и связанных с ним отраслях;

      2) один из ведущих отечественных университетов, желаемое место учебы для абитуриентов;

      3) желаемое место работы для преподавателей и ученых, способствующее профессиональному и карьерному росту;

      4) надежный и квалифицированный партнер для государства и бизнеса, оперативно и качественно решающий поставленные задачи.

      Основными продуктами КАТУ, призванными поддерживать указанное позиционирование, являются актуальные образовательные программы и конкурентоспособные инновации (см. рисунок 7.1.2).

     


      Рисунок 7.1.2 – Основные выгодополучатели, их ожидания и продукты КАТУ

7.2. Академическая политика, развитие инновационного потенциала, и коммерциализация научно-технических разработок

      Академическая политика КАТУ утверждена решением Ученого совета КАТУ от 14 января 2019 года № 8, основана на действующих нормативных правовых актах, признаваемых Казахстаном международных стандартах в области высшего образования, и содержит систему мер, правил и процедур планирования и управления образовательной деятельностью.

      Целями Академической политики являются предоставление качественных, студентоориентированных образовательных услуг, создание честной и прозрачной академической среды, формирование у обучающихся компетенций и навыков с учетом международных, национальных и внутривузовских трендов. В частности, основными направлениями академической политики являются:

      1) расширение практики междисциплинарного, мультидисциплинарного и трансдисциплинарного подходов;

      2) ориентированность на индивидуальные потребности и ожидания обучающихся, с развитием критического мышления, коммуникативных и лидерских навыков;

      3) интеграция образования, науки и практики, перенос в образовательный процесс собственных научных результатов, передовых знаний и опыта, накопленных в соответствующих отраслях в мире;

      4) развитие трехъязычного образования;

      5) дальнейшая интернационализация образования, в том числе путем расширения спектра совместных и двухдипломных программ, академической мобильности, развития языковой компетенции ППС и обучающихся;

      6) дальнейшая цифровизация образовательного процесса;

      7) развитие у обучающихся ценностей "Рухани жаңғыру", нетерпимого отношения к коррупции, нарушению общепринятых принципов академической честности, норм этики и поведения.

      В целом, Академическая политика КАТУ учитывает ключевые реформы, предусмотренные Программой. Например, предусмотрена возможность сочетания обучающимися двух направлений подготовки (major + minor), когда по завершению обучения выпускник сможет освоить за один и тот же период дополнительные компетенции.

      С целью поддержания высоких академических стандартов и обеспечения внутреннего контроля качества, модернизирован Кодекс академической честности КАТУ. За нарушение принципов академической честности установлено отчисление обучающихся и увольнение ППС. КАТУ также является членом Лиги академической честности.

      Политика КАТУ по развитию инновационного потенциала основана на приоритезации научных исследований в сравнении со всеми остальными направлениями деятельности и нацелена на формирование на базе КАТУ системы конкурентоспособных исследований мирового класса в партнерстве с ведущими в мире исследовательскими университетами и научными центрами.

      При определении направлений научных исследований КАТУ стремится ориентироваться на консолидированное мнение субъектов реального сектора экономики, отраслевых государственных органов и других потребителей научных результатов касательно актуальности рассматриваемой проблемы и ожидаемых параметров ее решения. Как правило, содержание исследований основывается на сочетании собственных научных результатов с адаптацией зарубежных технологий, успешно применяемых в схожих с Казахстаном условиях (см. рисунок 7.2.1).

     


      Рисунок 7.2.1 – Основные выгодополучатели, их ожидания и продукты КАТУ

      Основной формой организации научных исследований будут являться интегрированные научно-технические программы26 (далее – ИНТП) – одна из наиболее успешных в мире моделей решения масштабных технологических задач и поддержки развития АПК. Как правило, ИНТП предусматривают всестороннее исследование проблем межотраслевыми научными коллективами, и позволяют интегрировать фундаментальные и прикладные исследования в рамках единых исследовательских задач, организационной структуры, и научно-исследовательской инфраструктуры (см. рисунок 7.2.2). Для их поддержки продолжится расширение оснащения и профиля технологических платформ, повышение квалификации ППС и привлечение ученых с международным опытом.

      ________________________

      26Обобщенное название, применяемое для обозначения модели организации междисциплинарных научных исследований для комплексного решения сложных технологических задач в США, Франции, Австралии, Канаде, Южной Корее и других развитых странах.

     


      Рисунок 7.2.2 – Схема формирования интегрированной научно-технической программы

      ИНТП позволяют сочетать различные источники финансирования и концентрировать потенциал всех заинтересованных сторон на решении поставленных задач. Как правило, государственное финансирование служит рычагом для привлечения ресурсов частного сектора. В конечном итоге, концентрация ресурсов, междисциплинарный и комплексный подходы обеспечивают получение не набора малозначительных научных результатов, а масштабный, готовый к внедрению результат, обеспечивающий ожидаемый эффект и покрывающий все произведенные затраты.

      В вопросах продвижения научных результатов в практику, КАТУ по примеру ведущих в мире исследовательских университетов в сфере сельского хозяйства стремится развивать деятельность в следующих направлениях:

      1) коммерциализация научных результатов, имеющих соответствующий потенциал и рынок сбыта, путем производства продукции и оказания услуг на их основе, создания инновационных компаний и других механизмов, как правило, в партнерстве с субъектами предпринимательского сектора;

      2) распространение знаний, востребованных, но не имеющих рынка сбыта, имеющих преимущественно социальную значимость, или оформленных в формате, не позволяющем использовать их в качестве продукта – через мероприятия по распространению знаний на базе Офиса распространения знаний "Extension – KATU", компетенцию выпускников, подготовку и повышение квалификации преподавателей колледжей.

      В совокупности, указанные направления обеспечивают КАТУ всем необходимым инструментарием для положительного влияния на экономику и общество. Основным элементом, обеспечивающим их связь в единую систему, станет новая кадровая политика КАТУ "Manpower First", нацеленная на кардинальное повышение компетенции ППС, технического, административного и вспомогательного персонала. Целью политики является формирование профессионального штата, обладающего необходимой компетенцией по всем направлениям академического профиля КАТУ, способного оперативно и качественно решать наиболее актуальные проблемы в соответствующих отраслях.

      Основными направлениями кадровой политики являются:

      1) значительная дифференциация вознаграждения в зависимости от профессиональных достижений;

      2) конкурсы и прозрачно принимаемые коллегиальные решения при приеме на работу и карьерных перемещениях;

      3) расширение возможностей для профессионального развития работников с учетом их личных карьерных целей и приоритетов стратегии КАТУ;

      4) расширение возможностей для горизонтальных карьерных перемещений внутри КАТУ.

      Таким образом, академическая политика, политика по развитию инновационного потенциала и продвижению научных результатов КАТУ в практику отражают основные направления стратегии развития КАТУ и способствуют дальнейшему реформированию КАТУ в исследовательский аграрный университет.

8. Пути достижения цели Программы

8.1. Задачи Программы и подходы к их реализации

      Достижение цели Программы обеспечивается путем поэтапного решения следующих задач:

      1. Создание организационных условий для реформирования КАТУ в исследовательский аграрный университет:

      1.1. Переход к новой модели управления.

      1.2. Модернизация организационной и академической структуры.

      1.3. Расширение партнерского окружения.

      2. Расширение направлений исследований и улучшение качества научных результатов:

      2.1. Подготовка новых лидеров аграрной науки.

      2.2. Диверсификация внешних источников финансирования научных исследований.

      2.3. Создание собственной системы научных грантов.

      3. Улучшение качества образовательных услуг:

      1.

      2.

      3.

      3.1. Совершенствование системы формирования контингента обучающихся и поддержки карьеры выпускников.

      3.2. Улучшение условий для деятельности и профессионального развития ППС.

      3.3. Модернизация образовательного процесса и содержания образовательных программ.

      3.4. Расширение академической мобильности ППС и обучающихся.

      4. Расширение системы продвижения результатов деятельности КАТУ в практику:

      1.

      2.

      3.

      4.

      4.1. Развитие системы распространения знаний.

      4.2. Расширение механизмов и повышение эффективности инновационной деятельности.

      4.3. Интеграция ресурсов в единую систему поддержки трансферта зарубежных технологий.

      5. Модернизация имеющейся и создание недостающей инфраструктуры:

      5.

      5.1. Развитие кампусной сети.

      5.2. Модернизация имеющейся инфраструктуры.

      5.3. Создание недостающей инфраструктуры.

      5.4. Развитие технологических платформ.

      С учетом собственного опыта реформирования КАТУ и практики ведущих исследовательских аграрных университетов, решение указанных задач будет достигаться на основе следующих подходов:

      1) сотрудничество с субъектами предпринимательства, общественными объединениями, академическим сообществом и государственными органами для направления деятельности на удовлетворение их потребностей;

      2) автономность, основанная на самостоятельном принятии решений сообществом КАТУ согласно четко сформулированными процедурами с полной ответственностью органов, принимающих и реализующих решения;

      3) ориентация научных исследований на наиболее приоритетные для Казахстана проблемы, с применением междисциплинарного и комплексного подходов;

      4) постоянная актуализация образовательных программ с учетом потребностей работодателей, передовых отечественных (в том числе собственных) и зарубежных научных достижений;

      5) активная интеграция в мировую систему аграрной науки через партнерство с ведущими в мире исследовательскими университетами и научными центрами, сочетание их опыта и практики с местными условиями и объективными потребностями КАТУ;

      6) оснащение инфраструктуры передовой техникой и оборудованием по модели технологических платформ, с учетом оптимальности с позиции "затраты – выгоды".

8.2. Создание организационных условий для трансформации КАТУ в исследовательский аграрный университет

8.2.1. Переход к новой модели управления

      По примеру ведущих в мире исследовательских университетов, в процессе реформирования модель КАТУ в целом будет ориентирована на соблюдение следующих общепринятых принципов университетской автономии:

      1) принцип академической свободы как фундаментальное условие для улучшения качества образовательных услуг, модернизации содержания и обеспечения гибкости образовательного процесса;

      2) принцип самоуправляемости как фундаментальное условие для влияния КАТУ на собственную конкурентоспособность, обеспечения гибкости и оперативности управления при продвижении реформ;

      3) принцип подотчетности как фундаментальное условие для внешнего общественного контроля за реализацией миссии КАТУ, обеспечения прозрачности деятельности и эффективности использования ресурсов.

      Принцип академической свободы означает самостоятельность КАТУ в разработке образовательных программ на основе собственного понимания требований рынка труда, определении требований к ППС и обучающимся, разработке и применении уникальных методов обучения, и выборе направлений научных исследований. Принцип самоуправляемости означает самостоятельность КАТУ в принятии ключевых управленческих решений, включая использование ресурсов и инфраструктуры, академическую политику, кадровую политику и другие. Принцип подотчетности означает прозрачность деятельности для университетского сообщества, государственных органов и общества с целью формирования объективного представления о качестве предоставляемых услуг, проводимых научных исследованиях и вкладе в решение приоритетных для общества задач.

      С целью перехода к новой модели управления будет расширена и модернизирована практика коллегиальной разработки и принятия решений на всех уровнях управления КАТУ.

      Совет директоров КАТУ будет формироваться по представительскому принципу – на основе специализации каждого из членов Совета директоров в определенных направлениях деятельности КАТУ, и будет включать:

      1) руководителей заинтересованных государственных органов и местных исполнительных органов Целевого региона;

      2) представителей Национальной палаты предпринимателей "Атамекен", субъектов АПК и их объединений;

      3) представителей АОО "Назарбаев Университет" как адаптированной к условиям Казахстана модели современного исследовательского университета западного типа;

      4) известных ученых и экспертов, в том числе зарубежных, в области сельского хозяйства и сопутствующих направлений, имеющих практический опыт работы в ведущих зарубежных научных организациях и университетах.

      Деятельность членов Совета директоров будет осуществляться на общественных началах, за исключением зарубежных экспертов-членов Совета директоров, для которых будут возмещаться расходы на участие в заседаниях.

      На университетском уровне, на базе существующих коллегиальных органов управления будут образованы:

      1) Правление (Ректорат) – коллегиальный исполнительный орган, осуществляющий общее руководство деятельностью КАТУ в соответствии с Уставом, стратегией и Программой;

      2) Сенат – высший коллегиальный орган управления по вопросам развития КАТУ;

      3) Научный совет – коллегиальный орган управления по вопросам научной и инновационной деятельности КАТУ;

      4) Академический совет – коллегиальный орган управления по вопросам академической деятельности КАТУ.

      Функционал каждого из органов будет пересмотрен с целью четкого распределения ответственности и исключения дублирования полномочий. Для каждого из органов будет определен перечень вопросов, по которым ими принимаются окончательные решения. Кроме того, будут образованы ряд постоянно действующих комиссий по отдельным направлениям работы КАТУ: найму ППС и персонала, вознаграждениям, ценообразованию, оценке качества услуг и другим важным вопросам.

      Членство в коллегиальных органах будет выборным, состав будет формироваться по смешанному принципу (представительский и экспертный) и подлежать периодической ротации. В случае применимости, будет проработан вопрос включения в органы управления КАТУ внешних выгодополучателей: обучающихся и их родителей, выпускников, работодателей, потребителей научных результатов.

      Для разработки и поддержки реализации реформ в условиях автономии, к 2021 году при КАТУ будет сформирована Проектная группа из известных в мире экспертов в области управления исследовательскими университетами и научно-исследовательскими организациями в сфере сельского хозяйства, которая будет на постоянной основе оказывать поддержку КАТУ по следующим взаимосвязанным направлениям:

      1) построение эффективной системы управления;

      2) модернизация образовательного процесса;

      3) реформирование организации научных исследований, с переходом к моделям интегрированных научно-технических программ и технологических платформ коллективного пользования;

      4) развитие системы внедрения научных результатов и "обратной связи" с выгодополучателями.

      Проектная группа будет двухуровневой:

      1) на уровне стратегического руководства – поддержка правления в вопросах стратегического характера экспертами с опытом руководства ведущими в мире университетами или научными центрами в сфере сельского хозяйства;

      2) на уровне оперативного управления – поддержка академических и научных подразделений, в том числе участие зарубежных экспертов в реформировании на уровне факультетов, кафедр, образовательных программ, научно-исследовательских проектов, программ и центров.

      Для всесторонней поддержки реализации Программы количество членов проектной группы будет составлять не менее 8 человек, с охватом всех направлений деятельности КАТУ (см. таблицу 8.2.1.1). В зависимости от возможностей членов Проектной группы, работа с ними будет производиться очно или дистанционно.

      Таблица 8.2.1.1 – Формирование Проектной группы для поддержки реформирования КАТУ

№№

Наименование показателя

Численность зарубежных экспертов в Проектной группе, человек

2020

2021

2022

2023

2024

1.

Всего экспертов


4

6

8

8

1.1.

на уровне правления


2

3

3

3

1.2.

на уровне факультетов, центров


2

3

5

5

1)

по растениеводству



1

1

1

2)

по животноводству и ветеринарии


1

1

1

1

3)

по техническим наукам


1

1

1

1

4)

по управлению земельными ресурсами




1

1

5)

по экономике АПК




1

1


      В соответствии с действующим законодательством Республики Казахстан, в 2019 году завершена реорганизация КАТУ из акционерного общества в некоммерческое акционерное общество. Расширение автономии КАТУ по примеру АОО "Назарбаев Университет" и функционала в направлении научных исследований, трансферта и адаптации зарубежных технологий и распространения знаний КАТУ, будет достигнута путем поэтапной трасформации в исследовательский университет, в том числе путем внесения изменений и дополнений в некоторые законодательные акты Республики Казахстан.

      Целевыми индикаторами по указанному мероприятию являются:

      1) утверждение в новой редакции и внедрение положений о коллегиальных органах управления КАТУ – до окончания 2020 года;

      2) создание Проектной группы из числа известных международных экспертов – до окончания 2021 года.

8.2.2. Модернизация организационной и академической структуры

      С целью повышения эффективности управления, по примеру ведущих исследовательских аграрных университетов будут пересмотрены функционал и процессы взаимодействия между структурными подразделениями КАТУ (см. рисунок 8.2.2.1).

     


      Рисунок 8.2.2.1 – Принципиальная схема организационной структуры КАТУ

      Основной деятельностью факультетов и кафедр станет реализация образовательных программ, предусматривающих выдачу дипломов и присвоение академических степеней выпускникам (см. таблицу 8.2.2.1).

      Центры будут создаваться для развития приоритетных для КАТУ научных направлений и выведения ППС, задействованных в них, из традиционной иерархии образовательного процесса. Каждый из центров будет ориентирован на определенную проблему или проблемную область, с применением междисциплинарного подхода и вовлечения представителей различных научных направлений.

      ТП будут создаваться путем объединения лабораторий, цехов и вспомогательной инфраструктуры, связанных общим технологическим процессом и/или областью применения. Особенностью ТП являются:

      1) функциональная универсальность – применимость для научно-исследовательских и опытно-конструкторских работ, обучения студентов, магистрантов и докторантов, апробации и внедрения научных результатов, и оказания услуг внешним потребителям;

      2) комплексность – инструментальная поддержка всех этапов от формулирования идеи до внедрения ее результатов в практику;

      3) междисциплинарность – ориентированность оборудования на запросы ППС и обучающихся различного профиля, имеющих потребности в одних и тех же инструментах, и процессах;

      4) доступность – регламентированный в режиме "24/7" (24 часа в сутки 7 дней в неделю) доступ к материально-технической базе для ППС и обучающихся, вне зависимости от факультета или специальности.

Таблица 8.2.2.1 – Функциональная матрица к новой организационной структуре КАТУ

Подразделения

Функционал

Инфраструктура

Кадры

Факультеты

Подготовка кадров: бакалавриат

магистратура

докторантура

дополнительное обучение

аудитории, прочие учебные и вспомогательные помещения

ППС, вспомогательный персонал

Центры

• Междисциплинарные научные исследования, нацеленные на масштабные, актуальные проблемы
• Продвижение научных результатов

средства обработки данных,
офисные помещения

исследователи

Платформы

Междисциплинарная инфраструктура коллективного пользования для подготовки кадров и науки

универсальные лаборатории, производственно-экспериментальная база

инженеры, лаборанты, техники

Департаменты

• "Руки Правления": создание условий для эффективной работы центров, факультетов, платформ
• Административные функции общего характера

офисные помещения, оборудование

менеджеры


      В мировой практике применение ТП оптимизирует использование и исключает дублирование оборудования, а также систематизирует работу по его модернизации и обслуживанию. В штате платформ будет преимущественно инженерно-технический и вспомогательный персонал, имеющий необходимую квалификацию для правильной эксплуатации соответствующего оборудования. Основу оснащения платформ составят дорогостоящие, специализированные оборудование, машины и сельскохозяйственная техника.

      Департаменты будут являться основной административной единицей, их деятельность будет ориентирована на создание необходимых условий для качественной работы факультетов, центров и ТП, управление ресурсами, и общую координацию реализации Программы.

      Должностные лица, занимающие руководящие должности на уровне факультетов, кафедр, ТП, центров, и департаментов, будут подлежать периодической ротации. Для перехода от преимущественно образовательной, узкоспециализированной деятельности к совмещению образовательной, научной и инновационной деятельности на междисциплинарной основе будет проработан вопрос реорганизации факультетов и кафедр. Их состав и структура будут сформированы на основе соответствия крупным областям знаний и предлагаемых дисциплин (не по принципу соответствия специальностям), с учетом практики UC Davis и других ведущих в мире исследовательских аграрных университетов.

      В соответствии с практикой ведущих исследовательских университетов, будут актуализированы документы, определяющие систему ценностей, основные принципы корпоративной, научной и образовательной этики. С целью повышения общей эффективности, будет дополнительно проанализировано разграничение функций между ППС (faculty), вспомогательными службами (staff) и администрацией. К функциям ППС будут отнесены только функции, непосредственно связанные с научными исследованиями, преподаванием, участием в инновационной деятельности и работе с ТП. Другие функции, такие как обслуживание научных исследований, воспитательная работа, подготовка отчетности, участие в административной работе будут переданы вспомогательным службам. При необходимости, будут созданы новые вспомогательные службы.

      Целевым индикатором по данному направлению является завершение перехода к новой организационной и академической структуре до окончания 2021 года, включая актуализацию положений о структурных подразделениях и других внутренних регламентирующих документов.

8.2.3. Расширение партнерского окружения

8.2.3.1. Сотрудничество с ведущими в мире университетами и научными организациями

      Основным партнером КАТУ будет являться UC Davis – "land-grant" университет, являющийся одним из ведущих научно-образовательных центров аграрного профиля в мире. По его модели, при поддержке профессоров и экспертов из UC Davis, будут разрабатываться и реализовываться мероприятия по реформированию КАТУ, предусмотренные Программой.

      В рамках модернизации образовательного процесса, совместно с AgroParisTech будут разработаны двухдипломные программы магистратуры по почвоведению, животноводству и защите растений. Профессора AgroParisTech также поддержат КАТУ в реформировании вспомогательных служб.

      В целях интеграции в мировое научно-образовательное пространство, освоения передовых знаний и технологий по отдельным научным направлениям будет расширяться сотрудничество с другими ведущими в мире исследовательскими университетами и научными центрами из США, Франции, Австралии, Канады, Германии, Нидерландов и Китайской Народной Республики. Основными направлениями сотрудничества будут:

      1) стажировки ППС и административно-управленческого персонала КАТУ;

      2) совместные научные исследования;

      3) приглашение в КАТУ для совместной работы профессоров, ученых и экспертов.

      Будет продолжено сотрудничество с традиционными партнерами КАТУ из Российской Федерации, Республики Беларусь, Польши, Чехии и других стран. Сотрудничество с ними будет сфокусировано на конкретных, представляющих взаимный интерес областях, с четкими научно-исследовательскими или академическими задачами.

      Целевыми индикаторами по указанному направлению являются:

      1) поддержание действующего статуса Соглашения о сотрудничестве КАТУ и UC Davis от 28 июня 2014 года;

      2) начало реализации не менее одной двухдипломной программы магистратуры с AgroParisTech;

      3) доля международных соглашений о сотрудничестве, на основании которых осуществляются активные действия, в общем количестве заключенных международных соглашений о сотрудничестве – не менее 25% в 2024 году.

8.2.3.2. Сотрудничество с научно-исследовательскими организациями и университетами Республики Казахстан

      В 2018 – 2019 учебном году в образовательном процессе КАТУ участвовали 15 ученых из 12 научных организаций и 17 преподавателей из 8 вузов Республики Казахстан. По академической мобильности 49 студентов КАТУ обучались в других вузах Республики Казахстан, 59 студентов других вузов обучались в КАТУ. Ученые КАТУ участвовали в научных исследованиях по 18 темам, реализуемых другими научными организациями Казахстана.

      С целью привлечения к образовательному процессу ведущих профессоров и ученых, продолжится расширение сотрудничества с отраслевыми научно-исследовательскими организациями Министерства сельского хозяйства, Министерства образования и науки Республики Казахстан и университетами (см. рисунок 8.2.3.2.1).

      Другими формами сотрудничества КАТУ с отечественными научными организациями и вузами будут:

      1) совместная реализация научных программ и проектов;

      2) совместная подготовка научных кадров, в том числе путем переноса части образовательного процесса в организации-партнеры, с синхронизацией программ обучения с проводимыми ими научными исследованиями.

     


      Рисунок 8.2.3.2.1 – Схема взаимодействия КАТУ с отечественными университетами и научными организациями

      Сотрудничество с отечественными вузами, помимо указанных направлений, будет включать внутреннюю академическую мобильность и приглашение преподавателей из других университетов для преподавания отдельных дисциплин в КАТУ.

Таблица 8.2.3.2.1 – Целевые индикаторы по развитию партнерства с научно-исследовательскими организациями и вузами Республики Казахстан

№ п/п

Показатель

2020

2021

2022

2023

2024

1.

Количество научных проектов и программ, реализуемых ППС КАТУ совместно с отечественными НИО и вузами, наим.

18

19

20

20

20

2.

Численность обучающихся отечественных вузов, обучившихся в КАТУ в рамках академической мобильности, чел.

40

50

60

70

80

8.2.3.3. Сотрудничество с субъектами предпринимательского сектора

      Начиная с 2011 года, преподавание 82 дисциплин КАТУ перенесено на базу предприятий и организаций по модели дуального обучения. К их преподаванию привлечены 90 специалистов из организаций-партнеров. ППС КАТУ проводятся научные исследования на базе 30 агроформирований.

      В целях усиления ориентации КАТУ на актуальные потребности экономики, продвижения научных результатов и обеспечения стабильного трудоустройства выпускников, будет углубляться сотрудничество с субъектами предпринимательства – работодателями выпускников КАТУ и потребителями научных результатов. Основным партнером КАТУ со стороны предпринимательского сектора будет Национальная палата предпринимателей "Атамекен", традиционно представляющая консолидированное мнение бизнес-сообщества. Сотрудничество с НПП "Атамекен" будет реализовываться на основе планов совместной деятельности, в 2020 году будет сформирован План совместной деятельности на 2021 – 2023 годы.

      Дополнительно будут активизированы прямые контакты с отраслевыми ассоциациями, такими как Союз птицеводов Казахстана, Союз фермеров Казахстана, Союз зернопереработчиков и хлебопеков, Коалиция за "зеленую" экономику, G-Global и другие организации, представляющие консолидированную позицию субъектов отдельных отраслей экономики (см. рисунок 8.2.3.3.1).

     


      Рисунок 8.2.3.3.1 – Схема взаимодействия КАТУ с субъектами предпринимательского сектора

      Сотрудничество с ними будет осуществляться по следующим направлениям:

      1) мониторинг отраслей и выявление наиболее актуальных проблем;

      2) привлечение к разработке новых образовательных программ, научных проектов, в том числе на этапах постановки задач и экспертизы полученных результатов;

      3) координация взаимодействия КАТУ с субъектами соответствующих отраслей, в том числе включение представителей указанных организаций в коллегиальные органы управления и другие комиссии КАТУ;

      4) поиск возможностей для спонсорской помощи КАТУ со стороны успешных субъектов предпринимательства.

      Сотрудничество напрямую с субъектами предпринимательства будет развиваться по следующим направлениям:

      1) дуальное обучение путем переноса практических занятий на базу субъектов предпринимательства;

      2) закладка опытов на базе субъектов предпринимательства в рамках научных исследований КАТУ, их привлечение к мероприятиям по распространению знаний и коммерциализации технологий;

      3) целевая подготовка кадров по заказу субъектов предпринимательства.

      Будут продолжены начатые в 2018 году практические стажировки ППС на базе ведущих предприятий, являющихся технологическими лидерами в своих отраслях. Ожидается, что это позволит поддерживать высокий уровень практических навыков ППС, оперативно реагировать на технологические потребности работодателей, и углубить сотрудничество с ними. Программа и продолжительность стажировки будет разрабатываться с каждой организацией индивидуально. На период стажировки за ППС будет сохраняться рабочее место в КАТУ. Дополнительно, будут разработаны меры поощрения ППС, прошедших стажировку, и привилегии при их карьерном продвижении. По результатам применения данной практики будет проработан вопрос введения обязательного прохождения производственной стажировки как одной из форм повышения квалификации.

Таблица 8.2.3.3.1 – Целевые индикаторы по развитию партнерства с субъектами предпринимательства

№ п/п

Показатель

2020

2021

2022

2023

2024

1.

Количество субъектов бизнеса, участвующих в научных исследованиях КАТУ, ед.

30

35

38

39

40

2.

Численность специалистов из производства, участвующих в образовательном процессе, чел.

80

82

85

86

100

3.

Численность ППС КАТУ, прошедших практические стажировки на ведущих предприятиях, чел.

3

5

7

8

10

8.3. Расширение направлений исследований и улучшение качества научных результатов

      Как отмечалось, исторически КАТУ ориентирован преимущественно на подготовку кадров, поэтому ускоренное развитие научной компетенции является важнейшим условием для успешной реализации Программы. При этом в равной степени будут развиваться как прикладная компетенция в области передовых технологий, так и компетенция в области фундаментальных наук как основа для собственных передовых научных исследований в долгосрочной перспективе.

      Основными формами развития научного потенциала будут: создание условий для постоянного повышения уровня научной компетенции ППС и обучающихся, диверсификация источников финансирования научной деятельности, и создание собственной системы научных грантов.

8.3.1. Подготовка новых лидеров аграрной науки

      Для успешной реализации Программы необходимо достаточное количество талантливых, мотивированных ученых, владеющих передовыми методами научных исследований, способных инициировать и руководить масштабными научно-исследовательскими проектами, и интегрированных в мировое научно-образовательное пространство (имеющих опыт работы или обучения за рубежом, совместные публикации с известными в мире учеными, владеющих одним или несколькими иностранными языками).

      Как правило, подготовка ученых такого уровня занимает значительное время и является наиболее сложным элементом в стратегиях реформирования университетов. С этой целью, с сентября 2016 года внедрены две новые магистерские программы научно-педагогического направления:

      1) по специальности "Агрономия" – для подготовки научных кадров в области селекции сельскохозяйственных культур и земледелия;

      2) по специальности "Технология производства продуктов животноводства" – для подготовки научных кадров в области управления генетическим потенциалом сельскохозяйственных животных, их кормления и содержания.

      Указанные программы разработаны известными профессорами из UC Davis, параллельно с разработкой магистерских программ профильного направления в рамках ГПИИР27. Их целью является качественная подготовка магистрантов к поступлению в докторантуру ведущих университетов. По аналогичной схеме будут разрабатываться программы по другим направлениям. Всего до 2024 года включительно планируется разработать 17 новых магистерских программ и 7 новых программ докторантуры (см. таблицу 8.4.3.1).

      __________________________

      27По аналогии с подходами UCDavis, в рамках каждой магистерской программы разрабатываются "План 1" - для профильного направления, и "План 2" - для научно-педагогического направления.


      С целью повышения уровня научной компетенции ППС будет применяться целевая подготовка PhD и/или организация пост-докторантуры в ведущих зарубежных исследовательских университетах сельскохозяйственного профиля, в первую очередь – в UC Davis. Для подготовки к обучению за рубежом наиболее талантливых и мотивированных молодых преподавателей и ученых будут создаваться специальные условия, в том числе:

      1) организация целенаправленного, углубленного изучения английского языка с зарубежными преподавателями – носителями языка;

      2) обязательное включение в научные программы и проекты расходов на зарубежные стажировки продолжительностью не менее двух недель по направлениям, связанным с темой исследования;

      3) приоритетное направление на зарубежные стажировки за счет собственных средств КАТУ преподавателей и ученых, задействованных в финансируемых научных исследованиях;

      4) резервирование рабочих мест в КАТУ для талантливых, наиболее мотивированных к научной деятельности выпускников бакалавриата с целью использования их потенциала для развития КАТУ.

      Источниками финансирования затрат на обучение за рубежом будут АО "Центр международных программ" (программа "Болашак"), ресурсы других отечественных и зарубежных международных программ, также собственные средства КАТУ и средства, привлекаемые в КАТУ в рамках научно-исследовательских программ и проектов.

      Помимо этого, будет расширена практика приглашения ученых из других научных организаций и университетов, в особенности с научными степенями PhD или доктора по профилю, присвоенными ведущими зарубежными исследовательскими университетами. Такая практика позволит в кратчайшие сроки расширить академический профиль КАТУ новыми научными компетенциями, а также внедрять в КАТУ положительный опыт организаций, из которых будут приглашаться ученые.

      С целью поддержки талантливой молодежи будет усилена роль Совета молодых ученых КАТУ в принятии управленческих решений и его самостоятельность в реализации собственных инициатив. В Планах развития КАТУ ежегодно будет предусматриваться финансирование на мероприятия Совета молодых ученых.

      Привлечение магистрантов и докторантов к реализации научных программ и проектов станет обязательным с 2021 года, с установлением минимального количества докторантов и магистрантов на один проект в зависимости от объема его финансирования. Такой подход, помимо подготовки научных кадров, позволит: на ранней стадии выявлять таланты, имеющие потенциал для занятия наукой, обучать их передовым знаниям и навыкам, передавать накопленный старшим поколением опыт молодым специалистам в процессе совместной научной работы.

Таблица 8.3.1.1 – Целевые индикаторы по подготовке новых лидеров аграрной науки

№ п/п

Показатель

2020

2021

2022

2023

2024

1.

Численность ППС и ученых КАТУ, поступивших в докторантуру зарубежных вузов – партнеров, чел.

2

4

6

8

10

2.

Численность кандидатов наук, PhD и докторов наук с международным опытом, приглашенных в КАТУ (с нарастающим итогом), чел.

10

15

20

20

20

3.

Численность ППС, прошедших зарубежные стажировки в рамках научных проектов и программ, чел.

15

20

25

25

25

4.

Численность выпускников бакалавриата, приглашенных для развития научной карьеры в КАТУ, чел.

5

10

15

20

20

5.

Количество программ пост-докторантуры, наим.



1

3

5

      По мере расширения научных исследований будет открываться пост-докторантура для ученых, недавно получивших степень PhD в Республике Казахстан или за рубежом, с целью наработки ими практического опыта для занятия старших преподавательских должностей. Направления пост-докторантуры будут определяться с учетом целей ИНТП, реализуемых КАТУ. Прием будет осуществляться на конкурсной основе, с установлением специальных требований к научным результатам по завершению пост-докторантуры и выдачей сертификатов в случае успешного завершения программы. Пилотные программы пост-докторантуры будут запущены в 2022 году. Их финансирование будет осуществляться из средств, соответствующих ИНТП, за счет собственных средств КАТУ, средств направляющей организации или других источников.

8.3.2. Диверсификация внешних источников финансирования научных исследований

      Приоритетными направлениями научных исследований в КАТУ28 будут:

      1) устойчивость аграрного сектора Казахстана: стабильные уровень производства, качество и ассортимент отечественной сельскохозяйственной продукции, обеспечивающие собственные потребности в продовольствии, устойчивый экспорт, приемлемое качество жизни в сельской местности, и сохранение окружающей среды;

      2) адаптация сельского хозяйства к последствиям глобального изменения климата: повышение стрессоустойчивости сельскохозяйственных культур за счет генетических и технологических факторов, введение в оборот новых видов сельскохозяйственных культур, мониторинг изменений кормовой базы, фона вредителей и болезней, другие возникающие вопросы;

      3) применение цифровых технологий в АПК и смежных отраслях: SmartFarming, географические информационные системы (ГИС), технологии точного земледелия и автоматизации производственных процессов.

      В рамках указанных приоритетов для каждого факультета и центра будут детализированы приоритетные направления развития научной компетенции. Как отмечалось, основной формой организации научных исследований будут являться интегрированные научно-технические программы (ИНТП, см. рисунок 7.2.2). Пилотными ИНТП, готовыми к реализации КАТУ совместно с зарубежными партнерами, являются программы по "умному" сельскому хозяйству, производству органической сельскохозяйственной продукции и мясному птицеводству. Дополнительно, в рамках Программы планируется разработать и приступить к реализации ИНТП по следующим направлениям:

      1) мясное скотоводство;

      2) управление водными ресурсами и почвенным плодородием в сельском хозяйстве;

      3) защита растений;

      4) рыбное хозяйство и аквакультура;

      5) устойчивое развитие сельских территорий.

      Конкретный перечень ИНТП, график их разработки и реализации будет разработан совместно с организациями-партнерами в 2020 году.

      В дополнение к ИНТП, КАТУ продолжит активно участвовать в конкурсах на грантовое финансирование, в том числе по направлениям, не относящимся к приоритетам, или для исследования отдельных, малоизученных аспектов масштабной технологической задачи.

      Дальнейшее развитие получит сотрудничество с университетами и научными центрами Китайской Народной Республики в рамках программы "Один пояс – один путь". Другими источниками финансирования научных исследований КАТУ будут являться партнерские программы (например, "Абай – Верн"), международные проекты, реализуемые при поддержке Правительства Республики Казахстан (например, проект Всемирного Банка "Стимулирование продуктивных инноваций" на 2016 – 2020 годы), гранты зарубежных организаций и заказы субъектов предпринимательства.

      С целью продвижения междисциплинарного подхода к исследованиям, углубления межкафедральной кооперации и повышения качества научных проектов, начиная с 2020 года, будут регулярно проводиться кафедральные и межкафедральные научные семинары, в том числе с приглашением внешних спикеров. Семинары будут посвящены обсуждению статуса ИНТП и научных проектов КАТУ, актуальных технологических задач, обмену опытом. Каждая кафедра будет проводить не менее одного семинара в год.

      Ожидается, что в результате диверсификации внешних источников финансирования науки доля ППС, задействованного в исследованиях с внешним финансированием, увеличится до 50% от общей численности ППС.

      ________________________________

      28При определении приоритетных научных направлений руководствовались тремя критериями: достижение целей в Стратегии "Казахстан – 2050" и других программных документов, приоритетность для мировой аграрной науки, нацеленность на формирование компетенции, отсутствующей или не развитой в Казахстане.

Таблица 8.3.2.1 – Целевые индикаторы по диверсификации внешних источников финансирования науки

№ п/п

Показатель

2020

2021

2022

2023

2024

1.

Количество реализуемых ИНТП, наим.

2

2

2

2

2

2.

Количество научных проектов в рамках грантового финансирования, не менее, наименований

25

40

40

40

60

3.

Доля негосударственных источников в общем объеме финансирования научных исследований, %

3

4

5

6

7

4.

Доля ППС, участвующих в финансируемых исследованиях, %

30

40

42

44

50

8.3.3. Создание собственной системы научных грантов

      В целях привлечения субъектов АПК к реализации совместных научных проектов, расширения участия ППС и обучающихся в научных исследованиях, КАТУ будет финансировать из собственных средств инициативные научные исследования. Денежные средства на указанные цели будут планироваться в виде отдельной статьи затрат в Плане развития КАТУ на соответствующий финансовый год. Другими источниками финансирования будут соответствующие отечественные и международные программы, доходы КАТУ от неосновной деятельности, ресурсы предпринимательского сектора, спонсорские взносы. Распределение фонда будет производиться по результатам собственной экспертизы КАТУ. Не менее половины объема финансирования из фонда будут направляться на проекты молодых ученых и распределяться Советом молодых ученых КАТУ.

      Финансируемые в рамках собственной системы научных грантов проекты будут носить преимущественно прикладной характер – получение измеримого практического результата на базе конкретного субъекта предпринимательства. Срок реализации проектов будет ограничен тремя годами, по сумме – не более эквивалента 18 тысяч долларов в год (всего до 54 тысяч долларов) в зависимости от бюджетных возможностей КАТУ.

      Обязательными условиями для участия в конкурсе проектов будут наличие софинансирования со стороны предпринимателей, привлечение к работе студентов и магистрантов КАТУ численностью не менее 30% от исследовательской группы, и доля ППС КАТУ в составе исследовательской группы не менее 80% (см. таблицу 8.3.3.1). На начальном этапе необходимая доля софинансирования со стороны предпринимателей будет установлена в размере 10% от стоимости проекта, в том числе не менее 3% – в форме денежных средств. Поэтапно, требования к софинансированию в форме денежных средств будут увеличены до 9% от стоимости проекта. В зависимости от специфики проекта, по механизму роялти КАТУ будет приобретать право на часть дополнительного дохода, получаемого партнером в результате реализации проекта.

      В 2020 году будут утверждены Правила выделения собственных научных грантов КАТУ, выделение грантов начнется с 2021 – 2022 учебного года. Доходы, полученные КАТУ в форме роялти, будут вкладываться в новые проекты.

Таблица 8.3.3.1 – Целевые индикаторы по собственным научным грантам

№ п/п

Показатель

2020

2021

2022

2023

2024

1.

Количество реализуемых проектов по собственным научным грантам, ед.


4

4

4

12

2.

Доля софинансирования проектов собственной системы научных грантов в денежной форме со стороны бизнеса, %


3

5

7

9

8.4. Улучшение качества образовательных услуг

      С целью улучшения качества образовательных услуг образовательный процесс будет кардинально реформирован по следующим направлениям:

      1) совершенствование системы формирования контингента и поддержки карьеры выпускников;

      2) улучшение условий для деятельности и профессионального развития ППС;

      3) модернизация организации образовательного процесса и содержания образовательных программ;

      4) расширение академической мобильности ППС и обучающихся.

      Образовательный процесс будет основан на ограниченном количестве уникальных образовательных программ бакалавриата, магистратуры и докторантуры, содержание которых будет нацелено на потребности Целевого региона, структура и методы обучения будут максимально приближены к лучшим в мире аналогам (UC Davis, AgroParisTech и другие).

8.4.1. Совершенствование системы формирования контингента обучающихся и поддержки карьеры выпускников

      Средний контингент обучающихся в период реализации Программы не превысит существующего уровня, но акцент будет сделан на увеличение приема на программы послевузовского обучения, с поэтапным сокращением контингента бакалавриата. Доля обучающихся в магистратуре и докторантуре к 2024 году будет последовательно увеличена до 20% от общего контингента обучающихся.

      Как отмечалось (см. раздел 3.1.), только около 20% выпускников по направлениям, связанным с сельским хозяйством, стремятся трудоустроиться по специальности. В этой связи, для улучшения качества подготовки и трудоустройства, обучающихся по специальности, будет проработан вопрос изменения критериев оценки при поступлении в КАТУ. В частности, будет повышено значение мотивации к выбранной специальности, что позволит ограничить набор абитуриентов, изначально не нацеленных на трудоустройство по выбранной специальности. Мотивация будет оцениваться на основе эссе, собеседования или другими доступными методами по примеру зарубежных университетов-партнеров КАТУ.

      Будет расширена практика подготовки кадров по заказу предприятий и организаций. В 2018 году в КАТУ на основе заказа предприятий обучались 26 студентов. Как правило, такой заказ практически гарантирует трудоустройство выпускника по специальности на базе организации-заказчика. Будут разработаны меры стимулирования работодателей к прямому заказу на подготовку кадров путем участия в разработке индивидуального плана обучения, увязки практических дисциплин и лабораторных работ с потребностями организации-работодателя, приоритетного включения обучающихся по заказу работодателей в научные исследования по актуальным для них проблемам. Планируется, что, начиная с 2020 – 2021 учебного года, ежегодно будут приниматься на обучение по заказу работодателей не менее 20 человек, с поэтапным увеличением их численности до 40.

      С целью привлечения наиболее талантливых выпускников школ в КАТУ (особенно по специальностям, связанных с сельским хозяйством), начиная с 2021 года будут проводиться Олимпиады среди школьников по направлениям академического профиля КАТУ (см. таблицу 8.4.1.2). Для победителей Олимпиад будут предусмотрены ценные призы, в том числе предоставление гранта на обучение за счет собственных средств КАТУ или спонсорской помощи. Положение о собственных грантах КАТУ будет разработано и утверждено в 2020 году.

Таблица 8.4.1.2 – Проведение Олимпиад среди школьников

№№

Показатель

2020

2021

2022

2023

2024

1.

Олимпиады среди школьников, наим.


1

2

4

4

1.1.

по биологическим наукам



1

1

1

1.2.

по техническим наукам


1

1

1

1

1.3.

по программированию




1

1

1.4.

по творческим специальностям




1

1


      Для поддержки трудоустройства выпускников КАТУ, в 2020 году будет разработана специальная программа, включающая:

      1) организацию и развитие карьерного центра по образцу успешных моделей в мире, со специальными курсами дисциплин по развитию коммуникационных навыков для успешного трудоустройства;

      2) систему информирования выпускников о вакансиях и работодателей о кандидатах;

      3) проведение семинаров для студентов и магистрантов по составлению резюме и прохождению собеседований, организация пробных собеседований.

      Для содействия успешной карьере будет разработан механизм постоянной взаимосвязи между КАТУ и выпускниками с целью поддержания их высокой компетенции и выявления возможностей для совершенствования образовательных программ (консультации со стороны ППС, доступ к информационным ресурсам, другие привилегии). В пилотном режиме, на базе одного из факультетов данный механизм будет внедрен с 2021 – 2022 учебного года. В случае успешного применения, данный опыт будет распространен на другие факультеты.

      Основными индикаторами по данному направлению является достижение в 2024 году трудоустройства не менее 90% выпускников в течение шести месяцев после окончания КАТУ, в том числе по специальности – не менее 40%.

8.4.2. Улучшение условий для деятельности и профессионального развития ППС

      В целях стимулирования высоких академических и научных достижений, создания благоприятных условий для работы, личного и профессионального развития ППС в КАТУ будут реализованы следующие мероприятия:

      1. Качественное обучение английскому языку для упрощения доступа к передовой научно-технической информации, расширения спектра дисциплин, преподаваемых на английском языке, и улучшения качества их преподавания. В 2020 году на основе успешных международных методик для ППС, докторантов и магистрантов будет разработана многоуровневая система изучения английского языка. К преподаванию начальных уровней будут привлекаться преподаватели КАТУ с международным опытом. Для более продвинутых уровней будут привлекаться профессиональные преподаватели – носители английского языка29. Работа с носителями английского языка применяется в КАТУ с 2014 года, когда специалисты из Великобритании, США, Австралии, Сингапура и Малайзии существенно усилили языковую компетенцию ППС КАТУ за относительно короткий срок. Группы обучающихся будут формироваться на конкурсной основе. Обучение будет бесплатным, расходы на привлечение преподавателей КАТУ и зарубежных преподавателей – носителей языка будут финансироваться за счет собственных средств КАТУ.

      Для поддержки навыков будут реализовываться специальные меры по формированию англоязычной языковой среды, в том числе проведение дней английского языка, гостевые лекции и размещение информации в корпусах на английском языке, и другие.

      2. Продолжительные стажировки в ведущих в мире университетах и научных центрах. Всего в рамках Программы запланированы 96 стажировок ППС КАТУ продолжительностью не менее одного месяца. Из них – 34 стажировок на базе UC Davis в течение одной полной четверти (2,5 месяца), в процессе которых преподаватели будут посещать интересующие курсы и совместно с профессорами разрабатывать аналогичные дисциплиныдля КАТУ. Не менее 32 преподавателей пройдут стажировки на базе AgroParisTech, в рамках которых совместно с профессорами из Франции будут разработаны курсы дисциплин для совместных двухдипломных программ магистратуры. На базе других организаций-партнеров стажировки пройдут не менее 30 преподавателей.

      Отбор кандидатов для направления на стажировку будет производиться на конкурсной основе. Программа каждой стажировки будет разрабатываться индивидуально, с учетом приоритетов развития компетенции каждого структурного подразделения, и будет содержать конкретные, измеримые показатели ожидаемого результата. По завершению стажировки будет разрабатываться детальный план внедрения ее результатов в КАТУ.

      Источниками финансирования затрат на стажировки будут собственные средства КАТУ, финансирование АО "Центр международных программ", международных и зарубежных организаций, другие доступные источники.

      3. Долгосрочные академические отпуска (sabattical leave) – продолжительное освобождение ППС от нагрузки для самостоятельной работы над повышением квалификации, освоением новых методов преподавания и исследований, открытием, сертификацией и аккредитацией лабораторий, подготовкой научных проектов и программ и другими профессиональными задачами согласно приоритетам КАТУ. Продолжительность отпуска будет составлять не менее одного академического периода, с сохранением полной или частичной заработной платы по решению Правления КАТУ. В соответствии с практикой исследовательских университетов США, право на академический отпуск будет предоставляться периодически, но не чаще одного раза в 5 лет.

      4. Прохождение стажировок ППС на базе передовых предприятий в соответствующих отраслях (см. раздел 8.2.5.3).

      5. Модернизация системы карьерного продвижения и оплаты труда. Как отмечалось в разделе 4.1, среднемесячная заработная плата ППС КАТУ значительно ниже средней по отрасли и уступает заработной плате в экономике. Поэтому, для поддержания высокого качества и привлекательных условий труда, с использованием всех доступных источников финансирования в приоритетном порядке будет осуществляться увеличение заработной платы.

      _____________________________________

      29Преподаватели – носители английского языка могут привлекаться по несколько раз, в зависимости от качества преподавания и их возможностей для сотрудничества с КАТУ


      Увеличение заработной платы будет производиться дифференцированно, с учетом профессиональных достижений каждого преподавателя. С 2020 – 2021 учебного года, на основе действующей рейтинговой системы оплаты труда будет внедрена новая система мотивации, предусматривающая дальнейшую дифференциацию выплат в зависимости от профессиональных достижений. Завершится переход от существующей системы, привязывающей рабочую ставку к учебной нагрузке, к новой системе, основанной на важности и качестве выполняемой работы для каждого уровня ППС. Начиная с 2023 года, обязательным условием для ППС с высоким уровнем вознаграждения станет участие в финансируемых научных исследованиях и/или мероприятиях по распространению знаний.

      С 2021 года система найма будет предусматривать привлечение ППС из-за рубежа. Штатная структура факультетов и кафедр будет формироваться на основе потребностей в специалистах с конкретной научной компетенцией (например, микробиолог, энтомолог, биохимик и т.д.). По каждой штатной единице будут разработаны новые квалификационные требования с описанием работ, выполнение которых ожидается от кандидата. Основными критериями при найме на работу и карьерных перемещениях будут предыдущие научные достижения кандидата и его видение дальнейшего развития исследований в КАТУ.

      6. Развитие внутренней системы повышения квалификации ППС. С целью формирования единой академической культуры и собственных образовательных стандартов, на базе Института повышения квалификации и дополнительного образования КАТУ получат дальнейшее развитие Школа преподавательского мастерства и Школа лекторов. Для разработки и реализации программ повышения квалификации будут привлекаться ведущие профессора КАТУ и университетов-партнеров. В 2020 году будут актуализированы требования к программам внутренней системы повышения квалификации ППС и оценка качества освоения материалов. Качество освоения будет влиять на карьерное продвижение ППС. Отдельно будет разработана вводная программа для принятых в КАТУ преподавателей с целью их интеграции в академическую среду КАТУ.

      С 2023 года программы внутренней системы повышения квалификации станут доступными на платной основе для профессорско-преподавательского состава других университетов.

      7. Оптимизация информационных систем образовательного процесса. Будет завершено внедрение информационной системы "Мой университет" на базе "1С: Университет Проф", начатой в 2018 году. При необходимости, функционал информационной системы будет расширяться, и адаптироваться под потребности и актуальную карту процессов КАТУ.

Таблица 8.4.2.1 – Целевые индикаторы по улучшению условий для деятельности и профессионального развития ППС

№ п/п

Показатель

2020

2021

2022

2023

2024

1.

Средний размер заработной платы ППС, не менее тыс. тенге в месяц

207,0

238,0

245,0

280,0

310,0

2.

Численность ППС, прошедших стажировки на базе зарубежных научных организаций и вузов, чел.

13

19

22

21

21


8.4.3. Модернизация организации образовательного процесса и содержания образовательных программ

      С целью повышения эффективности образовательного процесса и оптимизации учебной нагрузки ППС, будут последовательно реализованы ряд реформ, включающие:

      1. Изменение содержания образовательных программ. Cодержание дисциплин будет изменено путем переноса акцента от заучивания известных фактов на развитие навыков самостоятельной работы с информацией, способностей качественно анализировать и находить оптимальные решения в различных практических ситуациях.

      Содержание образовательных программ будет формироваться на основе портрета выпускника – исчерпывающего, систематизированного перечня компетенций, которыми должен овладеть выпускник по завершению обучения, и перспективных направлений развития его карьеры. Портрет выпускника будет формироваться при участии работодателей, содержание образовательных программ будет регулярно актуализироваться на основе их рекомендаций. Для этого в 2020 году будет пересмотрена и усилена роль попечительских советов факультетов, до окончания 2021 года будут актуализированы портреты выпускника по всем образовательным программам КАТУ. В дальнейшем, портреты выпускника будут служить основой для разработки собственных образовательных стандартов КАТУ для каждой области знаний30.

      Разработка учебных материалов будет осуществляться отдельно для бакалавриата, магистратуры и докторантуры, с исключением дублирования между ними. Акцент будет сделан на самостоятельную работу обучающихся, роль контактных занятий будет сведена к формированию базовых знаний и способности воспринимать профессиональную информацию. Дисциплины будут укрупнены и унифицированы путем объединения в единые курсы с целью соответствия потребностям широкого круга обучающихся на схожих программах. Количество дисциплин по выбору будет увеличено, большинство из них будут доступны для всех обучающихся в КАТУ.

      В рамках базовой подготовки обучающихся будет усилено преподавание фундаментальных наук в соответствии с профилем каждой образовательной программы, что повысит качество знаний, обеспечит дополнительную гибкость выпускникам при трудоустройстве и будет способствовать формированию способностей к научным исследованиям.

      Для повышения объективности оценки успеваемости будет расширена практика написания обучающимися письменных работ в форме эссе, курсовых и лабораторных отчетов. Для каждого из видов работ будут разработаны соответствующие требования и критерии оценки.

      2. Дальнейшее усиление практической подготовки обучающихся. К началу 2020 – 2021 учебного года будет завершена синхронизация академических периодов с сезонными сельскохозяйственными работами. Для студентов сельскохозяйственных специальностей станет обязательной практика продолжительностью не менее одного сельскохозяйственного сезона на базе кампусов КАТУ или передовых агроформирований.

      Доля практических и лабораторных занятий в общем содержании дисциплин будет увеличена, их содержание будет переориентировано с демонстрации известных технологий на развитие навыков применения инноваций на практике. Часть дисциплин, практика по которым требует специальной инфраструктуры, будет переведена в формат дуального обучения, с переносом практических и лабораторных занятий на соответствующие предприятия. С целью надлежащей организации практики будет проработан вопрос ее целевого финансирования.

      ______________________________

      30Под образовательным стандартом понимается совокупность знаний и навыков, которыми должен овладеть каждый обучающийся КАТУ в течение периода обучения, с количественными и качественными показателями урвоня их освоения


      3. Переход от организации образовательного процесса в формате групп к индивидуальным планам обучения. Для обеспечения гибкости образовательной траектории исходя из индивидуальных интересов и карьерных ожиданий обучающихся, организация образовательного процесса будет переведена на индивидуальные планы обучения. Все дисциплины в рамках образовательной программы будут разделены на обязательные (core – необходимые для выполнения требований соответствующей академической степени) и элективные. Обучающийся будет самостоятельно выбирать образовательную траекторию путем выбора дисциплин, в том числе с возможностью сочетания двух направлений обучения (major + minor).

      К началу 2020 – 2021 учебного года будет проработан вопрос перехода от семестровой структуры учебного года к триместрам или четвертям, с учетом оптимальности для отдельных направлений подготовки. Планируется, что помимо улучшения качества освоения дисциплин за счет сокращения периода и повышения интенсивности изучения дисциплин, данная реформа упростит привлечение в КАТУ ведущих преподавателей из-за рубежа, специалистов из предприятий и ученых из научных организаций Республики Казахстан. Аналогичная практика применена в пилотном режиме при внедрении новых магистерских программ для подготовки кадров по ГПИИР в 2015 – 2016 годы, и получила положительные отзывы со стороны обучающихся.

      4. Улучшение качества преподавания иностранного языка. Наряду с повышением уровня языковой компетенции ППС, преподавание иностранных языков будет перестроено на основе уровневой системы, с углубленным изучением общего, профессионального и академического языков.

      Основным изучаемым иностранным языком будет английский. Объем преподавания английского языка будет увеличен до пяти часов в неделю, с дополнительными внеклассными занятиями в языковой среде (activities). Оценка знаний будет производиться согласно официальным методикам TOEFL и IELTS. Конечной целью реформы является достижение уровня владения английским языком среди обучающихся в группах с полиязычным обучением по методике IELTS – не менее 6.5, по методике TOEFL IBT – не менее 80 баллов. В пилотном режиме данная система преподавания английского языка будет внедрена в 2020 – 2021 учебном году, с окончательным переходом к новой системе с 2021 – 2022 учебного года.

      Кроме того, начиная с 2020 – 2021 учебного года в образовательный процесс в качестве иностранного языка будет включен китайский язык. Для общего развития обучающихся получат поддержку инициативы по изучению других иностранных языков.

      С целью соблюдения целостности указанных реформ, основной формой их реализации будет разработка новых образовательных программ при поддержке профессоров из университетов-партнеров. За основу будет принят механизм, применявшийся при разработке новых программ магистратуры в рамках ГПИИР и ГПАПК (см. рисунок 4.1.5), который в дальнейшем будет применяться на всех уровнях обучения – бакалавриате, магистратуре и докторантуре (см. рисунок 8.4.3.1).

      Новые образовательные программы будут основаны на актуальных и прогнозных потребностях рынка труда и опыте и требованиях к квалификации ведущих в мире университетов. Их внедрение будет поэтапным, путем замены существующих программ. В 2020 году запланирован аудит профессорами UC Davis программ, разработанных в 2015 – 2016 годы, с целью установления их фактического качества в сравнении с первоначально запланированными результатами. Курсы фундаментальных наук и дисциплины специализации, преподаваемые на старших курсах, будут разрабатываться преимущественно на английском языке с целью привлечения обучающихся из-за рубежа.

     


      Рисунок 8.4.3.1 – Механизм разработки новых образовательных программ совместно с университетами-партнерами

      Бакалавриат КАТУ будет переориентирован на предоставление обучающимся фундаментальных знаний и навыков в выбранном направлении, которые послужат базой для дальнейшей научной или профессиональной специализации в ходе обучения в магистратуре. Специализация выпускников будет относительно широкой и гибкой с целью расширения возможностей для трудоустройства.

      Новые образовательные программы магистратуры будут разрабатываться для двух категорий обучающихся:

      1) научно-педагогическое направление – программы с акцентом на научные исследования, углубленное изучение наук и развитие научной специализации в выбранной области. Выпускники данных программ будут ориентированы на продолжение обучения в докторантуре (в том числе в зарубежных вузах-партнерах).

      2) профильное направление – программы с акцентом на углубление специальных знаний и получение дополнительных навыков для работы в реальном секторе экономики, в соответствии с профессиональными интересами обучающихся.

      Программы докторантуры будут нацелены на повышение уровня проводимых докторантами научных исследований, с учетом расширения направлений и углубления исследований в КАТУ в целом.

      Всего в рамках Программы планируется с привлечением профессоров из университетов-партнеров разработать и внедрить 37 новых образовательных программ, модернизировав все программы сельскохозяйственного направления.

      В целях освоения современных образовательных технологий для ППС на регулярной основе будут организовываться семинары с приглашением ведущих в мире экспертов. В 2016 году заслуженным профессором Кафедры сельскохозяйственной и биологической инженерии UC Davis, членом президиума Американской Академии образования, доктором Полом Сингх впервые проведен десятидневный семинар "Современные образовательные технологии для достижения успеха университетами". Аналогичные семинары будут проводиться регулярно.

      По мере истечения сроков действия аккредитации и модернизации содержания образовательных программ КАТУ, будет производиться их аккредитация. С целью привлечения иностранных студентов, для аккредитации образовательных программ, разработанных совместно с зарубежными университетами-партнерами, будут привлекаться авторитетные международные агентства.

Таблица 8.4.3.1 – Целевые индикаторы по модернизации образовательного процесса и содержания образовательных программ

Показатель

2020

2021

2022

2023

2024

1.

Количество новых образовательных программ (с нарастающим итогом), ед.

4

9

7

9

8

1.1.

бакалавриат

3

5

4

3

2

1.2.

магистратура

1

4

2

3

3

1.3.

докторантура



1

3

3

2.

Количество дисциплин с дуальным обучением, наименований

60

65

70

75

80

3.

Организация семинаров по современным методикам и технологиям образования, ед.


1

1

2

2

8.4.4. Расширение академической мобильности ППС и обучающихся

      В целях ускорения интеграции в мировое научно-образовательное пространство, освоения передовых знаний и технологий, формирования недостающих компетенций будет последовательно расширяться участие ППС и обучающихся КАТУ в программах академической мобильности следующим направлениям:

      1) Приглашение зарубежных профессоров из университетов-партнеров (Visiting Professor), имеющих практический опыт преподавания в такой же среде, как и создаваемая в КАТУ, что существенно ускорит реформирование и обеспечит достижение нескольких результатов:

      а) наработка собственной компетенции путем повышения квалификации ППС КАТУ в процессе совместной работы с зарубежными коллегами;

      б) решение зарубежными профессорами задач, которые ранее не могли быть решены по причине отсутствия необходимой компетенции в КАТУ;

      в) интеграция в мировое научно-образовательное пространство за счет авторитета и связей зарубежных профессоров;

      г) доступ к передовым знаниям и навыкам, носителями которых являются зарубежные профессора.

      Финансирование затрат на привлечение профессоров из зарубежных университетов-партнеров, с продолжительностью преподавания не менее двух недель, будет осуществляться за счет зарубежных и международных программ академической мобильности, а также из собственных средств КАТУ.

      В случае приглашения зарубежных преподавателей на продолжительный срок (не менее одного академического периода), будут использоваться как собственные средства КАТУ, так и средства из любых других источников, поддерживающих такие формы взаимодействия.

      2) Направление ППС КАТУ для преподавания в зарубежные университеты-партнеры. С целью углубления партнерских связей, получения международного опыта и практики пребывания в иностранной языковой среде, будет расширено направление ППС КАТУ в университеты-партнеры для чтения отдельных курсов дисциплин. Источниками финансирования данной деятельности будут средства зарубежных университетов-партнеров, зарубежных и международных программ, а также в случаях инициативы направления ППС за границу со стороны КАТУ – собственные средства КАТУ.

      3) Расширение академической мобильности обучающихся с целью доступа к дополнительным знаниям и компетенциям, в том числе в следующих направлениях:

      а) двухдипломные образовательные программы совместно с отечественными и зарубежными университетами, на основе взаимного предоставления ресурсов организаций-партнеров (преимущественно – университеты из ТОП-20 секторального рейтинга QS), с переносом части образовательного процесса на их базу;

      б) направление обучающихся на обучение в течение одного полного академического периода в университеты-партнеры (преимущественно – в UC Davis и AgroParisTech) – за счет средств программы Министерства образования и науки Республики Казахстан, при необходимости – с частичным софинансированием за счет собственных средств КАТУ или средств обучающихся;

      в) направление обучающихся на семестровое обучение в университеты ближнего зарубежья, преимущественно в страны ЕЭС – путем взаимного обмена обучающимися на одинаковых условиях, определяемых КАТУ и принимающим университетом индивидуально в каждом конкретном случае;

      г) направление обучающихся на семестровое обучение в ведущие отечественные университеты соответствующего профиля – путем взаимного обмена обучающимися на одинаковых условиях или на платной основе за счет собственных средств КАТУ или обучающихся;

      д) краткосрочные стажировки магистрантов с целью изучения определенных, завершенных тематик по дисциплинам соответствующего профиля по заранее согласованным программам: для магистрантов с высокой успеваемостью и уровнем владения иностранным языком – за рубежом, для остальных магистрантов – в Республике Казахстан.

      Планируется, что в период реализации Программы обучение за рубежом в течение одного академического периода пройдут 182 обучающихся, из них 42 – в UC Davis, 70 – в AgroParisTech, и 70 – в других университетах-партнерах КАТУ.

      В 2020 – 2021 годы по всем специальностям магистратуры будут разработаны и согласованы с университетами-партнерами типовые программы стажировок, с учетом которых будет скорректировано содержание соответствующих дисциплин.

      С целью обеспечения сбалансированной академической мобильности, привлечение обучающихся из-за рубежа будет осуществляться путем прямых переговоров с университетами-партнерами, участия КАТУ в выставках за рубежом, актуализации и продвижения официального сайта и официальных страниц КАТУ в социальных сетях. На начальном этапе будут обеспечены привлекательные условия для привлечения обучающихся из других отечественных вузов и из университетов стран с русским языком обучения.

Таблица 8.4.4.1 – Целевые индикаторы по академической мобильности

Показатель

2020

2021

2022

2023

2024

1.

Численность преподавателей из университетов-партнеров, преподающих в КАТУ (с нарастающим итогом), чел.

8

21

27

30

30

2.

Количество совместных и/или двудипломных программ (с нарастающим итогом), шт.




1

2

3.

Численность ППС КАТУ, преподававших за рубежом, чел.

2

3

5

7

10

4.

Численность обучающихся КАТУ, направленных на семестровое обучение в вузы с английским языком обучения, чел.

16

31

39

47

49

5.

Численность обучающихся в КАТУ из зарубежных вузов, чел.:

5.1.

с русским языком обучения

20

40

60

80

100

5.2.

с английским языком обучения



2

5

10


      В настоящее время КАТУ предлагает 116 дисциплин на английском языке. В рамках Программы акцент будет сделан на качество преподавания на английском языке, а количество преподаваемых дисциплин будет увеличено до 120. Соответственно, по мере расширения преподаваемых дисциплин будет увеличиваться численность обучающихся из стран дальнего зарубежья.

8.5. Расширение системы продвижения результатов деятельности КАТУ в практику

      С целью обеспечения максимального эффекта от реализации Программы для экономического и социального развития Республики Казахстан будет завершено формирование целостной системы продвижения результатов деятельности КАТУ в практику и расширен ее функционал.

      Помимо внедрения научных результатов путем коммерциализации и через систему распространения знаний, результаты научных исследований будут включаться в образовательные программы. В результате, по окончанию обучения выпускники будут владеть передовыми знаниями, навыками научной работы и практического применения инноваций.

      Другой важной целью системы продвижения результатов деятельности будет привлечение ресурсов из негосударственного сектора для поддержки развития КАТУ.

8.5.1. Развитие системы распространения знаний

      По примеру ведущих в мире исследовательских аграрных университетов (в том числе UC Davis и других "land-grant" университетов США), система распространения знаний станет основным инструментом влияния КАТУ на эффективность АПК и неотъемлемой частью новой миссии КАТУ.

      Развитие системы распространения знаний и опыта, генерируемых в КАТУ, будет осуществляться в трех направлениях:

      1) дальнейшее расширение инструментария Офиса распространения знаний "Extension – KATU";

      2) совершенствование системы подготовки преподавателей колледжей сельскохозяйственного профиля;

      3) разработка программ дополнительного образования для специалистов, работающих в соответствующих отраслях, в том числе с использованием технологий дистанционного обучения.

      Деятельность Офиса распространения знаний ""Extension – KATU" будет связана с продвижением результатов КАТУ, коммерциализация которых в форме товара, объекта интеллектуальной собственности или инновационного проекта представляется затруднительной.

      Дальнейшее развитие Офиса распространения знаний "Extension – KATU" будет осуществляться в следующих направлениях:

      1) расширение охвата отраслей АПК услугами по распространению знаний;

      2) расширение спектра предлагаемых программ, с разработкой для каждой отрасли базовых программ продолжительностью до двух недель – по обучению всем вопросам организации производства отдельных видов сельскохозяйственной продукции и краткосрочных, специализированных программ – до 3 дней – по обучению отдельным этапам технологического процесса или элементам технологии;

      3) установление эффективных контактов с конечными потребителями научных результатов КАТУ в целях их информирования о возможностях сотрудничества с КАТУ, предлагаемых продуктах и обеспечения "обратной связи" для поддержания конкурентоспособности КАТУ и ориентированности на актуальные потребности.

      При наличии ресурсов, программы по распространению знаний будут разрабатываться с привлечением зарубежных партнеров – технологических лидеров в соответствующих отраслях. Для финансирования соответствующих расходов КАТУ на регулярной основе будет участвовать в конкурсе на получение финансирования по бюджетной программе 267 "Повышение доступности знаний и научных исследований" подпрограммы 100 "Информационное обеспечение субъектов агропромышленного комплекса на безвозмездной основе" Министерства сельского хозяйства Республики Казахстан.

      С целью демонстрации передовых технологий на практике, развитие кампусов будет планироваться с организацией демонстрационных площадок для мероприятий по распространению знаний. Часть ППС будет задействована в деятельности по распространению знаний в сочетании с преподаванием и/или научными исследованиями. Для ускорения внедрения научных результатов в практику распространение знаний будет интегрировано в научные исследования, для чего в ИНТП и научных проектах будут предусмотрены компоненты по распространению полученных научных результатов.

      По мере расширения компетенции, будет расширена линейка продуктов КАТУ для оказания консультационной поддержки субъектам АПК при внедрении новых технологий, в том числе путем прямого (с выездом на место) и дистанционного (с использованием технических средств коммуникаций) консультирования.

      Дополнительно, параллельно с созданием ТП "Прикладные информационные системы" будет разрабатываться специальное программное обеспечение для поддержки сельскохозяйственных товаропроизводителей по различным вопросам. Его продвижение на рынок будет осуществляться в форме услуги, предоставляемой КАТУ, или путем создания отдельных инновационных компаний, с привлечением ресурсов предпринимательского сектора, в том числе на базе студенческого бизнес-инкубатора.

      С целью улучшения качества подготовки специалистов с техническим и профессиональным образованием будет расширена поддержка колледжей сельскохозяйственного профиля путем обучения преподавателей. Совместно с UC Davis будет модернизировано содержание образовательной программы "Профессиональное обучение". В дополнение к специализациям "Механизация и автоматизация сельскохозяйственного производства" и "Радиоэлектроника и электротехника", к 2023 году будет обеспечен охват всех основных направлений АПК: животноводства, растениеводства, ветеринарии, переработки и хранения сельскохозяйственной продукции, менеджмента в АПК. Кроме того, в образовательную учебную программу будет включена дисциплина по обучению тренерскому мастерству для работы в системе распространения знаний. Для преподавателей колледжей будут разработаны специальные программы повышения квалификации, нацеленные на освоение передовых инноваций в соответствующем направлении, которые будут реализовываться на базе Института повышения квалификации и дополнительного образования КАТУ.

      Другим направлением системы распространения знаний на базе Института повышения квалификации и дополнительного образования КАТУ будет развитие программ дополнительного образования путем разработки дисциплин и курсов, доступных в удаленном режиме. При этом будет обеспечены возможности завершения образовательных программ с присуждением академической степени и прохождения отдельных курсов с выдачей сертификатов.

      На основе успешного опыта организации дистанционного обучения в ведущих в мире университетах, с 2022 года начнется реализация программ дистанционного обучения в новом формате: на основе применения современных информационных технологий, с переносом взаимодействия преподавателя и студентов в виртуальное пространство.

Таблица 8.5.1.1 – Целевые индикаторы по распространению знаний

№ п/п

Показатель

2020

2021

2022

2023

2024

1.

Количество реализуемых программ по распространению знаний, наим.

3

5

10

15

15

2.

Численность специалистов, обучившихся по программам распространения знаний, чел.

135

225

450

675

675

3.

Количество договоров на консультационную поддержку, ед.



3

5

10

4.

Количество подготовленных учебных видеофильмов, наим.


3

5

10

15

5.

Количество специализаций в рамках образовательной программы "Профессиональное обучение", наим.

2

3

4

5

7

6.

Количество предлагаемых программ повышения квалификации для преподавателей колледжей, наим.


1

2

4

6

7.

Количество программ дистанционного и дополнительного образования, наим.



1

3

5

8.5.2. Расширение механизмов и повышение эффективности инновационной деятельности

      Офисы коммерциализации технологий являются необходимым звеном ведущих в мире исследовательских университетов для связи академического и делового сообщества. К примеру, при Университете Иерусалима (The Hebrew University of Jerusalem31, Израиль) действует офис коммерциализации технологий "Yiussum" (Юссум), входящий в 15 ведущих компаний мира в сфере трансферта технологий. Его ежегодный доход составляет более 100 млн долларов. Основными направлениями деятельности "Юссум" являются контрактные исследования для индустрии, управление интеллектуальной собственностью и создание инновационных компаний на базе научных разработок университета. Распоряжение правами на все инновационные разработки, создаваемые университетом, передаются "Юссум".

      В Республике Казахстан в целом сформированы базовые инструменты государственной поддержки инновационной деятельности, реализуются ряд проектов по поддержке и продвижению инноваций. Однако на уровне научных организаций и вузов (микро-уровень) соответствующие механизмы не получили широкого применения, что ограничивает привлечение ресурсов частного сектора в науку.

      В настоящее время коммерциализация научных результатов КАТУ в основном осуществляется путем проработки инновационных проектов совместно с субъектами предпринимательства (с 2014 года) и производства продукции или оказания услуг с использованием инфраструктуры КАТУ (с 2019 года).

      В рамках реализации Программы функции Офиса коммерциализации технологий КАТУ будут расширены в направлениях:

      1) квалифицированного управления интеллектуальной собственностью (с 2021 года);

      2) организации контрактных исследований по заказу субъектов предпринимательства (с 2022 года);

      3) продвижения объектов интеллектуальной собственности посредством заключения лицензионных договоров (с 2023 года).

      Стратегией в сфере реализации совместных проектов с субъектами предпринимательства будет создание инновационных компаний на основе разработок КАТУ, с участием КАТУ в их уставном капитале, а также применение альтернативных бизнес-моделей, обеспечивающих высокую экономическую эффективность. Источниками финансирования совместных проектов будут средства партнеров и организаций, осуществляющих поддержку инновационных проектов, спонсорские средства и другие ресурсы негосударственного сектора, и собственные ресурсы КАТУ.

      _________________________________

      31TheHebrewUniversityofJerusalem-единственный университет в Израиле, имеющий сельскохозяйственный факультет; входит в 150 лучших университетов мира в сфере сельского и лесного хозяйства по рейтингу QS, а также в 250 ведущих университетов в в мире по рейтингу TimesHigherEducationWorldUniversityRankings


      С 2021 года будет внедрена новая Патентная политика КАТУ, нацеленная на эффективную защиту и коммерциализацию создаваемых объектов интеллектуальной собственности, включающая собственную систему оценки потенциала коммерциализации каждого объекта и разработку индивидуальной стратегии его реализации. По мере появления собственных селекционных достижений, одним из направлений деятельности Офиса коммерциализации технологий станет организация их тиражирования и продвижение на рынок.

      С целью поддержки инициатив обучающихся и молодых ученых КАТУ по развитию предпринимательства, в 2021 году будет создан студенческий бизнес-инкубатор. Его миссией будет обеспечение условий для создания и развития предпринимательских проектов в студенческой среде. Поддержка проектов со стороны КАТУ будет осуществляться путем поиска инвесторов и финансирования, консультационной, организационной и методической поддержки.

      Будет расширяться поддержка студенческой команды ENACTUS – KATU, с поэтапным увеличением ежегодного бюджета команды до 3 млн тенге в год. Целью работы в данном направлении будет вхождение в тройку лидеров национальных чемпионатов по ENACTUS.

Таблица 8.5.2.1 – Целевые индикаторы по коммерциализации научных результатов

Показатель

2020

2021

2022

2023

2024

1.

Количество действующих лицензионных договоров, ед.




1

2

2.

Количество действующих старт-ап компаний на основе научных результатов КАТУ (с нарастающим итогом), ед.

3

3

4

5

6

3.

Количество проектов на базе студенческого бизнес-инкубатора КАТУ( с нарастающим итогом), наим.



2

4

6

4.

Количество договоров на проведение контрактных исследований, ед.



2

3

4


      Для ускорения коммерциализации научных результатов в практику будет применен подход по включению компонента коммерциализации научных результатов, в рамках выполняемых ИНТП и научных проектов.

8.5.3. Интеграция ресурсов в единую систему поддержки трансферта зарубежных технологий

      С целью ускорения модернизации отечественного АПК и сокращения технологического разрыва между Республикой Казахстан и странами – технологическими лидерами, в соответствии с политикой КАТУ в области развития инновационного потенциала (см. раздел 7.2.) на основе сочетания научных исследований, подготовки кадров, коммерциализации научных результатов и распространения знаний будет развернута комплексная система трансферта успешных зарубежных технологий (см. рисунок 8.5.3.1).

      На регулярной основе будет проводиться целенаправленная работа по поиску подходящих технологий, их испытанию в условиях Казахстана (при необходимости – с адаптацией к местным условиям) и последующему внедрению положительного опыта в практику. Формой реализации трансферта технологий станут ИНТП, с привлечением соответствующих структурных подразделений КАТУ (факультетов, технологических платформ, центров) и заинтересованных субъектов предпринимательского сектора. С учетом применимости, компонент по испытанию и адаптации успешных зарубежных технологий будет прорабатываться в рамках каждой ИНТП (см. раздел 8.4.2.).

     


      Рисунок 8.5.3.1 – Схема организации трансферта зарубежных технологий в КАТУ

      Полученные результаты будут внедряться в практику посредством включения соответствующих модулей в образовательные программы КАТУ, оказания услуг на основе освоенных компетенций, и реализации программ в рамках системы распространения знаний. С учетом освоенных компетенций будет оснащаться соответствующая инфраструктура – демонстрационные стационары площадки и т.д.

      Для трансферта через изучение зарубежных технологий на базе КАТУ продолжится создание международных центров компетенции совместно с академическими и не академическими партнерами – носителями технологий. Акцент будет сделан на освоение знаний и инноваций, являющихся основой изучаемых технологий, с целью их последующего применения в научно-исследовательской и образовательной деятельности. Базой для создания международных центров будут служить кампусы и технологические платформы КАТУ. Для поиска и привлечения потенциальных партнеров будут использоваться партнерские связи зарубежных университетов и научных организаций, сотрудничающих с КАТУ, а также ресурсы дипломатических представительств зарубежных стран в Республике Казахстан.

      Источниками финансирования расходов на создание и оснащение международных центров компетенции будут средства организаций-партнеров. Текущие расходы будут финансироваться КАТУ совместно с организациями-партнерами. Всего до конца 2024 году на развитие КАТУ из зарубежных источников планируется привлечь не менее 2 млн доллара.

Таблица 8.5.3.1 – Целевые индикаторы по трансферту зарубежных технологий

Показатель

2020

2021

2022

2023

2024

1.

Количество международных центров компетенции, наим.

-

-

+

+

+

8.5.4. Поддержка продвижения КАТУ

      В целях формирования благоприятного партнерского окружения, привлечения ресурсов и расширения деловых связей будет активизирована работа по формированию положительного имиджа КАТУ в среде:

      1) абитуриентов, обучающихся и их родителей;

      2) субъектов предпринимательства и их объединений, в особенности действующих в АПК;

      3) ведущих в мире зарубежных научных организаций и университетов, профессоров и ученых;

      4) казахстанского научного и академического сообщества.

      Для продвижения КАТУ будут применяться различные каналы коммуникации: официальный сайт, печатные и электронные средства массовой информации, социальные сети, участие в республиканских и международных выставках и конференциях.

      Продвижение официального сайта КАТУ приведет к оптимизации его структуры и содержания, публикации аналитических материалов, практических результатов научной и инновационной деятельности, расширения функционала, доступного пользователям (организация стажировок, трудоустройство и другое).

      Для продвижения научных результатов будет реформирован журнал "Вестник науки КазАТУ". Целью реформы станет повышение популярности и авторитета в научной среде. Данную работу планируется проводить в партнерстве с известными в мире издательствами и наукометрическими базами, а также зарубежными организация и партнерами КАТУ. В составе КАТУ будет создано издательство как самостоятельное структурное подразделение. В качестве результата реформы ожидается включение журнала "Вестник науки КазАТУ" в одну из международных наукометрических баз данных до 2025 года.

      Дополнительно, для улучшения репутации КАТУ в системе мировой аграрной науки, совместно с организациями-партнерами будут проводиться не менее одной международной конференции в год по наиболее актуальным направлениям развития науки и технологий. Начиная с 2023 года, конференции будут проводиться полностью на английском языке.

      Для привлечения абитуриентов получит дополнительную поддержку развитие студенческой самодеятельности и спорта. Традиционно, КАТУ знаменит высокими достижениями в области студенческой самодеятельности. В 2018 году на базе Факультета искусства и творчества КАТУ действовали танцевальный ансамбль "Шаттық", 2 вокальных групп, оркестр национальных инструментов "Шабыт", студенческий театр "Ақжелкен", 4 студенческих команды КВН. Всего в указанных клубах заняты 154 обучающихся. С целью расширения охвата обучающихся творческими кружками и секциями, указанное направление (самодеятельность, творческие кружки) получит дополнительную поддержку. Финансирование затрат будет осуществляться за счет собственных средств КАТУ, спонсорской помощи и других источников.

      Для продвижения КАТУ в студенческой среде будет расширена поддержка спортивных команд. В вопросах формирования спортивной инфраструктуры и улучшения качества спортивных результатов КАТУ сконцентрируется на 3-5 основных видах спорта, в которых имеется наибольший потенциал к достижению высоких результатов. Приоритет будет отдаваться видам спорта, по которым проводятся официальные соревнования в рамках национальных студенческих лиг. Целевыми индикаторами является вхождение в тройку лидеров, начиная с 2023 года, по результатам национальных студенческих соревнований.

      Для привлечения талантливых спортсменов в КАТУ, начиная с 2022 года, для них будут выделяться специальные гранты, оплачиваемые из собственных средств КАТУ или из спонсорских средств.

Таблица 8.5.4.1 – Целевые индикаторы по позиционированию КАТУ

№№

Показатель

2020

2021

2022

2023

2024

1.

Позиция сайта КАТУ в национальном рейтинге сайтов вузов


50

40

30

20

10

2.

Количество сюжетов о КАТУ на республиканских телеканалах, выпусков

4

6

8

10

12

3.

Количество грантов КАТУ для талантливых спортсменов (с нарастающим итогом), ед.


3

5

7

10

8.6. Модернизация существующей и создание недостающей инфраструктуры

      С целью практической реализации всех запланированных реформ, для приведения инфраструктуры КАТУ в соответствие с новыми условиями для научных исследований, образовательного процесса и продвижения результатов деятельности будет реализован комплекс мероприятий по модернизации существующих объектов, созданию дополнительно необходимых объектов, и расширению технологических платформ в соответствии с академическим профилем КАТУ.

8.6.1. Развитие кампусной сети

      Как свидетельствует опыт ведущих в мире исследовательских университетов, развитая система специализированных кампусов обеспечивает эффективное взаимодействие с локальными выгодополучателями и является критическим условием для поддержания высокого качества научных исследований и подготовки кадров.

      Главный кампус будет развиваться в направлении фундаментальных наук, биотехнологии, сельскохозяйственной и биологической инженерии, компьютерных технологий, в том числе биоинформатики, экономики АПК, промышленного и ландшафтного дизайна, и других направлений, не требующих нахождения в специальной среде.

      Кампус "Учхоз" будет развиваться в направлении науки о животных, технологий животноводства и ветеринарии. Помимо охотоведения, кампус "Дударай" будет развиваться в направлении озерно-товарного рыбоводства и управления природными экосистемами.

      Научно-экспериментальный кампус полевых работ будет развиваться в качестве основной площадки в сухостепной зоне центрального Казахстана. Земельный участок, полученный КАТУ в марте 2015 года сроком на 10 лет, по завершению освоения в 2023 году будет выкуплен в собственность КАТУ.

      Дополнительно, в целях интеграции и развития образовательной, научно-исследовательской базы в КАТУ будут переданы дочерние организации НАО "Национальный аграрный научно-образовательный центр":

      ТОО "Научно-производственный центр зернового хозяйства имени А.И. Бараева" (пос. Научный, Шортандинский район, Акмолинская область);

      ТОО "Казахский НИИ лесного хозяйства и агролесомелиорации имени А.Н. Бокейхана" (г. Щучинск, Акмолинская область);

      ТОО "Северо-Казахстанская сельскохозяйственная опытная станция" (Северо-Казахстанская область, Аккаинский район, с. Шагалалы);

      филиал ТОО "Казахский НИИ пищевой и перерабатывающей промышленности" в г. Нур-Султан (г. Нур-Султан, пр. Акжол, 26).

      1) ТОО "Научно-производственный центр зернового хозяйства имени А.И. Бараева" (пос. Научный, Шортандинский район, Акмолинская область) – как основная база для научных исследований, трансферта технологий и подготовки кадров в области растениеводства. Начиная с 2021 – 2022 учебного года, будет начат поэтапный перенос образовательного процесса на его базу. Все научные исследования и программы распространения знаний в области растениеводства, тиражирование селекционных достижений и производственная практика в течение всего сельскохозяйственного сезона также будут разворачиваться на его базе.

      Освободившаяся инфраструктура в городе Нур-Султане будет использована для размещения ППС, части аудиторий и лабораторий Института естественных наук, планируемого к созданию для усиления преподавания фундаментальных наук в рамках реформирования академической структуры КАТУ.

      2) ТОО "Казахский НИИ лесного хозяйства и агролесомелиорации" (г. Щучинск, Акмолинская область) – для расширения инфраструктуры и усиления научного потенциала существующего кампуса КАТУ, с последующим расширением его специализации в направлении наук об окружающей среде и управления природными экосистемами. После передачи в состав КАТУ на базе кампуса будет создано подразделение Офиса распространения знаний для специалистов лесного хозяйства. Будет проработан вопрос о переносе на базу кампуса части практических занятий и производственной практики по ландшафтному дизайну и рыбному хозяйству.

      3) ТОО "Северо-Казахстанская сельскохозяйственная опытная станция" (Северо-Казахстанская область, Аккаинский район, с. Шагалалы) – как основной кампус по сельскому хозяйству в условиях Северного Казахстана, в том числе по скотоводству, коневодству, точному земледелию, овощеводству, кормопроизводству, планированию и обустройству сельских территорий. На его базу будет перенесена часть образовательного процесса по соответствующим специальностям, а также производственная практика, научные исследования и мероприятия по распространению знаний, связанные с АПК Северного Казахстана.

      Освобожденная инфраструктура в городе Нур-Султане будет использована для создания Ветеринарного клинико-диагностического центра (кампус "Учхоз", пос. Интернациональный, 2023 год), размещения ППС и расширения базы для подготовки обучающихся.

      4) филиал ТОО "Казахский НИИ пищевой и перерабатывающей промышленности" в г. Нур-Султане (г. Нур-Султан, пр. Акжол, 26) – как основная база для научных исследований и подготовки кадров в области переработки сельскохозяйственной продукции и пищевой безопасности, с переносом кафедр, лабораторий и цехов соответствующего профиля. С 2020 – 2021 учебного года будет начат перенос на его базу дисциплин в области переработки сельскохозяйственной продукции. На прилегающей территории будет обустроена инфраструктура для хранения и обслуживания транспорта и сельскохозяйственной техники, размещения инновационных компаний и проектов студенческого бизнес-инкубатора, и другой вспомогательной деятельности. Освободившиеся помещения в Главном кампусе будут задействованы для размещения ППС, расширения аудиторий и лабораторий сельскохозяйственной и биологической инженерии.

      Расширение кампусной сети по указанной выше модели объединит в единой системе по модели "лаборатория

аудитория

поле" всю необходимую инфраструктуру для научной, образовательной и инновационной деятельности, и позволит:

      1) обеспечить качественную поддержку всех отраслей АПК Целевого Казахстана на междисциплинарной, комплексной основе, с современной инфраструктурой;

      2) интегрировать научные исследования КАТУ и передаваемых организаций в крупные, междисциплинарные проекты и программы;

      3) вовлечь ученых из передаваемых организаций в образовательный процесс КАТУ и обеспечить передачу научных результатов новому поколению специалистов;

      4) привлечь талантливых выпускников в научные исследования на базе передаваемых организаций и обеспечить омоложение их кадрового состава;

      5) расширить возможности для профессионального развития ученых присоединяемых организаций за счет доступа к экосистеме КАТУ, участия в программах реформирования и междисциплинарности.

      Как отмечалось в разделе 3.2, концентрация потенциала на базе исследовательских университетов путем передачи в их состав научных организаций и опытных хозяйств широко применяется в мире и положительно влияет на качество научных и академических результатов. Поэтому такой подход уже применялся в Республике Казахстан. В частности, с целью усиления научного потенциала АОО "Назарбаев Университет", в 2010 – 2011 годы в его состав были переданы 6 научных медицинских центров и Национальный аналитический центр, до этого находившийся в ведении Канцелярии Премьер-Министра Республики Казахстан.

      Постановлением Правительства Республики Казахстан от 19 декабря 2014 года № 1330 Казахский национальный технический университет имени К.И. Сатпаева был преобразован в исследовательский, а в его состав вошли Центр наук о Земле, металлургии и обогащения, Международный научно-производственный холдинг "Фитохимия", Физико-технический институт и еще 4 научно-исследовательских организации.

      Постановлением Правительства Республики Казахстан от 5 апреля 2018 года № 166 в состав Казахского национального медицинского университета имени С. Асфендиярова были переданы 5 научно-исследовательских организаций Министерства здравоохранения Республики Казахстан. Позже, постановлением Правительства Республики Казахстан от 27 июня 2019 года № 453 указанному университету бал присвоен статус исследовательского и утверждена его программа развития на 5 лет.

      Для обеспечения системного подхода к развитию, будет разработана программа развития для каждой из переданных КАТУ организаций, нацеленная на их поэтапную интеграцию в структуру КАТУ.

      Целевыми индикаторами по развитию кампусной сети будут являться:

      1) передача организаций для создания новых кампусов в состав КАТУ– до окончания 2020 года;

      2) разработка и утверждение положений о кампусах КАТУ – до окончания 2020 года;

      3) утверждение программ развития каждого из кампусов – до окончания 2021 года;

      4) оформление права собственности КАТУ на земельный участок Научно-экспериментального кампуса полевых работ – до окончания 2023 года.

8.6.2. Модернизация имеющейся инфраструктуры

      В рамках Программы, с целью создания благоприятных условий для научных исследований, образовательного процесса и инновационной деятельности, будут проработаны следующие проекты:

      1. Реконструкция и оснащение существующего главного корпуса КАТУ (г. Нур-Султан, пр. Победы, 62): завершение замены оконных блоков, ремонт фасада, реконструкция интерьера, капитальный ремонт инженерных сетей.

      2. Реконструкция корпуса ТОО "Казахский НИИ лесного хозяйства и агролесомелиорации": ремонт фасада и интерьера здания, адаптация к образовательному процессу и расширению специализации кампуса, благоустройство прилегающей территории. Объем финансирования будет определен по результатам разработки проектно-сметной документации, получения всех необходимых разрешений и экспертиз.

      3. Реконструкция интерьера и оснащение корпуса ТОО "Научно-производственный центр зернового хозяйства имени А.И. Бараева" (пос. Научный, Шортандинский район Акмолинской области): адаптация к переносу образовательного процесса, благоустройство прилегающей территории. Объем финансирования будет определен по результатам разработки проектно-сметной документации, получения всех необходимых разрешений и экспертиз.

      4. Реконструкция здания Филиала ТОО "Казахский НИИ пищевой и перерабатывающей промышленности" в г. Нур-Султан (г. Нур-Султан, пр. Акжол, 26) и перенос объектов КАТУ в области пищевой промышленности на его базу: ремонт фасада и интерьера, адаптация к потребностям образовательного процесса, обустройство территории для размещения производственно-экспериментальных цехов и других объектов. Объем финансирования будет определен по результатам разработки проектно-сметной документации, получения всех необходимых разрешений и экспертиз.

      5. Завершение реконструкции здания Факультета управления земельными ресурсами, архитектуры и дизайна (г. Нур-Султан, пр. Бейбитшилик, 73): реконструкция фасада и завершение реконструкции интерьера, перенос главного входа, обустройство прилегающей территории в качестве сквера, пристройка помещения под столовую со стороны внутреннего двора. Источник финансирования – собственные средства КАТУ. Разработка проектной документации по всем указанным объектам будет осуществляться за счет собственных средств КАТУ.

      Дополнительно, в 2020 году будет разработан проект "Комфортный университет". В рамках проекта, начиная с 2021 года за счет собственных средств КАТУ будет производиться реконструкция существующих учебных корпусов с целью их адаптации к новым требованиям создаваемой академической среды. Ежегодно в каждом корпусе будут реконструированы по одному этажу, с созданием условий для эффективного, комфортного размещения ППС, офисов для переговоров и совещаний, учебных аудиторий, оснащенных согласно требованиям отдельных дисциплин.

      Целевым индикатором по данному направлению будет своевременное завершение работ.

8.6.3. Создание недостающей инфраструктуры

      С целью обеспечения потребностей образовательного процесса, научных исследований и инновационной деятельности инфраструктурными условиями будут проработаны следующие проекты:

      1. Завершение строительства общежития в пос. Научный Шортандинского района Акмолинской области (двухподъездный, пятиэтажный жилой дом) – для организации проживания ППС и обучающихся в кампусе, создаваемом на базе НПЦ зернового хозяйства им. А.И. Бараева. Разработана проектно-сметная документация, однако требуется ее корректировка в связи с истечением срока действия заключения. Объем финансирования будет определен по результатам разработки проектно-сметной документации, получения всех необходимых разрешений и экспертиз.

      2. Обустройство кампуса "Дударай". В целях расширения специализации, переноса образовательного процесса, научных исследований и мероприятий по распространению знаний, из блочно-модульных зданий будет построен комплекс сооружений, включающий комнаты для временного проживания, столовую, аудиторию, офисные и лабораторные помещения. По аналогии с ранее выполненными работами, общая стоимость оценивается в 90,0 млн тенге, планируемый источник финансирования – собственные средства.

      3. Строительство нового, отвечающего международным стандартам Учебно-лабораторного комплекса в городе Нур-Султане, на месте существующих гаражей Главного кампуса. Учебно-лабораторный комплекс будет включать:

      а) учебный корпус высотой до 12 этажей, в котором будут размещаться гараж на цокольном этаже, библиотека и читальные залы, конференц-зал, зал заседаний Сената на 2 и 3 этажах, аудитории, места для самостоятельной работы студентов, кабинеты и вспомогательные помещения, вегетарий на последнем этаже, со смотровой площадкой на территорию Главного кампуса:

      б) лабораторный корпус, совмещенный с Учебным корпусом, для размещения производственно-экспериментальных цехов на 1 этаже и научно-исследовательских лабораторий на 2, 3, 4 этажах. Лабораторные помещения будут оборудованы в соответствии со стандартами GLP и BSL.

      Комплекс будет соединен теплыми переходами с главным корпусом, корпусами Технического и Агрономического факультетов, общежитиями и корпусом военной кафедры. Освободившиеся в результате переноса образовательного процесса и научных подразделений помещения в существующих зданиях будут использованы для размещения ППС, инженерно-технического и вспомогательного персонала, докторантов и магистрантов, учебных лабораторий и специализированных аудиторий.

      Объем финансирования будет определен по результатам разработки проектно-сметной документации, получения всех необходимых разрешений и экспертиз.

      4. Строительство и оснащение Учебно-научного животноводческого комплекса на базе НПЦ зернового хозяйства имени А.И. Бараева, в составе:

      а) помещений для содержания сельскохозяйственной птицы, лошадей, крупного рогатого скота, овец и кроликов;

      б) откормочных площадок;

      в) кормоцеха с помещениями для приготовления кормов;

      г) инфраструктуры для хранения и утилизации навоза;

      д) убойного пункта;

      е) вспомогательных помещений.

      Объем финансирования будет определен по результатам разработки проектно-сметной документации, получения всех необходимых разрешений и экспертиз.

      5. Строительство спортивного комплекса на территории существующего стадиона КАТУ с плавательным бассейном, тренажерным залом, боксерским и борцовским залами, помещениями для игровых видов спорта. Цель проекта – создание условий для всестороннего развития ППС и обучающихся. Объем финансирования будет определен по результатам разработки проектно-сметной документации, получения всех необходимых разрешений и экспертиз.

      Проектная документация по всем указанным объектам будет разработана за счет собственных средств КАТУ, путем включения соответствующих затрат в планы развития на соответствующие годы.

      Целевым индикатором по данному направлению будет своевременное завершение работ.

8.6.4. Развитие технологических платформ

      С целью завершения охвата основных направлений академического профиля КАТУ инфраструктурой для научных исследований, обучения, распространения знаний и инновационной деятельности, будут доукомплектованы существующие и созданы новые технологические платформы. В частности, в рамках Программы запланированы:

      1. Развитие ТП "Переработка сельскохозяйственной продукции", путем переноса на базу передаваемого в КАТУ филиала ТОО "Казахский НИИ пищевой и перерабатывающей промышленности" в городе Нур-Султане и создания:

      производственно-экспериментального цеха переработки зерновых и бобовых культур;

      лаборатории хранения пищевой продукции;

      лаборатории безопасности и качества пищевой продукции.

      2. Развитие ТП "Производство продукции растениеводства", путем создания:

      лаборатории "Защита и карантин растений";

      строительства научно-экспериментальной теплицы для проведения научных исследований, подготовки специалистов по эксплуатации тепличного хозяйства и проведения мероприятий по распространению знаний.

      3. Развитие ТП "Производство продукции животноводства", путем оснащения учебно-научного животноводческого комплекса на территории Научно-экспериментального кампуса полевых работ и переноса части оборудования на его базу. Кроме того, на базе кампуса "Дударай" будет проработана закладка стационара по озерно-товарному рыбоводству.

      4. ТП "Прикладные информационные системы"32, в составе:

      лаборатории статистики и прогнозирования;

      лаборатории математического моделирования и биоматематики.

      5. Ветеринарный клинико-диагностический центр, в составе Казахстанско-Китайской научно-исследовательской ветеринарной лаборатории.

      6. Центральная лаборатория прикладной физики и химии – с целью усиления подготовки обучающихся в области фундаментальных наук при переходе на новые образовательные программы.

      7. ТП "Сельскохозяйственное машиностроение "Цифровая индустрия" и лаборатория материаловедения (новых материалов и конструкций).

      Развитие Научно-исследовательской платформы сельскохозяйственной биотехнологии будет осуществляться путем модернизации оборудования и расширения функционала. В 2021 году в его составе будет создана Лаборатория генетики. Также, будет проработан вопрос дооснащения Центра ГИС-технологий для обеспечения обработки и хранения больших объемов данных, с организацией ситуационного центра.

      ______________________________

      32В состав ТП "Прикладные информационные системы" будет передана лаборатория программирования, созданная в 2015 году


      При подборе оборудования для оснащения ТП будут учитываться:

      1) универсальность оборудования и его применимость с позиции комплексности и междисциплинарности;

      2) возможность совмещения с имеющимся в КАТУ оборудованием и с другим оборудованием, приобретаемым для оснащения ТП;

      3) оптимальность оборудования в соотношении "производительность – цена – стоимость эксплуатации – загруженность".

      Таким образом, по завершении реализации Программы в КАТУ будут действовать 7 ТП. Перечень подразделений, входящих в состав ТП, будет корректироваться в процессе разработки соответствующих финансово-экономических обоснований в зависимости от проводимых научных исследований и содержания образовательных программ.

      В случае необходимости, в рамках реализации отдельных научно-исследовательских и инновационных проектов, в том числе международных, будут создаваться другие специализированные лаборатории и цеха, которые будут функционировать на основе тех же принципов, что и ТП.

      Конкретный перечень оборудования, организационная структура и штатное расписание для каждой из ТП будут определяться в процессе их проектирования и создания, в том числе с привлечением экспертов из университетов-партнеров. Для каждой из ТП будет утверждаться план развития на 5 лет.

      Целевым индикатором по данному направлению является качественное выполнение и своевременное завершение соответствующих мероприятий.

8.7. Обеспечение необходимого финансирования для реализации Программы

      Как отмечалось, дефицит ресурсов является основной проблемой для реализации большинства стратегических инициатив, связанных с трансформацией КАТУ в исследовательский аграрный университет.

      Реализация ИНТП будет осуществляться в рамках программно-целевого финансирования научных исследований (Министерство образования и науки, Министерство сельского хозяйства, другие администраторы бюджетных программ) путем участия в конкурсах в соответствии с установленным законодательством порядке. Кроме того, с целью расширения научных исследований будут привлекаться грантовое финансирование Министерства образования и науки, гранты из других государственных и негосударственных источников.

      Затраты на продвижение результатов деятельности КАТУ в практику будут финансироваться за счет соответствующих программ Министерства сельского хозяйства (система распространения знаний) и Министерства образования и науки (проект Всемирного Банка "Стимулирование продуктивных инноваций", гранты на коммерциализацию результатов научно-технической деятельности), проектов международных фондов и организаций, средств субъектов предпринимательства и других источников.

      Для инвестиций, связанных с модернизацией существующей и созданием недостающей инфраструктуры, источники, объем, и направления финансирования будут определяться в соответствии с бюджетным законодательством, в процессе разработки и утверждения соответствующих инвестиционных предложений, проектной документации и финансово-экономических обоснований.

      Остальные расходы будут профинансированы из собственных средств КАТУ, в том числе привлеченных в качестве спонсорской или партнерской помощи. По предварительным расчетам, размер софинансирования реализации Программы из собственных средств КАТУ составит 3 332,3 млн тенге33. Кроме собственных средств КАТУ, для их финансирования будут использоваться спонсорские средства, гранты зарубежных и международных организаций и другие источники, не запрещенные законодательством Республики Казахстан.

      Планируется, что финансирование Программы из государственных источников обеспечит становление КАТУ в качестве исследовательского аграрного университета и повысит возможности для привлечения ресурсов из негосударственных источников. Как результат реализации Программы, к 2030 году ожидается увеличение доли финансирования КАТУ из негосударственных источников. Однако, в соответствии с мировой практикой, финансирование из государственных источников сохранит основную долю в совокупном доходе КАТУ.

      С целью диверсификации источников финансирования, будет проработан вопрос создания Фонда поддержки развития КАТУ (endowment fond) по аналогии с фондами, действующими при всех ведущих в мире исследовательских университетах. Функцией фонда будет аккумулирование денежных средств из различных источников с целью их инвестирования в другие, не связанные с КАТУ, виды деятельности, с последующим использованием полученного инвестиционного дохода на развитие КАТУ. В 2020 году будет утверждена концепция создания Фонда поддержки развития КАТУ. Планируется, что к завершению 2024 года в Фонде будут аккумулированы не менее 300 млн тенге.

9. Ожидаемые результаты реализации Программы

      В результате реализации Программы, на базе КАТУ будет создан первый в Казахстане исследовательский аграрный университет западного типа – не уступающий ведущим в мире аналогам модель организации научных исследований и подготовки кадров для АПК, основанная на сочетании научных исследований с образовательной деятельностью, распространением знаний и коммерциализацией технологий.

      К 2024 году будут достигнуты существенные положительные изменения качества результатов деятельности КАТУ, в том числе:

      1) кардинально возрастет качество научных результатов КАТУ – будет начата реализация 8 интегрированных научно-технических программ, ежегодно в наиболее престижных научных изданиях будут выходить не менее 30 публикаций ППС и обучающихся КАТУ;

      2) полностью обновится содержание образовательного процесса по направлениям, связанным с АПК – 3 двухдипломные программы с AgroParisTech и 34 новые образовательные программы по модели UC Davis и других ведущих в мире исследовательских аграрных университетов;

      3) существенно расширится академический профиль и компетенция ППС КАТУ – не менее 96 долгосрочных стажировок на базе ведущих в мире университетов и научных центров (в основном, UC Davisи AgroParisTech), не менее 30 преподавателей в докторантуре ведущих зарубежных вузов,и не менее 110 стажировок в рамках научных исследований;

      4) по обновленным образовательным программам будут обучаться не менее 1 000 студентов бакалавриата, не менее 440 магистрантов, и не менее 60 докторантов PhD;

      5) в партнерстве с технологическими лидерами будут разработаны не менее 15 программ распространения знаний, охватывающих все основные направления АПК Целевого региона, обучение на которых пройдут не менее 2 160 специалистов агроформирований;

      6) будут действовать не менее 6 инновационных компаний на основе научных разработок КАТУ.

      Основные целевые индикаторы Программы приведены в приложении.

      __________________________

      33Предварительные расчеты, объем финансирования каждого мероприятия будет определяться при формировании планов развития КАТУ


  Приложение
к Программе развития
КАТУ на 2020 – 2024 годы

Целевые индикаторы Программы*

№ п/п

Целевые индикаторы

Единица измерения

В плановом периоде

2020

2021

2022

2023

2024

1.

Задача 1. Создание организационных условий для реформирования КАТУ в исследовательский аграрный университет

1.1.

Количество зарубежных экспертов в составе Проектной группы по реформированию КАТУ

человек


4

6

8

8

1.2.

Запуск пилотной двухдипломной программы магистратуры совместно с AgroParisTech

шт





1

1.3.

Доля активных международных соглашений о сотрудничестве

%

20

20

22

23

25

1.4.

Количество научных проектов и программ, реализуемых совместно с отечественными НИИ и вузами

шт

18

19

20

20

20

1.5.

Количество обучающихся в КАТУ из других вузов Казахстана в рамках академической мобильности

человек

40

50

60

70

80

1.6.

Количество субъектов предпринимательства, привелеченных к партнерству в рамках научных исследований

шт.

30

35

38

39

40

1.7.

Численность ППС КАТУ, прошедших стажировки на базе предприятий соответствующих отраслей

человек

3

5

7

8

10

2.

Задача 2. Расширение направлений исследований и улучшение качества научных результатов

2.1.

Количество публикаций в изданиях, имеющих ненулевой индекс цитирования в соответствии с международными наукометрическими базами, в том числе:

шт.

110

120

130

140

150

1)

в изданиях не ниже квартиля Q2 базы Webof Science или процентиля 65 по Cite Score базы Scopus

шт.

10

15

20

30

40

2.2.

Численность ППС, поступивших на обучение в докторантуру зарубежных вузов

человек

2

4

6

8

10

2.3.

Численность кандидатов наук, PhD и докторов наук с международным опытом, приглашенных на работу в КАТУ

человек

10

15

20

20

20

2.4.

Численность ППС, прошедших зарубежные стажировки в рамках научных проектов и программ

человек

15

20

25

25

25

2.5.

Количество выпускников бакалавриата, принятых на работу с целью дальнейшего развития научной карьеры в КАТУ

человек

5

10

15

20

20

2.6.

Количество научных проектов в рамках грантового финансирования, не менее

шт.

25

40

40

40

60

2.7.

Доля ППС, участвующих в финансируемых исследованиях (от общей численности ППС)

%

30

40

42

44

50

2.8.

Количество проектов, реализуемых в рамках собственной системы научных грантов КАТУ

шт.


4

4

4

12

3.

Задача 3. Улучшение качества образовательных услуг

3.1.

Внедрение новых образовательных программ по модели и при участии ведущих в мире исследовательских университетов аграрного профиля (с нарастающим итогом)

шт.

4

9

7

9

8

3.2.

Количество совместных и/или двудипломных образовательных программ с зарубежными университетами из ТОП-20 секторальных рейтингов QS (с нарастающим итогом)

шт.




1

2

3.3.

Количество новых образовательных программ, аккредитованных международным агентством (с нарастающим итогом)

шт.




3

7

3.4.

Среднемесячный размер заработной платы ППС

тыс. тенге

207,0

238,0

245,0

280,0

310,0

3.5.

Доля выпускников, трудоустроенных в течение 6 месяцев после окончания обучения

%

82

84

86

88

90

3.6.

Численность абитуриентов, принятых на обучение по заказу предприятий и организаций

человек

20

25

30

35

40

3.7.

Численность ППС, прошедших стажировки на базе зарубежных университетов и научных организаций-партнеров КАТУ

человек

13

19

22

21

21

3.8.

Доля ППС, преподающих дисциплины на английском языке

%

11

13

15

17

20

3.9.

Численность зарубежных преподавателей, приглашенных для преподавания в КАТУ из университетов-партнеров (с нарастающим итогом)

человек

8

21

27

30

30

3.10.

Численность обучающихся в КАТУ, направленных по академической мобильности в университеты-партнеры КАТУ

человек

16

31

39

47

49

3.11.

Численность обучающихся в КАТУ из зарубежных вузов с русским языком обучения

человек

20

40

60

80

100

3.12.

Численность обучающихся в КАТУ из зарубежных вузов с английским языком обучения

человек



2

5

10

4.

Задача 4. Расширение системы продвижения результатов деятельности КАТУ в практику

4.1.

Совокупный доход КАТУ от инновационной деятельности

млн тенге

50,0

60,0

100,0

140,0

180,0

4.2.

Количество программ по распространению знаний, реализуемых Офисом распространения знаний "Extension – KATU"

шт.

3

5

10

15

15

4.3.

Численность специалистов, обучившихся по программам распространения знаний "Extension – KATU"

человек

135

225

450

675

675

4.4.

Количество договоров на консультационную поддержку субъектов АПК со стороны ППС и ученых КАТУ

шт.



3

5

10

4.5.

Количество заключенных лицензионных договоров на использование ОИС КАТУ

шт.




1

2

4.6.

Количество действующих старт-ап компаний, созданных на основе результатов научно-технической деятельности КАТУ (с нарастающим итогом)

шт.

3

3

4

5

6

4.7.

Количество проектов на базе студенческого бизнес-инкубатора КАТУ (с нарастающим итогом)

шт.



2

4

6

4.8.

Количество договоров на проведение контрактных исследований (с нарастающим итогом)

шт.



2

3

4

4.9.

Количество специализаций для подготовки преподавателей колледжей в рамках образовательной программы "Профессиональное обучение"

шт.

2

3

4

5

7

4.10.

Количество программ повышения квалификации для преподавателей колледжей

шт.


1

2

4

6

4.11.

Количество программ дистанционного и дополнительного образования

шт.



1

3

5

4.12.

Позиция сайта КАТУ в национальном рейтинге сайтов вузов

-


50

40

30

20

10

4.13.

Количество открытых международных центров компетенции (при необходимости, с нарастающим итогом)

шт.

-

-

1

1

2

5.

Задача 5. Модернизация существующей и создание недостающей инфраструктуры

5.1.

Передача в КАТУ НПЦ зернового хозяйства имени А.И. Бараева, Северо-Казахстанской СХОС, КазНИИ лесного хозяйства и агролесомелиорации, и филиала КазНИИ пищевой и перерабатывающей промышленности в городе Нур-Султане

решение СД НАНОЦ

4





5.2.

Разработка инвестиционного предложения и ФЭО/ПСД (при необходимости) на реконструкцию и оснащение существующих объектов инфраструктуры КАТУ

письмо


+

+

+

+

5.3.

Разработка инвестиционного предложения документации ФЭО/ПСД (при необходимости) на строительство новых объектов КАТУ

письмо


+

+

+

+

5.4.

Разработка инвестиционного предложения ФЭО/ПСД (при необходимости) на создание новых и дооснащение существующих технологических платформ

письмо


+

+

+

+

      *Целевые индикоторы будут достигнуты при стабильной финансовой поддержке

      Примечание: расшифровка аббревиатур:

      ФЭО – финансово-экономическое обоснование

      НИИ – научно-исследовательские институты

      ОИС – объекты интелектуальной собственности

      СХОС – сельскохозяйственные опытные станции

      НПЦ – научно-производственный центр

      ПСД – проектно-сметная документация.

"С. Сейфуллин атындағы Қазақ агротехникалық университеті" коммерциялық емес акционерлік қоғамына зерттеу университеті мәртебесін беру және оның 2020 – 2024 жылдарға арналған даму бағдарламасын бекіту туралы

Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2020 жылғы 1 қыркүйектегі № 545 қаулысы

      "Ғылым туралы" 2011 жылғы 18 ақпандағы Қазақстан Республикасының Заңы 3-бабының 8) тармақшасына сәйкес Қазақстан Республикасының Үкіметі ҚАУЛЫ ЕТЕДІ:

      1. "С. Сейфуллин атындағы Қазақ агротехникалық университеті" коммерциялық емес акционерлік қоғамына зерттеу университеті мәртебесі берілсін.

      2. Қоса беріліп отырған "С. Сейфуллин атындағы Қазақ агротехникалық университеті" коммерциялық емес акционерлік қоғамының 2020 – 2024 жылдарға арналған даму бағдарламасы бекітілсін.

      3. Осы қаулы қол қойылған күнінен бастап қолданысқа енгізіледі.

      Қазақстан Республикасының
Премьер-Министрі
А. Мамин

  Қазақстан Республикасы
  Үкіметінің
  2020 жылғы 1 қыркүйектегі
№ 545 қаулысымен
бекітілген

"Сәкен Сейфуллин атындағы Қазақ агротехникалық университеті" коммерциялық емес акционерлік қоғамының 2020 – 2024 жылдарға арналған даму бағдарламасы

      1. Бағдарламаның паспорты

Бағдарламаның атауы

"С. Сейфуллин атындағы Қазақ агротехникалық университеті" КеАҚ (бұдан әрі – ҚАТУ) 2020 – 2024 жылдарға арналған даму бағдарламасы

Бағдарламаны әзірлеу негіздемесі

1) Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2018 жылғы 12 шілдедегі № 423 қаулысымен бекітілген Қазақстан Республикасының агроөнеркәсіптік кешенін дамытудың 2017 – 2021 жылдарға арналған мемлекеттік бағдарламасы;
2) Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2019 жылғы 27 желтоқсандағы № 988 қаулысымен бекітілген Қазақстан Республикасында білім беруді дамытудың 2020 – 2025 жылдарға арналған мемлекеттік бағдарламасы;
3) "Білім туралы" 27 шілдедегі 2007 жылғы Қазақстан Республикасының Заңы;
4) "Ұлттық аграрлық ғылыми-білім беру орталығы" КеАҚ (бұдан әрі – ҰАҒБО) Директорлар кеңесінің 2019 жылғы 26 сәуірдегі шешімімен бекітілген (№ 6 хаттама) ҰАҒБО-ның 2019 – 2023 жылдарға арналған даму стратегиясы;
5) Директорлар кеңесінің 2015 жылғы 14 желтоқсандағы шешімімен бекітілген ҚАТУ болжамы, миссиясы мен стратегиясы.

Бағдарламаны әзірлеуші

Қазақстан Республикасы Ауыл шаруашылығы министрлігі

Бағдарламаның мақсаты мен міндеті

Бағдарламаның мақсаты "Назарбаев Университеті" ДБҰ және ауыл шаруашылығы саласындағы әлемнің озық зерттеу университеттері мысалында ҚАТУ базасында аграрлық зерттеу университетін құру болып табылады.
Бағдарламаның міндеттері:
ҚАТУ аграрлық зерттеу университетіне айналдыру үшін ұйымдастырушылық жағдай жасау;
зерттеу бағытын кеңейту және ғылыми зерттеу нәтижелерін жақсарту;
білім беру қызметінің сапасын жақсарту;
ҚАТУ қызметінің нәтижесін іс жүзінде ілгерілету жүйесін кеңейту;
қолданыстағы инфрақұрылымды жаңғырту және жетіспейтіндерін құру болып табылады.

Бағдарламаны іске асырылу мерзімі мен кезеңдері

Бағдарламаны іске асыру мерзімі – 2020 – 2024 жылдар, оның ішінде:
2020-2021 жылдар – даярлық кезеңі.
2022-2024 жылдар – қалыптасу кезеңі.

Қаржыландыру көздері мен көлемі

Ағымдағы іс-шараларды қаржыландырудың негізгі көздері 3 332,3 млн. теңге сомасындағы ҚАТУ-дың жеке қаражаты. Күрделі шығыстарды қаржыландырудың көлемі жоба алдындағы және жобалық құжаттама қалыптастырылған кезде анықталады.

      2. Кіріспе

      Қазақстан Республикасының жоғары білім беру мен ғылым саласындағы іске асырылатын саясаты ғылыми нәтиженің сапасы және мамандардың құзыретін жақсартуға, әлемдік озық практиканы бейімдеуге әрі пайдалануға және әлемдік ғылыми-білім беру кеңістігіне интеграциялануға бағытталған.

      Қазақстан Республикасының агроөнеркәсіптік кешенін дамытудың 2017 – 2021 жылдарға арналған мемлекеттік бағдарламасында (бұдан әрі – АӨКМБ) аграрлық бейіндегі университеттер – "Қазақ ұлттық аграрлық университеті" КеАҚ және "Қазақ агротехникалық университеті" КеАҚ зерттеу университетіне айналдыру арқылы әлеуетін дамыту көзделген. Аталған университеттердің әрқайсысы үшін "Назарбаев Университеті" ДБҰ үлгісімен дербес дамыту және ғылыми зерттеу бағытында функционалды кеңейту, шетелдік технологиялар трансферті және оларды бейімдеу, білімді тарату көзделген даму бағдарламасы бекітілуге тиіс

      Университеттерді реформалау аграрлық бейіндегі озық әлемдік зерттеу университеттерімен серіктестікте, білім беру мен оқыту бағдарламаларын жаңғырту мақсатында шетелдік профессорларды шақырту арқылы жүзеге асырылуға тиіс. Сонымен қатар отандық ғылыми әзірлемелерді әзірлеу және енгізу, сәтті шетелдік технологияны көшіру, инновациялық құзыретті мамандарды даярлау және қайта даярлау процестерін үндестіру үшін өндіріс, білім беру мен ғылымды интеграциялау қамтамасыз етілді.

      Осы "Сәкен Сейфуллин атындағы Қазақ агротехникалық университеті" КеАҚ 2020-2024 жылдарға арналған даму бағдарламасы (бұдан әрі – Бағдарлама) жоғарыда аталған мемлекеттік бағдарламаларды іске асыру, АӨКМБ іс-шаралар жоспарының 141-тармағын орындау үшін әзірленді және заманауи аграрлық зерттеу университеті етіп реформалауды аяқтауға бағытталған.

      ҚАТУ Солтүстік Қазақстанның тың және тыңайған жерлерін игеру үшін жоғары білікті мамандар даярлау мақсатында 1957 жылы құрылды. ҚАТУ құрамында 42 кафедрадан тұратын 8 факультет жұмыс істейді:

      1) агрономиялық;

      2) ветеринария және мал шаруашылығы технологиясы;

      3)компьютерлік жүйе және кәсіптік білім беру;

      4) техникалық;

      5 жер ресурстарын басқару, сәулет өнері мен дизайн;

      6) экономикалық;

      7) энергетикалық;

      8) гуманитарлық (жеке білім беру бағдарламалары жоқ, жалпы білім беру және тіл пәндері кафедраларынан тұрады).

      Оқыту бакалавриаттың 18 бағыты, магистратураның 16 бағыты және докторантураның 12 бағыты бойынша жүргізіледі. Конструкторлық бюро, 46 зертхана және ғылыми-зерттеу орталығы жұмыс істейді. 2019 жылы бакалавриаттың 9 білім беру бағдарламасы, магистратураның 9 бағдарламасы, докторантураның 6 бағдарламасы 7 жылға институционалдық аккредиттеуден және халықаралық мамандандырылған аккредиттеуден сәтті өтті .Қалған білім беру бағдарламалары ұлттық аккредиттеуден өтті.

      Бағдарламада ҚАТУ реформалаудың негізгі тәсілдері мен бағыттары, қажетті ресурстар мен күтілетін нәтижелерді сипатталады. Бағдарламаны іске асыру аясында қызметі сапасының нәтижесі бойынша шетелдік озық университеттерден кем түспейтін АӨК саласындағы заманауи зерттеу университетін ҚАТУ базасында құру арқылы ҚАТУ ғылыми-зерттеу, білім беру әрі инновациялық қызметін тереңінен жаңғырту, инфрақұрылымы мен институционалдық ортасын дамыту бойынша шаралар кешенін іске асыру жоспарланған.

      3. ҚАТУ-ды оның ағымдағы жағдайы мен ұзақ мерзімді мақсатын ескере отырып, дамыту преспективалары

      3.1. Қазақстан Республикасында АӨК үшін кадрлар даярлау және ғылыми зерттеулер

      Ғылыми нәтижелер сапасын және мамандардың құзыретін жақсартуға кедергі келтіретін жүйелік мәселе ғылыми зерттеулер, кадрлар даярлау және АӨК жаңа технологияларды енгізу арасындағы өзара байланыстың дамымауы болып табылады (3.1.1-суретті қараңыз). Осының салдарынан ғылыми зерттеулер экономика мен қоғамның өзекті қажеттіліктеріне бағдарланбаған, олардың нәтижелері жоғары оқу орындарының білім беру процесінде көрініс таппайды және мамандардың келесі буынына берілмейді, ал озық құзыреті жоқ түлектер мен бәсекеге қабілетсіз әзірлемелер отандық әзірлемелерді практикаға енгізуден күтілетін тиімділікті қамтамасыз етпейді. АӨК субъектілері инновациялар үшін шетелдік ұйымдарға жүгінуге мәжбүр, олардың отандық ғалымдармен ынтымақтастықта мүдделілігі төмендеуде, бұл ғылымның бизнес қажеттіліктеріне бағдарлануын және ғылыми әзірлемелердің сапасын жақсартуға ынталандырмайды.



      3.1.1-сурет-АӨК үшін ғылыми зерттеулер мен кадрларды даярлау мәселелері

      Кадрларды даярлау саласында АӨК білім алушылардың жартысынан астамын ауыл шаруашылығы бейініндегі үш университет дайындайды:

      1) ҚАТУ (Нұр-Сұлтан қ.);

      2) Қазақ ұлттық аграрлық университеті (Алматы қ.);

      3) Жәңгір хан атындағы Батыс Қазақстан аграрлық-техникалық университеті (Орал қ.).

      Қосымша АӨК саласындағы білім беру бағдарламаларын Қазақстанның 20-ға жуық өңірлік ЖОО ұсынады.

      Негізгі проблема мамандарды даярлау сапасының жұмыс берушілердің үміттеріне сәйкес келмеуі болып табылады. Атап айтқанда, жұмыс берушілер:

      1) бітірушілердің әртүрлі өндірістік жағдайларда оңтайлы шешімдерді өз бетінше табуға мүмкіндік бермейтін, арнайы бағыттағы, негізінен теориялық білімі;

      2) бітірушілер құзыретінің өзектілігі жоғалған, ескірген, АӨК-дегі озық инновациялар туралы білім жетіспейді;

      3) бітірушілердің алған білімдерін нақты өндірісте қолдану бойынша практикалық дағдылары дамымаған.

      Жоғары білімі бар мамандарды даярлау сапасына теріс әсер ететін себептер:

      1) әлемде қолжетімді озық білім мен технологияларды игеру үшін ОПҚ пен білім алушылар мүмкіндіктерінің шектеулілігі;

      2) белгілі фактілерді үйренуге және теориялық білімге негізделген ескірген оқыту технологиялары;

      3) бітірушілерді нақты, арнайы мамандандырылған жұмысты орындауға даярлауға бағытталған және шығармашылық қызмет пен басқа салаларда жұмысқа орналасу мүмкіндіктерін шектейтін оқыту траекториясының икемсіздігі;

      4) технологиялық жарақтандыру деңгейі жетекші агроқұрылымдардан едәуір кем университеттердің ескірген материалдық-техникалық базасы, бұл қазіргі заманғы талаптарға сай келетін мамандарды даярлауға мүмкіндік бермейді;

      5) практикалық оқытудың жеткіліксіз көлемі, оның ішінде университеттерде практикалық оқыту үшін инфрақұрылым тапшылығына байланысты.

      Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрлігі іске асыратын академиялық ұтқырлық бағдарламасы шетелдік оқытушылар мен ғалымдарды тартуға, сондай-ақ білім алушыларды бір академиялық кезеңге шетелге оқуға жіберуге мүмкіндік берді, бұл жалпы алғанда жоғары білім берудің отандық жүйесін интернационалдандыруды айтарлықтай ілгерілетуде. Алайда тұрақсыз және болжанбайтын қаржыландыру шетелден қажетті құзыреттердің ауқымды трансфертін кеңейтуге мүмкіндік бермейді. Шетелде оқыту бойынша басқа бағдарламалар даярлыққа едәуір уақыт талап етіледі, бұл ОПҚ-ның жүктемесінің жоғары болуына байланысты қиындық тудырады.

      ҚАТУ-дың шетелдік серіктес университеттерінің тәжірибесі көрсеткендей, ЖОО-дан тыс тәжірибеден өту (internship) білім алушылардың университеттердің өзінің инфрақұрылымы негізінде базалық дағдыларды игергенінен кейін жүргізіледі және білім алушыларды практикалық даярлаудың қосымша бөлігі болып табылады. Қазақстанда басқа ұйымдар базасында тәжірибеден өту практикалық оқыту бағдарламасын білім алушылардың қажеттіліктерімен үйлестіруге деген қызығушылықтың төмендігі (ұйымның ағымдағы міндеттерінің білім беру процесінің мақсаттарынан басымдылығы) мен практиканттардың жағдайын сапалы ұйымдастыру үшін қаржыландыру тапшылығынан тежеледі.

      Сондай-ақ түлектердің дайындық деңгейіне білім алушылар тарапынан сапалы ауыл шаруашылығы біліміне қызығушылықтың төмендігі теріс әсер етеді. ҚАТУ зерттеу нәтижелері бойынша АӨК байланысты бағдарлама түлектерінің тек 20,1 % ауылда жұмысқа орналасуды жоспарлап отыр. Тағы 5,2 % мұндай мүмкіндікті жоққа шығармайды, ал 55,6 % ауыл шаруашылығымен байланысты салаларда жұмысқа орналасуды жоспарлап отырған жоқ . Жоғары оқу орнына түсу кезінде сұралғандардың 54,2 % дәлелді және саналы түрде мамандықты таңдағанына қарамастан, тек 37,5 % ғана мамандығы бойынша жұмысқа орналасуға ниетті. Жалпы, ұқсас жағдай аграрлық бейіндегі көптеген университеттерге тән. Мысалы, AgroParisTech-та түлектердің тек 2 % ғана ауыл шаруашылығында, ал UC Davis-да (CAES, Ауыл шаруашылығы және қоршаған орта туралы ғылымдар колледжі) бұл көрсеткіш шамамен 40 % құрайды, бұл әлемдегі жетекші аграрлық университеттер арасында айтарлықтай жоғары көрсеткіш болып табылады.

      Ауыл шаруашылығында және ауылдық жерлерде жұмысқа орналасуға ынтаның төмендігінің негізгі себептері:

      1) басқа салалармен салыстырғанда жалақының бәсекеге қабілетсіз деңгейі – Қазақстан Республикасы Ұлттық экономика министрлігі Статистика комитетінің деректері бойынша 2019 жылдың екінші тоқсанында елдегі ең төменгі орташа айлық жалақы ауыл шаруашылығында (112,9 мың теңге) тіркелді, бұл республика бойынша орташа көрсеткіштен (186,5 мың теңге) 39,5%-ке төмен;

      2) ауылда инфрақұрылым дамымаған – әдетте, негізгі проблемалар түлектер кәріздің, орталық жылу берудің және жақын маңдағы ірі қалаға дейінгі сапалы жолдың болмауымен байланыстырады, ал ауыл шаруашылығында жұмыс істейтін мамандар денсаулық сақтау мен білім беру сапасының төмендігін атап өтеді;

      3) мансаптық перспективалар айқын емес, жоғары физикалық жүктеме және күрделі еңбек жағдайлары.

      Ауыл шаруашылығы мамандықтарына мемлекеттік білім гранттарын бөлу кезінде сәйкессіздік бар. Экономикалық белсенді халық санының 14,1 % мөлшерінде ауыл шаруашылығында жұмыспен қамтылғандардың үлесі кезінде ауыл шаруашылығы бағыты бойынша бакалавриаттың білім беру бағдарламаларына мемлекеттік білім гранттарының жалпы санының шамамен 7,5 % бөлінеді. Ғылыми қызметкерлердің жалпы санындағы аграрлық ғалымдардың үлесі 14 % болғанда, жоғары оқу орнынан кейінгі білім беру бағдарламалары бойынша ғалым-аграрларды даярлауға гранттардың жалпы санының 3,2 % ғана бөлінеді.

      Орта есеппен Қазақстанда ауыл шаруашылығы мамандықтарына бөлінетін гранттар саны ауыл, орман және балық шаруашылығында жұмыс істейтіндердің жалпы санының 0,17 %-не сәйкес келеді. Салыстырсақ, ауыл шаруашылығы дамыған елдерде ауыл шаруашылығы мамандықтары бойынша білім алушылар санының ауыл шаруашылығында жұмыспен қамтылғандардың жалпы санына арақатынасы бірнеше есе жоғары және:

      1) АҚШ-та – 1,08 %;

      2) Канадада – 1,18 %;

      3) Францияда – 1,17 %;

      4) Нидерландыда 0,8 % құрайды.

      Қазақстан Республикасында ауыл шаруашылығы және аралас бағыттар бойынша ғылыми зерттеулерді:

      1) мемлекеттік ғылыми-зерттеу ұйымдарына теңестірілген және ауыл шаруашылығы зерттеулерінің ұлттық жүйесін құрайтын Қазақстан Республикасы Ауыл шаруашылығы министрлігінің "Ұлттық аграрлық ғылыми-білім беру орталығы" КеАҚ ғылыми-зерттеу ұйымдары мен тәжірибе шаруашылықтары;

      2) ауыл шаруашылығы бейініндегі үш университет және бірнеше өңірлік ЖОО;

      3) Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрлігінің ғылыми-зерттеу ұйымдары – Ұлттық биотехнология орталығы, Айтқожин атындағы молекулалық биология және биохимия институты. Биология және биотехнология институты, Эксперименттік биология институты, Биологиялық қауіпсіздік мәселелері институты және басқалар жүргізеді.

      АӨК ғылыми қамтамасыз етудегі негізгі проблема ретінде ауыл шаруашылығы тауарын өндірушілер ғылыми әзірлемелердің өзекті міндеттерге бағытталмағанын және отандық әзірлемелердің үздік шетелдік аналогтармен салыстырғанда бәсекеге қабілеттілігінің төмендігін атап өтеді. Әдетте, отандық ғылыми әзірлемелер тиімділігі, қолдануға дайындығы және енгізу құны бойынша табысты баламаларға қарағанда нашар.

      Қалыптасқан жағдайдың себептері мыналар болып саналады:

      1) ғалымдар үшін олардың мүмкіндіктеріне емес, қазіргі және болжамды қажеттіліктерге негізделген міндеттерді объективті қою жүйесінің болмауы;

      2) зерттелетін мәселеге пәнаралық көзқарастың болмауы, арнайы мамандандырылған ғылыми мектептер шеңберінде ғылыми зерттеулерді ұйымдастыруға деген ескірген көзқарас, соның салдарынан іргелі білім қолданбалы ғылыми әзірлемелерде қолданылмайды, ал қолданбалы ғылыми әзірлемелер қойылған міндеттерді жан-жақты шешуді қамтамасыз етпейді;

      3) ғылыми зерттеулер мен ғылыми кадрларды даярлау арасындағы институционалдық алшақтық, бұл жағдайда ғалымдардың ғылыми нәтижелері білім беру процесінде көрініс таппайды және мамандардың келесі буынын оқытудың мазмұнына әсер етпейді;

      4) шет тілдерін жеткіліксіз меңгергендіктен, әлемдегі жетекші ғалымдармен, ғылыми орталықтармен және жоғары оқу орындарымен байланыстың шектеулілігіне байланысты отандық ғылымның әлемдік ғылыми-білім беру кеңістігіне кіруінің төмен деңгейі, бұл кеңінен танымал және әлемде қолданылатын инновацияларды өте баяу игеруге және Қазақстанда енгізуге әкеп соғады.

      Тарихи ауыл шаруашылығы ғылыми зерттеулері негізінен салалық ғылыми-зерттеу институттарында жүргізілді. 2010 жылға дейін ғылыми ұйымдар ғылыми кадрларды өз бетінше дайындай алды, бұл университеттермен ынтымақтастықты дамытуды ынталандырмады. Университет ғылымды аз қаржыландырумен қатар, бұл жағдай жастардың ғылымға келуіне кедергі келтіріп, ғылыми кадрлардың қартаюына және тарихи қалыптасқан мектептердің ғылыми зерттеулерінің шектелуіне алып келді.

      Технологиялық болжаудың ұлттық жүйесінің және уәкілетті мемлекеттік органдарда тиісті құзыретінің болмауы ғалымдардың зерттеулердің тақырыптарын АӨК субъектілерінің қажеттілігіне емес, мүмкіндіктерге негізделіп өздерінің қалыптастыруына алып келді. Тиісінше мұндай зерттеулер о бастан-ақ қажет болмайды және алынған нәтижелерді іс жүзінде қолдануға бағдарланбаған.

      Аграрлық ғылымның дамуын тежейтін негізгі фактор ретінде зерттеулерді қаржыландырудың төмен деңгейі болып табылады. Әдетте, ауыл шаруашылығы дамыған елдерде аграрлық ғылымды мемлекеттік көздерден қаржыландыру саланың жалпы өнімінің кемінде 1%-ін құрайды, ал Аустралия мен Францияда 3%-ке жетеді. Қазақстанда бұл көрсеткіш 2018 жылы 0,1% құрады немесе әлемде қабылданған үлес мәнінен 10 есе аз.

      Екінші жағынан, ҚАТУ-мен ынтымақтастықтағы шетелдік ғалымдар мен профессорлар, бірінші кезекте (қаржыландыру айтарлықтай ұлғайғанға дейін) мемлекеттік қаржыландыруды бөлу жүйесі жетілдірілуге тиіс екенін атап отыр. Атап айтқанда, зерттеулер бағытталуы тиіс технологиялық міндеттерді нақтылау және идеялар сапасы мен оларды іске асырудың шынайылығына қарай жобалар мен бағдарламаларды іріктеудің объективтілігін арттыру қажеттігін атап өтті. Көрсетілген себептермен қатар мемлекеттік қаржыландырудың төмен деңгейі аграрлық ғылымның АӨК тиімділігіне әсерін айтарлықтай шектейді.


      3.2.Аграрлық сектор үшін кадрлар даярлау және ғылыми зерттеулердің шетелдік тәжірибесі

      Соңғы жиырма жылда әлемде ауыл шаруашылығы университеттерінің ресурстары айтарлықтай ұлғайды. Аграрлық зерттеу университеттері экономиканы технологиялық жаңғыртуды қамтамасыз ететін және оның өңірлік, ұлттық және халықаралық деңгейлерде бәсекеге қабілеттілігін қолдайтын ресурстарды (білімді, кадрларды, инфрақұрылымды және қаржыны) шоғырландырудың нақты орталықтарына айналды. Зерттеу университеттерінің әлеуетіне негізделген инновациялық даму моделі "үштік спираль" (Triple Helix) атауын алды және АҚШ-та, Канадада, Австралияда, Ұлыбританияда, Оңтүстік-Шығыс Азия елдерінде және басқаларында табысты қолданылады (3.2.1-суретті қараңыз).

      Зерттеушілер атап өткендей, "үштік спираль" моделіне көшу үшін бірнеше себептер бар. Біріншіден, ғылыми білімнің мазмұны күрделенді, сондықтан бәсекеге қабілетті инновацияларды құру үшін идеяларды, таланттарды, инфрақұрылымды және қаржыландыруды географиялық және ұйымдық шоғырландыру, пәнаралық академиялық орта және әлемдік ғылыми-білім беру кеңістігіне интеграцияның жоғары дәрежесі қажет. Екіншіден, технологиялық дамудың қазіргі заманғы қарқынына сәйкес келу үшін білім мен тәжірибені генерациялау және тарату процестерін бірыңғай жүйеге үндестіру, ғылыми құзыреттілікті кеңейту және нарықтың өзгермелі қажеттіліктеріне бейімдеу мәселелеріндегі жоғары икемділік пен жеделділік және басқару жүйесінің қойылған мақсаттарға жоспарлы түрде қол жеткізуге мүмкіндік беретін сыртқы факторлардан салыстырмалы қорғалуы қажет.




      3.2.1-сурет – "Үштік спираль" моделі

      Көрсетілген барлық жағдайларды тек зерттеу университеттері ғана қамтамасыз етеді, бұл ауыл шаруашылығы дамыған елдерде АӨК-нің технологиялық дамуында олардың жетекші рөлін анықтады. Мысалы, Нидерландыда Вагенинген университеті (WUR, Wageningen University & Research Center) - әлемдегі №1 аграрлық зерттеу университеті және азық-түлік алқабының ядросы (FoodValley). АҚШ-та – АӨК саласындағы әлемдік технологиялық көшбасшы аграрлық секторды дамытудың негізгі факторы университеттердің "land-grant" қызметі болып табылады. QS секторалдық рейтингіне сәйкес 2019 жылы әлемдегі жетекші 10 аграрлық зерттеу университеттерінің 4-і "land-grant" жүйесін көрсетті .

      Әлемдегі жетекші зерттеу университеттері нәтижелілігі бойынша ауыл шаруашылығы зерттеулерінің ұлттық жүйесін басып озады. Мысалы, бюджет көздерінен Пенсильвания штаты университетінің Ауыл шаруашылығы ғылымдары колледжіне (Pennsylvania State University College of Agricultural Sciences) жұмсалған әрбір 1 доллар соңында 9 доллар экономикалық пайда қамтамасыз етеді. Арканзас университеті (University of Arkansas, АҚШ) Арканзас штатының бюджетінен бөлінген 1долларға 14 доллар мөлшерінде экономикалық тиімділікті қамтамасыз етеді.

      Әлемдік тәжірибе көрсеткендей, зерттеу университеттерін табысты дамытудың негізгі шарты олардың базасында ресурстарды шоғырландыру болып табылады. Ресурстарды шоғырландыру тетіктері әртүрлі болуы мүмкін, бірақ тұтастай алғанда олар екі бағытқа келіп саяды:

      1) ғылыми ұйымдарды, тәжірибелік шаруашылықтарды және жоғары оқу орындарын зерттеу университеттерінің құрамына біріктіру;

      2) зерттеу университеттерін олардың ғылыми әлеуетін дамыту және қызмет нәтижелерінің сапасын арттыру мақсатында мақсатты қаржыландыру.

      Мысалы, WUR-ді әлемдік аграрлық ғылымдағы көшбасшылардың бірі ретінде дамыту негізі 1997 жылы Нидерландының аграрлық ғылымын реформалау нәтижесінде қаланды, ол кезде Вагенинген университетіне бұрын DLO ауыл шаруашылығы зерттеулерінің дербес ұлттық жүйесіне ("ҚазАгроИнновация" АҚ ұқсас) кірген барлық ғылыми станциялар мен тәжірибе шаруашылықтары қосылды. WUR стратегиясында көрсетілгендей, оның табысының негізгі факторларының бірі "... университеттің және ғылыми ұйымдардың мүмкіндіктерін біріктіру" болды.

      Осыған ұқсас модель бойынша Қытайда Солтүстік-батыс ауыл және орман шаруашылығы университеті құрылды, ол қазіргі уақытта аграрлық ғылымдағы ұлттық көшбасшылардың бірі болып табылады және QS рейтингі бойынша әлемнің 150 жетекші ауыл шаруашылығы университетінің қатарына кіреді. 1999 жылы оның базасында университет, колледж, 3 ғылыми-зерттеу институты және екі аймақтық Ғылым академиясы біріктірілді .

      Осыған ұқсас модель бойынша Қытайда Солтүстік-батыс ауыл және орман шаруашылығы университеті құрылды, ол қазіргі уақытта аграрлық ғылымдағы ұлттық көшбасшылардың бірі болып табылады және QS рейтингі бойынша әлемнің 1999 жылы оның базасында университет, колледж, 3 ғылыми-зерттеу институты және екі аймақтық Ғылым академиясы біріктірілді .

      Зерттеу университеттері базасында ресурстарды шоғырландырудың екінші механизмі арнайы қаржылық қолдау бағдарламаларын құру болып табылады. Мысалы, 2008 жылы АҚШ-та ауыл шаруашылығы университеттерінде зерттеу белсенділігін ынталандыру мақсатында ауыл шаруашылығы министрлігінде арнайы агенттік – Азық-түлік және ауыл шаруашылығы ұлттық институты (NIFA ). құрылды. Бағдарлама 112 "land-grant" университеттеріндегі қызметтің үш бағытын қолдайды: ғылыми зерттеулер, мамандарды даярлау және білімді тарату (Cooperative Extension). NIFA нәтижелілігі құрылған күннен бастап 9 жыл ішінде оның бюджеті 8 есеге артқанын дәлелдейді (жылына бір рет 200 млн. доллардан 1 580 млн. долларға дейін). 2012 жылдан бастап NIFA бюджеті әлемдегі ең ірі ұлттық ауыл шаруашылығы зерттеу жүйесі – АҚШ Ауыл шаруашылығы министрлігінің Ауыл шаруашылығы зерттеулер қызметінің (ARS USDA) бюджетінен асып түседі. 2018 жылы ARS USDA бюджеті ((1,2 млрд.доллар ) NIFA-ға қарағанда 31,7%-ке аз болды. Бұл ретте, бюджет 3,5 есе аз және штаттағы зерттеушілер 10 есе аз, UC Davis Ауыл шаруашылығы және қоршаған орта туралы ғылымдар колледжінің ғалымдары жыл сайын ARS USDA зерттеушілерінің дәйексөздерінің жалпы санынан жарияланымдардың 40% астамына дәйексөз келтіреді.

      Университеттердің зерттеу әлеуетін қолдау бағдарламалары Германияда (Universities of Excellence), Қытайда ("21 ғасырдың 211 - 100 үздік университеттерінің жобасы", "985 жоба - университеттердегі алдыңғы қатарлы зерттеулер"), Аустралияда (CRC – Cooperation Research Centers), Ресейде ("5 – 100") және әлемнің басқа да елдерінде жүзеге асырылады. Сонымен қатар, жеңілдіктер мен преференциялардың кең жүйесі болғандықтан, университеттердің қоғамдағы рөлі ерекше. Мысалы, АҚШ-тағы университеттер салық төлемейді, ал олардың білім тарату жөніндегі қызметі арнайы әзірленген формула негізінде жыл сайын тікелей университеттерге бөлінетін жеке, тұрақты қаржыландырумен қамтамасыз етілген.

      Жалпы, әлемдегі озық аграрлық зерттеу университеттерінің қызметін талдау мынадай сипаттамаларды бөліп көрсетуге мүмкіндік береді:

      1) адами капиталдың жоғары сапасы. АҚШ, Канада және Аустралияның жетекші университеттерінің ОПҚ біліктілігін жоғары деңгейде дамыту және қолдау олардың ғылыми зерттеулерге қатысуымен қамтамасыз етіледі. Мысалы, UC Davis әрбір оқытушысы мемлекет немесе Агробизнес қаржыландыратын өз зерттеулерін жүргізеді. Бұл ретте ОПҚ-ның бір бөлігі ғылыми зерттеулерді оқытушылық қызметпен, қалғандары білімді тарату жүйесіндегі қызметпен (Cooperative Extension) ұштастырады. Екі-үш жыл ішінде ғылыми жобалары сырттан қаржыландырылмайтын ОПҚ, әдетте, университеттен кетеді.

      ОПҚ қойылатын жоғары талаптар UC Davis академиялық және ғылыми нәтижелерінің көрнекті сапасына негізделеді. Босаған лауазымдарға жаңа оқытушыларды іріктеу кезінде негізгі критерий жоғары интеллектуалдық қабілеттіліктің болуы болып табылады, ал үміткердің ағымдағы кәсіби мамандануы екінші дәрежелі рөл атқарады.

      Адам капиталының сапасы оқытушылардың еңбекақы төлеу деңгейімен тығыз байланысты екенін атап өткен жөн. Әдетте, әрбір университетте басқа университеттермен және қызмет салаларымен салыстырғанда бәсекеге қабілетті жағдайларды қамтамасыз ететін еңбекақы төлеудің бірегей жүйесі бар. Еңбекақыдан басқа, университеттер конференцияларға қатысуды, зертханаларды жабдықтауды, ассистенттерді жалдауды және басқа да ілеспе шығыстарды нысаналы қаржыландырады. Тек осындай жағдайлар ғана талантты және болашағы бар мамандарды тартуға және оларды қолдауға мүмкіндік береді;

      2) ғылыми нәтижелер мен білім беру бағдарламаларының өзектілігін қолдау мақсатында жұмыс берушілермен және ғылыми нәтижелерді тұтынушылармен тұрақты өзара іс-қимыл жасау. Бұл ретте ынтымақтастықтың түрлі нысандары қолданылады: агробизнес өкілдерін университеттердің қамқоршылық кеңестеріне тарту, білім беру бағдарламаларын әзірлеу, ғылыми зерттеулер жүргізу және білімді тарату жүйесінің қызметі кезінде ОПҚ пен агроқұрылымдардың тікелей байланыстары. Әдетте, ОПҚ-ның едәуір бөлігі білімді тарату жүйесіне тартылған, бұл озық инновацияларды соңғы тұтынушыларға жеткізуге мүмкіндік береді және "кері байланыстың" маңызды элементі болып табылады. Өз кезегінде, АӨК субъектілері тарапынан ОПҚ-ға сенімнің өсуіне қарай Агробизнес тарапынан университеттерді қоса қаржыландыру пайда болады, ол жалпы жылдық бюджеттің шамамен 10%-ін құрайды, ал жекелеген университеттерде 30 %-ке жетеді;

      3) білім алушылардың практикалық сабақтарда, ғылыми зерттеулерге және білімді таратуға қолданылатын білім беру, ғылыми-зерттеу және эксперименттік қызметтің өзіндік, қазіргі заманғы инфрақұрылымының болуы. Мысалы, Макгилл университеті (McGill University, Канада) ағаш, металл және пластмасса өңдеуге арналған жабдықтары бар жеке шеберханасы, ауыл шаруашылығы өнімдерін өңдейтін тәжірибелік зауыты, сүтті мал шаруашылығы, шошқа шаруашылығы және құс шаруашылығы, жылыжай, фитотрон, дендропарк және қорығы бар. Роберт Мондави UC Davis шарап және азық-түлік ғылымдар институты шарап жасау технологияларын зерттеуге арналған әлемдегі ең үздік платформа болып саналады, ал Аделаида университеті (University of Adelaide, Аустралия) өсімдіктердің өсуін жылдамдататын, дала дақылдарының фенотипін зерттеуге арналған ең үздік платформалардың бірі.

      Кейбір университеттерде инфрақұрылым қосымша табыс көзі болып табылатынына қарамастан, тұтастай алғанда, инфрақұрылымдық бөлімшелер алдында пайданы барынша арттыру жөніндегі міндеттер қойылмайды. Олардың негізгі функциясы білім беру процесін, ғылыми зерттеулер мен білім тарату жөніндегі іс-шараларды қолдау, ал өнімді сатудан түскен кірістер жабдықтарды жаңғырту мен ағымдағы шығыстарға бағытталады.

      4) әлемдегі барлық жетекші аграрлық университеттер дербес болып табылады, бұл дегеніміз:

      а) бірегей ғылыми зерттеулерге бастама жасау және жүргізу білім беру бағдарламаларын өз бетінше әзірлеу және іске асыру құқығы ретінде академиялық дербестік;

      б) барлық меншікті ресурстарды, оның ішінде мемлекеттік көздерден түсетін ресурстарды дербес және толық бақылау құқығы ретіндегі қаржылық дербестік;

      в) басқару органдарының құрылымы мен санын дербес айқындау, олардың өкілеттіктерін бөлу, құрылымдық бөлімшелерді, еншілес ұйымдарды құру немесе тарату құқығы ретінде ұйымдық дербестік;

      г) ОПҚ-ны жалдау, қызметін жоғарылату және еңбекақы төлеу шарттарын дербес анықтау құқығы ретінде кадр саясаты саласындағы дербестік.

      Кең мағынада дербестік әрбір университеттің мақсаттары мен қол жеткізу тәсілдерін дербес айқындауын көздейді, ал олар бірлесіп өңірлердің, елдердің және әлемдік қоғамдастықтың қажеттіліктерін қанағаттандыруға тиіс. Дербестік ішкі университеттік қоғамдастық (қызметкерлер және студенттер) алдында және жалпы қоғам алдында есеп беруден ажырағысыз;

      5) әлемдегі барлық жетекші аграрлық зерттеу университеттері ғылыми зерттеулер мен кадрлар даярлауды АӨК-де жұмыс істейтін мамандардың біліктілігін арттыру үшін білім беру бағдарламаларын іске асырумен ұштастырады (ең жалпы атауы – білім тарату жүйесі). Мысалы, АҚШ-та білім тарату бойынша іс-шаралар штатқа, елге және әлемдік қоғамдастыққа пайда әкелуге арналған университеттер миссиясының "land-grant" міндетті компоненті болып табылады. Білім тарату жөніндегі қызметті ауыл шаруашылығы министрлігі жеке қаржыландырады. Білім тарату жүйесі университеттердің ауыл шаруашылығының тиімділігіне әсер етуінің негізгі құралы және агробизнеске арналған университеттердің тартымдылығын негіздейтін негізгі фактор болып саналады. Білім тарату жүйесінің арқасында университеттердің әр штаттық округте өкілдері бар, бұл пайда көрушілермен тікелей байланыста болуға және туындаған мәселелерге жедел ден қоюға мүмкіндік береді. Университеттердің инфрақұрылымы АӨК-ге ілгерілетілетін инновацияларды көрсетуге арналған алаң болып табылады.

      Жалпы, жоғарыда сипатталған зерттеу университеттерінің моделін "батыс үлгісіне" жатқызуға болады. Соңғы онжылдықта бұл модель технологиялық көшбасшыларға жатпайтын, бірақ ауыл шаруашылығын дамытуға жоғары басымдық беретін елдерде жоспарлы түрде енгізілуде. Мысалы, АҚШ-тан келген жетекші зерттеу университеттерінің қолдауымен, сондай-ақ шетелде жұмыс істейтін отандастарды қайтару есебінен Қытай университеттері (Қытай ауыл шаруашылығы университеті, Нанджин ауыл шаруашылығы университеті, Солтүстік-батыс ауыл және орман шаруашылығы университеті, т.б.) теңдессіз динамиканы көрсетіп, әлемдік аграрлық ғылымның тарихи қалыптасқан орталықтарымен табысты бәсекелесе алады. Аграрлық зерттеу университеттерінің моделіне көшу негізінде реформалар Үндістанда, Чилиде, Малайзияда, Вьетнамда және басқа да елдерде іске асырылуда.

      3.3. ҚАТУ-дың даму болашағы және ұзақ мерзімді мақсаттары

      2030 жылға дейін ҚАТУ өзінің дамуын академиялық, қаржылық және институционалдық дербестікке ие, жоғары білім беру стандарттары, елеулі ғылыми нәтижелері бар және Қазақстан Республикасының АӨК-ге ықпалы танылатын жоғары деңгейдегі зерттеу университеті ретінде дамуды болжайды.

      ҚАТУ ұлттық деңгейде АӨК саласындағы халықаралық деңгейдегі бірінші зерттеу университеті, Солтүстік және Орталық Қазақстанның АӨК негізгі салаларындағы академиялық және ғылыми құзыреттіліктің жетекші орталығы, аграрлық бейіндегі әлемдік ғылыми-білім беру кеңістігіне интеграцияланған және қарқынды дамып келе жатқан университет ретінде танылуға тиіс.

      Халықаралық деңгейде ҚАТУ АӨК саласындағы посткеңестік кеңістікте жетекші зерттеу университеттерінің бірі және Орталық Азияның ауыл шаруашылығы өндірісінің тұрақтылығы мәселелері бойынша жетекші құзыреттілік орталық ретінде қалыптасады.

      ҚАТУ стратегиясы әлемдегі ең үздік модельдерге, ғылыми зерттеулер жүйесіне сәйкес келетін мамандар мен ғылыми-педагогикалық кадрларды озық даярлау және төмендегі құралдар бойынша ғылыми нәтижелерді экономиканың нақты секторына енгізу болып табылады:

      1) жоғары деңгейдегі пәнаралық ғылыми зерттеулер және оларға ОПҚ, білім алушылар мен басқа да пайда алушыларды белсенді тарту;

      2) өзінің ғылыми нәтижелері мен озық шетелдік ғылыми жетістіктерге негізделген бірегей білім беру бағдарламалары;

      3) білім алушыларға оқу деңгейін, мазмұнын, нысаны мен мерзімдерін таңдау үшін кең мүмкіндіктер беру;

      4) ОПҚ-ның кәсіби дамуы үшін, оның ішінде ғылыми-зерттеу қызметін оқытумен, ғылыми нәтижелерді ілгерілету жөніндегі қызметпен және технологиялық платформалар базасындағы жұмыспен үйлестіру арқылы үлкен мүмкіндіктер беру.

      ҚАТУ-дың 2030 жылға дейінгі стратегиялық мақсаттары:

      1) университеттердің халықаралық рейтингіндегі позицияны жақсарту: QS рейтингі бойынша әлемнің 600 үздік университетінің және "Ауыл шаруашылығы" бағыты бойынша әлемнің 150 үздік университетінің (QS Ranking by subject, Agriculture & Forestry ) қатарына кіру;

      2) оқуды аяқтағаннан кейін 3 ай ішінде түлектердің кемінде 75% мамандығы бойынша жұмысқа орналасуы, бұл тәуелсіз дереккөздермен расталуы тиіс;

      3)WebofScience немесе Scopus басылымдарындағы сілтемелердің орташа саны кемінде 2;

      4) ғылыми қызметтен түскен кірістер ҚАТУ-дың жалпы табысының үлесінен кемінде 30%, ғылыми нәтижелерді енгізуден – кемінде 12,5%;

      5) білім берудің оқу бағдарламаларының кемінде 50% халықаралық аккредитациядан өтеді.

      4. Бағдарламаның талдамалық және болжамдық негіздеу блогы

      4.1. ҚАТУ қызметінің жай-күйін, негізгі проблемалары мен олардың себептерін талдау 2013 жылы ҚАТУ батыстық үлгідегі аграрлық зерттеу университетіне айналу үшін реформа жасауға кірісті. Озық тәжірибені бейімдеу мақсатында 2014 жылғы 28 маусымда UC Davis-пен ынтымақтастық туралы келісім жасалды, оған сәйкес басқару жүйесін, білім беру процесін және ғылыми зерттеулерді реформалауда ҚАТУ-ға консультациялық қолдау көрсетіледі.

      UC Davis үлгісі бойынша ҚАТУ-дың миссиясы, пайымы және стратегиясы қайта қаралды. 2015 жылдан бастап ҚАТУ-дың 15 оқытушысы мен 5 жетекшісі UC Davis базасында тағылымдамадан өтті. Академиялық ұтқырлық аясында 2 магистрант және 1 бакалавриат студенті толық тоқсан бойы оқыды. Сонымен қатар, ҚАТУ-дың 2 зерттеушісі UC Davis (өсімдіктер ғылымы) және Пенсильвания штатының университетінің (PennsylvaniaStateUniversity, ауыл шаруашылығы инженериясы) магистратурасына түсті және 1 оқытушы UC Davis (ет туралы ғылым) докторантурасына түсті. Ынтымақтастықтың оң нәтижелерін ескере отырып, 2018 жылғы 5 маусымда келісім 2022 жылғы маусымға дейін ұзартылды.

      2019 жылғы қаңтарда Білім беру процесін күшейтуде және академиялық ортаның сапасын жақсартуда ҚАТУ-ды қолдауға бағытталған AgroParisTech (ауыл және орман шаруашылығы саласында әлемдегі № 4) ынтымақтастық туралы келісімге қол қойылды. Атап айтқанда, өсімдіктерді қорғау, топырақтану және мал шаруашылығы бойынша қос дипломдық магистрлік бағдарламаларды әзірлеп, кезең-кезеңмен енгізу көзделеді.

      2019 жылдан бастап ҚАТУ Басқармасының құрамына Францияның ұлттық ауыл шаруашылығы зерттеулер институтының (INRA, әлемдегі № 2 ұлттық ауыл шаруашылық зерттеулер жүйесі) бұрынғы вице-президенті және бас директоры доктор Ги Риба кіреді. Доктор Ги Риба ғылыми зерттеулерді ұйымдастыру жүйесін реформалауды және AgroParisTech-пен ынтымақтастықты үйлестіреді. 2019 жылғы мамырда ҚАТУ Директорлар кеңесіне тәуелсіз директор ретінде профессор Нил Ван Алфен, UC Davis ауыл шаруашылығы және қоршаған орта колледжінің Құрметті деканы болып сайланды.

      ҚАТУ құрамында 5 кампус бар (4.1.1-суретті қараңыз):



      4.1.1-сурет – ҚАТУ-дың қолданыстағы кампустық желісі

      1) бас кампус (Нұр-Сұлтан қаласы, Жеңіс даңғылы – Алтынсарин көшесі – Бейбітшілік көшесі – Молдағұлова көшесі);

      2) "Учхоз" кампусы (Нұр-Сұлтан қаласы, Интернациональное кенті) – ҚАТУ ветеринария және мал шаруашылығы технологиясы факультеті орналасқан;

      3) "Щучинск" кампусы (Ақмола облысы, Бурабай ауданы) – Орман шаруашылығы саласында оқыту және ғылыми зерттеулер үшін қажетті инфрақұрылымы бар қолданыстағы кампус.

      4) "Дударай" кампусы (Ақмола облысы, Қорғалжын ауданы) – аң аулау бойынша практикалық оқыту жүргізіледі.

      5) далалық жұмыстардың ғылыми-эксперименттік кампусы (бұдан әрі–далалық кампус) – Ақмола облысы Целиноград ауданының аумағында Қабанбай батыр ауылдық округінің Сарыдор кенті ауданында "Учхоз" кампусынан 28 км қашықтықта орналасқан ауданы 1 152 га тәжірибелік оқу шаруашылығы.

      Далалық кампус 2015 жылы UC Davis ұсынысы бойынша құрылған12. Электр қуаты іске қосылды, су құдығы қалпына келтірілді, ауыл шаруашылығы техникасы сатып алынды және айналымға 300 га егістік енгізілді. Блокты-модульді құрылыстардан білім алушылардың тұруына арналған үй-жайлар, асхана, ас үй, аудитория, кеңсе және қойма модулі салынған. ҚХР серіктестерімен бірге эксперименттік ботаникалық бақ, жаңбырлы суару жүйесі бар 40 га алаңда картоп өсіру бойынша суармалы стационар, шетелдік селекцияның сұрыптарын сынау бойынша далалық стационар салынды. Барлық шығындар ҚАТУ қаражаты мен серіктестердің ресурстары есебінен жүргізілді.

      Қазіргі ҚАТУ-дың кампустық желісі зерттеулерді сапалы жүргізуге және мамандарды дайындауға мүмкіндік береді. Алайда академиялық бейіннің барлық бағыттары мен нысаналы өңірдің негізгі ауыл шаруашылығы аймақтарын қамту қамтамасыз етілмеген. Мысалы, "Дударай" кампусында білім беру процесі, ОПҚ және білім алушылардың тұруы үшін жағдай жасалмаған, бұл оны пайдалануды шектейді. Далалық жұмыстардың ғылыми-тәжірибелік кампус топырағы типтік емес аймақта орналасқан, бұл алынған нәтижелердің практикада қолданылуын шектейді. "Щучинск" кампусында үй-жайлардың жетіспеуінен орман шаруашылығы мәселелерін қоршаған орта туралы ғылымдармен, табиғи ресурстарды басқарумен және басқа да ілеспе салалармен байланыстыра отырып, пәнаралық негізде мамандар даярлауға мүмкіндік жоқ. Осылайша, ҚАТУ аграрлық зерттеу университетіне тиімді трансформациялау үшін кампустық желіні одан әрі кеңейтуге объективті қажеттілік бар.

      ҚАТУ жалпы табысы 2018 жылы 6 370,8 млн. теңгені құрады немесе 2011 жылмен салыстырғанда 2,1 есеге өсті (4.1.2 суретті қараңыз). Табыстар құрылымындағы негізгі үлесті (75,7%) мемлекеттік білім гранттарын қоса алғанда, оқу ақысы құрайды. Сонымен қатар, оқытушылар мен студенттердің арақатынасы мен оқытудың төмен бағасына байланысты студенттер санының артуы ҚАТУ дамыту бойынша стратегиялық бастамаларды іске асыру үшін қосымша қаржыландыруды қамтамасыз етпейді, өйткені ол толықтай операциялық шығындарға жұмсалады. Негізінен, қосымша кірістер қызметкерлердің жалақысына (2018 жылғы шығыстардан 61,4%), жабдықтарды жаңғыртуға және инфрақұрылымға қызмет көрсетуге бағытталады.



      4.1.2-сурет–ҚАТУ-дың кірістері мен шығыстары

      Инвестициялар 2015 жылмен салыстырғанда 2,5 есеге артты. Өсудің негізгі көзі тұрақты емес және белгілі бір арнайы мақсаттарға бағытталған мемлекеттік көздерден қаржыландыру болып табылады. Өз қаражатынан болған инвестициялар салыстырмалы түрде, керісінше, тұрақты болып табылады (2018 жылы инвестициялардың жалпы көлемінің 36,2%, 2017 жылы 37,0%), бірақ олар қолда бар ғимараттардың, машиналар мен жабдықтардың жұмысқа қабілеттілігін сақтауға бағытталған. Инфрақұрылымды жаңғырту бойынша ұзақ мерзімді, ауқымды жобаларды өз қаражаты есебінен іске асыру олардың тапшылығына байланысты мүмкін болмай отыр.

      ҚАТУ-да оқитындардың контингенті 2018 жылғы 1 қазандағы жағдай бойынша 11 543 адамды құрады, оның ішінде магистратура бағдарламаларында – 1 159 адам (10,0 %), докторантурада – 71 адам (0,6 %). 2010 – 2011 оқу жылымен салыстырғанда бұл көрсеткіш 23,8 % артты. Контингенттің жартысынан астамын мемлекеттік білім гранты негізінде білім алушылар құрайды (4.1.3-суретті қараңыз).


      4.1.3-сурет–ҚАТУ-дағы білім алушылар саны

      Білім алушылардың ұлғайып келе жатқан контингентін орналастыру қолда бар үй-жайларды пайдалануды оңтайландыру есебінен жүргізіледі. Қаржыландырудың болмауы себебінен қосымша ғимараттар мен құрылыстарды салу мүмкін емес, бұл инфрақұрылымға түсетін жүктеме мен оны пайдалануға жұмсалатын шығыстардың ұлғаюына әкеп соғады.

      Бакалавриат бағдарламасына түсушілер үлесінің азаюына қарамастан, олардың саны басқа дайындық деңгейімен салыстырғанда айтарлықтай басым (4.1.4 суретті қараңыз).ОПҚ жүктемесін оңтайландыру, ғылыми зерттеулердің бағыттарын кеңейту және тереңдету мақсатында магистранттар мен PhD докторанттардың санын түбегейлі көбейту қажет. Мысалы, UC Davis-те жоғары оқу орнынан кейінгі білім беру бағдарламалары бойынша білім алушылардың үлесі 15,9 % немесе 1,5 есе көп, Вагенинген университетінде (Нидерланды, ауыл және орман шаруашылығы саласында әлемде № 1) - 59,2 %, Texas A&M университетінде (АҚШ, әлемнің ТОП-10 зерттеу аграрлық университетінде) – 17,7 % құрайды. Даярлық бағыттары бойынша 2018 – 2019 оқу жылында білім алушылардың 41,6 % техникалық ғылымдар мен технологияларға, 27,1 % – ауыл шаруашылығы ғылымдары мен ветеринарияға, 13,7% – әлеуметтік ғылымдар мен бизнеске келді. Білім алушылардың ең аз үлесі жаратылыстану ғылымдары (2,3 %) мен білім беруде (1,8 %) болды. 2011 жылмен салыстырғанда білім алушылар контингентінің едәуір өсуі ветеринарияда (+90,7 %), жаратылыстану (+44,8 %) және ауыл шаруашылығы ғылымдарында (+37,7 %) байқалды. Жалпы білім алушылар контингенті білім беру (-47,6 %), әлеуметтік ғылымдар мен бизнесті (-23,7 %) қоспағанда, барлық бағыттарда ұлғайды.



      4.1.4-сурет–ҚАТУ-ға түсушілер саны

      Сонымен қатар АӨК байланысты білім беру бағдарламалары бойынша білім алушылардың 85,1 % мемлекеттік білім гранттарының иегерлері болып табылады. Бұл бағдарламалардың талапкерлер арасында танымалдығы өте шектеулі. Мысалы, 2015 жылы білім алушылардың 29,4 % ғана саналы түрде "Агрономия" мамандығын таңдаған. Қайта түскен жағдайда білім алушылардың 38,8 % басқа мамандықты таңдар еді, ал олардың нақты таңдауына білім беру грантының қолжетімділігі мен конкурстың аздығы әсер етеді .Осылайша, ҚАТУ-ға оқу ақысын төлеу түрінде қосымша табыс тарту мемлекеттік білім беру грантының құнын ұлғайту жолымен ғана мүмкін болады.

      Аграрлық зерттеу университетіне трансформациялау аясында білім беру бағдарламаларының мазмұнын жаңарту басталды. 2015, 2016 және 2018 жылдары UC Davis 9 профессорымен, Арканзас университетінің (UniversityofArkansas, АҚШ) және Вашингтон штаты университетінің (WashingtonStateUniversity, АҚШ) профессорларымен бірге 7 жаңа магистрлік бағдарлама және оқу-өндірістік инфрақұрылым дизайны жасалды (4.1.5 суретті қараңыз). Оларды енгізу, сондай-ақ AgroParisTech қосдипломды білім беру бағдарламаларымен жұмыс білім беру процесін жаңғыртуды тежейтін факторларды анықтауға мүмкіндік берді:

      1) ИИДМБ мен АӨКДМБ шеңберінде құрылуы басталған және білім беру процесінің жаңа жағдайына арнайы жобаланған технологиялық платформаларды қоспағанда, инфрақұрылымның заманауи талаптарға және білім беру бағдарламаларының мазмұнына сәйкес келмеуі;

      2) көптеген қазіргі заманғы ғылыми және технологиялық бағыттар бойынша, әсіресе, жаратылыстану ғылымдары саласындағы құзыреттің ескіруі;

      3) ағылшын тілін меңгерудің және жалпы ағылшын тіліндегі тілдік ортаны дамыту деңгейінің жеткіліксіздігі, бұл ОПҚ мен білім алушылардың озық білімі мен ғылыми жетістіктеріне қол жеткізуін шектейді;

      4) практикада білімді өз бетінше қолдану дағдыларын дамытуға емес, белгілі фактілерді үйренуге негізделген оқытудың ескірген әдістері;

      5) "бір кафедра - бір мамандық" моделі бойынша дәстүрлі қалыптасқан академиялық құрылым, мұнда пәнаралық тәсіл қолданылмайды, бұл түлектерді жұмысқа орналастыру мүмкіндігін шектейді.



      4.1.5-сурет – Серіктес университеттермен бірлесіп әзірленген ҚАТУ магистратурасының жаңа бағдарламалары

      Білім беру процесін жаңғырту шеңберінде білім алушылардың практикалық дайындығы күшейтілді. 82 пән бойынша практикалық сабақтар дуальді оқыту моделі бойынша тиісті ұйымдардың базасына ауыстырылды, оқытудың барлық кезеңінде өндірістік практиканың ұзақтығы 3-тен 7 айға дейін ұлғайды. Академиялық күнтізбені Далалық кампусқа тәжірибелік сабақтарды ауыстыру арқылы далалық ауыл шаруашылығы жұмыстарының маусымдылығымен үндестіру, сондай-ақ ғылыми зерттеулер, дипломдық жұмыстар мен диссертациялар бойынша тәжірибелік егістерді ауыстыру басталды. Алайда практикалық оқытудың қажетті ұзақтығын қамтамасыз ету үшін қаражаттың жетіспеуі және жаңа білім беру бағдарламаларын әзірлеуді қаржыландыруды тоқтату басталған жұмысты айтарлықтай тежейді және әзірленген бағдарламалардың білім беру процесіне кірігуін күрделендіреді.

      2019 жылғы 1 маусымда штаттық профессор-оқытушылар құрамының саны 884 бірлікті құрады, оның ішінде 83 ғылым докторы, 60 PhD және 367 ғылым кандидаты бар. Ғылыми дәрежесі бар ОПҚ үлесі 2011 жылмен салыстырғанда 53,8 %-тен 60,4 %-ке дейін өсті. Халықаралық тәжірибесі бар ғылым кандидаттары мен PhD саны айтарлықтай өсті (4.1.6-суретті қараңыз). 151 оқытушы ағылшын тілін меңгерген (17 %), 100-ге жуық оқытушының ұзақ халықаралық тәжірибесі бар (халықаралық жобаларға қатысу, шетелде оқу немесе ұзақ мерзімді тағылымдамадан өту). Халықаралық тәжірибесі бар оқытушылардың саны 2011 жылмен салыстырғанда 10 еседен астам өсті.




      4.1.6-сурет - ҚАТУ ОПҚ санының динамикасы және сапалық құрамы

      2013 – 2018 жылдары ҚАТУ-дың 636 оқытушысы мен ғалымдары шетелдік тәжірибеден өтті. Алайда тек 30 тағылымдаманың (4,7 %) ұзақтығы бір айдан астам болды, оның ішінде 16 тағылымдама – UC Davis. Сонымен қатар, жұмыс берушілер мен серіктес университеттердің ұсыныстары бойынша жаңа білім беру бағдарламалары мен пәндерді енгізу, ғылыми зерттеулерді кеңейту және білім беру процесін ұйымдастыруға қойылатын талаптарды арттыру ОПҚ біліктілігін арттыру бағдарламаларын жандандыруды талап етеді. UC Davis ұсынымы бойынша ұзақ мерзімді тағылымдамалар (бір академиялық кезеңге дейін) немесе білім беру процесін реформалауға модельдері негіз болған ҚАТУ-дың серіктес университеттерінде жоғары оқу орнынан кейінгі бағдарламаларда оқыту неғұрлым тиімді нысаны болып табылады.

      Ең білікті оқытушылар мен ғалымдарды тарту және ұстау мақсатында ҚАТУ ОПҚ жалақысын үнемі арттыруға тырысады (4.1.7-суретті қараңыз). 2011 жылмен салыстырғанда жалақы 64,1 %-ке өскенімен, ҚАТУ ресурстарының тапшылығы осы мәселеде айтарлықтай прогресті қамтамасыз етуге мүмкіндік бермейді.

      2018 жылы ОПҚ орташа айлық жалақы мөлшері 167,2 мың теңгені құрады, бұл Қазақстан Республикасындағы жалақының орташа деңгейінен (айына 176,1 мың теңге) және "Кәсіби, ғылыми және техникалық қызмет" қызмет түрі бойынша жалақыдан (айына 332,5 мың теңге) 2 есе кем .



      4.1.7-сурет–ҚАТУ ОПҚ жалақысы

      Озық шетелдік технологияларды игеру және тарату мақсатында ҚАТУ базасында шетелдік серіктестермен әріптестікте 5 халықаралық құзырет орталығы құрылды және жұмыс істейді: Қазақстан-Қытай ғылым және білім беру орталығы, Қазақстан-Беларусь инженерлік кадрларды даярлау және қайта даярлау орталығы, CLAAS Нақты егіншілік орталығы, JohnDeere нақты егіншілік орталығы және XISEN картоп орталығы (ҚХР). 5 жыл ішінде ОПҚ және білім алушыларды халықаралық орталықтар арқылы жабдықтауға, бірлескен ғылыми зерттеулерге, тағылымдамаларға және оқытуға 1 млрд. теңгеден астам қаражат тартылды.

      ҚАТУ шетелдік университеттермен және ғылыми-зерттеу ұйымдарымен ынтымақтастық туралы 182 қолданыстағы келісімі бар. Оның ішінде 62 (34 %) келісім Ресей Федерациясы ұйымдарына тиесілі, 59 (32 %) – Еуропалық Одақ, 11 (6 %) – ҚХР, 9 (5 %) – АҚШ. Шетелдік студенттердің саны салыстырмалы түрде тұрақты болып табылады және негізінен кадрлар даярлау туралы үкіметаралық келісімдер есебінен, сондай-ақ көрші мемлекеттерден қазақ немесе орыс тілдерінде білім алушыларды тартумен қамтамасыз етіледі (4.1.8-суретті қараңыз).



      4.1.8-сурет - Шетелдік студенттер мен академиялық ұтқырлыққа қатысушылардың саны

      Сыртқы академиялық ұтқырлыққа қатысушы білім алушылардың саны өте төмен (2018 жылы жалпы контингенттің 0,01 %).

      Кандидаттар санының ұлғаюына және олардың тілдік даярлық сапасының жақсаруына қарамастан, тұрақты қаржыландырудың болмауы осы бағытта ұзақ мерзімді жобаларды іске асыруға мүмкіндік бермейді. Мысалы, 2019 жылы ҚАТУ-дан білім алушыларды қабылдау туралы UC Davis-пен уағдаластықтардың болғанына қарамастан, академиялық ұтқырлыққа қаржыландыру бөлінген жоқ.

      2011 – 2018 жылдары ҚАТУ-да барлығы 181 шетелдік профессор дәріс берді (4.1.9-суретті қараңыз).

      2019 жылы ҚАТУ-да шетелдік профессорларды шақыруға қаржыландыру тоқтатылды, бұл серіктестермен, соның ішінде UC Davis-пен академиялық ынтымақтастықтың қарқындылығына теріс әсер етті. Жалпы алғанда, тұрақсыз қаржыландыру ұзақ мерзімді жоспарлауды жүзеге асыруға мүмкіндік бермейді (танымал профессорлар өз кестесін бір жылға алдын ала қалыптастырады), сондықтан жаңа білім беру бағдарламаларының әлеуеті толық пайдаланылмайды, ал шетелдік оқытушылар санының аздығы университеттердің халықаралық рейтингіндегі ҚАТУ позициясына әсер етпейді.



      4.1.9-сурет - ҚАТУ ОПҚ санының динамикасы және сапалық құрамы

      ҚАТУ-ға тиесілі ғимараттар мен құрылыстардың жалпы ауданы 78 928,1 м2 құрайды, оның ішінде оқу-зертханалық мақсаттағы - 9 812,9 м2. Өз қаражатының тапшылығына байланысты 26 ғимараттың 9 - ы салынған күнінен бері, ал 11 ғимарат 10 жылдан астам күрделі жөндеу жүргізілмей пайдаланылып келеді. Кітапхананы кеңейту қажет, зертханалық және қосалқы үй-жайлардың тапшылығы бар, жаңа халықаралық жобаларды іске асыруға арналған үй-жайлар жоқ. Зертханалар орналасқан үй-жайлардың едәуір бөлігі қазіргі заманғы талаптарға және халықаралық стандарттарға сай келмейді. Бұдан басқа, кадрларды даярлаудың қазіргі заманғы әдістері студенттердің ұжымдық жұмысына, жеке жұмыс істеуіне және кеңестерге арналған үй-жайлардың болуын болжайды, ал 40 жылдан астам уақыт бұрын салынған ғимараттарда бұлар қарастырылмаған.

      ҚАТУ-дың ИИДМБ және АӨКДМБ қатысуы нәтижесінде ғылыми-зерттеу, оқу және қосалқы жабдықтар ішінара жаңартылды. ИИДМБ шеңберінде UC Davis профессорларының ұсыныстары негізінде 4 технологиялық платформаны (бұдан әрі – ТП, 8.2.2-бөлімді қараңыз) құру басталды:

      1) "Агроинженерия" ТП, құрамында:

      конструкторлық бюро;

      металл өңдеу және дәнекерлеу өндірістік-эксперименттік цехы;

      "Ауыл шаруашылығы машиналары мен жабдықтарын пайдалану" зертханасы";

      "Қолданбалы робототехника"зертханасы бар;

      2) "Ауыл шаруашылығы өнімін қайта өңдеу"ТП, құрамында:

      "Биохимия"зертханасы;

      етті, сүтті өңдеу және өсімдік майын өндіру өндірістік-эксперименталдық цехтары;

      оқу шағын-наубайханасы бар.

      3) "Өсімдік шаруашылығы өнімдерін өндіру" ТП, құрамында:

      вегетария;

      "Агроэкологиялық зерттеулер" зертханасы;

      егіншілік бойынша далалық стационарлар "топырақтық зерттеулер" зертханасы бар.

      4) "Мал шаруашылығы өнімдерін өндіру" ТП, құрамында:

      акваөсіру және балық шаруашылығы орталығы;

      жем-азық, сүт және ет сапасының зертханасы;

      оқу-эксперименталдық шағын ферма;

      "Құс шаруашылығы" зертханасы бар.

      Құрамында иммунохимия, молекулалық биология, өсімдіктер биотехнологиясы және микробиология зертханалары бар Ауыл шаруашылығы биотехнологиясының ғылыми-зерттеу платформасы жұмыс істейді (2016 жылы, өз қаражатынан жабдықталған). 2018 жылы әзірленген қаржы-экономикалық негіздеменің негізінде ГАЖ-технологиялар орталығының базасында нақты егіншілік және Smart Agriculture технологиялары саласында полигондарды жайластыру арқылы АӨК цифрландыру саласындағы технологиялық құзырет орталығы құрылды. Негізгі далалық инфрақұрылым "Солтүстік Қазақстан ауыл шаруашылығы тәжірибелік станциясы" ЖШС базасында орналасқан.

      ТП құру және меншікті қаражат есебінен инвестициялар салу арқасында 2018 жылы жабдықтардың орташа тозуы 17,6 % құрады және 2011 жылмен салыстырғанда 3,6 есеге қысқарды. ҚАТУ-дың өз қаражаты есебінен қызметтік автомобильдер мен автобустар, ауыл шаруашылығы техникасы, компьютерлер жаңартылды. Өсімдік шаруашылығы, мал шаруашылығы, ауыл шаруашылығы инженериясы және ауыл шаруашылығы өнімдерін өңдеу саласындағы пәндерді, биологиялық пәндерді зертханалық базамен қамтамасыз ету жоғары дәрежеде. Сонымен қатар AgroParisTech пен ҚАТУ-дың басқа да серіктес университеттерінің ұсынысы бойынша далалық кампус базасында Оқу-ғылыми мал шаруашылығы кешенінің құрылысын аяқтау, сондай-ақ жаратылыстану ғылымдары, өсімдіктерді қорғау, компьютерлік технологиялар, тамақ қауіпсіздігі және ветеринария саласындағы инфрақұрылымды кеңейту талап етіледі.

      Жалпы алғанда, проблемалық мәселелердің болуына қарамастан, басталған аграрлық зерттеу университетіне ауысудың нәтижесінде ҚАТУ қызметінің барлық бағыттарында айтарлықтай дамуға қол жеткізілді және университет Қазақстанның жоғары білім беру жүйесінде неғұрлым серпінді дамып келе жатқан жоғары оқу орны болып саналады. Түлектерді жұмысқа орналастыру 2011 жылы 42 %-тен 2018 жылы 84 %-ке дейін артты. Академиялық ұтқырлық бағдарламасы бойынша ҚАТУ-да оқуға ниет білдірген Қазақстанның басқа ЖОО студенттерінің саны едәуір артты, бұл ҚАТУ-дың академиялық беделінің жақсарғанын көрсетеді (4.1.10-суретті қараңыз).





      4.1.10-сурет–ҚАТУ-да білім алушылардың ішкі академиялық ұтқырлығы

      4.2. ҚАТУ-дың инновациялық әлеуетін бағалау

      Бастапқыда ҚАТУ кадрларды даярлау мақсатында құрылды, сондықтан ғылыми зерттеулер университетте кең тараған жоқ. Сондықтан аграрлық зерттеу университетіне ауысудың басталуымен инновациялық әлеуеттің негізі ретінде ғылыми зерттеулердің спектрі мен көлемін кеңейтуге баса назар аударылды.

      Ғылымға сыртқы қаржыландыруды және ОПҚ-ны ғылыми зерттеулерге тарту бойынша жоспарлы жұмыс нәтижесінде 2018 жылы ғылыми зерттеулерді қаржыландыру 2011 жылмен салыстырғанда 12 есе артты, 2015 жылмен салыстырғанда екі есе артты (4.2.1-суретті қараңыз). ҚАТУ-дың жиынтық табысындағы ғылыми зерттеулерден түскен табыс үлесі 17,2 % құрады, бұл ҚАТУ тарихындағы ең жоғарғы көрсеткіш болып табылады.

      Сонымен қатар мемлекеттік емес көздерден ғылыми-техникалық сипаттағы қызметтер мен өнімдерге тапсырыс 13,7 есе, 12,5 млн.теңгеден 171,3 млн. теңгеге дейін ұлғайды (4.2.2-суретті қараңыз).





      4.2.1-сурет - ҚАТУ-да ғылми зерттеулерді қаржыландыру




      4.2.2-сурет - Зерттеулерді қаржыландыру және мемлекеттік емес көздерден ғылыми нәтижелерді енгізу

      ҚАТУ ғылыми нәтижелерін тұтынушылармен ынтымақтастықты кеңейтуден басқа, өсім ҚАТУ-дың инновациялық әлеуетінің бәсекеге қабілеттілігінің артуымен және оны экономиканың нақты секторының (бірінші кезекте АӨК) өзекті қажеттіліктеріне қайта бағдарлаумен байланысты.

      2018 жылы қаржыландырылатын ғылыми зерттеулерге 315 ОПҚ (35,6 %, 2011 жылға қарағанда 3 есе көп), 51 студент (0,5 %), 66 магистрант (5,7 %) және 69 PhD докторант (97,2 %) қатысты. Хиршаның нөлдік емес индексі 237 адамда бар (ОПҚ жалпы санының 27,9 %). Сонымен қатар, ҚАТУ академиялық бейінінің барлық бағыттары ғылыми зерттеулерге тең дәрежеде тартылмаған. Биоинформатика, ауыл шаруашылығы жануарларының генетикасы, өсімдіктерді қорғау, ауыл шаруашылығы өнімдерін өңдеу және сақтау, ауылдық аумақтарды дамыту, ауыл шаруашылығын энергиямен қамтамасыз ету, экология және табиғи ресурстарды басқару саласындағы зерттеулер және басқа да бірқатар бағыттар айтарлықтай жандандыруды талап етеді.

      20-дан астам шетелдік ғалым қатысатын бірқатар халықаралық жобалар басталды. Мысалы, Аустралияның ғалымдарымен бірлесіп, озық биотехнологияларды қолдана отырып алынған жаңа генотиптері бар құрғақшылыққа төзімді сұрыптарды алу мақсатында "Солтүстік және Орталық Қазақстанның климаттық жағдайларына бейімделген жұмсақ бидай, арпа және нуттың жаңа жоғары өнімді селекциялық желілерін құру үшін молекулярлық генетика жетістіктерін қолдану" ғылыми-техникалық бағдарламасы жүзеге асырылуда.

      Шетелдік қаржыландыру есебінен 3 ғылыми жоба іске асырылуда. Мысалы, Қытай ғылым академиясының гранты аясында Синцзян Экология және география институтымен бірлесіп елді мекендерді декоративтік көгалдандыру және басқа да шаруашылық мақсаттар үшін Қазақстанда төзімді ағаш және бұта дақылдарын жерсіндіруге бағытталған "Достық паркі" жобасы жүзеге асырылуда.

      Ғылыми зерттеулерді қолдау мақсатында кітапхана толығымен жаңғыртылып, кітапхана қоры үнемі жаңартылып отырады. Кітапхананың кітап қоры 790 441 дананы құрайды. Жаңа магистрлік бағдарламаларды қолдау үшін UC Davis-те қолданылатын қазіргі заманғы оқу әдебиетінің 40 атауы алынды. ОПҚ және білім алушылардың 29 электрондық ресурстарға қол жеткізуі қамтамасыз етілген, оның ішінде 21-і ағылшын тілінде, ал 11-і лицензиялық ресурстар болып табылады. Барлық көрсетілген электрондық ресурстар 370 мыңнан астам көздерден тұрады, оның 58 % – ағылшын тілінде. Электрондық ресурстарға қол жеткізу үшін оқу залы интернетке қосылған 50 компьютермен және Қазақстан Республикасының нормативтік құқықтық актілерінің "Параграф"дерекқорымен жабдықталған.

      Ғылыми зерттеулерді жандандыру бойынша қабылданған шаралар ғылыми нәтижелердің сапасын арттыруға мүмкіндік берді. WebofScience және Scopus ғылыми метрикалық дерекқор базалары басылымдарында 2018 жылы 144 жарияланым жарияланды (4.2.3-суретті қараңыз), 2011 жылы мұндай жарияланым болған жоқ. 2015 – 2018 жылдары 14 мақала WebofScience базасындағы Q1 квартильді басылымдарда, 35 мақала Scopus базасындағы 50-100 процентилі бар басылымдарда жарияланды, бұл тиісті білім саласындағы беделді басылымдарға сәйкес келеді. Бұл серпін ғылыми-зерттеу институттарының көпшілігін басып оза отырып, жарияланымдардың сапасы бойынша Қазақстанның неғұрлым нәтижелі 10 ғылыми ұйымының қатарына кіруге мүмкіндік берді.





      4.2.3-сурет - ҚАТУ-дың ғылыми жарияланымдары

      Екінші жағынан, ғылыми зерттеулерді кеңейту ғылыми нәтижелерді практикаға енгізу жөніндегі қызметті жандандыруға мүмкіндік берді. "Land-grant" үлгісі бойынша АҚШ университеттері мен ауыл шаруашылығы дамыған басқа елдердің аграрлық зерттеу университеттері үлгісі бойынша 2017 жылы ҚАТУ базасында "Extension – KATU" білім тарату офисі құрылды. Оның қызметінің негізгі бағыттары:

      1) ақпараттық жүйелер, бұқаралық ақпарат құралдары және өзге де арналар арқылы технологиялық сипаттағы ақпаратты тарату;

      2) инновацияларды қолдану тәжірибесін көрсете отырып, оларды өндірісте пайдалануға үйретіп, қысқа мерзімді оқыту семинарларын өткізу;

      3) шаруашылықтарға, кәсіпорындарға барып АӨК субъектілеріне тікелей консультациялар беру.

      2016 – 2017 жылдары БҰҰ Даму бағдарламасының (UNDP) гранттары есебінен жылыжай шаруашылығы, балық шаруашылығы және акваөсіру саласындағы білім тарату бойынша бағдарламалар іске қосылды. 2017 жылы ауыл шаруашылығы кооперациясы мәселелері бойынша ауылдық округ әкімдері үшін біліктілікті арттыру курстары өткізілді. 2018 жылы Вашингтон штатының UC Davis университетінің (WashingtonStateUniversity, АҚШ) профессорларымен бірлесіп АӨК қызметкерлерінің дәл егіншілік бойынша біліктілігін арттыру бағдарламасы әзірленді, ҚАТУ сайтында арнайы бөлім және WhatsApp қосымшасы негізінде қашықтықтан консультация беру іске қосылды. 2016 жылдан бастап 5 бағыт бойынша 28 семинар өткізілді, онда 757 тыңдаушы білімдерін арттырды. Оның ішінде 3 семинар тыңдаушылардың өз есебінен өткізілді.

      Оң динамикаға қарамастан, ҚАТУ-дың инновациялық әлеуеті мен академиялық профилі АӨК дамуын қолдау үшін білім тарату жүйесінің құралдарын айтарлықтай кеңейтуге мүмкіндік береді. Алайда ҚАТУ тиісті бюджеттік бағдарламаларды іске асыруға тікелей қатыспайды, ал нысаналы тұрақты қаржыландырудың болмауы ОПҚ-ны осы жұмысқа толық тартуға және АӨК субъектілерімен тұрақты "кері байланысты" қамтамасыз етуге мүмкіндік бермейді.

      2013 жылдан бастап ҚАТУ технологияларын коммерцияландыру офисі жұмыс істейді. 2017 және 2018 жылдары оның қолдауымен: тауық саңғырығынан алынған биотыңайтқыш, күйіс қайыратын жануарларға арналған мал азығын игеру сапасын арттыратын жем қоспаларын және топырақ өңдейтін құрал-саймандарға арналған чизельдерді бір мезгілде тыңайтқышты топыраққа енгізе отырып өндіру бойынша 3 инновациялық компания іске қосылды. Қаржыландыру "Ғылым қоры" АҚ қаражатынан, Дүниежүзілік Банктің "Өнімді инновацияларды ынталандыру" жобасынан және ҚАТУ серіктестері болып табылатын АӨК субъектілерінен тартылды. Мемлекеттік органдармен еншілестік тудырмайтын осындай жобаларға ҚАТУ-дың қатысу тетігі пысықталды, осыған сәйкес ҚАТУ құрылатын компанияларда әкімшілік, ұйымдастырушылық және ресурстық қолдауға айырбас ретінде 9% мөлшеріндегі төмендетілмейтін үлесті сатып алады. Басқа мәселелер сияқты, Технологияларды коммерцияландыру офисін дамытуға оны қолдауға арналған қаражаттың тапшылығы кедергі келтіреді.

      Жалпы ҚАТУ-да қабылданған шаралар инновациялық әлеуетті дамыту үшін негіз қалыптастыруға мүмкіндік берді және оларды одан әрі қолдау шартымен АӨК және ілеспе салалардың тиімділігіне айтарлықтай ықпал етуге мүмкіндік береді.


      4.3. Еңбек нарығының өзгеру және кадрларға қажеттілік үрдістерін болжау

      ҚАТУ-дың ғылыми-зерттеу, білім беру және инновациялық қызметі бағытталған нысаналы өңірі Солтүстік және Орталық Қазақстан: Ақмола, Қостанай, Солтүстік Қазақстан, Қарағанды және Павлодар облыстары болып табылады. Нысаналы өңірге Қазақстан Республикасының астанасы Нұр-Сұлтан қаласындағы (халық саны 1 078,4 мың адам) азық-түлік белдеуін дамыту жобасы да жатады, оның мақсаты қаланың сапалы, қолжетімді азық-түлікке деген өсіп келе жатқан қажеттіліктерін қамтамасыз ету және іргелес өңірлерде ауыл шаруашылығы өндірісін жедел дамыту жолымен оның астаналық нарықта ассортиментін кеңейту болып табылады.

      ҚАТУ академиялық бейінінің негізгі саласы ретінде АӨК-де жоғары білімі бар мамандарға қажеттілік туралы бірыңғай деректер, оны болжаудың объективті әдістемелері жоқ. Осыған байланысты, ҚАТУ түлектеріне қажеттілікті анықтау кезінде жергілікті атқарушы органдардың сауалдары және жұмыс берушілермен тікелей байланыс негізінде қалыптасатын жеке мәліметтерге негізделеді. Орта есеппен 2013 жылдың қарашасында АӨК-де жоғары білімі бар мамандардың тапшылығы 1 500 адам болды және өткен

      5 жыл ішінде салыстырмалы түрде өзгеріссіз қалды. 2016 жылдың тамыз-қазан айларында жүргізілген зерттеу нәтижелері бойынша ауыл шаруашылығында 2020 жылға қарай 2 334 маман жоғары білімі бар маманға қажеттілік болжануда .

      ҚАТУ ғалымдарының көп жылдық деректерді зерттеу және көп факторлы моделді құруы Ақмола облысының ауыл шаруашылығына 2018 – 2020 жылдары жоғары білімді мамандарға деген қажеттілігін пессимистік сценарий бойынша саладағы жұмыспен қамтылғандар санының 5,21 % және АӨК дамытудың оптимистік сценарийі бойынша 10,82 % мөлшерінде болжауға мүмкіндік берді . Яғни тек Ақмола облысының ауыл шаруашылығы үшін жоғары білімі бар кемінде 6,37 мың жаңа маман немесе жылына 2 мыңға жуық маман қажет.

      Еңбек нарығының өзгеруін бағалау мақсатында Бағдарламаны әзірлеу кезінде бітірушілерге объективті сұранысты қалыптастыратын Нысаналы аймақтың макроэкономикалық ортасына талдау жүргізілді. 2019 жылдың басындағы жағдай бойынша ауылдық жерлерде Қазақстан халқының 41,9 % (7,69 млн .адам), оның 36 % нысаналы өңірде тұрады . Тікелей ауыл, орман және балық шаруашылығы саласында 1,23 млн. адам немесе экономикалық белсенді халықтың 14,1 % жұмыспен қамтылған. Бұл ретте жалпы ішкі өнімдегі ауыл шаруашылығының үлесі 2018 жылы 10,9 % құрады, бұл экономикадағы орташа еңбек өнімділігінің төмендігін растайды.

      Нысаналы өңірдің ауыл, орман және балық шаруашылығында 2018 жылы 442,6 мың адам немесе Қазақстан Республикасында осы салаларда жұмыспен қамтылғандардың жалпы санының 36,0 % жұмыспен қамтылды. Солтүстік Қазақстан облысында ауыл, орман және балық шаруашылығында жұмыспен қамтылғандардың үлесі 31,9 %, Ақмола облысында – 29,9 %, Қостанай облысында – 26,3 %, Павлодар облысында – 16,7 %, Қарағанды облысында -

      4,8 % құрады. Нысаналы өңірде ауыл, орман және балық шаруашылығында жұмыспен қамтылғандардың үлесі Қазақстанда орта есеппен салыстырғанда

      1,4 есе көп (19,7%), бұл нысаналы өңірдің әлеуметтік-экономикалық дамуы үшін АӨК маңыздылығын растайды. 2010 – 2018 жылдары Қазақстан Республикасында жұмыспен қамтылғандар санының 7,1 % ұлғаюына қарамастан, ауыл, орман және балық шаруашылығында жұмыспен қамтылғандар саны 46,5 % азайды. Нысаналы өңірде ауыл, орман және балық шаруашылығында жұмыспен қамтылғандар саны 40,1 %-ке қысқарды, бұл ел бойынша орташа көрсеткіштен аз (4.3.1-кестені қараңыз).

      4.3.1-кесте – Ауыл, орман және балық шаруашылығында халықтың жұмыспен қамтылуы



      Жұмыспен қамтылғандардың жалпы санының қысқаруы аясында ауыл шаруашылығында кадрларды жасарту проблемасы тұр. 2018 жылы 2015 жылмен салыстырғанда 65 жастан асқан ауыл шаруашылығында жұмыспен қамтылғандар саны 34,3 % (9,7 мың адамға) өсті, ал жұмыспен қамтылғандардың жалпы санындағы үлесі 2,1%-тен 3,1 %-ке дейін өсті. Ауыл шаруашылығы үлесіне жасы 65-тен асқан жұмыспен қамтылғандардың жалпы санының 64,5% тиесілі.

      Жасы 55-тен асқан ауыл шаруашылығында жұмыспен қамтылғандар үлесі 20% құраса (2015 жылы – 15,1%, 2011 жылы – 13,6%), тұтастай алғанда экономикада бұл жас тобына жұмыспен қамтылғандардың 10,6 % тиесілі. 2018 жылы ауыл шаруашылығында жұмыспен қамтылғандардың 41,4% (2015 жылы - 37,2%) жас мөлшері 45-тен жоғары болды.

      2018 жылы 25-28 жас аралығындағы ауыл шаруашылығында жұмыспен қамтылғандар үлесі (жалпы ЖОО-да оқуды аяқтауға сәйкес келеді) 9,9% құрады. 65 жастан асқан қызметкерлердің үлесі ғана төмен болды (3,1%).

      2015 жылмен салыстырғанда аталған жас санатындағы жұмыспен қамтылғандар саны 12,3 %-ке, ал олардың жұмыспен қамтылғандардың жалпы санындағы үлесі 10,3 %-тен 9,9 %-ке дейін қысқарды.

      Жоғарыда айтылғандай (3.1-бөлімді қараңыз), жұмыс берушілердің пікірі бойынша мамандардың сапалық тапшылығы, яғни түлектердің білімі мен дағдыларының орындалатын жұмыс сипатына және олардан күтілетін тиімділікке сәйкес келмеуі аса маңызды мәселе болып табылады. Әдетте, агроқұрылымдар неғұрлым заманауи технологияны қолданған сайын осы проблема соншалықты өткір қойылатын болады. Басқаша айтқанда, АӨК үшін мамандарға деген сұраныс түлектердің санын ұлғайтуды ғана емес, сонымен қатар оларды оқытудың моделі мен мазмұнын түбегейлі өзгертуді талап етеді. Әсіресе аға буын инженерлік-техникалық қызметкерлерінің және өндірістік процестерді басқару жөніндегі мамандардың жетіспеушілігі ерекше байқалады. АӨК-нің жаңа салалары: нақты егіншілік, өсімдіктерді қорғаудың биологиялық әдістері, қарқынды мал шаруашылығы, ауыл шаруашылығы шикізатын терең өңдеу және басқалар бойынша мамандар жоқ. Мысалы, Қазақстандағы мамандардың тапшылығына байланысты Ақмола облысының ірі құс фабрикалары негізгі өндірістік позицияларға Украина мен Беларусьтен мамандар шақыруға мәжбүр. Мәселен, Макинск құс фабрикасында аталған елдерден келген 30 маман жұмыс істейді.

      Қазақстан Республикасында ауыл шаруашылығы өнімінің жалпы шығарылымы 2018 жылы 2010 жылмен салыстырғанда теңгеге шаққанда 2,5 есе артты, АҚШ долларына шаққанда 5,8 %-ке артты (4.3.2-кестені қараңыз) .

      4.3.2-кесте – Ауыл шаруашылығы өнімдерінің жалпы шығарылымы




      Нысаналы өңірде АӨК-нің мамандандырылған негізгі саласы – өсімдік шаруашылығы болып табылады, ауыл шаруашылығының жалпы өнімінің 62,6 %-ін құрайды. Нысаналы аймақта бидайдың жалпы түсімінің 87,1 %, майлы дақылдардың 60,0 %, картоптың 49,9 %, көкөністердің 18,6 % өндіріледі.

      2010 жылдан бастап өсімдік шаруашылығы өнімдерінің үлесі 12,5 проценттік тармаққа өсті (50,1 %), ал соңғы 3 жылда оның үлесі іс жүзінде бұрынғы деңгейде қалды. 2018 жылы 2010 жылмен салыстырғанда өсімдік шаруашылығының жалпы шығарылымы теңгеге шаққанда 3,6 есеге артты. Қазақстан Республикасы бойынша АҚШ долларына шаққанда өсімдік шаруашылығы өнімдерінің жалпы шығарылымы 39,6 %-ке, ал нысаналы өңірде – 41,8 %-ке ұлғайды.

      Нысаналы өңірдің өсімдік шаруашылығында өсірілетін дақылдардың ассортиментін кеңейтуге және жалпы жинаудағы бидай үлесін төмендетуге бағытталған әртараптандыру жүйелі түрде жүргізілуде. Тиісінше, баламалы дақылдарды – майлы, жемдік, бұршақты, көкөніс дақылдарын өсіру бойынша құзыреттіліктерге, соның ішінде өсімдіктерді қорғаудың интеграцияланған жүйелерін, жоғары өнімді машиналар мен жабдықтарды, дәл егіншілік технологияларын және өндірістік процесті қашықтықтан бақылауды қолдана отырып қалыптасқан ауыспалы егіс айналымы жүйесінде өсіру құзыреттіліктеріне сұраныс бар.

      Нысаналы өңірде 30,4 % ірі қара мал басы,15,2 % - қой мен ешкі,49,9 % - ауыл шаруашылығы құстары шоғырланған, 30,9 % ет, 38,8 % сүт, 58,7 % жұмыртқа және 29,5 % құс еті өндіріледі. Мал шаруашылығы өнімдерін өндіру 2018 жылы 2010 жылмен салыстырғанда 2,1 есе артты, бұл Қазақстан Республикасы бойынша орташа көрсеткіштен (2,6 есе) аз. Нысаналы аймақтағы мал шаруашылығының жалпы өнімі АҚШ долларына шаққанда 20 %-ке төмендеді, ал ол тұтастай алғанда Қазақстанда 1,6 % өсті. Мал азығы ресурстарының болуын, мемлекеттік қолдау шараларын кеңейтуді және сыртқы нарықтарға қол жеткізуді оңайлатуды ескере отырып, мал шаруашылығы өнімдері өндірісінің айтарлықтай өсуі жоспарланған, бұл тиісті мамандарға қажеттіліктің ұлғаюын күтуге мүмкіндік береді.

      2010 жылмен салыстырғанда, 2018 жылы Қазақстан Республикасында ауыл шаруашылығындағы еңбек өнімділігі теңгеге шаққанда 4,6 есе және АҚШ долларына шаққанда 76 %-ке өсті (4.3.3-кестені қараңыз). Нысаналы өңірдегі еңбек өнімділігінің өсу қарқыны Қазақстанда орта есеппен салыстырғанда төменірек болуына қарамастан, нысаналы өңірдің ауыл шаруашылығындағы еңбек өнімділігі 2018 жылы ел бойынша орташа көрсеткіштен 12,5 %-ке артық болды. Алайда ауыл шаруашылығындағы еңбек өнімділігі бойынша Қазақстан ауыл шаруашылығы дамыған елдерден айтарлықтай артта қалып отыр. Мысалы, Канаданың ауыл шаруашылығындағы бір қызметкердің еңбек өнімділігі 2015 жылы $67,6 мыңды құрады немесе Қазақстанға қарағанда 8,5 есе көп, АҚШ-та – $59,1 мың немесе 7,4 есе көп, Аустралияда - $87,9 мың немесе 11 есе көп.

      Солтүстік Қазақстанның ауыл шаруашылығы табиғи-климаттық жағдайлары салыстырмалы ұқсас болғандықтан жиі салыстырылатын Канадада 2015 жылы егістік алқабының бір гектарынан өндірілген өсімдік шаруашылығы өнімінің көлемі 2 952,6 АҚШ долларын құрады. Қазақстан Республикасында бұл көрсеткіш бір гектарға 210,2 АҚШ долларын құрады немесе 14 есе аз . Демек 2018 жылы Қазақстанның егіс алқабының 76,2 % орналасқан нысаналы өңірдің ауыл шаруашылығында жүзеге асырылмай келе жатқан еңбек өнімділігін арттырудың айтарлықтай әлеуеті бар. Өз кезегінде оны іске асыру үшін маңызды шарттардың бірі қазіргі заманғы білімді меңгерген және оларды тәжірибеде қолдана алатын, қажетті біліктілігі бар мамандарды даярлау болып табылады.





      Қазақстан Республикасының АӨК негізгі капиталына салынған инвестициялар көлемі 2018 жылы 395,6 млрд. теңгені құрады, бұл 2017 жылға қарағанда 12,2 %-ке (352,5 млрд. теңге) және 2016 жылға қарағанда 55,9 %-ке артық (253,7 млрд. теңге). 2010 жылмен салыстырғанда ауыл шаруашылығына салынған инвестициялар теңгеге шаққанда 4,3 есе және АҚШ долларына шаққанда 64,3 % өсті. Ауыл шаруашылығының негізгі қорларына салынған инвестициялардың өсуіне қарамастан, жалпы инвестициялардың мардымсыз бөлігін құрайды, бар-жоғы 6,5 %. Жалпы алғанда 2018 жылы нысаналы өңірдің үлесіне ауыл шаруашылығына салынған инвестициялардың жалпы көлемінің 54,5 % тиесілі . Өңірлер арасындағы инвестициялардың мейлінше көп мөлшері Солтүстік Қазақстан облысына тиесілі – 82,9 млрд.теңге немесе 21 %.

      Салыстырсақ, Канадада ауыл шаруашылығына жылына орта есеппен 12 млрд доллар инвестиция салынады. Канададағы 1 га егістік алқапқа салынған инвестиция шамамен 330 доллар құрайды, Қазақстанда – шамамен 50 доллар немесе 6,6 есе аз. Сонымен қоса, дамыған елдерде ауыл шаруашылығына салынатын инвестицияның негізгі көлемі ғылым мен білімге бағытталады, бұл Халықаралық азық-түлік саясаты ғылыми-зерттеу институтының (IFPRI, CGIAR) деректеріне сәйкес ауыл шаруашылығына салынатын инвестицияның салымдардың басқа түрлерімен салыстырғанда қайтарымы әлдеқайда жоғары екендігін көрсетеді. Мысалы, АҚШ Ауыл шаруашылығы министрлігінің экономикалық зерттеулер қызметі (United States Department of Agriculture, Economic Research Service) ғылыми-техникалық қызметке салынған инвестициялар көлемі мен ауыл шаруашылығындағы еңбек өнімділігі арасындағы тікелей тәуелділікті атап көрсетті. Канаданың Ауыл шаруашылығы министрлігінің мәліметтері бойынша ауыл шаруашылығы зерттеулеріне инвестицияланған әрбір доллар өнімділіктің өсімі түрінде 40 доллардан кем емес пайда әкеледі. Жүгеріні сұрыптауға жұмсалған бір доллар дақылдарды көбейту және астық сапасын жақсарту арқылы 65 доллар пайда әкеледі. Майлы рапс селекциясына жұмсалған әрбір доллар 46 доллар пайда әкеледі .

      Жалпы жүргізілген талдау АӨК субъектілерінің білікті мамандарға деген сұранысының жоғары екендігін көрсетеді. Нысаналы өңірдің макроэкономикалық жағдайы АӨК-нің қазіргі уақытқа дейін іске асырылмаған, айтарлықтай даму әлеуетімен сипатталады, бұл, әсіресе, даярлау сапасына, бітірушілердің білімі мен дағдыларының сипатына қойылатын талаптардың өзгеруінен туындаған мамандарға деген қажеттіліктің өсу перспективаларына әкеледі. Осыған байланысты ауыл шаруашылығы зерттеулерін және кадрларды даярлауды қолдау, оларды ұйымдастыру моделін жетілдірумен қатар, қолда бар әлеуетті толыққанды іске асыру үшін шешуші қадам бола алады. Сондықтан, Бағдарламаны іске асыру нысаналы өңірдің АӨК қажеттіліктеріне сай келеді және тұтастай алғанда өзекті құзыреттері бар мамандарды даярлау, бәсекеге қабілетті инновацияларды құру және оларды түпкі тұтынушыларға беру есебінен оның бәсекеге қабілеттілігін арттыруға ықпал ететін болады.

      4.4. Аграрлық зерттеу университетін құру үшін шешуді талап ететін проблемалар

      Жасалған жұмыс нәтижелерін талдау бойынша және ҚАТУ реформалаудың проблемалық мәселелері, аграрлық ғылымның отандық жүйесінің жай-күйі және АӨК үшін кадрлар даярлау және аграрлық сектордың технологиялық дамуын қолдаудың озық шетелдік тәжірибесі бойынша батыстық үлгідегі аграрлық зерттеу университетіне ҚАТУ-ды табысты реформалау үшін мынадай мәселелерді шешу қажет:

      1) ҚАТУ-ды реформалаудың үздіксіздігіне және жоспарланған нәтижелерге қол жеткізу мақсатында тұрақты, жеткілікті қаржыландыруды ұсыну. Атап айтқанда, ҚАТУ-дың меншікті ресурстары инфрақұрылымды ауқымды жаңғырту және кеңейту, ғылыми зерттеулерді кеңейту және тереңдету, білім беру процесін ұйымдастыру мен мазмұнын түбегейлі реформалау, академиялық ұтқырлық, ОПҚ тағылымдамадан өтуі, білімді тарату және технологияларды коммерцияландыру кеңселерінің тұрақты жұмыс істеуі үшін жеткіліксіз;

      2) әлемдегі жетекші аграрлық зерттеу университеттерінің және "Назарбаев Университеті" ДБҰ үлгісі бойынша ғылыми зерттеулерді басқарудың, кадрларды даярлау мен ғылыми нәтижелерді енгізудің неғұрлым икемді және тиімді жүйесі ретінде басқарудың жаңа моделіне көшу. Тиісінше басқарудың барлық деңгейлерін реформалау және коммерциялық емес ұйым ретінде қайта құру аяқталуға тиіс;

      3) ғылыми зерттеулердің бағыттарын кеңейту және тереңдету. ҚАТУ-да жүргізілетін ғылыми зерттеулер бір жағынан нысаналы өңірдің АӨК-дегі негізгі технологиялық проблемаларды қамтуға, екінші жағынан, әлемдік ғылым және білім беру кеңістігіне интеграциялану арқылы құзыреттіліктер мен технологиялардың трансфертіне қолдау көрсету арқылы әлемдік аграрлық ғылымның басымдықтарына сәйкес келуге тиіс. Іргелі ғылымдардағы ғылыми құзыреттілік деңгейі, академиялық бейіні және ғылыми зерттеулерді басқару жүйесі ғылыми нәтижелер сапасының жоғарылығын, зерттелетін мәселеге пәнаралық және кешенді көзқарастарды қамтамасыз етуге тиіс;

      4) академиялық ортаны жаңғырту, оның ішінде:

      а) білім беру бағдарламаларының мазмұнын жаңарту және жұмыс берушілердің үміттеріне сәйкес әртүрлі практикалық жағдайларда оңтайлы шешімдерді өз бетінше табу дағдылары мен қажетті құзыреттіліктерді дамытуға баса назар аудара отырып, әлемдегі жетекші аграрлық зерттеу университеттердің моделі бойынша білім беру процесін ұйымдастыру;

      б) ғылыми зерттеулерге қатысу, шет тілдерін тереңдетіп оқыту және оқытудың заманауи әдістерін меңгеру арқылы ОПҚ дамуына жағдай жасау;

      в) білім алушыларды жан-жақты дамыту және білім беру бағдарламаларын табысты игеру үшін қолайлы жағдай жасау мақсатында оларға арналған қосалқы қызметтер спектрін кеңейту;

      5) кадр саясатын реформалау, оның ішінде:

      а) тұрақты кәсіби дамуды ынталандыратын және қызметкерлердің әлеуетін толық іске асыру үшін жағдайды қамтамасыз ететін жалдау және мансаптық жылжыту жүйесін құру;

      б) сыртқы қаржыландырудың жеткіліксіздігі, өзіндік инфрақұрылымның жетіспеуі және оқытушылық қызметті басым ететін еңбекті ұйымдастыру және сыйақы жүйесін ұйымдастыру тежеп келген ОПҚ-ның және білім алушылардың ғылыми зерттеулерге қатысуын кеңейту;

      6) ҚАТУ-дың ғылыми нәтижелерін енгізу тетігін кеңейту және мемлекеттік емес сектор субъектілері – түлектердің жұмыс берушілерімен және инновацияларды тұтынушылармен өзара іс-қимыл. Түпкі тұтынушылардың мұқтаждарына бағдарлану практикасының дамымауы мемлекеттік емес сектордан ресурстарды тартуды және нарықта ҚАТУ-дың оң имиджін қалыптастырудыкеттік емес сектордан ресурстарды тартуды және на жақсартуды талап етеді;

      7) ҚАТУ қызметінің базалық қажеттіліктері мен негізгі бағыттарын қамтамасыз ету үшін инфрақұрылымды кеңейту, соның ішінде:

      а) қолда бар инфрақұрылымды ҚАТУ академиялық бейінінің жан-жақтылығын, пәнаралық және кеңеюін ескере отырып, жаңғырту;

      б) білім беру процесіне, ғылыми зерттеулер мен қосалқы қызметтерге қойылатын жаңа талаптарға сәйкес ОПҚ және білім алушылар үшін қолайлы жұмыс ортасын қамтамасыз ету мақсатында жетіспейтін инфрақұрылымдарды құру.

      Көрсетілген барлық мәселелерді жүйелі және кешенді шешуге осы Бағдарламаға сәйкес ҚАТУ базасында аграрлық зерттеу университетін жоспарлы дамыту жолымен қол жеткізіледі.

      5. Бағдарламаның пайымы

      Бағдарламаның мақсаты ҚАТУ базасында "Назарбаев Университеті" ДБҰ және ауыл шаруашылығы саласындағы әлемдегі жетекші зерттеу университеттерінің үлгісі бойынша аграрлық зерттеу университетін құру болып табылады.

      ҚАТУ базасындағы аграрлық зерттеу университеті моделінің негізіне АҚШ мемлекеттік зерттеу университеттері алынды ("land-grant"). Бұл үлгі АҚШ-тағы аграрлық сектордың технологиялық дамуын қолдаудың негізгі нысаны болып табылады және жоғары деңгейдегі іргелі және қолданбалы ғылыми зерттеулерді, бірегей, бәсекеге қабілетті білім беру бағдарламаларын және қызмет нәтижелерін практикаға ілгерілету бойынша дамыған құралдарды үйлестіретін штаттардың ғылыми білім беру орталықтары ретінде университеттердің басым дамуын болжайды. Ұқсас модельдер Аустралияда, Бразилияда, Нидерландыда, Германияда, Қытай Халық Республикасында және басқа елдерде бейімделген және қолданылады

      ҚАТУ базасында қалыптастырылатын академиялық орта ғылыми-зерттеу, білім беру және инновациялық қызмет үшін қажетті ресурстар мен инфрақұрылыммен қамтамасыз етумен қоса, ОПҚ және білім алушылардың қызметі үшін қолайлы жағдайлар жасауға бағытталатын болады. Нәтижесінде ҚАТУ батыстық үлгідегі қазіргі заманғы аграрлық зерттеу университетіне реформалауды аяқтауға тырысады (5.1-суретті қараңыз):

      1) ғылыми нәтижелердің жоғары сапасын қамтамасыз ететін және ғылыми бағыттардың кең ауқымы бойынша басым міндеттерді шешуге тартылған бәсекеге қабілетті ғылыми әлеуеті бар;

      2) білім беру процесінде ғылыми нәтижелер көрсететін, іргелі білімі бар және алынған білімді практикада қолданудың дағдылары дамыған мамандарды даярлауды қамтамасыз ететін бірегей білім беру бағдарламалары бар;

      3) әлемдік ғылыми-білім беру кеңістігіне интеграцияланған, алдыңғы қатарлы ғылыми нәтижелер мен практикаға тұрақты қол жеткізу үшін әлемдегі жетекші зерттеу университеттерімен және ұқсас бейіндегі ғылыми орталықтармен белсенді әріптестік байланыстары бар;

      4) өнімдерді жедел ілгерілету және қызметті олардың өзекті қажеттіліктеріне бағдарлау үшін негізгі пайда алушылармен (мемлекеттік органдар, кәсіпкерлік субъектілері, қоғам) өзара іс-қимылдың тиімді тетіктерін қолдайтын;

      5) білім беру процесі, білімді тарату және технологияларды коммерцияландыру арқылы ғылыми нәтижелерді белсенді енгізетін;

      6) академиялық бейіндегі қызметтің барлық бағыттары мен негізгі салаларын жоғары деңгейде қолдайтын қазіргі заманғы инфрақұрылыммен қамтамасыз етілген;

      7) Қазақстан Республикасының жоғары оқу орындары арасындағы ең үздік басқару жүйелерінің бірі.



      5.1-сурет – ҚАТУ базасында құрылатын Аграрлық зерттеу университетінің моделі


      6. Бағдарламаның миссиясы

      ҚАТУ миссиясы өмір сүру сапасын жақсарту, еңбек өнімділігін және АӨК мен Қазақстан экономикасының басқа да салаларының бәсекеге қабілеттілігін арттыру үшін алдыңғы қатарлы білімді жинақтау, енгізу, тарату және қолдану болып табылады.

      Бағдарлама басқару жүйесін, ғылыми зерттеулерді ұйымдастыруды, білім беру процесін реформалауды, қызметтің нәтижелерін экономиканың нақты секторы мен қоғамдық процестерге жылжытуды аяқтауға бағытталған және ҚАТУ-ды батыстық үлгідегі аграрлық зерттеу университеті ретінде қалыптастыру және одан әрі тұрақты жұмыс істеуі үшін қажетті кадрлық, инфрақұрылымдық және қаржы ресурстарымен қамтамасыз етуді көздейді.

      7. Бағдарламаның стратегиялық блогі

      7.1. Қазақстанның жоғары және жоғары оқу орнынан кейінгі білім беру жүйесіндегі ҚАТУ-дың орны мен рөлі

      Реформалардың арқасында ҚАТУ дәстүрлі түрде Қазақстанның жетекші университеттерінің қатарына кіреді. 2014 жылдан бастап ҚАТУ Аккредиттеу және рейтинг тәуелсіз агенттігінің (АРТА) Қазақстан Республикасы жоғары оқу орындарының рейтингісіне қатысады, еліміздің 10 үздік жоғары оқу орындарының (бұдан әрі – ЖОО) қатарына тұрақты түрде кіреді. 2019 жылы ҚАТУ Қазақстан Республикасының ЖОО сұраныс рейтингінде 87 ЖОО-ның ішінде 3-орын алды. ҚАТУ ауыл шаруашылығы ғылымдары мен ветеринария бойынша 2-орын, техникалық ғылымдар бойынша 5-орын, экономикалық ғылымдар бойынша 6-орынды иеленді. Қазақстан Республикасы бойынша ҚАТУ-дың 19 білім беру бағдарламасы ең үздік деп танылды, 32 бағдарлама

      2-орынды, 12 бағдарлама 3 орынды иеленді. Барлығы үздік үштікке ҚАТУ-дың 63 білім беру бағдарламасы кірді, бұл 2014 жылмен салыстырғанда 3,3 есеге көп (7.1.1-суретті қараңыз).




      7.1.1-сурет - АРТА ұлттық рейтингіндегі ҚАТУ білім беру бағдарламалары

      2018 жылы ҚАТУ "Атамекен" ұлттық кәсіпкерлер палатасының рейтингіне сәйкес ауыл шаруашылығы бейініндегі университеттер арасында бірінші орынға ие болды, бұл жұмыс берушілердің университеттердегі оқу сапасы туралы топтастырылған пікірін көрсетеді. Рейтингте 33 мамандық бойынша 114 ЖОО-ның 784 бағдарламасын қамтылды. ҚАТУ-дың 8 білім беру бағдарламасы үздік ондыққа енсе, ал "Геодезия және картография" білім беру бағдарламасы Қазақстандағы ең үздік білім беру бағдарламасы деп танылды.

      ҚАТУ – Қазақстанның ең ірі жоғары оқу орындарының бірі. ҚАТУ академиялық бейіні пәнаралық саналып, 12 дайындық бағытының 8-ін қамтиды. ҚАТУ 2018 – 2019 оқу жылында мемлекеттік білім гранты иегерлерінің саны жағынан әлем бойынша бесінші орынды, ал аграрлық бағыттағы университеттер арасында бірінші орынды иеленді. ҚАТУ білім алушылар контингентінің саны жағынан еліміздің жетекші университеттері – Әл-Фараби атындағы Қазақ ұлттық университеті, Л.Н. Гумилев атындағы Еуразия ұлттық университеті және ең тығыз орналасқан өңірдегі М. Әуезов атындағы Оңтүстік Қазақстан мемлекеттік университетінен кейін төртінші орынды иеленді.

      ҚАТУ-дың ОПҚ арасында 2011 – 2018 жылдары 10 адам мемлекеттік наградамен, 48 адам ведомстволық наградамен, 137 адам ведомстволық құрмет наградасымен және алғыс хаттармен марапатталды. ҚАТУ-да "Болашақ" бағдарламасының 43 түлегі және "ЖОО-ның үздік оқытушысы" грантының

      78 иегері жұмыс істейді.

      4.2-бөлімде атап өтілгендей, ҚАТУ-дағы ғылыми зерттеулердің көлемі, сол ғылыми зерттеулерге қатысатын ОПҚ-ның саны мен дәйексөз келтірілетін басылымдардағы жарияланымдар саны едәуір артты. Конкурстық негізде бөлінетін Қазақстандағы ғылыми зерттеулерді гранттық қаржыландырудың жалпы көлемінің 2 % ҚАТУ үлесінде. ҚАТУ ғылыми зерттеулерді қаржыландыру көлемі бойынша еліміздің жетекші университеттерінің бестігіне кіріп, ауыл шаруашылығы бейініндегі университеттердің барлығынан айтарлықтай алда келеді. Ғылыми жарияланымдардың сапасы, оның ішінде бірінші квартиль басылымдарындағы жарияланымдардың саны бойынша 2018 жылы ҚАТУ Қазақстанда барлық ЖОО мен ғылыми-зерттеу ұйымдарының арасында 9-орынды иеленді. ҚАТУ Scopus Scientificometric мәліметтер базасында индекстелген басылымдардағы жарияланымдарының айтарлықтай өскені үшін Elsevier сыйлығымен марапатталды.

      Еуразиялық патенттік ұйымның 2018 жылы берген патенттер саны бойынша ҚАТУ Қазақстан Республикасындағы ең ірі патент иесі болып табылады және Қазақстандағы ауыл шаруашылығы бейініндегі барлық университеттерден айтарлықтай озық тұр. (Қазақстан Республикасы субъектілеріне берілген 41 патенттің 6-уы). Қазақстан Республикасының өнертабыс пен пайдалы модельге берілетін патенттері бойынша да ҚАТУ ауыл шаруашылығы бейініндегі барлық университеттерден алда келеді.

      Болашақта ҚАТУ Қазақстан Республикасының жоғары және жоғары оқу орнынан кейінгі білім беру жүйесінде:

      1) Орталық Азиядағы АӨК-тегі технологиялар және басқару саласындағы және онымен байланысты салалардағы жетекші құзыреттілік орталығы;

      2) талапкерлер үшін таңдаулы оқу орны, жетекші отандық университеттердің бірі;

      3) оқытушылар мен ғалымдар үшін кәсіби және мансаптық өсуге ықпал ететін қалаулы жұмыс орны;

      4) мемлекет пен бизнес үшін қойылған міндеттерді жедел және сапалы шешетін сенімді әрі білікті серіктес болады.

      Осы ұстанымды қолдауға арналған ҚАТУ-дың негізгі өнімдері өзекті білім беру бағдарламалары және бәсекеге қабілетті инновациялар болып табылады (7.1.2-суретті қараңыз).




      7.1.2-сурет - Негізгі пайда алушылар, олардың күтетіні және ҚАТУ өнімдері

      7.2. Академиялық саясат, инновациялық әлеуетті дамыту және ғылыми-техникалық әзірлемелерді коммерцияландыру

      ҚАТУ академиялық саясаты ҚАТУ Ғылыми кеңесінің 2019 жылғы 14 қаңтардағы № 8 шешімімен бекітілген, Қазақстанның жоғары білім беру саласындағы халықаралық стандарттарында танылатын қолданыстағы нормативтік құқықтық актілеріне негізделген және білім беру қызметін жоспарлау мен басқарудың шаралар, ережелер мен рәсімдер жүйесін қамтиды.

      Академиялық саясаттың мақсаты – сапалы, студентке бағдарланған білім беру қызметтерін ұсыну, адал және ашық академиялық орта құру, білім алушылардың құзыреттілігі мен дағдысын халықаралық, ұлттық және ЖОО-ішілік трендтерді ескере отырып, қалыптастыру. Атап айтқанда, академиялық саясаттың негізгі бағыттары:

      1) пәнаралық, көп салалы және трансдисциплиналық тәжірибесін кеңейту;

      2) сыни ойлауды, коммуникативтік және көшбасшылық дағдыларды дамыта отырып, білім алушылардың жеке қажеттілігі мен үмітіне бағдарлану;

      3) білім беруді, ғылым мен практиканы ықпалдастыру, білім беру процесіне жеке ғылыми нәтижелерді, әлемдегі тиісті салаларда жинақталған озық білім мен тәжірибені көшіру;

      4) үштілді білім беруді дамыту;

      5) білім беруді одан әрі интернационалдандыру, оның ішінде бірлескен және қосдипломдық бағдарламалар, академиялық ұтқырлық шеңберін кеңейту арқылы, ОПҚ және білім алушылардың тілдік құзыреттілігін дамыту;

      6) білім беру процесін одан әрі цифрландыру;

      7) білім алушыларда "Рухани жаңғыру" құндылықтарын, сыбайлас жемқорлыққа төзбейтін қарым-қатынасты, академиялық адалдықтың жалпы қабылданған қағидаттарын, этика және мінез-құлық нормаларын бұзбауды дамыту болып табылады.

      Тұтастай алғанда, ҚАТУ академиялық саясаты Бағдарламада көзделген негізгі реформаларды ескереді. Мысалы, білім алушылардың екі дайындық бағытын (major + minor) үйлестіру мүмкіндігі қарастырылған, оқуды аяқтағаннан кейін бітіруші сол кезеңде қосымша құзыреттіліктерді игере алады.

      Жоғары академиялық стандарттарды қолдау және сапаны ішкі бақылауды қамтамасыз ету мақсатында ҚАТУ Академиялық адалдық кодексі жаңғыртылды. Академиялық адалдық қағидаларын бұзғаны үшін білім алушыларды оқудан шығару және ОПҚ жұмыстан шығару белгіленген. Сондай-ақ ҚАТУ Академиялық адалдық лигасының мүшесі болып саналады.

      ҚАТУ-дың инновациялық әлеуетті дамыту саясаты қызметтің басқа салаларымен салыстырғанда ғылыми зерттеулердің басымдылығына негізделген және әлемнің жетекші зерттеу университеттері мен ғылыми орталықтарымен серіктес бола отырып, ҚАТУ негізінде әлемдік деңгейдегі бәсекеге қабілетті зерттеу жүйесін құруға бағытталған.

      ҚАТУ ғылыми зерттеулерінің бағыттарын айқындау кезінде экономиканың нақты секторы субъектілерінің, салалық мемлекеттік органдардың және басқа да ғылыми нәтижелерді тұтынушылардың қарастырып отырған мәселенің өзектілігіне және оны шешудің күтілетін параметрлеріне қатысты шоғырланған пікіріне бағдарлануға ұмтылады. Әдетте, зерттеу мазмұны Қазақстанға ұқсас жағдайларда табысты қолданылатын шетелдік технологиялардың бейімделуімен жеке ғылыми нәтижелеріміздің үйлесуіне негізделген (7.2.1-суретті қараңыз).




      7.2.1-сурет– Негізгі пайда көрушілер, олардың күтетіні және ҚАТУ өнімдері


      Ғылыми зерттеулерді ұйымдастырудың негізгі нысаны – интеграцияланған ғылыми-техникалық бағдарламалар (бұдан әрі – ИҒТБ) – ауқымды технологиялық міндеттерді шешу мен АӨК дамытуды қолдаудың әлемдегі неғұрлым табысты үлгілерінің бірі. Әдетте, ИҒТБ салааралық ғылыми ұжымдардың проблемаларды жан-жақты зерттеуін көздейді және бірыңғай зерттеу міндеттері, ұйымдастыру құрылымы және ғылыми-зерттеу инфрақұрылымы шеңберінде іргелі және қолданбалы зерттеулерді кіріктіруге мүмкіндік береді (7.2.2-суретті қараңыз). Оларды қолдау үшін технологиялық платформаларды жарақтандыру мен бейінін кеңейту, ОПҚ біліктілігін арттыру және халықаралық тәжірибесі бар ғалымдарды тарту жалғасын табады.




      7.2.2-сурет – Интеграцияланған ғылыми-техникалық бағдарламаны қалыптастыру схемасы

      ИҒТБ қаржыландырудың әртүрлі көздерін үйлестіруге және қойылған міндеттерді шешуде барлық мүдделі тараптардың әлеуетін шоғырландыруға мүмкіндік береді. Әдетте, мемлекеттік қаржыландыру жеке сектордың ресурстарын тартудың тетігі болып табылады. Сайып келгенде, ресурстарды шоғырландыру, пәнаралық және кешенді тәсілдер маңызы аз ғылыми нәтижелер жинағын емес, күтілетін тиімділікті қамтамасыз ететін және барлық жұмсалған шығындарды жабатын, ауқымды, енгізуге дайын нәтижеге қол жеткізуді қамтамасыз етеді.

      Ғылыми нәтижелерді практикаға енгізу мәселесінде, ҚАТУ ауыл шаруашылығы саласындағы әлемдегі жетекші ғылыми-зерттеу университеттерінің үлгісімен қызметін мынадай бағыттар бойынша дамытуға ұмтылады:

      1) өнім өндіру және олардың негізінде қызметтер көрсету, инновациялық компаниялар мен басқа да тетіктерді құру жолымен, әдетте, кәсіпкерлік сектор субъектілерімен серіктестікте, тиісінше әлеуеті мен өткізу нарығы бар ғылыми нәтижелерді коммерцияландыру;

      2) сұранысқа ие, бірақ өткізу нарығы жоқ, басым түрде әлеуметтік маңызы бар немесе оларды өнім ретінде пайдалануға мүмкіндік бермейтін форматта ресімделген білімді "Extension-KATU" білім тарату офисі базасында білімді тарату бойынша іс-шаралар арқылы, түлектердің құзыреттіліктері және колледж оқытушыларын даярлау мен біліктілігін арттыру арқылы тарату.

      Жиынтығында көрсетілген бағыттар ҚАТУ-ды экономика мен қоғамға жағымды әсер етуге қажетті барлық құралдармен қамтамасыз етеді. Олардың бірыңғай жүйеге қосылуын қамтамасыз ететін негізгі элемент – ОПҚ-ның, техникалық, әкімшілік және көмекші персоналдың құзыреттілігін түбегейлі арттыруды көздейтін ҚАТУ-дың "Manpower First" жаңа кадрлық саясаты болады. Саясаттың мақсаты – тиісті салалардың ең өзекті мәселелерін жедел әрі сапалы шеше алатын, ҚАТУ академиялық бейінінің барлық бағыттары бойынша қажетті құзыреттілікке ие кәсіби штатты қалыптастыру.

      Кадр саясатының негізгі бағыттары:

      1) кәсіби жетістіктеріне байланысты сыйақыны елеулі саралау;

      2) жұмысқа қабылдау және мансаптық алмастыру кезінде конкурстар мен ашық қабылданатын алқалы шешімдер;

      3) қызметкерлердің жеке мансаптық мақсаты мен ҚАТУ стратегиясының басымдықтарын ескере отырып, олардың кәсіби дамуы үшін мүмкіндіктерді кеңейту;

      4) ҚАТУ ішінде көлденең мансаптық алмастыру мүмкіндіктерін кеңейту.

      Осылайша, академиялық саясат, инновациялық әлеуетті дамыту және ҚАТУ-дың ғылыми нәтижелерін тәжірибеде қолдау саясаты ҚАТУ даму стратегиясының негізгі бағыттары болып табылады және аграрлық зерттеу университеті ретінде ҚАТУ-ды одан әрі реформалауға ықпал етеді.


      8. Бағдарлама мақсатын орындау жолдары

      8.1. Бағдарламаның міндеттері және оларды іске асыру тәсілдері

      Бағдарламаның мақсатына қол жеткізу мынадай міндеттерді кезең-кезеңімен шешу жолымен қамтамасыз етіледі:

      1. ҚАТУ-ды реформалау мақсатында аграрлық зерттеу университетіне айналдыру үшін ұйымдастырушылық жағдай туғызу:

      1.1. Басқарудың жаңа моделіне көшу.

      1.2. Ұйымдастырушылық және академиялық құрылымды жаңғырту.

      1.3. Серіктес ортаны кеңейту.

      2. Зерттеу бағыттарын кеңейту және ғылыми нәтижелердің сапасын жақсарту:

      2.1. Аграрлық ғылымның жаңа көшбасшыларын дайындау.

      2.2.Ғылыми зерттеулерді қаржыландырудың сыртқы көздерін әртараптандыру.

      2.3. Ғылыми гранттардың меншікті жүйесін құру.

      3. Білім беру қызметінің сапасын жақсарту:3.1. Білім алушылар контингентін қалыптастыру және түлектердің мансабын қолдау жүйесін жетілдіру.

      3.2. ОПҚ қызметі мен кәсіби дамуына жағдай туғызу.

      3.3. Білім беру процесін және білім беру бағдарламаларының мазмұнын жаңғырту.

      3.4. ОПҚ және білім алушылардың академиялық ұтқырлығын кеңейту.

      4. ҚАТУ қызметінің нәтижелерін практикада ілгерілету жүйесін кеңейту:4.1. Білім тарату жүйесін дамыту.

      4.2. Инновациялық қызмет тетіктерін кеңейту және тиімділігін арттыру.

      4.3. Шетелдік технологиялар трансфертін қолдаудың бірыңғай жүйесіне ресурстарды ықпалдастыру.

      5. Қолданыстағы инфрақұрылымды жаңғырту және жеткіліксіз инфрақұрылымды құру:

      Кампус желісін дамыту.

      5.2. Қолданыстағы инфрақұрылымды жаңғырту.

      5.3. Жеткіліксіз инфрақұрылымды құру.

      5.4. Технологиялық платформаларды дамыту.

      ҚАТУ-ды реформалау тәжірибесі мен жетекші аграрлық зерттеу университеттерінің тәжірибесін ескере отырып, аталған мәселелерді шешуде мынадай тәсілдер қолданылады:

      1) қызметін кәсіпкерлік субъектілерінің, қоғамдық бірлестіктердің, академиялық қоғамдастық пен мемлекеттік органдардың қажеттіліктерін қанағаттандыру үшін бағыттау мақсатындағы олармен ынтымақтастық;

      2) нақты тұжырымдалған ресімдерге сәйкес ҚАТУ қауымдастығының тәуелсіз шешім қабылдауына және оларды қабылдап, іске асыратын органдардың толық жауапкершілігіне негізделген дербестік;

      3) пәнаралық және кешенді тәсілдерді қолдана отырып, ғылыми зерттеулерді Қазақстанның аса маңызды проблемаларына бағыттау;

      4) жұмыс берушілердің талаптарын, озық отандық (оның ішінде жекеменшік) және шетелдік ғылыми жетістіктерді ескере отырып, білім беру бағдарламаларын тұрақты өзектілендіру;

      5) әлемдегі жетекші зерттеу университеттерімен және ғылыми орталықтармен серіктестік арқылы аграрлық ғылымның әлемдік жүйесіне белсенді ықпалдасу, олардың тәжірибесі мен практикасын жергілікті жағдайлармен және ҚАТУ-дың объективті қажеттіліктерімен ұштастыру;

      6) "шығындар – табыстар" позициясының оңтайлылығын ескере отырып, технологиялық платформалар моделі бойынша инфрақұрылымды озық техникамен және жабдықпен жарақтандыру.


      8.2. ҚАТУ-ды аграрлық зерттеу университетіне трансформациялау үшін ұйымдастыру жағдайларын жасау

      8.2.1. Басқарудың жаңа моделіне көшу

      Әлемдегі жетекші зерттеу университеттерінің үлгісі бойынша ҚАТУ моделін реформалау университеттік дербестіктің жалпы қабылданған қағидаттарын сақтауға бағдарланатын болады:

      1) академиялық еркіндік қағидаты – білім беру қызметінің сапасын жақсартудың, білім беру процесінің икемділігін қамтамасыз ету мен мазмұнын жаңартудың іргелі шарты;

      2) өзін-өзі басқару қағидаты – ҚАТУ-дың өз бәсекеге қабілеттілігіне ықпалын, реформаларды қолдау кезінде басқарудың икемділігі мен жеделдігін қамтамасыз етудің іргелі шарты;

      3) есеп берушілік қағидаты – ҚАТУ миссиясын іске асыруды сыртқы қоғамдық бақылаудың, қызметтің ашықтығын және ресурстарды пайдалану тиімділігін қамтамасыз етудің іргелі шарты.

      Академиялық еркіндік қағидаты ҚАТУ-дың еңбек нарығының талаптарын жеке түсіну негізінде білім беру бағдарламаларын әзірлеуде, ОПҚ және білім алушыларға қойылатын талаптарды анықтауда, оқытудың бірегей әдістерін әзірлеу мен қолдануда және ғылыми зерттеулердің бағыттарын таңдауда дербестігін білдіреді. Өзін-өзі басқару қағидаты ресурстар мен инфрақұрылымды пайдалануды, академиялық саясатты, кадрлық саясатты және басқаларды қоса алғанда, басты басқару шешімдерін қабылдауда ҚАТУ дербестігін білдіреді. Есеп берушілік қағидаты ұсынылатын қызметтердің сапасы, жүргізілетін ғылыми зерттеулер туралы және қоғам үшін басым міндеттерді шешуге қосқан үлесі туралы объективті түсінік қалыптастыру мақсатында университеттік қоғамдастық, мемлекеттік органдар мен қоғам үшін қызметінің ашықтығын білдіреді.

      Басқарудың жаңа моделіне көшу мақсатында шешімдерді әзірлеу және алқалық қабылдау практикасы ҚАТУ-ды басқарудың барлық деңгейлерінде кеңейтіледі және жаңғыртылады.

      ҚАТУ Директорлар кеңесі өкілдік қағидаты бойынша – Директорлар кеңесі мүшелерінің әрқайсысының ҚАТУ қызметінің белгілі бір бағыттарында мамандануы негізінде қалыптастырылатын болады және оған:

      1) нысаналы өңірдің мүдделі мемлекеттік органдары мен жергілікті атқарушы органдарының басшылары;

      2) "Атамекен" ұлттық кәсіпкерлер палатасының, АӨК субъектілерінің және олардың бірлестіктерінің өкілдері;

      3) батыстық үлгідегі қазіргі заманғы зерттеу университетінің Қазақстан жағдайына бейімделген моделі ретінде "Назарбаев Университеті" ДБҰ өкілдері;

      4) ауыл шаруашылығы және ілеспе бағыттар саласында танымал және шетелдік жетекші ғылыми ұйымдар мен университеттерде практикалық жұмыс тәжірибесі бар ғалымдар мен сарапшылар, оның ішінде шетелдік.

      Директорлар кеңесі мүшелерінің қызметі, отырыстарға қатысу шығындары өтелетін шетелдік сарапшылар – Директорлар кеңесінің мүшелерін қоспағанда, қоғамдық негізде жүзеге асырылатын болады.

      Университеттік деңгейде қолданыстағы алқалы басқару органдарының базасында мыналар құрылатын болады:

      1) Басқарма (Ректорат) – Жарғыға, стратегияға және Бағдарламаға сәйкес ҚАТУ қызметіне жалпы басшылықты жүзеге асыратын алқалы атқарушы орган;

      2) Сенат – ҚАТУ дамыту мәселелері жөніндегі жоғары алқалы басқару органы;

      3) Ғылыми кеңес – ҚАТУ ғылыми және инновациялық қызметі мәселелері жөніндегі алқалы басқару органы;

      4) Академиялық кеңес – ҚАТУ академиялық қызметі мәселелері бойынша алқалы басқару органы.

      Әрбір органның қызметі жауапкершілікті нақты бөлу және өкілеттіктің қайталануын болдырмау мақсатында қайта қаралатын болады. Әрбір орган үшін олар бойынша түпкілікті шешімдер қабылдайтын мәселелер тізбесі айқындалатын болады. Бұдан басқа, ҚАТУ жұмысының жекелеген бағыттары: ОПҚ пен персоналды жалдау, сыйақылар, баға белгілеу, қызмет сапасын бағалау және басқа да маңызды мәселелер бойынша тұрақты жұмыс істейтін бірқатар комиссиялар құрылады.

      Алқалық органдарға мүшелік сайланбалы болады, құрам аралас қағидаты (өкілдік және сараптамалық) бойынша қалыптастырылады және мерзімдік ротацияға жатады. Қолданылатын жағдайда ҚАТУ басқару органдарына сыртқы пайда көрушілерді: білім алушылар мен олардың ата-аналарын, бітірушілерді, жұмыс берушілерді, ғылыми нәтижелерді тұтынушыларды енгізу мәселесі пысықталатын болады.

      Дербестік жағдайында реформаларды әзірлеу және іске асыруды қолдау үшіндайында реформаларды әзірлеу және іске асыруды қолдау қағидаты (өкілдік және сараптамалық) бойынша қалыптастырылады және мерзімдік ротацияға жатады. Қолданылатын жағдайдақабылдайтын мәселелер тізбесі айқындал мынадай өзара байланысты бағыттар бойынша ҚАТУ-ға қолдау көрсететін болады:

      1) тиімді басқару жүйесін құру;

      2) білім беру процесін жаңғырту;

      3) ұжымдық пайдаланудағы интеграцияланған ғылыми-техникалық бағдарламалар мен технологиялық платформалардың үлгілеріне көшу арқылы ғылыми зерттеулерді ұйымдастыруды реформалау;

      4) ғылыми нәтижелерді енгізу және пайда көрушілермен "кері байланыс" жүйесін дамыту.

      Жобалау тобы екі деңгейлі болады:

      1) стратегиялық басшылық деңгейінде – әлемдегі жетекші университеттерді немесе ауыл шаруашылығы саласындағы ғылыми орталықтарды басқару тәжірибесі бар сарапшылардың стратегиялық сипаттағы мәселелерде басқарманың қолдауы;

      2) жедел басқару деңгейінде – академиялық және ғылыми бөлімшелердің қолдауы, оның ішінде факультеттер, кафедралар, білім беру бағдарламалары, ғылыми-зерттеу жобалары, бағдарламалар мен орталықтар деңгейінде реформалауға шетелдік сарапшылардың қатысуы.

      Бағдарламаны іске асыруды жан-жақты қолдау үшін жобалау тобы мүшелерінің саны ҚАТУ қызметінің барлық бағыттарын қамтитын кемінде 8 адамды құрайтын болады (8.2.1.1-кестені қараңыз). Жобалау тобы мүшелерінің мүмкіндіктеріне байланысты олармен жұмыс тікелей немесе қашықтықтан жүргізілетін болады.


      8.2.1.1-кесте – ҚАТУ-ды реформалауды қолдау мақсатында жобалау тобын қалыптастыру



      Қазақстан Республикасының қолданыстағы заңнамасына сәйкес 2019 жылы ҚАТУ-ды акционерлік қоғамнан коммерциялық емес акционерлік қоғам етіп қайта ұйымдастыру аяқталады. "Назарбаев Университеті" ДБҰ үлгісі бойынша ҚАТУ дербестігін және ғылыми зерттеулер, шетелдік технологияларды трансферттеу мен бейімдеу және ҚАТУ-дың білім тарату бағытындағы функционалын кеңейту кезең-кезеңімен зерттеу университетіне көшіру, оның ішінде Қазақстан Республикасының кейбір заңнамалық актілеріне өзгерістер мен толықтырулар енгізу жолымен қол жеткізілетін болады.

      Көрсетілген іс-шара бойынша нысаналы индикаторлар:

      1) 2020 жылдың соңына дейін ҚАТУ-дың алқалы басқару органдары туралы ережелерді жаңа редакцияда бекіту және енгізу;

      2) 2021 жылдың соңына дейін танымал халықаралық сарапшылар қатарынан Жобалау тобын құру.

      8.2.2. Ұйымдастырушылық және академиялық құрылымдарды жаңғырту

      Басқарудың тиімділігін арттыру мақсатында жетекші аграрлық зерттеу университеттері үлгісі бойынша ҚАТУ құрылымдық бөлімшелері арасындағы функционал мен өзара іс-қимыл процестері қайта қаралатын болады (8.2.2.1-суретті қараңыз).




      8.2.2.1-сурет- ҚАТУ-ды ұйымдастыру құрылымының негізгі cхемасы


      Факультеттер мен кафедралардың негізгі қызметі түлектерге диплом беру және академиялық дәреже беруді қарастыратын білім беру бағдарламаларын іске асыру болады (8.2.2.1-кестені қараңыз).

      Орталықтар ҚАТУ үшін басым ғылыми бағыттарды дамыту және оларға тартылған ОПҚ-ны білім беру процесінің дәстүрлі сатысынан шығару үшін құрылатын болады. Орталықтың әрқайсысы пәнаралық тәсілді қолданып, түрлі ғылыми бағыттар өкілдерін тарта отырып, белгілі бір проблемаға немесе проблемалық салаға бағдарланатын болады.

      Технологиялық платформалар (ТП) жалпы технологиялық процестермен немесе қолдану саласына байланысты зертханаларды, цехтар мен көмекші инфрақұрылымды біріктіру жолымен құрылатын болады. ТП ерекшелігі:

      1) функционалдық әмбебаптылық – ғылыми-зерттеу және тәжірибелік-конструкторлық жұмыстар, студенттерді, магистранттарды және докторанттарды оқыту, ғылыми нәтижелерді сынау және енгізу, сыртқы тұтынушыларға қызмет көрсету үшін қолданылуы;

      2) кешенділік – идеялардың тұжырымдалуынан бастап оның нәтижелерін практикаға енгізуге дейінгі барлық кезеңдерде құрал-жабдықтармен қолдау көрсету;

      3) пәнаралық – бірдей құрал-жабдықтар мен процестерді қажет ететін ОПҚ және әртүрлі бейіндегі білім алушылар сұраныстарына жабдықтардың бағдарлануы;

      4) қолжетімділік – факультетіне немесе мамандығына қарамастан, ОПҚ және білім алушылар үшін материалдық-техникалық базаға "24/7" регламенттелген режимінде (тәулігіне 24 сағат аптасына 7 күн ) қолжетімділік.

      8.2.2.1-кесте – ҚАТУ-дың жаңа ұйымдастырылу құрылымының функционалдық матрицасы



      Әлемдік тәжірибеде ТП қолдану жабдықты пайдалануды оңтайландырады және қайталауды болдырмайды, сондай-ақ оны жаңғырту мен қызмет көрсету жұмыстарын жүйелендіреді. Платформалардың штатында көбінесе тиісті жабдықтарды дұрыс пайдалану үшін қажетті біліктілігі бар инженерлік-техникалық және көмекші персонал болады. Платформаларды жабдықтау негізін қымбат тұратын, мамандандырылған жабдықтар, машиналар мен ауыл шаруашылығы техникасы құрайды.

      Департаменттер негізгі әкімшілік бірлік болып табылады, олардың қызметі факультеттердің, орталықтардың және ТП сапалы жұмысы үшін қажетті жағдай туғызуға, ресурстарды басқаруға және Бағдарламаны іске асыруды жалпы үйлестіруге бағдарланатын болады.

      Факультеттер, кафедралар, ТП, орталықтар мен департаменттер деңгейінде басшылық лауазымдарын атқаратын лауазымды тұлғалар мерзімді түрде ротациялануға жатады. Білім беру, тар ауқымды мамандандырылған қызмет артықшылығынан пәнаралық негізде білім беру, ғылыми және инновациялық қызметті біріктіруге көшу үшін факультеттер мен кафедралардың қайта ұйымдастырылу мәселесі пысықталатын болады. Олардың құрамы мен құрылымы UC Davis және әлемдегі басқа да жетекші аграрлық зерттеу университеттерінің тәжірибесін ескере отырып, білімнің ірі салалары мен ұсынылатын пәндердің (мамандықтарға сәйкестік ұстанымы бойынша емес) сәйкестігі негізінде қалыптастырылатын болады.

      Жетекші зерттеу университеттерінің практикасына сәйкес құндылықтар жүйесін, корпоративтік, ғылыми және білім беру этикасының негізгі принциптерін айқындайтын құжаттар жаңартылады. Жалпы тиімділікті арттыру мақсатында ОПҚ (faculty), қосалқы қызметтер (staff) және әкімшілік арасындағы функцияларды шектеу қосымша талданатын болады. ОПҚ функцияларына ғылыми зерттеулермен, оқытумен, инновациялық қызметке және ТП жұмысына қатысуға тікелей байланысты функциялар ғана жатқызылады. Ғылыми зерттеулерге қызмет көрсету, тәрбие жұмысы, есеп дайындау, әкімшілік жұмысқа қатысу сияқты басқа да функциялар қосалқы қызметтерге берілетін болады. Қажет болған жағдайда, жаңа қосалқы қызметтер құрылатын болады.

      Осы бағыт бойынша нысаналы индикатор құрылымдық бөлімшелер туралы ережелер мен басқа да ішкі реттеуші құжаттарды өзектілендіруді қоса алғанда, 2021 жылдың соңына дейін жаңа ұйымдастырушылық және академиялық құрылымға көшуді аяқтау болып табылады.


      8.2.3. Серіктестік ортаны кеңейту

      8.2.3.1. Әлемдегі жетекші университеттермен және ғылыми ұйымдармен ынтымақтастық

      ҚАТУ-дың негізгі серіктесі – әлемдегі аграрлық бейіндегі жетекші ғылыми-білім беру орталықтарының бірі болып табылатын UC Davis – "land-grant" университеті. Оның үлгісі бойынша UC Davis профессорлары мен сарапшыларының қолдауымен, Бағдарламада көзделген ҚАТУ-ды реформалау жөніндегі іс-шаралар әзірленетін және іске асырылатын болады.

      Білім беру процесін жаңғырту шеңберінде AgroParisTech-пен бірлесіп топырақтану, мал шаруашылығы және өсімдіктерді қорғау бойынша магистратураның қосдипломдық бағдарламасы әзірленетін болады. AgroРагіҺТесһ профессорлары да ҚАТУ-дың көмекші қызметтерді реформалауын қолдайды.

      Әлемдік ғылыми-білім беру кеңістігіне шоғырлану, озық білім мен технологияларды игеру мақсатында жекелеген ғылыми бағыттар бойынша әлемдегі басқа жетекші АҚШ, Франция, Аустралия, Канада, Германия, Нидерланды және Қытай Халық Республикасы зерттеу университеттерімен және ғылыми орталықтарымен ынтымақтастық кеңейтілетін болады.

      Ынтымақтастықтың негізгі бағыттары:

      1) ҚАТУ ОПҚ және әкімшілік-басқару қызметкерлерінің тағылымдамалары;

      2) бірлескен ғылыми зерттеулер;

      3) профессорлар, ғалымдар мен сарапшыларды бірлесіп жұмыс істеу үшін ҚАТУ-ға шақыру.

      Ресей Федерациясынан, Беларусь Республикасынан, Польшадан, Чехиядан және басқа елдердің дәстүрлі серіктестерімен ынтымақтастық өз жалғасын табатын болады. Олармен ынтымақтастық нақты, өзара қызығушылық танытатын салаларда айқын ғылыми-зерттеу немесе академиялық міндеттермен байланысатын болады.

      Көрсетілген бағыт бойынша нысаналы индикаторлар:

      1) 2014 жылғы 28 маусымдағы ҚАТУ және UC Davis ынтымақтастығы туралы келісімнің қолданыстағы мәртебесін қолдау;

      2) АgroРarisТech бірге магистратураның кемінде бір қосдипломдық бағдарламасын іске асыруды бастау;

      3) ынтымақтастық туралы халықаралық келісімдердің жалпы санындағы белсенді іс-қимылдар жүзеге асырылатын ынтымақтастық туралы халықаралық келісімдердің үлесі – 2024 жылы 25%-тен кем емес.


      8.2.3.2. Қазақстан Республикасының ғылыми-зерттеу ұйымдарымен және университеттерімен ынтымақтастық

      2018 – 2019 оқу жылында ҚАТУ білім беру процесіне 12 ғылыми ұйымнан 15 ғалым мен Қазақстан Республикасының 8 жоғары оқу орнынан 17 оқытушы қатысты. Академиялық ұтқырлық бойынша ҚАТУ-дың 49 студенті Қазақстан Республикасының басқа ЖОО-да білім алды, басқа ЖОО-ның 59 студенті ҚАТУ-да білім алды. ҚАТУ ғалымдары Қазақстанның басқа ғылыми ұйымдары 18 тақырып бойынша жүзеге асыратын ғылыми зерттеулерге қатысты.

      Білім беру процесіне жетекші профессорлар мен ғалымдарды тарту мақсатында Қазақстан Республикасы Ауыл шаруашылығы министрлігінің, Білім және ғылым министрлігінің салалық ғылыми-зерттеу ұйымдарымен және университеттерімен ынтымақтастықты кеңейту жалғастырылады (8.2.3.2.1-суретті қараңыз).

      ҚАТУ-дың отандық ғылыми ұйымдармен және жоғары оқу орындарымен ынтымақтастығының басқа да нысандары:

      1) ғылыми бағдарламалар мен жобаларды бірлесіп іске асыру;

      2) ғылыми кадрларды бірлесіп даярлау, оның ішінде білім беру процесінің бір бөлігін серіктес ұйымдарға көшіру жолымен, оқыту бағдарламаларын олар жүргізетін ғылыми зерттеулермен үндестіру.




      8.2.3.2.1-сурет – ҚАТУ-дың отандық университеттермен және ғылыми ұйымдармен өзара іс-қимыл схемасы

      Аталған бағыттардан басқа, отандық ЖОО-мен ынтымақтастық ішкі академиялық ұтқырлықты және ҚАТУ-да жекелеген пәндерді оқыту үшін басқа университеттерден оқытушыларды шақыруды қамтитын болады.


      8.2.3.2.1-кесте – Қазақстан Республикасының ғылыми-зерттеу ұйымдарымен және ЖОО-мен серіктестікті дамыту жөніндегі нысаналы индикаторлар




      8.2.3.3. Кәсіпкерлік сектор субъектілерімен ынтымақтастық

      2011 жылдан бастап ҚАТУ 82 пәнін оқыту дуальды оқыту моделі бойынша кәсіпорындар мен ұйымдар базасына ауыстырылды. Оларды оқытуға серіктес ұйымдардан 90 маман тартылды. ҚАТУ ОПҚ 30 агроқұрылым базасында ғылыми зерттеулер жүргізеді.

      ҚАТУ-дың экономика қажеттілігінің өзектілігіне бағдарлануын күшейту, ғылыми нәтижелерді ілгерілету және түлектерді тұрақты жұмысқа орналастыруды қамтамасыз ету мақсатында ҚАТУ бітірушілеріне жұмыс беруші кәсіпкерлік субъектілерімен және ғылыми нәтижелерді тұтынушылармен ынтымақтастық тереңдетіледі. Кәсіпкерлік сектор тарапынан ҚАТУ-дың негізгі серіктесі – дәстүрлі түрде бизнес-қоғамдастығының ортақ пікірін білдіретін "Атамекен" ұлттық кәсіпкерлер палатасы. "Атамекен" ҰКП-мен ынтымақтастық бірлескен қызмет жоспарлары негізінде іске асырылатын болады, 2020 жылы 2021 – 2023 жылдарға арналған бірлескен қызмет жоспары жасалады.

      Қазақстанның Құс өсірушілер одағы, Қазақстан фермерлер одағы, астық өңдеушілер мен нан пісірушілер одағы, "Жасыл" экономика және G-Global коалициясы және экономиканың жекелеген салалары субъектілерінің ортақ позициясын білдіретін басқа да ұйымдар сияқты салалық қауымдастықтармен тікелей байланыстар қосымша жандандырылатын болады (8.2.3.3.1-суретті қараңыз).



      8.2.3.3.1-сурет – ҚАТУ-дың кәсіпкерлік сектор субъектілермен өзара іс-қимыл схемасы




      Олармен ынтымақтастық мынадай бағыттар бойынша жүзеге асырылатын болады:

      1) салалар мониторингі және неғұрлым өзекті проблемаларды анықтау;

      2) жаңа білім беру бағдарламаларын, ғылыми жобаларды, оның ішінде міндеттерді қою және алынған нәтижелерді сараптау кезеңдерінде әзірлеуге тарту;

      3) ҚАТУ-дың тиісті сала субъектілерімен өзара іс-қимылын үйлестіру, оның ішінде аталған ұйымдардың өкілдерін ҚАТУ-дың алқалы басқару органдарына және басқа да комиссияларына енгізу;

      4) табысты кәсіпкерлік субъектілері тарапынан ҚАТУ демеушілік көмегі үшін мүмкіндіктер іздеу.

      Кәсіпкерлік субъектілерімен тікелей ынтымақтастық мынадай бағыттар бойынша дамитын болады:

      1) практикалық сабақтарды кәсіпкерлік субъектілер базасына ауыстыру арқылы дуальды оқыту;

      2) ҚАТУ-дың ғылыми зерттеулері шеңберінде кәсіпкерлік субъектілері базасында тәжірибе қалыптастыру, оларды білім тарату және технологияларды коммерцияландыру жөніндегі іс-шараларға тарту.

      3) кәсіпкерлік субъектілерінің тапсырысы бойынша кадрларды нысаналы даярлау.

      2018 жылы өз саласында технологиялық көшбасшылар болып табылатын жетекші кәсіпорындар базасында ОПҚ тәжірибелік тағылымдамалары жалғасын табатын болады. Бұл ОПҚ-ның тәжірибелік дағдысының жоғары деңгейін қолдауға, жұмыс берушілердің технологиялық талаптарына жедел ден қоюға және олармен ынтымақтастықты тереңдетуге мүмкіндік береді деп күтілуде. Тағылымдама бағдарламасы мен ұзақтығы әр ұйыммен жеке әзірленетін болады. Тағылымдама кезеңінде ОПҚ ҚАТУ-дағы жұмыс орны сақталады. Тағылымдамадан өткен ОПҚ-ны ынталандыру шаралары және олардың мансабын өсіру артықшылықтары қосымша әзірленетін болады. Осы тәжірибені қолдану нәтижелері бойынша біліктілікті арттыру нысандарының бірі ретінде міндетті түрде өндірістік тағылымдамадан өтуді енгізу мәселесі пысықталатын болады.


      8.2.3.3.1-кесте – Кәсіпкерлік субъектілерімен серіктестікті дамыту бойынша нысаналы индикаторлар




      8.3. Зерттеу бағыттарын кеңейту және ғылыми нәтижелердің сапасын жақсарту

      Атап өткеніміздей, ҚАТУ тарихи түрде көбінесе кадрларды даярлауға бағытталған, сондықтан ғылыми құзыреттілікті жедел дамыту Бағдарламаны табысты іске асырудың маңызды шарты болып табылады. Бұл ретте ұзақ мерзімді даму болашақта өзіндік озық ғылыми зерттеулер үшін негіз ретінде озық технологиялар саласындағы қолданбалы құзырет те, іргелі ғылымдар саласындағы құзырет те тең дәрежеде дамитын болады.

      Ғылыми әлеуетті дамытудың негізгі нысандары: ОПҚ және білім алушылардың ғылыми құзыреттілігінің деңгейін тұрақты арттыру үшін жағдай туғызу, ғылыми қызметті қаржыландыру көздерін әртараптандыру және ғылыми гранттардың меншікті жүйесін құру.

      8.3.1. Аграрлық ғылымның жаңа көшбасшыларын дайындау

      Бағдарламаны табысты іске асыру үшін ғылыми зерттеулердің озық әдістерін меңгерген, ауқымды ғылыми-зерттеу жобаларына бастама және басшылық жасауға қабілетті және әлемдік ғылыми-білім беру кеңістігіне интеграцияланған (шетелде жұмыс немесе оқу тәжірибесі, бір немесе бірнеше шет тілдерін меңгерген, әлемде танымал ғалымдармен бірлескен жарияланымдары бар) талантты, ынталы ғалымдардың жеткілікті саны қажет.

      Әдетте, мұндай деңгейдегі ғалымдарды даярлауға айтарлықтай уақыт керек және университеттерді реформалау стратегиясында аса күрделі элемент болып табылады. Осы мақсатта 2016 жылдың қыркүйегінен бастап ғылыми-педагогикалық бағытта екі жаңа магистрлік бағдарлама енгізілді:

      1) "Агрономия" мамандығы бойынша – ауыл шаруашылығы дақылдары мен егіншілік селекциясы саласында ғылыми кадрлар даярлау үшін;

      2) "Мал шаруашылығы өнімдерін өндіру технологиясы" мамандығы бойынша – ауыл шаруашылығы жануарларының генетикалық әлеуетін басқару, оларды азықтандыру және ұстау саласында ғылыми кадрлар даярлау үшін.

      Аталған бағдарламаларды ИИДМБ шеңберінде бейіндік бағыттағы магистрлік бағдарламаларды әзірлеумен қатар UC Davis-тің белгілі профессорлары әзірлеген . Олардың мақсаты – магистранттарды жетекші университеттердің докторантурасына түсуге сапалы дайындау. Осыған ұқсас схема бойынша басқа бағыттар бойынша бағдарламалар әзірленеді, барлығы 2024 жылға дейін 17 жаңа магистрлік және докторантураның 7 жаңа бағдарламасын әзірлеу жоспарлануда (8.4.3.1-кестені қараңыз).

      ОПҚ ғылыми құзыреттілік деңгейін арттыру мақсатында ауыл шаруашылығы бейініндегі алдыңғы қатарлы шетелдік зерттеу университеттерінде, бірінші кезекте, UC Davis-те PhD нысаналы даярлау және/немесе пост-докторантураны ұйымдастыру қолданылатын болады. Аса дарынды және талапты жас оқытушылар мен ғалымдарды шетелде оқытуға дайындау үшін арнайы жағдайлар жасалатын болады, оның ішінде:

      1) ағылшын тілін мақсатты түрде, тереңдетіп оқытуды шет тілін қолданушы оқытушылармен ұйымдастыру;

      2) ғылыми бағдарламалар мен жобаларға зерттеу тақырыбына байланысты бағыттар бойынша ұзақтығы кемінде екі апта шетелдік тағылымдамаларға арналған шығыстарды міндетті түрде қосу;

      3) қаржыландырылатын ғылыми зерттеулерге қатысатын оқытушылар мен ғалымдарды шетелдік тағылымдамаларға ҚАТУ-дың өз қаражаты есебінен жіберуге басымдық беру;

      4) дарынды, ғылыми қызметке ұмтылысы күшті бакалавриат түлектері үшін олардың әлеуетін ҚАТУ-ды дамытуға пайдалану мақсатында ҚАТУ-дағы жұмыс орындарын резервте қалдыру.

      Шетелде оқытуға арналған шығындарды қаржыландыру көздері "Халықаралық бағдарламалар орталығы" АҚ ("Болашақ" бағдарламасы), басқа да отандық және шетелдік халықаралық бағдарламалар ресурстары, сондай-ақ ҚАТУ-дың өз қаражаты және ғылыми-зерттеу бағдарламалары мен жобалары шеңберінде ҚАТУ-ға тартылатын қаражат болады.

      Бұдан басқа, өзге ғылыми ұйымдар мен университеттерден, әсіресе, жетекші шетелдік зерттеу университеттері берген PhD немесе бейіні бойынша доктор ғылыми дәрежелі ғалымдарды шақыру практикасы кеңейтілетін болады. Мұндай тәжірибе ҚАТУ-дың академиялық бейінін жаңа ғылыми құзыреттіліктермен қысқа мерзімде кеңейтуге, сондай-ақ ҚАТУ-ға ғалымдар шақырылатын ұйымдардың оң тәжірибесін енгізуге мүмкіндік береді.

      Дарынды жастарды қолдау мақсатында басқару шешімдерін қабылдаудағы ҚАТУ Жас ғалымдар кеңесінің рөлі және оның өз бастамаларын іске асырудағы дербестігі күшейтілетін болады. ҚАТУ даму жоспарында жыл сайын Жас ғалымдар кеңесінің іс-шараларын қаржыландыру қарастырылады.

      Магистранттар мен докторанттарды ғылыми бағдарламалар мен жобаларды іске асыруға тарту оның қаржыландыру көлеміне байланысты бір жобаға докторанттар мен магистранттардың ең аз санын белгілей отырып, 2021 жылдан бастап міндетті болады. Мұндай тәсіл ғылыми кадрларды даярлаудан басқа: ерте кезеңде ғылыммен айналысу үшін әлеуеті бар таланттарды анықтауға, оларды озық білім мен дағдыларға үйретуге, аға ұрпақ жинаған тәжірибені бірлескен ғылыми жұмыс процесінде жас мамандарға беруге мүмкіндік береді.

      8.3.1.1-кесте – Аграрлық ғылымның жаңа көшбасшыларын дайындау бойынша нысаналы индикаторлар



      Ғылыми зерттеулердің кеңеюіне қарай Қазақстан Республикасында немесе шетелде жақында PhD дәрежесін алған ғалымдар үшін аға оқытушылық лауазымдарға орналасу үшін практикалық тәжірибе жасау мақсатында постдокторантура ашылатын болады. Пост-докторантураның бағыттары ҚАТУ-дың іске асырылып жатқан ИҒТБ-ның мақсаттарын ескере отырып анықталатын болады. Қабылдау пост-докторантура аяқталғаннан кейін ғылыми нәтижелерге қойылатын арнайы талаптарды белгілей отырып және бағдарлама табысты аяқталған жағдайда сертификаттар бере отырып, конкурстық негізде жүзеге асырылатын болады. Пост-докторантураның пилоттық бағдарламалары 2022 жылы іске қосылады. Оларды қаржыландыру тиісті ИҒТБ қаражатынан, ҚАТУ-дың өз қаражатынан, жіберуші ұйымның қаражатынан немесе басқа да көздер есебінен жүзеге асырылатын болады.


      8.3.2. Ғылыми зерттеулерді қаржыландырудың сыртқы көздерін әртараптандыру

      ҚАТУ ғылыми зерттеулердің басым бағыттар:

      1) Қазақстанның аграрлық секторының тұрақтылығы: өндірістің тұрақты деңгейі, отандық ауыл шаруашылығы өнімдерінің сапасы мен түр-түрі, азық-түлікке өзінің қажеттілігін, тұрақты экспортты, ауылдық жерлердегі қолайлы өмір сүру сапасын және қоршаған ортаны сақтауды қамтамасыз етеді;

      2) ауыл шаруашылығын климаттың жаһандық өзгеру салдарына бейімдеу: генетикалық және технологиялық факторлар есебінен ауыл шаруашылығы дақылдарының төзімділігін арттыру, ауыл шаруашылығы дақылдарының жаңа түрлерін айналымға енгізу, жем-шөп базасының, зиянкестер мен аурулар фонының өзгеру мониторингі, басқа да туындайтын мәселелер;

      3) АӨК және аралас салаларда цифрлық технологияларды қолдану: Smart Farming, географиялық ақпараттық жүйелер (ГАЖ), дәл егіншілік технологиясы және өндірістік процестерді автоматтандыру.

      Аталған басымдықтар шеңберінде әр факультет пен орталық үшін ғылыми құзыреттілікті дамытудың басым бағыттары нақтыланатын болады. Ғылыми зерттеулерді ұйымдастырудың негізгі нысаны интеграцияланған ғылыми-техникалық бағдарламалар болып табылады (ИҒТБ, 7.2.2-суретті қараңыз). "Ақылды" ауыл шаруашылығы, органикалық ауыл шаруашылығы өнімдерін өндіру және етті құс шаруашылығы бойынша бағдарламалар ҚАТУ шетелдік серіктестермен бірлесіп іске асыруға дайын пилоттық ИҒТБ болып табылады. Қосымша ретінде, Бағдарлама шеңберінде мынадай бағыттар бойынша ИҒТБ әзірлеу және іске асыруға кірісу жоспарлануда:

      1) етті мал шаруашылығы;

      2) ауыл шаруашылығында су ресурстары мен топырақ құнарлылығын басқару;

      3) өсімдіктерді қорғау;

      4) балық шаруашылығы және акваөсіру;

      5) ауылдық аумақтарды тұрақты дамыту.

      ИҒТБ нақты тізбесі, оларды әзірлеу және іске асыру кестесі 2020 жылы серіктес ұйымдармен бірлесіп әзірленетін болады.

      ИҒТБ-ға қосымша ретінде, ҚАТУ гранттық қаржыландыруға арналған конкурстарға, соның ішінде басымдықтарға жатпайтын бағыттар бойынша немесе ауқымды технологиялық міндеттің жекелеген, аз зерттелген аспектілерін зерттеу үшін белсенді қатысуды жалғастырады.

      "Бір белдеу – бір жол" бағдарламасы шеңберінде Қытай Халық Республикасы университеттерімен және ғылыми орталықтарымен ынтымақтастық одан әрі дамитын болады. ҚАТУ-дың ғылыми зерттеулерін қаржыландырудың басқа да көздері серіктестік бағдарламалар (мысалы, "Абай – Верн"), Қазақстан Республикасы Үкіметінің қолдауымен іске асырылатын халықаралық жобалар (мысалы, 2016 – 2020 жылдарға арналған "Өнімді инновацияларды ынталандыру" Дүниежүзілік Банкінің жобасы), шетелдік ұйымдардың гранттары және кәсіпкерлік субъектілерінің тапсырыстары болып табылады.

      Зерттеулердің пәнаралық тәсілін ілгерілету, кафедрааралық кооперацияны тереңдету және ғылыми жобалардың сапасын арттыру мақсатында 2020 жылдан бастап кафедралық және кафедрааралық ғылыми семинарлар, соның ішінде сыртқы спикерлерді шақыра отырып, жүйелі түрде өткізілетін болады. Семинарлар ИҒТБ мәртебесін және ҚАТУ ғылыми жобаларын, өзекті технологиялық міндеттерді талқылауға, тәжірибе алмасуға арналады. Әр кафедра жылына кем дегенде бір семинар өткізеді.

      Ғылымды қаржыландырудың сыртқы көздерін әртараптандыру нәтижесінде сыртқы қаржыландырумен зерттеулерге тартылған ОПҚ үлесі ОПҚ жалпы санының 50 %-іне дейін артады деп күтілуде.


      8.3.2.1 – Ғылымды қаржыландырудың сыртқы көздерін әртараптандыру жөніндегі нысаналы индикаторлар




      8.3.3. Ғылыми гранттардың меншікті жүйесін құру

      АӨК субъектілерін бірлескен ғылыми жобаларды іске асыруға тарту, ОПҚ және білім алушылардың ғылыми зерттеулерге қатысуын арттыру мақсатында ҚАТУ бастамашыл ғылыми зерттеулерді өз қаражаты есебінде қаржыландыратын болады. Көрсетілген мақсаттарға арналған ақшалай қаражатты тиісті қаржы жылына арналған ҚАТУ-ды дамыту жоспарында шығындардың жеке баптары түрінде жоспарланады. Қаржыландырудың басқа көздері тиісті отандық және халықаралық бағдарламалар, негізгі емес қызметтен түскен ҚАТУ кірістері, кәсіпкерлік сектордың ресурстары, демеушілік жарналар болады. Осы мақсат үшін тиісті отандық және халықаралық бағдарламалар, ҚАТУ негізгі емес қызметінен түсетін кірістер, кәсіпкерлік сектордың ресурстары, демеушілік жарнама, қаржыландырудың басқа да көздері болады. Қорды бөлу ҚАТУ-дың өз сараптамасының нәтижесі бойынша жүргізіледі. Қордан алынған қаржы көлемінің жартысынан кем емес бөлігі жас ғалымдардың жобаларына жұмсалады, оны ҚАТУ Жас ғалымдар кеңесі бөледі.

      Ғылыми гранттардың меншікті жүйесі шеңберінде қаржыландырылатын жобалар негізінен қолданбалы сипатқа ие болады – нақты кәсіпкерлік субъектісі базасында өлшенетін практикалық нәтиже алу. Жобаларды іске асыру мерзімі ҚАТУ-дың бюджеттік мүмкіндіктеріне байланысты жылына 18 мың доллар баламасынан аспайтын (барлығы 54 мың долларға дейін) сомасы бойынша үш жылмен шектелетін болады.

      Жобалық конкурсқа қатысу үшін міндетті шарттар: кәсіпкерлердің бірлескен қаржыландыруының болуы, ғылыми-зерттеу топтарының кемінде 30 % үлесімен ҚАТУ студенттері мен магистранттарының жұмысқа қатысуы және ҚАТУ ОПҚ ғылыми-зерттеу тобы құрамындағы үлесі 80 %-тен кем болмауы (8.3.3.1-кестесін қараңыз). Бастапқы кезеңде кәсіпкерлердің бірлескен қаржыландыруының қажетті үлесі жоба құнының 10 %, оның ішінде қолма-қол ақшалай нысанда 3 % құрайды. Ақшалай нысанда қосымша қаржыландыруға қойылатын талаптар кезең-кезеңімен жоба құнының 9 %-іне дейін артады. Жобаның ерекшелігіне байланысты роялти механизміне сәйкес ҚАТУ серіктес жоба нәтижесінде алған қосымша кірістің бір бөлігін алу құқығына ие болады.

      2020 жылы ҚАТУ-дың жекеменшік ғылыми гранттарын бөлу қағидалары бекітілетін болады, гранттарды бөлу 2021 - 2022 жылдан басталады. ҚАТУ-дың роялти түрінде алынған табыстары жаңа жобаларға жұмсалады.

      8.3.3.1-кесте – Жекеменшік ғылыми гранттар бойынша нысаналы индикаторлар



      8.4. Білім беру қызметінің сапасын жақсарту

      Білім беру сапасын арттыру мақсатында білім беру процесі мынадай бағыттар бойынша түбегейлі реформаланатын болады:

      1 контингентті қалыптастыру және бітіруші түлектердің мансабын қолдау жүйесін жетілдіру;

      2) ОПҚ-ның қызметі мен кәсіби даму жағдайын жақсарту;

      3) білім беру процесін ұйымдастыру және білім беру бағдарламаларының мазмұнын жаңарту;

      4) ОПҚ пен білім алушылардың академиялық ұтқырлығын кеңейту.

      Білім беру процесінің мазмұны нысаналы өңірдің қажеттілігіне бағытталатын бакалавриаттың, магистратураның, докторантураның бірегей білім беру бағдарламаларының шектеулі санына негізделетін болады, ал оқытудың құрылымы мен әдістері әлемдегі ең үздік (UC Davis, AgroParisTech сияқты және т.б.) үлгілерге барынша жақын келеді.


      8.4.1. Білім алушылар контингентін қалыптастыру және түлектердің мансабын қолдау жүйесін жетілдіру

      Бағдарламаны іске асыру кезеңінде білім алушылардың орташа контингенті қолданыстағы деңгейден аспайды, бірақ бакалавриат контингентін кезең-кезеңімен қысқарту арқылы жоғары оқу орнынан кейінгі оқыту бағдарламаларына қабылдауды ұлғайтуға баса назар аударылады. Докторантура мен магистратурада оқитын білім алушылар үлесі 2024 жылға қарай білім алушылардың жалпы контингентінің 20%-іне дейін біртіндеп ұлғайтылатын болады.

      Бұдан бұрын айтылғандай (3.1-бөлімді қараңыз), ауыл шаруашылығына байланысты бағыттағы түлектердің 20 %-іне жуығы ғана мамандығы бойынша жұмысқа орналасуға талпынады. Осыған байланысты мамандық бойынша білім алушыларды даярлау және жұмысқа орналастыру сапасын жақсарту үшін ҚАТУ-ға түсер кезде бағалау өлшемшарттарын өзгерту мәселесі қолға алынады. Атап айтқанда, таңдап алған мамандыққа деген ынталылық арттырылатын болады, бұл бастапқы кезден таңдап алған мамандықтары бойынша жұмысқа тұруды мақсат етпеген талапкерлерді қабылдауды шектеуге мүмкіндік береді. Ынталандыру эссе, әңгімелесу немесе ҚАТУ серіктестері – шетелдік университеттердің басқа да қолжетімді әдістері негізінде бағаланатын болады.

      Кәсіпорын мен ұйымның тапсырысы бойынша кадрларды дайындау тәжірибесі жетілдірілетін болады. 2018 жылы ҚАТУ-да кәсіпорындар тапсырысы бойынша 26 студент оқыды. Әдетте, мұндай тапсырыс мамандық бойынша бітірушінің тапсырыс беруші – ұйым базасында жұмысқа орналасуына іс жүзінде кепілдік береді. Жұмыс берушілерді кадрларды даярлауға тікелей тапсырысқа ынталандыру шаралары, оқытудың жеке жоспарын әзірлеуге қатысу, практикалық пәндер мен зертханалық жұмыстарды жұмыс беруші ұйымның қажеттіліктерімен байланыстыру, жұмыс берушілердің тапсырысы бойынша білім алушыларды олар үшін өзекті мәселелер бойынша ғылыми зерттеулерді басым қосу жолымен әзірленетін болады. 2020 – 2021 оқу жылынан бастап жұмыс берушілердің тапсырысы бойынша кемінде 20 адам оқуға қабылданады деп жоспарлануда, олардың саны біртіндеп 40 дейін артады.

      ҚАТУ-ға (әсіресе, ауыл шаруашылығымен байланысты мамандықтар бойынша) мектептердің неғұрлым дарынды түлектерін тарту мақсатында 2021 жылдан бастап ҚАТУ академиялық бейінінің бағыттары бойынша оқушылар арасында олимпиадалар өткізіледі (8.3.1.2-кестені қараңыз). Олимпиаданың жеңімпаздары үшін бағалы сыйлықтар, соның ішінде ҚАТУ-дың жеке қаражаты немесе демеушілік қаражат есебінен оқу гранты беріледі. ҚАТУ-дың жеке гранттары туралы ереже 2020 жылы әзірленіп, бекітіледі.

      8.4.1.2-кесте – Мектеп оқушылары арасында олимпиадалар өткізу




      ҚАТУ түлектерін жұмысқа орналастыруды қолдау үшін 2020 жылы арнаулы бағдарлама әзірленетін болады:

      1) табысты жұмысқа орналасу үшін коммуникациялық дағдыларды дамыту жөніндегі арнаулы пәндер курстарымен, әлемдегі табысты модельдердің үлгісі бойынша мансаптық орталықты ұйымдастыру және дамыту;

      2) түлектерге бос жұмыс орындары және жұмыс берушілерге кандидаттар туралы ақпарат беру жүйесі;

      3) түйіндеме жасау және әңгімелесуден өту бойынша студенттер мен магистранттар үшін семинарлар өткізу, байқау әңгімелесулерін ұйымдастыру.

      Табысты мансапқа қол жеткізу үшін жоғары деңгейдегі құзыреттілікті сақтау және білім беру бағдарламаларын жетілдіру үшін мүмкіндіктерді анықтау мақсатында ҚАТУ мен түлектер арасындағы тұрақты қарым-қатынас механизмі әзірленетін болады (оқытушылардан консультациялар алу, ақпараттық ресурстарға қолжетімділік, басқа да артықшылықтар). Пилоттық режимде, бір факультеттің базасында бұл механизм 2021 – 2022 оқу жылынан бастап енгізілетін болады. Егер сәтті қолданылса, бұл тәжірибе басқа факультеттерге де таратылады.

      2024 жылы ҚАТУ бітіргеннен кейін алты ай ішінде бітірушілердің кемінде 90 4%, оның ішінде мамандығы бойынша кемінде 40 % жұмысқа орналастыруға қол жеткізу осы бағыт бойынша негізгі индикаторлар болып табылады.


      8.4.2. ОПҚ қызметі мен кәсіби дамуы үшін жағдайды жақсарту

      Жоғары академиялық және ғылыми жетістіктерді ынталандыру, ОПҚ жұмысы, жеке және кәсіби дамуы үшін қолайлы жағдай жасау мақсатында ҚАТУ-да мынадай іс-шаралар жүзеге асырылатын болады:

      1) озық ғылыми-техникалық ақпаратқа қол жеткізуді жеңілдету, ағылшын тілінде оқытылатын пәндер спектрін кеңейту және оларды оқыту сапасын жақсарту үшін ағылшын тілін сапалы оқыту. 2020 жылы ОПҚ, докторанттар мен магистранттар үшін табысты халықаралық әдістемелер негізінде ағылшын тілін оқытудың көп деңгейлі жүйесі әзірленетін болады. Бастауыш деңгейді оқытуға ҚАТУ-дың халықаралық тәжірибесі бар оқытушылары тартылатын болады. Жетілдірілген деңгейлер үшін ағылшын тілінде сөйлеуші кәсіби оқытушылар тартылады . Ағылшын тілінде сөйлеушілермен жұмыс ҚАТУ-да 2014 жылдан бастап жүргізіліп келеді, ол кезде Ұлыбританиядан, АҚШ-тан, Аустралиядан, Сингапурден және Малайзиядан келген мамандар ҚАТУ ОПҚ-сының тілдік құзыретін салыстырмалы түрде қысқа мерзімде айтарлықтай жақсартты. Білім алушылар топтары конкурстық негізде құрылады. Оқыту тегін болады, ҚАТУ оқытушыларын оқытуға және тілде сөйлеуші шетелдік оқытушыларды тартуға арналған шығыстар ҚАТУ-дың өз қаражаты есебінен қаржыландырылатын болады.

      Дағдыларға қолдау көрсету үшін ағылшын тілінің ортасын қалыптастыру жөніндегі арнайы шаралар, оның ішінде ағылшын тілі күндерін өткізу, ақпаратты ағылшын тілінде орналастыру және тағы басқалар іске асырылатын болады;

      2) әлемнің жетекші университеттері мен ғылыми орталықтарында ұзақ мерзімді тағылымдамалардан өту. Бағдарлама аясында барлығы ҚАТУ ОПҚ-сының ұзақтығы бір айдан кем емес 96 тағылымдамасы, оның ішінде UC Davis базасында бір тоқсан ішіндегі (2,5 ай) 34 тағылымдама жоспарланған, оның барысында оқытушылар өздерін қызықтыратын курстарға қатысып, профессорлармен бірге ҚАТУ үшін ұқсас пәндерді әзірлейді. Кем дегенде 32 оқытушы AgroParisTech базасында тағылымдамадан өтеді, оның шеңберінде Франция профессорларымен бірлесіп қосдипломдық бірлескен магистрлік бағдарламаларға арналған пәндер курстары әзірленеді. Басқа әріптес ұйымдар базасында кемінде 30 оқытушы тағылымдамадан өтеді.

      Тағылымдамаға жіберу үшін үміткерлерді іріктеу конкурстық негізде жүргізіледі. Әрбір тағылымдаманың бағдарламасы әрбір құрылымдық бөлімшенің құзыретін дамыту басымдықтары ескеріле отырып, жеке-жеке әзірленеді және күтілетін нәтиженің нақты, өлшенетін көрсеткіштерін қамтитын болады. Тағылымдама аяқталғаннан кейін оның нәтижелерін ҚАТУ-ға енгізудің егжей-тегжейлі жоспары әзірленеді.

      Тағылымдамаға жұмсалатын шығындарды қаржыландыру көздері ҚАТУ-дың өз қаражаты, "Халықаралық бағдарламалар орталығы" АҚ-ның, халықаралық және шетелдік ұйымдардың қаржыландыруы, басқа да қолжетімді көздер болады;

      3) ұзақ мерзімді академиялық демалыстар (sabattical leave) – ОПҚ-ны біліктілігін арттыруға, оқыту мен зерттеудің жаңа әдістерін игеруге, зертханаларды ашуға, сертификаттау мен аккредиттеуге, ғылыми жобалар мен бағдарламаларды дайындауға және ҚАТУ басымдықтарына сәйкес басқа да кәсіби міндеттерге өздігінен жұмыс істеуі үшін жүктемесінен ұзақ уақытқа босату. Демалыстың ұзақтығы кемінде бір академиялық кезеңді құрайды, ҚАТУ Кеңесінің шешімімен жалақысы толық немесе ішінара сақталады. АҚШ-тың зерттеу университеттерінің тәжірибесіне сәйкес академиялық демалыс құқығы мерзімді түрде беріліп отырады, бірақ 5 жылда бір реттен жиі берілмейді;

      4) тиісті салалардағы озық кәсіпорындар базасында ОПҚ-ның тағылымдамадан өтуі (8.2.5.3-бөлімді қараңыз);

      5) мансаптық ілгерілету және еңбекақы төлеу жүйесін жаңғырту. 4.1- бөлімде атап өтілгендей, ҚАТУ ОПҚ-сының орташа айлық жалақысы сала бойынша орташа деңгейден едәуір төмен және экономикадағы жалақыға жол береді. Сондықтан қолжетімді қаржыландырудың барлық көздерін қолдана отырып, жоғары сапалы және тартымды еңбек жағдайларына қолдау көрсету үшін жалақыны ұлғайту басым тәртіппен жүзеге асырылатын болады.

      Жалақыны ұлғайту әр оқытушының кәсіби жетістіктерін ескере отырып, сараланған түрде жүргізілетін болады. 2020 – 2021 оқу жылынан бастап еңбекақы төлеудің рейтингтік жүйесі негізінде кәсіптік жетістіктерге байланысты төлемдерді әрі қарай саралауды көздейтін жаңа ынталандыру жүйесі енгізіледі. Жұмыс мөлшерлемесін оқу жүктемесіне байланыстыратын қолданыстағы жүйеден ОПҚ-ның әрбір деңгейі үшін орындалатын жұмыстың маңыздылығы мен сапасына негізделген жаңа жүйеге көшу аяқталады.

      2023 жылдан бастап сыйақы деңгейі жоғары ОПҚ үшін қаржыландырылатын ғылыми зерттеулерге және/немесе білім тарату жөніндегі іс-шараларға қатысу міндетті шарт болады.

      2021 жылдан бастап жалдау жүйесі ОПҚ-ны шетелден тартуды көздейді. Факультеттер мен кафедралардың штаттық құрылымы нақты ғылыми құзыреттілігі бар мамандарға қажеттілік негізінде қалыптасады (мысалы, микробиолог, энтомолог, биохимик және т.б.). Әрбір штат бірлігі бойынша орындалуы кандидаттан күтілетін жұмыстардың сипаттамасы бар жаңа біліктілік талаптары әзірленетін болады. Жұмысқа жалдау мен мансаптық ілгерілетудің негізгі өлшемшарттары кандидаттың алдыңғы ғылыми жетістіктері және оның ҚАТУ-да ғылыми зерттеулерді одан әрі дамыту туралы көзқарасы болады;

      6) ОПҚ біліктілігін арттырудың ішкі жүйесін дамыту. Бірыңғай академиялық мәдениет пен өзінің білім беру стандарттарын қалыптастыру мақсатында ҚАТУ Біліктілікті арттыру және қосымша білім беру институты негізінде Оқытушылар шеберлігі мектебі мен Лекторлар мектебі одан әрі дамытылатын болады. Біліктілікті арттыру бағдарламаларын әзірлеу және іске асыру үшін ҚАТУ мен әріптес университеттердің жетекші профессорлары тартылатын болады. 2020 жылы ОПҚ біліктілігін арттырудың ішкі жүйесі бағдарламаларына қойылатын талаптар және материалдарды игеру сапасын бағалау өзекті болады. Игеру сапасы ОПҚ-ның мансаптық ілгерілеуіне әсер етеді. ҚАТУ-ға қабылданған оқытушылар үшін оларды ҚАТУ-дың академиялық ортасына интеграциялау мақсатындағы кіріспе бағдарлама әзірленеді.

      2023 жылдан бастап біліктілікті арттырудың ішкі жүйесінің бағдарламалары басқа университеттердің ОПҚ-сы үшін ақылы негізде қолжетімді болады;

      7) білім беру процесінің ақпараттық жүйелерін оңтайландыру. 2018 жылы басталған "1С: Университет Проф" базасында "Менің университетім" ақпараттық жүйесін енгізу аяқталады. Қажет болған жағдайда, ақпараттық жүйенің функциялылығы кеңейтіліп, ҚАТУ процестерінің қажеттілігі мен өзекті картасына бейімделеді.

      8.4.2.1-кесте – ОПҚ қызметі мен кәсіби дамуы үшін жағдайды жақсарту жөніндегі нысаналы индикаторлар



      8.4.3. Білім беру процесін ұйымдастыруды және білім беру бағдарламаларының мазмұнын жаңғырту

      Білім беру процесінің тиімділігін арттыру және ОПҚ-ның оқу жүктемесін оңтайландыру мақсатында бірқатар реформалар бірізді жүзеге асырылатын болады, оларға мыналар кіреді:

      1) білім беру бағдарламаларының мазмұнын өзгерту. Пәндер мазмұны басымдықты белгілі фактілерді жаттап алудан ақпаратпен өз бетінше жұмыс істеу дағдыларын дамытуға, әртүрлі практикалық жағдайларда тиімді шешімдерді сапалы талдау мен табу қабілеттеріне аудару жолымен өзгертілетін болады.

      Білім беру бағдарламаларының мазмұны бітірушінің портретіне – оқуды аяқтағаннан кейін бітірушінің меңгеруі тиіс құзыреттіліктердің жан-жақты, жүйеленген тізбесі және оның мансабын дамытудың перспективалы бағыттары негізінде қалыптасады. Бітірушінің портреті жұмыс берушілердің қатысуымен қалыптастырылатын болады, білім беру бағдарламаларының мазмұны олардың ұсынымдары негізінде үнемі өзектендіріліп отырады. Бұл үшін 2020 жылы факультеттердің қамқоршылық кеңестерінің рөлі қайта қаралып, күшейтілетін болады, 2021 жыл аяқталғанға дейін ҚАТУ-дың барлық білім беру бағдарламаларында бітіруші портреті өзектендіріледі. Бұдан әрі бітірушілердің портреттері әрбір білім саласы үшін ҚАТУ-дың өз білім беру стандарттарын әзірлеуге негіз болады .

      Оқу материалдарын әзірлеу бакалавриат, магистратура және докторантура үшін олардың арасындағы қайталануды қоспағанда, жеке-жеке жүзеге асырылады. Білім алушылардың өзіндік жұмысына баса назар аударылатын болады, байланыс сабақтарының рөлі базалық білімді қалыптастыруға және кәсіби ақпаратты қабылдау қабілетіне теңестірілетін болады. Осыған ұқсас бағдарламалар бойынша білім алушылардың кең тобының қажеттіліктеріне сәйкестендіру мақсатында бірыңғай курстарға біріктіру жолымен пәндер ірілендіріліп, бірыңғайландырылады. Таңдау бойынша пәндер саны артады, олардың көпшілігі ҚАТУ-дағы барлық білім алушылар үшін қолжетімді болады.

      Білім алушыларды базалық даярлау аясында әрбір білім беру бағдарламасының бейініне сәйкес іргелі ғылымдарды оқыту күшейтіледі, бұл білім сапасын арттырады, түлектерге жұмысқа орналасу кезінде қосымша икемділікті қамтамасыз етеді және ғылыми зерттеулерге қабілеттілікті қалыптастыруға ықпал етеді.

      Үлгерімді бағалаудың объективтілігін арттыру үшін білім алушылардың эссе, курстық және зертханалық есептер түрінде жазбаша жұмыстарды жазу практикасы кеңейтіледі. Әрбір жұмыс түрі үшін тиісті талаптар мен бағалау өлшемшарттары жасалады;

      2) білім алушылардың практикалық дайындығын одан әрі күшейту. 2020 – 2021 оқу жылының басына қарай академиялық кезеңдерді маусымдық ауыл шаруашылығы жұмыстарымен үндестіру аяқталады. Ауыл шаруашылығы мамандықтарының студенттері үшін ҚАТУ кампустары немесе озық агроқұрылымдар базасында ұзақтығы кемінде бір ауыл шаруашылығы маусымы болатын практика міндетті болады.

      Пәндердің жалпы мазмұнындағы практикалық және зертханалық сабақтардың үлесі артады, олардың мазмұны танымал технологияларды көрсету арқылы инновацияларды практикада қолдану дағдыларын дамытуға қайта бағдарланатын болады. Практикасы арнайы инфрақұрылымды қажет ететін пәндердің бір бөлігі практикалық және зертханалық сабақтарды тиісті кәсіпорындарға өткізе отырып, дуальды оқыту форматына көшеді. Практиканы дұрыс ұйымдастыру үшін оны нысаналы қаржыландыру мәселесі пысықталатын болады;

      3) топтық форматтағы оқу процесін ұйымдастырудан жеке оқу жоспарларына көшу. Білім алушылардың жеке мүдделері мен мансаптық үміттеріне негізделген оқу траекториясының икемділігін қамтамасыз ету үшін білім беру процесін ұйымдастыру оқытудың жеке жоспарларына ауыстырылатын болады. Білім беру бағдарламасындағы барлық пәндер міндетті (негізгі – сәйкес академиялық дәреже талаптарына сай) және элективті болып бөлінеді. Білім алушы пәндерді таңдау арқылы, оның ішінде оқытудың екі бағытын (major + minor) үйлестіру мүмкіндігімен білім беру траекториясын өз бетінше таңдайды.

      2020 – 2021 оқу жылының басында дайындықтың жекелеген бағыттары үшін оңтайлылықты ескере отырып, оқу жылының семестрлік құрылымынан триместрге немесе тоқсанға көшу мәселесі пысықталатын болады. Кезеңді қысқарту және пәндерді оқыту қарқындылығын арттыру есебінен пәндерді меңгеру сапасын жақсартудан басқа, бұл реформа Қазақстан Республикасының ғылыми ұйымдарынан, кәсіпорындардан мамандар мен ғалымдарды ҚАТУ-ға шетелден жетекші оқытушыларды тартуды жеңілдетеді деп жоспарлануда. Осыған ұқсас тәжірибе 2015 – 2016 жылдары ИИДМБ бойынша кадрларды даярлау үшін жаңа магистрлік бағдарламаларды енгізу кезінде пилоттық режимде қолданылды және білім алушылар тарапынан оң пікірлер алды;

      4) шет тілін оқыту сапасын арттыру. ОПҚ тілдік құзыреттілік деңгейінің жоғарылауымен қатар, шет тілдерін оқыту жалпы, кәсіби және академиялық тілдерді тереңдете оқытумен деңгейлік жүйе негізінде қайта құрылады.

      Негізгі оқытылатын шет тілі ағылшын тілі болады. Ағылшын тілін оқыту көлемі тіл ортасында қосымша сыныптан тыс сабақтар (activities) аптасына бес сағатқа дейін ұлғайтылады. Білімді бағалау TOEFL және IELTS ресми әдістемелеріне сәйкес жүргізіледі. Реформаның түпкі мақсаты IELTS әдістемесі бойынша көптілді оқыту топтарында оқитын оқушылар арасында ағылшын тілін меңгерудің кемінде 6.5, TOEFL IBT әдістемесі бойынша – кемінде 80 балл деңгейіне қол жеткізу. Пилоттық режимде ағылшын тілін оқытудың осы жүйесі 2021 – 2022 оқу жылынан бастап жаңа жүйеге түпкілікті көшумен 2020 – 2021 оқу жылында енгізілетін болады.

      Сонымен қатар 2020 – 2021 жылдан бастап білім беру процесіне шет тілі ретінде қытай тілі енгізіледі. Білім алушылардың жалпы дамуы үшін басқа шет тілдерін үйрену жөніндегі бастамаларға қолдау көрсетіледі.

      Аталған реформаларды сақтау мақсатында оларды іске асырудың негізгі нысаны серіктес университеттер профессорларының қолдауымен жаңа білім беру бағдарламаларын әзірлеу болады. Бұдан әрі оқытудың барлық деңгейінде – бакалавриатта, магистратурада және докторантурада (8.4.3.1-суретті қараңыз) қолданылатын ИИДМБ мен АӨКМБ шеңберінде магистратураның жаңа бағдарламаларын әзірлеу кезінде қолданылатын тетік негізге алынады (4.1.5-суретті қараңыз).

      Жаңа білім беру бағдарламалары еңбек нарығының өзекті және болжамды қажеттіліктеріне, тәжірибеге және әлемдегі жетекші университеттердің біліктілігіне қойылатын талаптарға негізделетін болады. Оларды енгізу қолданыстағы бағдарламаларды ауыстыру арқылы кезең-кезеңімен жүзеге асырылады. 2020 жылы UC Davis профессорлары 2015 – 2016 жылдары әзірленген бағдарламалардың аудитін бастапқы жоспарланған нәтижелермен салыстырғанда олардың нақты сапасын анықтау мақсатында жоспарлады. Жоғары курстарда оқытылатын іргелі ғылымдар курстары мен мамандану пәндері шетелде білім алушыларды тарту мақсатында көбінесе ағылшын тілінде әзірленетін болады.

      8.4.3.1-кесте – Серіктес университеттермен бірге жаңа білім беру бағдарламаларын әзірлеу тетігі



      ҚАТУ бакалавриаты білім алушыларға магистратурада оқу кезінде одан әрі ғылыми немесе кәсіби мамандануға негіз болатын таңдаған бағыт бойынша іргелі білім мен дағдыларды беруге қайта бағдарланатын болады. Түлектердің мамандануы салыстырмалы түрде кең және икемді болып, жұмысқа орналасу мүмкіндіктерін еңейтеді.Магистратураның жаңа білім беру бағдарламалары білім алушылардың екі санаты үшін әзірленеді:

      1) ғылыми-педагогикалық бағыт – ғылыми зерттеулерге, ғылымдарды терең зерттеуге және таңдаған салада ғылыми мамандандыруды дамытуға бағытталған бағдарламалар. Осы бағдарламалардың түлектері докторантурада (оның ішінде шетелдік серіктес университеттерде) оқуды жалғастыруға бағдарланатын болады;

      2) бейіндік бағыт – білім алушылардың кәсіби мүдделеріне сәйкес арнаулы білімді тереңдетуге және экономиканың нақты секторында жұмыс істеу үшін қосымша дағдыларды алуға бағытталған бағдарламалар.

      Докторантура бағдарламалары жалпы ҚАТУ-да зерттеулердің бағыттарын кеңейту мен тереңдетуді ескере отырып, докторанттар өткізетін ғылыми зерттеулердің деңгейін арттыруға бағытталатын болады.

      Жалпы Бағдарлама аясында серіктес жоғары оқу орындарының профессорларын тарта отырып, барлық ауыл шаруашылығы бағдарламаларын жаңғыртатын 37 жаңа білім беру бағдарламасын әзірлеу және енгізу жоспарлануда.

      Қазіргі заманғы білім беру технологияларын игеру мақсатында ОПҚ үшін әлемдегі жетекші сарапшыларды шақыра отырып, тұрақты негізде семинарлар ұйымдастырылады. 2016 жылы UC Davis ауыл шаруашылығы және биологиялық инженерия кафедрасының еңбек сіңірген профессоры, америкалық Білім академиясының президиум мүшесі, доктор Пол Сингх алғаш рет он күндік "Университеттердің табысқа жету үшін заманауи білім беру технологиялары" атты семинар өткізді. Осындай семинарлар тұрақты түрде өткізілетін болады.

      Аккредиттеу және ҚАТУ білім беру бағдарламаларының мазмұнын жаңарту мерзімінің аяқталуына қарай оларды аккредиттеу жүргізілетін болады.Шетелдік студенттерді тарту үшін беделді халықаралық агенттіктер шетелдік серіктес университеттермен бірлесіп жасалған білім беру бағдарламаларын аккредиттеуге қатысады.


      8.4.3.1-кесте – Білім беру процесін және білім беру бағдарламаларының мазмұнын жаңғырту бойынша нысаналы индикаторлар




      8.4.4. ОПҚ және білім алушылардың академиялық ұтқырлығын кеңейту

      Әлемдік ғылыми-білім беру кеңістігіне интеграциялануды жеделдету, озық білім мен технологияларды игеру, жетіспейтін құзыреттілікті қалыптастыру мақсатында ҚАТУ ОПҚ мен білім алушыларының академиялық ұтқырлығы бағдарламаларына қатысуы мынадай бағыттар бойынша жүйелі түрде кеңейтілетін болады:

      1) әріптес университеттерден ҚАТУ-да жасалатын ортаға ұқсас ортада оқытудың практикалық тәжірибесі бар профессорларды (Visiting Professor) шақыру, бұл реформаны жеделдетуге және бірнеше нәтижеге қол жеткізуге мүмкіндік береді:

      а) шетелдік әріптестермен бірлескен жұмыс процесінде ҚАТУ

      ОПҚ-сының біліктілігін арттыру арқылы жеке құзыреттіліктерін дамыту;

      б) ҚАТУ-да қажетті құзыреттіліктің болмауына байланысты бұрын шешілмеген мәселелерді шетелдік профессорлардың шешуі;

      в) шетелдік профессорлардың беделі мен байланыстарының арқасында әлемдік ғылыми және білім беру кеңістігіне интеграциялану;

      г) шетелдік профессорлардың алдыңғы қатарлы білімі мен дағдыларына қол жеткізу.

      Шетелдік әріптес университеттерден ұзақтығы кемінде екі апта оқыту үшін профессорларды тартуға жұмсалатын шығыстарды қаржыландыру шетелдік және халықаралық академиялық ұтқырлық бағдарламалары, сондай-ақ ҚАТУ қаражатынан жүзеге асырылатын болады.

      Шетелдік оқытушыларды ұзақ мерзімге (кемінде бір академиялық кезең) шақырған жағдайда ҚАТУ-дың өз қаражаты, сондай-ақ осындай өзара әрекеттесу нысандарын қолдайтын кез келген басқа көздердің қаражаты пайдаланылатын болады;

      2) ҚАТУ ОПҚ-сын әріптес университеттерге оқыту үшін жолдау. Әріптестік байланыстарды тереңдету, халықаралық тәжірибе алу және шет тілі ортасында болу тәжірибесін алу мақсатында жекелеген пәндер курсын оқу үшін әріптес университеттерге ҚАТУ ОПҚ-сын жолдау кеңейтілетін болады. Бұл қызметтерді қаржыландыру көздері шетелдік әріптес университеттердің, шетелдік және халықаралық бағдарламалардың қаражаты, сондай-ақ оқытушыларды шетелге жіберуге ҚАТУ бастама жасаған жағдайда ҚАТУ-дың өз қаражаты болады;

      3) қосымша білім мен құзыреттілікке қол жеткізу мақсатында білім алушылардың академиялық ұтқырлығын, оның ішінде мынадай бағыттар бойынша кеңейту:

      а) отандық және шетелдік университеттермен бірлесіп, әріптес ұйымдардың (көбінесе – QS ТОП-20 секторалдық рейтингінен тұратын университеттер) ресурстарын өзара ұсыну негізінде білім беру процесінің бір бөлігін олардың базасына көшіре отырып, қосдипломдық білім беру бағдарламалары;

      б) білім алушыларды толық бір академиялық кезең ішінде әріптес университеттерге (негізінен UC Davis және AgroParisTech) Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрлігінің бағдарламасы есебінен, қажет болған жағдайда ҚАТУ-дың өз қаражаты немесе студенттердің қаражаты есебінен ішінара бірлесіп қаржыландыру арқылы оқуға жіберу;

      в) білім алушыларды таяу шетел университеттеріне, көбінесе ЕАЭО елдеріне ҚАТУ және қабылдаушы университет әрбір нақты жағдайда айқындайтын бірдей шарттарда білім алушылармен өзара алмасу жолымен семестрлік оқуға жіберу;

      г) білім алушыларды тиісті бейіндегі жетекші отандық университеттерге білім алушылармен бірдей шарттарда немесе ҚАТУ-дың өз қаражаты немесе білім алушылардың есебінен ақылы негізде өзара алмасу жолымен семестрлік оқуға жіберу;

      д) алдын ала келісілген бағдарламалар бойынша тиісті бейіндегі пәндер бойынша белгілі бір аяқталған тақырыптарды зерделеу мақсатында магистранттардың қысқа мерзімді тағылымдамалары: шет тілін меңгеру деңгейі және үлгерімі жоғары магистранттар үшін – шетелде, қалған магистранттар үшін – Қазақстан Республикасында.

      Бағдарламаны іске асыру кезеңінде шетелде бір академиялық кезеңде 182 білім алушы, оның ішінде UC Davis-те 42, AgroParisTech-те 70 және ҚАТУ-дың басқа әріптес университеттерінде 70 білім алушы оқытудан өтеді деп жоспарлануда.

      2020 – 2021 жылдары магистратураның барлық мамандықтары бойынша тағылымдаманың үлгілік бағдарламалары әзірленіп, серіктес университеттермен келісілетін болады, оларды ескере отырып тиісті пәндердің мазмұны түзетіледі.

      Теңгерімді академиялық ұтқырлықты қамтамасыз ету мақсатында шетелде білім алушыларды тарту серіктес университеттермен тікелей келіссөздер жүргізу, ҚАТУ-дың шетелдегі көрмелерге қатысуы, әлеуметтік желілердегі ҚАТУ ресми сайты мен ресми беттерін өзектілендіру және ілгерілету жолымен жүзеге асырылатын болады. Бастапқы кезеңде басқа отандық жоғары оқу орындарынан және орыс тілінде оқытатын елдердің университеттерінен білім алушыларды тарту үшін тартымды жағдайлар қамтамасыз етілетін болады.

      8.4.4.1-кесте – Академиялық ұтқырлық бойынша нысаналы индикаторлар



      Қазіргі уақытта ҚАТУ ағылшын тілінде 116 пәнді ұсынады. Бағдарлама аясында ағылшын тілінде оқыту сапасына баса назар аударылатын болады, ал оқытылатын пәндер саны 120-ға дейін артады. Тиісінше оқытылатын пәндердің кеңеюіне қарай алыс шетелдерден білім алушылар саны ұлғаяды.

      8.5. ҚАТУ қызметінің нәтижелерін практикада қолдану жүйесін кеңейту

      Қазақстан Республикасының экономикалық және әлеуметтік даму бағдарламасын іске асырудан барынша тиімділікті қамтамасыз ету үшін ҚАТУ қызметінің нәтижелерін практикада ілгерілетудің интеграцияланған жүйесін қалыптастыру аяқталады және оның функционалдығы кеңейтіледі.

      Ғылыми нәтижелерді коммерцияландыру және білімді тарату жүйесі арқылы енгізумен қатар, зерттеу нәтижелері білім беру бағдарламаларына енгізілетін болады. Нәтижесінде оқуды аяқтағаннан кейін түлектер алдыңғы қатарлы білімге, ғылыми жұмыста және инновацияларды практикада қолдану дағдыларына ие болады.

      Тиімділікті басқару жүйесінің тағы бір маңызды мақсаты мемлекеттік емес сектордан ҚАТУ-ды дамытуға ресурстарды тарту болады.

      8.5.1. Білімді тарату жүйесін дамыту

      Әлемдегі жетекші аграрлық зерттеу университеттерінің (соның ішінде UC Davis және АҚШ-тың басқа "land-grant" университеттерінің) мысалы бойынша білімді тарату жүйесі ҚАТУ-дың АӨК тиімділігіне әсер етуінің негізгі құралы және ҚАТУ-дың жаңа миссиясының ажырамас бөлігі болады.

      ҚАТУ-да берілетін білім мен тәжірибені тарату жүйесін дамыту үш бағытта жүзеге асырылатын болады:

      1) "Extension-KATU" білімді тарату офисінің құралдарын одан әрі кеңейту;

      2) ауыл шаруашылығы бейініндегі колледждердің оқытушыларын даярлау жүйесін жетілдіру;

      3) тиісті салаларда, оның ішінде қашықтықтан оқыту технологияларын пайдалана отырып жұмыс істейтін мамандар үшін қосымша білім беру бағдарламаларын әзірлеу.

      "Extension – KATU" білімді тарату офисінің қызметі тауар, зияткерлік меншік объектісі немесе инновациялық жоба нысанында коммерцияландыру қиын болатын ҚАТУ нәтижелерін ілгерілетумен байланысты болады.

      "Extension – KATU" білімді тарату офисін одан әрі дамыту мынадай бағыттарда жүзеге асырылады:

      1) АӨК салаларын білімді тарату бойынша қызметтермен қамтуды кеңейту;

      2) әрбір сала үшін ауыл шаруашылығы өнімдерінің жекелеген түрлерін өндіруді ұйымдастырудың барлық мәселелері бойынша ұзақтығы екі аптаға дейін оқыту бойынша базалық бағдарламалар және технологиялық процесінің жекелеген кезеңдерін немесе технология элементтерін оқыту бойынша 3 күнге дейінгі қысқа мерзімді мамандандырылған бағдарламалар әзірлеп, ұсынылатын бағдарламалар спектрін кеңейту;

      3) ҚАТУ-дың бәсекеге қабілеттілігін және өзекті қажеттіліктерге бағдарлануын қолдау үшін "кері байланысты" қамтамасыз ету және ұсынылатын өнімдер, ҚАТУ-мен ынтымақтастық мүмкіндіктері туралы ақпараттандыру мақсатында ҚАТУ-дың ғылыми нәтижелерін түпкілікті тұтынушылармен тиімді байланыс орнату.

      Тиісті ресурстар болған жағдайда білімді тарату бағдарламалары шетелдік серіктестерді – тиісті салалар бойынша технологиялық көшбасшыларды тарта отырып жасалады. ҚАТУ тиісті шығындарын қаржыландыру үшін Қазақстан Республикасы Ауыл шаруашылығы министрлігі 267 "Білім мен ғылыми зерттеулердің қолжетімділігін арттыру" бюджеттік бағдарламасының 100 "Агроөнеркәсіптік кешені субъектілерін ақысыз негізде ақпараттық қамтамасыз ету" кіші бағдарламасы бойынша тұрақты негізде конкурсқа қатысатын болады.

      Озық технологияларды практикада көрсету үшін кампусты дамыту жоспарланған, білімді тарату іс-шараларын өткізу үшін демонстрациялық алаңдар ұйымдастырылады. Педагогикалық құрамның бір бөлігі білім беруді оқытумен және/немесе зерттеумен қатар таратуға қатысады. Ғылыми нәтижелерді практикаға енгізуді жеделдету үшін білімді тарату ғылыми зерттеулерге интеграцияланатын болады, ол үшін ИҒТБ-де және Ғылыми жобаларда алынған ғылыми нәтижелерді тарату жөніндегі компоненттер көзделетін болады.

      Құзыреттіліктің кеңеюіне қарай жаңа технологияларды енгізу кезінде АӨК субъектілеріне консультациялық қолдау көрсету үшін, оның ішінде тікелей (жергілікті жерге барып) және қашықтықтан (коммуникациялардың техникалық құралдарын пайдалана отырып) консультация беру жолымен ҚАТУ өнімдерінің желісі кеңейтілетін болады.

      Сонымен қатар қолданбалы ақпараттық жүйелерді құрумен қатар, ауыл шаруашылығы тауарын өндірушілерге түрлі мәселелер бойынша қолдау көрсететін арнаулы бағдарламалық жасақтама жасалады. Оны нарықта ілгерілету ҚАТУ ұсынатын қызметтер түрінде немесе бизнес-ресурстардан, соның ішінде студенттік бизнес-инкубатор негізінде ресурстарды тарта отырып, жеке инновациялық компанияларды құру арқылы жүзеге асырылады.

      Техникалық және кәсіптік білімі бар мамандарды даярлау сапасын жақсарту мақсатында оқытушыларды оқыту жолымен ауыл шаруашылығы бейініндегі колледждерді қолдау кеңейтілетін болады. UC Davis-пен бірге "Кәсіптік оқыту" білім беру бағдарламасының мазмұны жаңғыртылатын болады. "Ауыл шаруашылығы өндірісін механикаландыру және автоматтандыру" және "Радиоэлектроника және электротехника" мамандануына қосымша 2023 жылға қарай АӨК-нің барлық негізгі бағыттарын қамту қамтамасыз етіледі: мал шаруашылығы, өсімдік шаруашылығы, ветеринария, ауыл шаруашылығы өнімдерін өңдеу және сақтау, АӨК менеджменті. Сонымен қатар білім берудің оқу бағдарламасына білімді тарату жүйесінде жұмыс істеу үшін жаттықтырушылық шеберлікке оқыту тәртібі енгізілетін болады. Колледж оқытушылары үшін тиісті бағыттағы озық инновацияларды игеруге бағытталған арнаулы біліктілікті арттыру бағдарламалары әзірленеді, олар ҚАТУ Біліктілікті арттыру және қосымша білім беру институты базасында іске асырылатын болады.

      ҚАТУ Біліктілікті арттыру және қосымша білім беру институты негізінде білімді тарату жүйесінің тағы бір бағыты қашықтықтан қолжетімді пәндер мен курстарды дамыту арқылы үздіксіз білім беру бағдарламаларын дамыту болады. Бұл ретте академиялық дәреже берілетін білім беру бағдарламаларын аяқтау және сертификаттарды берілетін жеке курстардан өту мүмкіндігі қамтамасыз етілетін болады.

      Әлемдегі жетекші университеттерде қашықтықтан оқытуды ұйымдастырудың табысты тәжірибесі негізінде 2022 жылдан бастап оқытушылар мен студенттердің өзара іс-қимылын виртуалды кеңістікке көшіре отырып, қазіргі заманғы ақпараттық технологияларды қолдану негізінде қашықтықтан оқыту бағдарламаларын жаңа форматта іске асыру басталады.


      8.5.1.1-кесте – Білімді тарату бойынша нысаналы индикаторлар



      8.5.2. Инновациялық қызметтің тетіктерін кеңейту және тиімділігін арттыру

      Технологияларды коммерцияландыру офистері академиялық және іскерлік қауымдастық байланысы үшін әлемдегі жетекші зерттеу университеттерінің қажетті буыны болып табылады. Мысалы, Иерусалим Университеті (The Hebrew University of Jerusalem , Израиль) жанында технологиялар трансферті саласындағы әлемнің 15 жетекші компаниясына кіретін "Yiussum" (Юссум) технологияларды коммерцияландыру офисі жұмыс істейді. Оның жыл сайынғы табысы 100 млн. АҚШ долл. асады. "Юссум" қызметінің негізгі бағыттары индустрияға арналған келісімшарттық зерттеулер, зияткерлік меншікті басқару және университеттің ғылыми әзірлемелері негізінде инновациялық компаниялар құру болып табылады. Университет құрған барлық инновациялық әзірлемелерге құқықтарды басқару "Юссумға" беріледі.

      Қазақстан Республикасында, тұтастай алғанда, инновациялық қызметті мемлекеттік қолдаудың базалық құралдары қалыптастырылды, инновацияларды қолдау және ілгерілету бойынша бірқатар жобалар іске асырылуда. Алайда ғылыми ұйымдар мен жоғары оқу орындары (шағын деңгей) деңгейінде тиісті тетіктер кеңінен қолданылмады, бұл жеке сектордың ресурстарын ғылымға тартуды шектейді.

      Қазіргі уақытта ҚАТУ ғылыми нәтижелерін коммерцияландыру негізінен кәсіпкерлік субъектілерімен бірлесіп инновациялық жобаларды пысықтау (2014 жылдан бастап) және өнім өндіру немесе ҚАТУ инфрақұрылымын пайдалана отырып қызметтер көрсету (2019 жылдан бастап) жолымен жүзеге асырылады.

      Бағдарламаны іске асыру аясында ҚАТУ Технологияларын коммерцияландыру офисінің қызметтері мынадай бағыттар бойынша кеңейтілетін болады:

      1) зияткерлік меншікті білікті басқару (2021 жылдан бастап);

      2) кәсіпкерлік субъектілерінің тапсырысы бойынша келісімшарттық зерттеулерді ұйымдастыру (2022 жылдан бастап);

      3) лицензиялық шарттар жасасу арқылы зияткерлік меншік нысандарын ілгерілету (2023 жылдан бастап).

      Кәсіпкерлік субъектілерімен бірлескен жобаларды іске асыру саласындағы стратегия ҚАТУ әзірлемелері негізінде олардың жарғылық капиталына ҚАТУ қатысатын инновациялық компаниялар құру, сондай-ақ жоғары экономикалық тиімділікті қамтамасыз ететін баламалы бизнес-модельдерді қолдану болады. Бірлескен жобаларды қаржыландыру көздері инновациялық жобаларды қолдауды жүзеге асыратын серіктестер мен ұйымдардың қаражаты, демеушілік қаражат және мемлекеттік емес сектордың басқа да ресурстары және ҚАТУ-дың меншікті ресурстары болады.

      2021 жылдан бастап әрбір объектіні коммерцияландыру әлеуетін бағалаудың өзіндік жүйесін және оны іске асырудың жеке стратегиясын әзірлеуді қамтитын, құрылатын зияткерлік меншік объектілерін тиімді қорғаумен коммерцияландыруды көздейтін ҚАТУ-дың жаңа патенттік саясаты енгізілетін болады. Жеке селекциялық жетістіктердің пайда болуына қарай Технологияларды коммерцияландыру офисі қызметі бағыттарының бірі оларды көбейтуді ұйымдастыру және нарыққа жақындату болады.

      Кәсіпкерлікті дамыту бойынша ҚАТУ білім алушылары мен жас ғалымдарының бастамаларын қолдау мақсатында 2021 жылы студенттік бизнес-инкубатор құрылады. Оның миссиясы студенттік ортада кәсіпкерлік жобаларды құру және дамыту үшін жағдай жасау болып табылады. ҚАТУ тарапынан жобаларды қолдау инвесторлар іздестіру және қаржыландыру, консультациялар беру, ұйымдастырушылық және әдістемелік қолдау жолымен жүзеге асырылатын болады.

      Команданың жыл сайынғы бюджетін жылына 3 млн. теңгеге дейін кезең-кезеңмен ұлғайта отырып, ENACTUS-KATU студенттік командасының қолдауы кеңейтілетін болады. Осы бағыттағы жұмыстың мақсаты ENACTUS бойынша ұлттық чемпионаттар көшбасшыларының үштігіне ену болып табылады.

      8.5.2.1-кесте – Ғылыми нәтижелерді коммерцияландыру бойынша нысаналы индикаторлар



      Ғылыми нәтижелерді коммерцияландыруды жеделдету үшін іс жүзінде орындалатын ИҒТБ ғылыми жобалары шеңберінде ғылыми нәтижелерді коммерцияландыру компонентін енгізу бойынша тәсіл қолданылатын болады.

      8.5.3. Шетелдік технологиялар трансфертін қолдаудың бірыңғай жүйесіне ресурстарды ықпалдастыру

      Отандық АӨК жаңғыртуды жеделдету және инновациялық әлеуетті дамыту саласындағы ҚАТУ саясатына сәйкес Қазақстан Республикасы мен технологиялық көшбасшы елдер арасындағы технологиялық алшақтықты қысқарту мақсатында (7.2-бөлімді қараңыз) ғылыми зерттеулерді үйлестіру, кадрлар даярлау, ғылыми нәтижелерді коммерцияландыру және білімді тарату негізінде табысты шетелдік технологиялар трансфертінің кешенді жүйесі өрістетілетін болады (8.5.3.1-суретті қараңыз).

      Тұрақты негізде лайықты технологияларды іздеу, оларды Қазақстан жағдайында сынау (қажет болған жағдайда жергілікті жағдайларға бейімдей отырып) және кейіннен оң тәжірибені практикаға енгізу бойынша нысаналы жұмыстар жүргізілетін болады. Технологиялар трансфертін іске асыру нысаны ИҒТБ болады, ҚАТУ-дың тиісті құрылымдық бөлімшелері (факультеттер, технологиялық платформалар, орталықтар) және кәсіпкерлік сектордың мүдделі субъектілері тартылады. Қолданылуын ескере отырып, табысты шетелдік технологияларды сынау және бейімдеу жөніндегі компонент әрбір ИҒТБ шеңберінде пысықталатын болады (8.4.2-бөлімді қараңыз).





      8.5.3.1-сурет – ҚАТУ-да шетелдік технологиялар трансфертін ұйымдастыру схемасы


      Алынған нәтижелер ҚАТУ білім беру бағдарламаларына тиісті модульдерді енгізу, игерілген құзыреттер негізінде қызметтер көрсету және білімді тарату жүйесі шеңберінде бағдарламаларды іске асыру арқылы практикаға енгізілетін болады. Игерілген құзыреттерді ескере отырып, тиісті инфрақұрылым – демонстрациялық стационар алаңдарымен және т.б. жарақтандырылатын болады.

      ҚАТУ базасында шетелдік технологияларды зерделеу арқылы трансферт үшін академиялық және академиялық емес серіктес технологияларды тасымалдаушылармен бірлесіп, халықаралық құзыреттілік орталықтарын құру жалғастырылады. Ғылыми-зерттеу және білім беру қызметінде кейіннен қолдану мақсатында зерделенетін технологияларға негізделген білім мен инновацияларды игеруге баса назар аударылатын болады. Халықаралық орталықтарды құруға кампустар мен ҚАТУ технологиялық платформалары негіз болады. Әлеуетті серіктестерді іздеу және тарту үшін ҚАТУ-мен ынтымақтасатын шетелдік университеттер мен ғылыми ұйымдардың серіктестік байланыстары, сондай-ақ Қазақстан Республикасындағы шетелдердің дипломатиялық өкілдіктерінің ресурстары пайдаланылатын болады.

      Халықаралық құзырет орталықтарын құруға және жарақтандыруға арналған шығыстарды қаржыландыру көздері серіктес ұйымдардың қаражаты болады. Ағымдағы шығыстарды ҚАТУ серіктес ұйымдарымен бірлесіп қаржыландырады. 2024 жылдың соңына дейін ҚАТУ-ды дамытуға шетелдік көздерден барлығы кем дегенде 2 млн доллар тарту жоспарланып отыр.

      8.5.3.1-кесте – Шетелдік технологиялар трансферті бойынша нысаналы индикаторлар



      8.5.4. ҚАТУ ілгерілетуді қолдау

      Қолайлы серіктестік орта қалыптастыру, ресурстарды тарту және іскерлік байланыстарды кеңейту мақсатында ҚАТУ-дың;

      1) талапкерлер, білім алушылар және олардың ата-аналары;

      2) әсіресе, АӨК-те жұмыс істейтін кәсіпкерлік субъектілері мен олардың бірлестіктері;

      3) әлемдегі жетекші шетелдік ғылыми ұйымдар мен университеттер, профессорлар мен ғалымдар;

      4) қазақстандық ғылыми және академиялық қоғамдастық арасындағы оң имиджін қалыптастыру жөніндегі жұмыс жандандырылатын болады.

      ҚАТУ-ды ілгерілету үшін коммуникацияның әртүрлі арналары қолданылады: ресми сайт, баспа және электрондық бұқаралық ақпарат құралдары, әлеуметтік желілер, республикалық және халықаралық көрмелер мен конференцияларға қатысу.

      ҚАТУ ресми сайтын ілгерілету оның құрылымы мен мазмұнын оңтайландыру, талдамалық материалдарды, ғылыми және инновациялық қызметтің практикалық нәтижелерін жариялау, функционалды кеңейту, пайдаланушыларға қолжетімді (тағылымдамаларды ұйымдастыру, жұмысқа орналастыру, т.б.) болады.

      Ғылыми нәтижелерді ілгерілету үшін "ҚазАТУ ғылыми жаршысы" журналы реформаланады. Реформаның мақсаты ғылыми ортада танымалдылық пен беделді арттыру болады. Бұл жұмысты әлемге танымал баспалармен және ғылыми метрикалық базалармен, сондай-ақ ҚАТУ шетелдік серіктес ұйымдармен бірге жүргізуді жоспарлауда. ҚАТУ құрамында дербес құрылымдық бөлімше ретінде баспа құрылады. Реформаның нәтижесі ретінде "ҚазАТУ ғылыми жаршысы" журналын 2025 жылға дейін халықаралық ғылыми метрикалық дерекқорлардың біріне қосу күтілуде.

      Қосымша әлемдік аграрлық ғылым жүйесіндегі ҚАТУ беделін жақсарту үшін серіктес ұйымдармен бірлесіп, ғылым мен технологияларды дамытудың неғұрлым өзекті бағыттары бойынша жылына кем дегенде бір халықаралық конференция өткізілетін болады. 2023 жылдан бастап конференция толығымен ағылшын тілінде өтеді.

      Талапкерлерді тарту үшін студенттік өнерпаздық пен спортты дамытуға қосымша қолдау көрсетіледі. Дәстүр бойынша ҚАТУ студенттік өнерпаздық саласындағы жетістіктерімен танымал. 2018 жылы ҚАТУ өнер және шығармашылық факультетінің базасында "Шаттық" би ансамблі, 2 вокалдық топ, "Шабыт" ұлттық аспаптар оркестрі, "Ақжелкен" студенттік театры, 4 студенттік КТК командасы жұмыс істеді. Аталған клубтарға барлығы 154 білім алушы қатысады. Білім алушылардың шығармашылық үйірмелер мен секцияларға қатысуын кеңейту мақсатында көрсетілген бағыт (өнерпаздар, шығармашылық үйірмелер) қосымша қолдауға ие болады. Шығындарды қаржыландыру ҚАТУ-дың меншікті қаражаты, демеушілік көмек және басқа да көздер есебінен жүзеге асырылатын болады.

      Студенттік ортада ҚАТУ ілгерілету үшін спорттық командаларға кеңінен қолдау көрсетіледі. Спорттық инфрақұрылымды қалыптастыру және ҚАТУ спорттық нәтижелерінің сапасын жақсарту мәселелерінде жоғары нәтижелерге қол жеткізу әлеуеті бар спорттың 3-5 негізгі түріне шоғырланады. Ұлттық студенттік лигалар шеңберінде ресми жарыстар өткізілетін спорт түрлеріне басымдық берілетін болады. Ұлттық студенттік жарыстардың нәтижелері бойынша 2023 жылдан бастап көшбасшылар үштігіне кіру мақсатты индикаторлар болып табылады.

      2022 жылдан бастап ҚАТУ-ға дарынды спортшыларды тарту үшін оларға ҚАТУ-дың өз қаражатынан немесе демеушілік қаражаттан төленетін арнайы гранттар бөлінеді.

      8.5.4.1-кесте – ҚАТУ бейнесі бойынша нысаналы индикаторла



      8.6. Қолданыстағы инфрақұрылымды жаңғырту және жетіспейтіндерін құру

      Барлық жоспарланған реформаларды практикада іске асыру мақсатында ҚАТУ инфрақұрылымын ғылыми зерттеулер, білім беру процесі мен қызмет нәтижелерін ілгерілету үшін жаңа шарттарға сәйкестендіру мақсатында қолданыстағы объектілерді жаңғырту, қосымша қажетті объектілерді құру және ҚАТУ академиялық бейініне сәйкес технологиялық платформаларды кеңейту жөніндегі іс-шаралар кешені іске асырылатын болады.

      8.6.1. Кампус желісін дамыту

      Әлемдегі жетекші зерттеу университеттерінің тәжірибесі көрсеткендей, мамандандырылған кампустардың дамыған жүйесі жергілікті жерлердегі пайда алушылармен тиімді өзара іс-қимылды қамтамасыз етеді және жоғары сапалы ғылыми зерттеулерді қолдау және кадрларды даярлау үшін маңызды шарт болып табылады.

      Бас кампус іргелі ғылымдар, биотехнология, ауыл шаруашылығы және биологиялық инженерия, компьютерлік технологиялар, оның ішінде биоинформатика, АӨК экономикасы, өнеркәсіптік және ландшафтық дизайн және арнайы ортада болуды талап етпейтін басқа бағыттар бойынша дамитын болады.

      "Учхоз" кампусы жануарлар туралы ғылым, мал шаруашылығы және ветеринария технологиялары бағытында дамитын болады. Аңшылықтанудан басқа "Дударай" кампусы көлде және тауарлық балық өсіру және табиғи экожүйелерді басқару бағытында дамитын болады.

      Дала жұмыстарының ғылыми-тәжірибелік кампусы Орталық Қазақстанның құрғақ жазық аймағындағы негізгі алаң ретінде дамитын болады. 2015 жылдың наурыз айында 10 жыл мерзімге алынған ҚАТУ-дың жер учаскесі 2023 жылы игеру аяқталғаннан кейін ҚАТУ меншігіне сатып алынады.

      Қосымша білім беру, ғылыми-зерттеу базасын ықпалдастыру және дамыту мақсатында "Ұлттық аграрлық ғылыми-білім беру орталығы" КеАҚ-ның мына мекемелері ҚАТУ-ға беріледі:

      "А.И. Бараев атындағы Астық шаруашылығы ғылыми-өндірістік орталығы" ЖШС (Ақмола облысы, Шортанды ауданы, Научный кенті);

      "Ә.Н. Бөкейхан атындағы Қазақ орман шаруашылығы және агроорманмелиорация ғылыми-зерттеу институты" ЖШС (Ақмола облысы, Щучинск қаласы);

      "Солтүстік Қазақстан ауыл шаруашылығы тәжірибелік станциясы" ЖШС (Солтүстік Қазақстан облысы, Аққайың ауданы, Шағалалы ауылы);

      "Қазақ тамақ және қайта өңдеу өнеркәсібі ҒЗИ" ЖШС-нің Нұр-Сұлтан қаласындағы филиалы (Нұр-Сұлтан қаласы, Ақжол даңғылы, 26).

      1) "А.И. Бараев атындағы Астық шаруашылығы ғылыми-өндірістік орталығы" ЖШС (Научный кенті, Шортанды ауданы, Ақмола облысы) өсімдік шаруашылығы саласындағы ғылыми зерттеулер мен технологиялар трансферті және кадрлар даярлау үшін негізгі база ретінде қолданылады. 2021 – 2022 оқу жылынан бастап білім беру процесін осы базаға кезең-кезеңімен көшіру басталады. Өсімдік шаруашылығы саласындағы барлық ғылыми зерттеулер мен білім тарату бағдарламалары, селекциялық жетістіктерді тираждау және барлық ауыл шаруашылығы маусымы кезеңіндегі өндірістік практика осы орталық базасында өткізілетін болады.

      Нұр-Сұлтан қаласындағы босаған инфрақұрылым ҚАТУ академиялық құрылымын реформалау шеңберінде іргелі ғылымдарды оқытуды күшейту үшін құру жоспарланған Жаратылыстану ғылымдары институтының ОПҚ, аудиториялары мен зертханаларының бір бөлігін орналастыру үшін пайдаланылатын болады;

      2) "Қазақ орман шаруашылығы және агроорманмелиорация ҒЗИ" ЖШС (Ақмола облысы, Щучинск қаласы) инфрақұрылымды кеңейту және қолданыстағы ҚАТУ кампусының ғылыми әлеуетін, кейіннен қоршаған орта туралы ғылым және табиғи экожүйелерді басқару бағытында мамандануын кеңейте отырып, күшейту үшін қолданылады. ҚАТУ құрамына берілгеннен кейін кампус базасында орман шаруашылығы мамандары үшін Білімді тарату офисінің бөлімшесі құрылады. Ландшафтық дизайн және балық шаруашылығы бойынша практикалық сабақтар мен өндірістік тәжірибенің бір бөлігін кампус базасына көшіру туралы мәселе пысықталатын болады;

      3) "Солтүстік Қазақстан ауыл шаруашылығы тәжірибелік станциясы" ЖШС (Солтүстік Қазақстан облысы, Аққайың ауданы, Шағалалы ауылы) Солтүстік Қазақстан жағдайындағы ауыл шаруашылығы саласының, оның ішінде мал шаруашылығы, жылқы шаруашылығы, нақты егін шаруашылығы, көкөніс шаруашылығы, жемшөп өндірісі, ауылдық аумақтарды жоспарлау және абаттандырудың негізгі кампусы ретінде жасақталады. Оның базасына тиісті мамандықтар бойынша білім беру процесінің бір бөлігі, сондай-ақ өндірістік практика, ғылыми зерттеулер және Солтүстік Қазақстанның АӨК-мен байланысты білімді тарату жөніндегі іс-шаралар ауыстырылатын болады.

      Нұр-Сұлтан қаласындағы босаған инфрақұрылым Ветеринариялық клиникалық-диагностикалық орталық құру ("Учхоз" кампусы, Интернациональный кенті, 2023 жыл), ОПҚ орналастыру және білім алушыларды даярлауға арналған базаны кеңейту үшін пайдаланылатын болады;

      4) "Қазақ тамақ және қайта өңдеу өнеркәсібі ҒЗИ" ЖШС-нің Нұр-Сұлтан қаласындағы филиалы (Нұр-Сұлтан қаласы, Ақжол даңғылы, 26) тиісті бейіндегі кафедралар, зертханалар және цехтар көшіріліп, ауыл шаруашылығы өнімдерін өңдеу және тамақ қауіпсіздігі саласында ғылыми зерттеулер мен кадрларды даярлауға арналған негізгі база ретінде жұмыс жасайды. 2020 – 2021 оқу жылынан бастап ауыл шаруашылығы өнімдерін өңдеу саласындағы пәндерді осы базаға көшіру басталады. Іргелес аумақта көлік пен ауыл шаруашылығы техникасын сақтау және қызмет көрсету, инновациялық компаниялар мен студенттік бизнес-инкубатор жобаларын орналастыру және басқа қосалқы қызметтер үшін инфрақұрылым жүргізіледі. Бас кампустағы босаған үй-жайлар ОПҚ-ны орналастыруға, ауыл шаруашылығы және биологиялық инженерия зертханалары мен аудиторияларын кеңейту үшін қолданылады.


      1) нысаналы Қазақстанның АӨК барлық салаларын пәнаралық, кешенді негізде, заманауи инфрақұрылыммен сапалы қолдауды қамтамасыз етуге;

      2) ҚАТУ-дың ғылыми зерттеулері мен ірі, пәнаралық жобалар мен бағдарламаларға берілетін ұйымдарды ықпалдастыруға;

      3) ҚАТУ білім беру процесіне берілетін ұйымдардың ғалымдарын тартуға және ғылыми нәтижелерді жаңа буынның мамандарына беруді қамтамасыз етуге;

      4) дарынды түлектерді берілетін ұйымдардың базасында ғылыми зерттеулерге тартуға және олардың кадрлық құрамын жасартуды қамтамасыз етуге;

      5) ҚАТУ экожүйесіне қол жеткізу, реформалау және пәнаралық бағдарламаларына қатысу есебінен қосылатын ұйымдардың ғалымдарының кәсіби дамуы үшін мүмкіндіктерді кеңейтуге мүмкіндік береді.

      3.2-бөлімде атап өтілгендей, зерттеу университеттерінің құрамына ғылыми ұйымдар мен тәжірибелі шаруашылықтарды беру арқылы олардың базасында әлеуеттібазасында йымдар мен тәжірибелі шаруашылыәрі ғылыми және академиялық нәтижелердің сапасына оң әсер етеді. Сондықтан мұндай тәсіл Қазақстан Республикасында бұған дейін қолданылған. Атап айтқанда, "Назарбаев Университет" ДБҰ-ның ғылыми әлеуетін күшейту мақсатында 2010 – 2011 жылдары оның құрамына оған дейін Қазақстан Республикасы Премьер-Министрі Кеңсесінің қарамағында болған 6 ғылыми медициналық орталық пен Ұлттық талдау орталығы берілді.

      Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2014 жылғы 19 желтоқсандағы № 1330 қаулысымен Қ.И. Сәтбаев атындағы Қазақ ұлттық техникалық университеті ғылыми-зерттеу орталығы болып қайта құрылды, оның құрамына Жер туралы ғылымдар, металлургия және байыту орталығы, "Фитохимия" халықаралық ғылыми-өндірістік холдингі, Физика-техникалық институты және тағы 4 ғылыми-зерттеу ұйымы кірді.

      Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2018 жылғы 5 сәуірдегі № 166 қаулысымен С. Асфендияров атындағы Қазақ ұлттық медициналық университетінің құрамына Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрлігінің 5 ғылыми-зерттеу ұйымы берілді. Кейін Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2019 жылғы 27 маусымдағы № 453 қаулысымен аталған университетке зерттеу университетінің мәртебесі берілді және оның 5 жылға арналған даму бағдарламасы бекітілді.

      Жүйелі түрде дамытуды қамтамасыз ету үшін ҚАТУ-ға берілген ұйымдардың әрқайсысы үшін оларды ҚАТУ құрылымына кезең-кезеңімен ықпалдастыруға бағытталған даму бағдарламасы әзірленетін болады.

      Кампус желісін дамыту бойынша нысаналы индикаторлар мыналар болып табылады:

      1) 2020 жыл аяқталғанға дейін ұйымдарды ҚАТУ құрамына жаңа кампустар құру үшін беру;

      2) 2020 жыл аяқталғанға дейін ҚАТУ кампустары туралы ережелерді әзірлеу және бекіту;

      3) 2021 жыл аяқталғанға дейін әр кампустың даму бағдарламаларын бекіту;

      4) 2023 жыл аяқталғанға дейін далалық жұмыстардың ғылыми-эксперименттік кампусының жер учаскесіне ҚАТУ меншік құқығын ресімдеу.

      8.6.2. Қолда бар инфрақұрылымды жаңғырту

      Бағдарлама шеңберінде ғылыми зерттеулер, білім беру процесі мен инновациялық қызмет үшін қолайлы жағдайлар жасау мақсатында мынадай жобалар пысықталатын болады:

      1) ҚАТУ-дың бас ғимаратын реконструкциялау және жарақтандыру (Нұр-Сұлтан қаласы, Жеңіс даңғылы, 62): терезе блоктарын ауыстыруды аяқтау, қасбетті жөндеу, интерьерді реконструкциялау, инженерлік желілерді күрделі жөндеу;

      2) "Қазақ орман шаруашылығы және агроорманмелиорация ҒЗИ" ЖШС ғимаратынрреконструкциялау: ғимараттың қасбеті мен интерьерін күрделі жөндеу, білім беру процесіне бейімдеу және кампусты мамандандыруды кеңейту, іргелес аумақты абаттандыру. Қаржыландыру көлемі жобалау-сметалық құжаттаманы әзірлеу, барлық қажетті рұқсаттар мен сараптамаларды алу нәтижелері бойынша белгіленетін болады;

      3) "А.И. Бараев атындағы Астық шаруашылығы ғылыми-өндірістік орталығы" ЖШС-інің интерьерін реконструкциялау және корпусты жабдықтау (Ақмола облысы, Шортанды ауданы, Научный кенті): білім беру процесін көшіруге бейімдеу, іргелес аумақты абаттандыру. Қаржыландыру көлемі жобалау-сметалық құжаттаманы әзірлеу, барлық қажетті рұқсаттар мен сараптамаларды алу нәтижелері бойынша белгіленетін болады.

      4) "Қазақ тамақ және қайта өңдеу өнеркәсібі ҒЗИ" ЖШС-інің Нұр-Сұлтан қаласындағы филиалының ғимаратын реконструкциялау (Нұр-Сұлтан қ., Ақжол даңғылы, 26) және оның базасына азық-түлік өнеркәсібі саласындағы ҚАТУ-дың объектілерін көшіру: қасбетті және интерьерді жөндеу, білім беру процесінің қажеттіліктеріне бейімдеу, өндірістік-эксперименттік цехтар мен басқа объектілерді орналастыру үшін аумақты жайластыру. Қаржыландыру көлемі жобалау-сметалық құжаттаманы әзірлеу, барлық қажетті рұқсаттар мен сараптамаларды алу нәтижелері бойынша айқындалатын болады;

      5) жер ресурстарын басқару, сәулет және дизайн факультетінің ғимаратын реконструкциялауды аяқтау (Нұр-Сұлтан қаласы, Бейбітшілік даңғылы, 73): қасбетті реконструкциялау және интерьерді реконструкциялауды аяқтау, негізгі кіреберісті ауыстыру, іргелес аумақты саябақ ретінде жайластыру, ішкі аула жақтан асхана ретінде үй-жай салу. Қаржыландыру көзі – ҚАТУ-дың өз қаражаты. Барлық нысандар бойынша жобалау құжаттамасын әзірлеу ҚАТУ-дың қаражаты есебінен жүзеге асырылатын болады.

      Қосымша 2020 жылы "Жайлы университет" жобасы әзірленетін болады. Жоба шеңберінде 2021 жылдан бастап ҚАТУ-дың өз қаражаты есебінен жұмыс істеп тұрған оқу ғимараттарын құрылған академиялық ортаның жаңа талаптарына бейімдеу мақсатында реконструкциялау жүргізілетін болады. Жыл сайын әр корпуста ОПҚ-ны тиімді, жайлы орналастыру үшін жағдай жасай отырып, келіссөздер мен мәжілістерге арналған офистер, жеке пәндер талаптарына сәйкес жарақтандырылған оқу дәрісханаларын құра отырып, бір қабаттан реконструкцияланып отырады.

      Осы бағыт бойынша нысаналы индикатор – жұмыстарды уақытылы аяқтау болып табылады.

      8.6.3. Жеткіліксіз инфрақұрылымды құру

      Білім беру процесінің, ғылыми зерттеулердің және инновациялық қызметтің қажеттіліктерін инфрақұрылымдық жағдайлармен қамтамасыз ету мақсатында мынадай жобалар пысықталатын болады:

      1. А.И. Бараев атындағы Астық шаруашылығы ҒӨО базасында құрылған Ақмола облысы Шортанды ауданы Научный кентіндегі жатақхананың құрылысынаев аткіреберісі бар, бес қабатты тұрғын үй) – ОПҚ-ның және білім алушылардың кампуста тұруын ұйымдастыру үшін аяқтау. Жобалау-сметалық құжаттама әзірленді, алайда қорытындының қолданылу мерзімінің аяқталуына байланысты оны түзету талап етіледі. Қаржыландыру көлемі жобалау-сметалық құжаттаманы әзірлеу, барлық қажетті рұқсаттар мен сараптамаларды алу нәтижелері бойынша айқындалатын болады.

      2. "Дударай" кампусын жайластыру. Мамандандыруды кеңейту, білім беру процесін көшіру, ғылыми зерттеулер мен білімді тарату жөніндегі іс-шараларды кеңейту мақсатында блок-модульдік ғимараттардан уақытша тұруға арналған бөлмені, асхананы, аудиторияны, офистік және зертханалық үй-жайларды қамтитын ғимараттар кешені салынатын болады. Бұрын орындалған жұмыстарға ұқсас жалпы құны 90,0 млн теңгеге бағаланған, жоспарланған қаржыландыру көзі – өз қаражаты.

      3. Нұр-Сұлтан қаласындағы жұмыс істеп тұрған Бас кампус гараждарының орнына халықаралық стандарттарға сай келетін жаңа оқу-зертханалық кешенін салу. Оқу-зертханалық кешені мыналарды қамтиды:

      а) цокольдық қабатта гараж, кітапхана және оқу залдары, конференц-зал, 2 және 3-қабатта Сенаттың мәжіліс залы, дәрісханалар, студенттердің өз бетінше жұмыс істеуіне арналған орындар, кабинеттер мен қосалқы үй-жайлар, соңғы қабатта Бас кампус аумағына қарайтын алаңы бар вегетарий орналастырылған биіктігі 12 қабатқа дейінгі оқу ғимараты.

      б) 1-қабатта өндірістік-эксперименттік цехтарды және 2, 3, 4-қабаттарда ғылыми-зерттеу зертханаларын орналастыруға арналған оқу ғимаратымен біріктірілген зертханалық ғимарат. Зертханалық үй-жайлар GLP және BSL стандарттарына сәйкес жабдықталады.

      Кешен бас ғимаратпен, Техникалық және агрономиялық факультеттердің ғимараттарымен, жатақханалармен және әскери кафедра ғимаратымен жылы өткелдер арқылы біріктірілетін болады. Білім беру процесі мен ғылыми бөлімшелерді көшіру нәтижесінде босаған ғимараттар ОПҚ, инженерлік-техникалық және қосалқы персоналды, докторанттар мен магистранттарды, оқу зертханалары мен мамандандырылған дәрісханаларды орналастыру үшін пайдаланылатын болады.

      Қаржыландыру көлемі жобалау-сметалық құжаттаманы әзірлеу, барлық қажетті рұқсаттар мен сараптамаларды алу нәтижелері бойынша айқындалатын болады.

      4. "А.И.Бараев атындағы Астық шаруашылығы ғылыми-өндірістік орталығы" ЖШС базасында оқу-ғылыми мал шаруашылығы кешенін салу және жарақтандыру, оның құрамына:

      а) ауыл шаруашылығы құстарын, жылқыларды, ірі қара малды, қой мен қояндарды ұстауға арналған үй-жайлар;

      б) бордақылау алаңдары;

      в) азықты дайындауға арналған үй-жайлары бар азықтық цех;

      г) қи сақтауға және кәдеге жаратуға арналған инфрақұрылым;

      д) мал сою пункті;

      е) қосалқы үй-жайлар кіреді.

      Қаржыландыру көлемі жобалау-сметалық құжаттаманы әзірлеу, барлық қажетті рұқсаттар мен сараптамаларды алу нәтижелері бойынша айқындалатын болады.

      5. Қазіргі ҚАТУ стадионының аумағында жүзу бассейні, тренажер залы, бокс және күрес залдары, спорттың ойын түрлеріне арналған үй-жайлары бар спорт кешенін салу. Жобаның мақсаты – ОПҚ-ның және білім алушылардың жан-жақты дамуына жағдай жасау. Қаржыландыру көлемі жобалау-сметалық құжаттаманы әзірлеу, барлық қажетті рұқсаттар мен сараптамаларды алу нәтижелері бойынша айқындалатын болады.

      Көрсетілген барлық нысандар бойынша жобалық құжаттама тиісті жылдарға арналған даму жоспарларына тиісті шығындарды енгізу жолымен ҚАТУ-дың өз қаражаты есебінен әзірленетін болады.

      Осы бағыт бойынша нысаналы индикатор жұмыстарды уақтылы аяқтау болады.


      8.6.4. Технологиялық платформаларды дамыту

      ҚАТУ академиялық бейінінің негізгі бағыттарын ғылыми зерттеулер, оқыту, білімді тарату және инновациялық қызмет үшін инфрақұрылыммен қамтуды аяқтау мақсатында қолданыстағы технологиялық платформалар толықтырылып, жаңа технологиялық платформалар құрылатын болады. Атап айтқанда, Бағдарлама аясында мыналар жоспарланған:

      1) "Қазақ тамақ және қайта өңдеу өнеркәсібі ҒЗИ" ЖШС-нің ҚАТУ-ға берілетін Нұр-Сұлтан қаласындағы филиалының базасына көшіру жолымен "Ауыл шаруашылығы өнімдерін қайта өңдеу" ТП-ны дамыту және:

      дәнді және бұршақты дақылдарды өңдеу өндірістік-эксперименттік цехын;

      тамақ өнімдерін сақтау зертханаларын;

      тамақ өнімдерінің қауіпсіздігі мен сапасы зертханаларын құру;

      2) "Өсімдік шаруашылығы өнімдерін өндіру" ТП-ны:

      "Өсімдіктерді қорғау және карантин" зертханаларын;

      ғылыми зерттеулер жүргізу, жылыжай шаруашылығын пайдалану жөніндегі мамандарды даярлау және білім тарату бойынша іс-шаралар өткізу үшін ғылыми-эксперименттік жылыжай салу жолымен дамыту;

      3) "Мал шаруашылығы өнімдерін өндіру" ТП-ны дала жұмыстарының ғылыми-эксперименттік кампусының аумағындағы оқу-ғылыми мал шаруашылығы кешенін жарақтандыру және жабдықтың бір бөлігін оның базасына көшіру жолымен дамыту. Бұдан басқа, "Дударай" кампусының базасында көлдегі және тауарлық балық шаруашылығы бойынша стационар салу пысықталатын болады;

      4) "Қолданбалы ақпараттық жүйелер" ТП , құрамына:

      статистика және болжау зертханалары;

      математикалық модельдеу және биоматематика зертханасы кіреді;

      5) Қазақстан-Қытай ғылыми-зерттеу ветеринариялық зертханасының құрамындағы Ветеринариялық клиникалық-диагностикалық орталық;

      6) жаңа білім беру бағдарламаларына көшу кезінде іргелі ғылымдар саласында білім алушылардың дайындығын күшейту мақсатында Қолданбалы физика және химия орталық зертханасын дамыту;

      7) ауыл шаруашылығы машиналарын жасау "Цифрлық индустрия" ТП және материалтану зертханасы (жаңа материалдар мен конструкциялар).

      Ауыл шаруашылығы биотехнологиясының ғылыми-зерттеу платформасын дамыту жабдықты жаңғырту және функционалды кеңейту жолымен жүзеге асырылатын болады. 2021 жылы оның құрамында Генетика зертханасы құрылады. Сондай-ақ, ахуалдық орталықты ұйымдастыра отырып, деректердің үлкен көлемін өңдеу мен сақтауды қамтамасыз ету үшін ГАЖ-технологиялар орталығын толық жарақтандыру мәселесі пысықталатын болады.

      ТП жасақтау үшін жабдықты таңдау кезінде:

      1) жабдықтың әмбебаптығы және оның кешенділік және пәнаралық тұрғыдан қолданылуы;

      2) ҚАТУ-да бар жабдықпен және ТП-ны жасақтау үшін сатып алынатын басқа да жабдықтармен қоса атқару мүмкіндігі;

      3) "өнімділік – баға – пайдалану құны – жұмыс жүктемесі" арақатынасында жабдықтың оңтайлылығы есепке алынатын болады.

      Осылайша Бағдарламаны іске асыру аяқталғаннан кейін ҚАТУ-да 7 ТП жұмыс істейтін болады. ТП құрамына кіретін бөлімшелердің тізбесі жүргізілетін ғылыми зерттеулер мен білім беру бағдарламаларының мазмұнына байланысты тиісті қаржы-экономикалық негіздемелерді әзірлеу процесінде түзетілетін болады.

      Қажет болған жағдайда жекелеген ғылыми-зерттеу және инновациялық, оның ішінде халықаралық жобаларды іске асыру шеңберінде ТП сияқты қағидаттар негізінде жұмыс істейтін басқа мамандандырылған зертханалар мен цехтар құрылатын болады.

      Әр ТП үшін жабдықтың нақты тізбесі, ұйымдық құрылымы мен штат кестесі оларды жобалау және құру процесінде, оның ішінде серіктес университеттердің сарапшыларын тарту арқылы анықталатын болады. Әр ТП үшін 5 жылға арналған даму жоспары бекітілетін болады.

      Осы бағыт бойынша нысаналы индикаторлар тиісті іс-шараларды сапалы орындау және уақтылы аяқтау болып табылады.

      8.7. Бағдарламаны іске асыру үшін қажетті қаржыландыруды қамтамасыз ету

      Ресурс тапшылығы ҚАТУ-ды аграрлық зерттеу университетіне ауыстырумен байланысты көптеген стратегиялық бастамаларды іске асыру үшін негізгі мәселе болып табылады.

      ИҒТБ-ны іске асыру ғылыми зерттеулерді бағдарламалық-нысаналы қаржыландыру шеңберінде (Білім және ғылым министрлігі, Ауыл шаруашылығы министрлігі, басқа да бюджеттік бағдарламалар әкімшілері) белгіленген заңнамалық тәртіпке сәйкес конкурстарда қатысу арқылы жүзеге асырылатын болады. Бұдан басқа, ғылыми зерттеулерді кеңейту мақсатында Білім және ғылым министрлігінің гранттық қаржыландыруы, басқа мемлекеттік және мемлекеттік емес көздерден гранттар тартылатын болады.

      ҚАТУ қызметінің нәтижелерін практикаға ілгерілету шығындары Ауыл шаруашылығы министрлігінің (білімді тарату жүйесі) және Білім және ғылым министрлігінің тиісті бағдарламалары (Дүниежүзілік Банктің "Өнімді инновацияларды ынталандыру" жобасы, ғылыми-техникалық қызмет нәтижелерін коммерцияландыруға арналған гранттар), халықаралық қорлар мен ұйымдардың жобалары, кәсіпкерлік субъектілерінің қаражаты және басқа көздер есебінен қаржыландырылатын болады.

      Қолда бар инфрақұрылымды жаңғыртуға және жетіспейтін инфрақұрылымды құруға байланысты инвестициялар үшін қаржыландыру көлемі мен бағыттары тиісті инвестициялық ұсыныстарды, жобалау құжаттамасын және қаржы-экономикалық негіздемелерді әзірлеу және бекіту процесінде бюджет заңнамасына сәйкес бегіленетін болады.

      Қалған шығыстар ҚАТУ-дың, оның ішінде демеушілік немесе серіктестік көмек ретінде тартылған өз қаражаты есебінен қаржыландырылады. Алдын ала есептеулер бойынша, Бағдарламаны іске асыруды ҚАТУ-дың өз қаражатынан қоса қаржыландыру мөлшері 3 332,3 млн. теңгені құрайды . ҚАТУ-дың өз қаражатынан басқа оларды қаржыландыру үшін демеушілік қаражат, шетелдік және халықаралық ұйымдардың гранттары және Қазақстан Республикасының заңнамасында тыйым салынбаған басқа көздер пайдаланылатын болады.

      Бағдарламаны мемлекеттік көздерден қаржыландыру ҚАТУ-дың аграрлық зерттеу университеті ретінде қалыптасуын қамтамасыз етеді және мемлекеттік емес көздерден ресурстарды тарту мүмкіндіктерін арттырады деп жоспарлануда. Бағдарламаны іске асыру нәтижесі ретінде 2030 жылға қарай мемлекеттік емес көздерден ҚАТУ-ды қаржыландыру үлесін ұлғайту күтілуде. Алайда әлемдік тәжірибеге сәйкес мемлекеттік көздерден қаржыландыру ҚАТУ-дың жиынтық табысындағы негізгі үлесін сақтайды.

      Қаржыландыру көздерін әртараптандыру мақсатында әлемдегі барлық жетекші зерттеу университеттерінде жұмыс істейтін қорларға ұқсас ҚАТУ-ды дамытуды қолдау қорын (endowment fond) құру мәселесі пысықталатын болады. Қордың функциясы әртүрлі көздерден қаражатты оларды ҚАТУ-мен байланысты емес басқа қызмет түрлеріне инвестициялау мақсатында, кейіннен ҚАТУ-ды дамытуға алынған инвестициялық кірісті пайдалана отырып, шоғырландыру болады. 2024 жылдың соңына қарай Қорда кемінде 300 млн. теңге жинақталатын болады деп жоспарлануда.

      9. Бағдарламаны іске асырудан күтілетін нәтижелер

      Бағдарламаны іске асыру нәтижесінде ҚАТУ-дың базасында ғылыми зерттеулерді білім беру қызметімен ұштастыруға, білімді таратуға және технологияларды коммерцияландыруға негізделген ғылыми зерттеулерді ұйымдастырудың және АӨК үшін кадрлар даярлаудың әлемдегі жетекші ұқсас моделінен кем түспейтін, Қазақстанда алғашқы батыстық үлгідегі аграрлық зерттеу университеті құрылатын болады.

      2024 жылға қарай ҚАТУ қызметі нәтижелері сапасында елеулі оң өзгерістерге қол жеткізілетін болады, оның ішінде:

      1) ҚАТУ-дың ғылыми нәтижелерінің сапасы түбегейлі артады – 8 интеграцияланған ғылыми-техникалық бағдарламаны іске асыру басталады, жыл сайын ҚАТУ-дың ОПҚ және білім алушыларының кем дегенде 30 ғылыми басылымы шығатын болады;

      2) АӨК-пен байланысты бағыттар бойынша білім беру процесінің мазмұны толығымен жаңартылады – AgroParisTech-пен 3 қосдипломдық бағдарлама және UC Davis және әлемдегі жетекші аграрлық зерттеу университеттерінің моделі бойынша 34 жаңа білім беру бағдарламасы;

      3) ҚАТУ ОПҚ-ның академиялық бейіні мен құзыреті айтарлықтай кеңейтіледі – әлемдегі жетекші университеттер мен ғылыми орталықтар базасында кемінде 96 ұзақ мерзімді тағылымдама (негізінен, UC Davis және AgroParisTech), жетекші шетелдік жоғары оқу орындарының докторантурасында кемінде 30 оқытушы және ғылыми зерттеулер шеңберінде кемінде 110 тағылымдама;

      4) жаңартылған білім беру бағдарламалары бойынша кемінде 1000 бакалавриат студенті, кемінде 440 магистрант және кемінде 60 PhD докторанты оқитын болады;

      5) технологиялық көшбасшылармен серіктестікте нысаналы өңірдің АӨК-нің барлық негізгі бағыттарын қамтитын білімді таратудың кемінде 15 бағдарламасы әзірленетін болады, онда агроқұрылымдардың кемінде 2 160 маманы оқытылады;

      6) ҚАТУ-дың ғылыми әзірлемелерінің негізінде кем дегенде 6 инновациялық компания жұмыс істейтін болады.

      Бағдарламаның негізгі нысаналы индикаторлары қосымшада келтірілген.


  ҚАТУ 2020 – 2024 жылдарға
арналған даму бағдарламасына
қосымша


      Бағдарламаның нысаналы индикаторлары*


Р/с №

Нысаналы индикаторлар

Өлшем бірлігі

Жоспарлы кезеңде

2020

2021

2022

2023

2024

1.

1-міндет. ҚАТУ-ды аграрлық зерттеу университетіне транформациялау үшін ұйымдастыру жағдайларын жасау

1.1.

ҚАТУ-ды реформалау жөніндегі жобалау тобы құрамындағы шетелдік сарапшылардың саны

адам


4

6

8

8

1.2.

AgroParisTech-пен бірге қосдипломдық магистратураның пилоттық бағдарламасын іске қосу

дана





1

1.3.

Ынтымақтастық туралы халықаралық белсенді келісімнің үлесі

%

20

20

22

23

25

1.4.

Отандық ҒЗИ мен ЖОО-лардың бірлесіп жүзеге асыратын ғылыми жобалары мен бағдарламалар саны

дана

18

19

20

20

20

1.5.

Академиялық ұтқырлық шеңберінде Қазақстанның басқа жоғары оқу орындарының ҚАТУ-дағы білім алушыларының саны

адам

40

50

60

70

80

1.6.

Ғылыми зерттеулер шеңберінде серіктестікке тартылған кәсіпкерлік субъектілерінің саны

дана

30

35

38

39

40

1.7.

Тиісті салалардың кәсіпорындары базасында тағылымдамадан өткен ҚАТУ-дың ОПҚ саны

адам

3

5

7

8

10

2.

2-міндет. Зерттеу бағыттарын кеңейту және ғылыми нәтижелер сапасын жақсарту

2.1.

Халықаралық ғылыми ауқымды базаға сай дәйексөз келтіру индексі нөлден төмен емес басылымдағы жарияланымдар саны, соның ішінде:

дана

110

120

130

140

150

      кестенің жалғасы


1)

оның ішінде Web of Science базасы Q2 квартильден немесе CiteScore бойынша 65 процентильден төмен емес басылымда

дана

10

15

20

30

40

2.2.

Шетелдік ЖОО докторантурасына оқуға түскен ОПҚ саны

адам

2

4

6

8

10

2.3.

ҚАТУ-ға жұмысқа шақырылған ғылым кандидаттары, PhD және ғылым докторларының саны

адам

10

15

20

20

20

2.4.

Ғылыми жобалар мен бағдарламалар шеңберінде шетелдік тағылымдамадан өткен ОПҚ саны

адам

15

20

25

25

25

2.5.

Ғылыми мансабын дамыту мақсатында ҚАТУ-ға жұмысқа қабылданған бакалавриат түлектерінің саны

адам

5

10

15

20

20

2.6.

Гранттық қаржыландыру шеңберіндегі ғылыми жобалар саны, кемінде

дана

25

40

40

40

60

2.7.

Қаржыландырылатын зерттеулерге қатысатын ОПҚ үлесі (ОПҚ жалпы санынан)

%

30

40

42

44

50

2.8.

ҚАТУ-дың жеке ғылыми грант жүйесінің шеңберінде жүзеге асырылатын жобалар саны

дана


4

4

4

12

3.

3-міндет. Білім беру қызметінің сапасын жақсарту

3.1.

Аграрлық бейіндегі әлемдегі озық зерттеу университеттерінің үлгісі бойынша және олардың қатысуымен жаңа білім беру бағдарламаларын енгізу (өспелі қорытындысымен)

дана

4

9

7

9

8

3.2.

QS секторлық рейтингтің 20 үздік шетелдік университетімен бірлескен және/немесе қосдипломдық білім беру бағдарламалар саны (өспелі қорытындысымен)

дана




1

2

      кестенің жалғасы


3.3.

Халықаралық агенттік аккредиттеген жаңа білім беру бағдарламаларының саны (өспелі қорытындысымен)

дана




3

7

3.4.

ОПҚ еңбекақысының орташа айлық мөлшері

мың теңге

207,0

238,0

245,0

280,0

310,0

3.5.

Оқуды аяқтаған соң 6 ай ішінде жұмысқа орналасқан түлектер үлесі

%

82

84

86

88

90

3.6.

Кәсіпорындар мен ұйымдардың тапсырысымен оқуға қабылданған түлектер саны

адам

20

25

30

35

40

3.7.

Шетелдік университеттер мен ҚАТУ-дың серіктес ғылыми ұйымдарының базасында тағылымдамадан өткен ОПҚ саны

адам

13

19

22

21

21

3.8.

Ағылшын тілінде сабақ беретін ОПҚ үлесі

%

11

13

15

17

20

3.9.

Серіктес университеттерден ҚАТУ-ға сабақ беру үшін шақырылған шетелдік оқытушылардың саны (өспелі қорытындысымен)

адам

8

21

27

30

28

3.10.

ҚАТУ-дың серіктес университеттеріне академиялық ұтқырлық бойынша жіберілген ҚАТУ-дың білім алушыларының саны

адам

16

31

39

47

49

3.11.

ҚАТУ-да орыс тілінде оқитын шетелдік жоғары оқу орындарының білім алушыларының саны

адам

20

40

60

80

100

3.12.

ҚАТУ-да ағылшын тілінде оқитын шетелдік жоғары оқу орындарының білім алушыларының саны

адам



2

5

10

      кестенің жалғасы


4.

4-міндет. ҚАТУ қызметі нәтижесін тәжірибеге енгізу жүйесін кеңейту

4.1.

ҚАТУ-дың инновациялық қызметтен жиынтық табысы

млн. теңге

50,0

60,0

100,0

140,0

180,0

4.2.

"Extension - KATU" білімді тарату офисі іске асыратын білімді тарату бағдарламаларының саны

дана

3

5

10

15

15

4.3.

"Extension - KATU" білім тарату бағдарламасы бойынша білім алушы мамандар саны

адам

135

225

450

675

675

4.4.

ҚАТУ-дың ОПҚ және ғалымдары тарапынан АӨК субъектілеріне консультациялық қолдау көрсетуге шарттар саны

дана



3

5

10

4.5.

ҚАТУ ЗМО қолдануға жасалған лицензиялық шарттар саны

дана




1

2

4.6.

ҚАТУ ғылыми-техникалық қызметінің нәтижелері негізінде құрылған жұмыс істеп тұрған стартап компаниялар саны (өспелі қорытындысымен)

дана

3

3

4

5

6

4.7.

ҚАТУ студенттік бизнес-инкубатор базасындағы жобалар саны (өспелі қорытындысымен)

дана



2

4

6

4.8.

Келісімшарттық зерттеулер жүргізуге арналған шарттардың саны (өсу қорытындысымен)

дана



2

3

4

4.9.

"Кәсіптік оқыту" білім беру бағдарламасы шеңберінде колледж оқытушыларын даярлау үшін мамандандыру саны

дана

2

3

4

5

7

4.10.

Колледж оқытушыларына арналған біліктілікті арттыру бағдарламаларының саны

дана


1

2

4

6

4.11.

Қашықтан оқыту және қосымша білім беру бағдарламаларының саны

дана



1

3

5

4.12.

Жоғары оқу орындары сайттарының ұлттық рейтингінде ҚАТУ сайтының алатын орны

-

≤50

≤40

≤30

≤20

≤10

4.13.

Ашық халықаралық құзыреттілік орталықтарының саны (қажет болған жағдайда, өспелі қорытындысымен)

дана

-


1

1

2

5.

5-міндет. Қолданыстағы инфрақұрылымды жаңарту және жетіспейтін инфрақұрылымды құру

5.1.

ҚАТУ еншісіне А.И. Бараев атындағы астық шаруашылығы ҒӨО, Солтүстік Қазақстан АШТС, Орман шаруашылығы мен агроорманмелиорация ҚазҒЗИ, және Тағам және өңдеу өнеркәсібі ҚазҒЗИ-дің Нұр-Сұлтан қаласындағы филиалын беру

ҰАҒБОДК шешімі

4





5.2.

ҚАТУ инфрақұрылымының қолданыстағы объектілерін реконструкциялауға және жарақтандыруға инвестициялық ұсынысын және ҚЭН/ЖСҚ (қажет болған жағдайда) әзірлеу

хаттар


+
 
 

+

+

+

5.3.

ҚАТУ-дың жаңа объектілерін салуға ҚЭН/ЖСҚ (қажет болған жағдайда) құжаттамасының инвестициялық ұсынысын әзірлеу

хаттар


+

+

+

+

5.4.

Жаңа технологиялық платформаларды құруға және қолданыстағыларын толық жарақтандыруға ҚЭН/ЖСҚ (қажет болған жағдайда) инвестициялық ұсынысын әзірлеу

хаттар


+

+

+

+

      *Нысаналы индикаторларға тұрақты қаржылай қолдау болса қол жеткізілетін болады.

      Ескертпе: аббревиатуралардың толық жазылуы:

      ЗМО – зияткерлік меншік объектілері

      АШТС – ауыл шаруашылық тәжірибелік станциялар

      ҒӨО – ғылыми-өндірістік орталықтар

      ҒЗИ – ғылыми зерттеу институты

      ЖСҚ – жобалау сметалық құжаттама

      ҚЭН – қаржы-экономикалық негіздеме