ИПС "Әділет"

Примечание ИЗПИ!
Порядок введения в действие см. п.4

В соответствии с подпунктом 4-9) пункта 1 статьи 14 Земельного кодекса Республики Казахстан ПРИКАЗЫВАЮ:

1. Утвердить прилагаемую Методику по фотограмметрическим работам при создании цифровых сельскохозяйственных карт.

2. Комитету по управлению земельными ресурсами Министерства сельского хозяйства Республики Казахстан в установленном законодательством порядке обеспечить:

1) государственную регистрацию настоящего приказа в Министерстве юстиции Республики Казахстан;

2) размещение настоящего приказа на интернет-ресурсе Министерства сельского хозяйства Республики Казахстан после его официального опубликования.

3. Контроль за исполнением настоящего приказа возложить на курирующего вице-министра сельского хозяйства Республики Казахстан.

4. Настоящий приказ вводится в действие по истечении шестидесяти календарных дней после дня его первого официального опубликования.

Министр сельского хозяйства
Республики Казахстан

Е. Карашукеев

"СОГЛАСОВАН"
Министерство цифрового развития,
инноваций и аэрокосмической
промышленности Республики Казахстан

Утверждена приказом
Министр сельского хозяйства
Республики Казахстан
от 21 октября 2022 года № 335

Методика по фотограмметрическим работам при создании цифровых сельскохозяйственных карт

Глава 1. Общие положения

1. Настоящая Методика по фотограмметрическим работам при создании цифровых сельскохозяйственных карт (далее – Методика) разработана в соответствии с подпунктом 4-9) пункта 1 статьи 14 Земельного кодекса Республики Казахстан.

2. Настоящая Методика применяется для фотограмметрических работ при создании цифровых сельскохозяйственных карт.

3. Для фотограмметрической обработки при создании цифровых сельскохозяйственных карт применяются снимки, полученные с космических аппаратов, пилотируемых воздушных судов и беспилотных летательных аппаратов.

4. В настоящей Методике используются следующие основные понятия:

1) аэрофотосъемка –фотографирование местности с воздушных судов и других летательных аппаратов с помощью аэрофотоаппарата в целях использования аэрофотоснимков для картографирования, определения границ землевладений, изучения окружающей среды и ее мониторинга;

2) аэрофотограмметрия – раздел фотограмметрии, относящийся к обработке фотограмметрических снимков, полученных со съемочных систем, установленных на воздушных суднах;

3) разграфка – разделение многолистной топографической карты на отдельные номенклатурные листы;

4) данные дистанционного зондирования Земли из космоса – первичные данные, полученные непосредственно с космического аппарата дистанционного зондирования Земли (далее – ДЗЗ), а также материалы, полученные в результате их предварительной обработки (радиометрической и геометрической коррекции);

5) космический снимок – совокупность данных дистанционного зондирования Земли из космоса определенного уровня обработки, полученных с одного космического аппарата одной или несколькими съемочными системами в единой геометрии съемки на одну дату и время съемки, и представляющих собой изображение соответствующего участка земной поверхности;

6) космическая фотограмметрия – раздел фотограмметрии, относящийся к обработке данных дистанционного зондирования Земли из космоса;

7) продольное перекрытие – перекрытие аэрофотоснимков в направлении маршрута;

8) поперечное перекрытие – перекрытие аэрофотоснимков в направлении перпендикулярном маршруту;

9) перекрытие – части двух соседних фотограмметрических снимков стереопары с изображением одного и того же участка объекта фотограмметрической съемки;

10) мультиспектральные каналы – спектральные каналы, формирующие цветное изображение раздельно по зонам спектра электромагнитного излучения;

11) ортофотоплан – фотографический план местности на точной геодезической основе, полученный на основе аэрофотосъемки или космической съемки с последующим преобразованием снимков из центральной проекции в ортогональную с помощью метода ортотрансформирования;

12) ортоизображение – математически строгое преобразование исходного изображения (снимка) в ортогональную проекцию и устранение искажений, вызванных рельефом, условиями съемки и типом камеры;

13) ортофотомозаика ‒ единое, бесшовное и тонально сбалансированное изображение, состоящее из нескольких одиночных ортофотоснимков, полученных в результате аэрокосмосъемки;

14) ортотрансформирование – процесс фотограмметрической обработки фотограмметрических снимков, целью которого является преобразование фотограмметрического снимка из исходной проекции в ортогональную;

15) беспилотный летательный аппарат – воздушное судно, выполняющее полет без пилота (экипажа) на борту и управляемое в полете автоматически, оператором с пункта управления или сочетанием указанных способов;

16) коэффициенты рационального многочлена (далее – RPC-коэффициенты) – поставляемые вместе с космическим снимком коэффициенты для аппроксимации аналитической функции геопривязки, построенной на строгой геометрической модели съемки;

17) стереопара – два перекрывающихся топографических фотоснимка одного объекта топографической фотосъемки, полученных при различных положениях их центров оптического проектирования;

18) элементы внешнего ориентирования – линейные и угловые параметры фотограмметрического снимка, определяющие его положение и ориентацию относительно и в координатной системе отсчета объекта фотограмметрической съемки в момент съемки;

19) съемочное обоснование – геодезическая сеть, используемая для обеспечения топографических съемок;

20) опорная геодезическая сеть – множество закрепленных точек поверхности объекта фотограмметрической съемки, положение которых определено в общей для них координатной системе отсчета;

21) фотограмметрические работы – камеральных работ, основным назначением которых является создание оригинальных информационных продуктов по результатам фотографической или стереотопографической съемок;

22) взаимное ориентирование снимка – ориентирование фотограмметрических снимков стереопары относительно друг друга;

23) внешнее ориентирование снимка – ориентирование фотограмметрического снимка относительно системы координат объекта фотограмметрической съемки;

24) внутреннее ориентирование снимка – ориентирование фотограмметрического снимка относительно его центра проектирования;

25) базис фотографирования – расстояние между главными точками двух соседних аэрокосмических снимков;

26) фотоплан – точный фотографический план местности, показывающий точное плановое изображение местности;

27) фототон – изображение карты, в котором имеются плавные переходы одного и того же цветового тона;

28) фототриангуляция – метод фотограмметрического сгущения с целью определения координат точек объекта фотограмметрической съемки и значения элементов внешнего ориентирования фотограмметрического снимка в системе координат объекта;

29) фотограмметрический снимок – изображение объекта фотограмметрической съемки в виде аэрофотоснимка или космического снимка, зафиксированное на материальном носителе в аналоговом или цифровом виде, используемое для целей фотограмметрической обработки;

30) цифровая сельскохозяйственная карта (далее – карта) – отраслевая карта, предназначенная для формирования сведений и ведения государственного земельного кадастра, включающая информацию о пространственном расположении, площади, качественном состоянии и фактическом использовании сельскохозяйственных угодий, и отражающая актуальные и достоверные сведения о землях сельскохозяйственного назначения;

31) пространственное разрешение цифровых снимков – размер на местности минимального элемента изображения (пикселя);

32) цифровая фотограмметрическая станция – набор специальных программных и аппаратных средств, предназначенных для фотограмметрической обработки данных ДЗЗ (аэрокосмическая съемка, лазерное сканирование, обработка данных, полученных с беспилотных летательных аппаратов);

33) элементы внутреннего ориентирования – геометрические параметры фотограмметрического снимка, определяющие его положение относительно центра оптического проектирования фотограмметрического снимка (фокусное расстояние съемочной камеры и координаты главной точки фотограмметрического снимка в системе координат снимка).

Глава 2. Подготовительные работы

5. Фотограмметрические работы для создания карт начинаются не позднее, чем через два года с момента производства аэрокосмосъемочных работ.

6. Фотограмметрической обработке данных ДЗЗ при создании карт предшествуют подготовительные работы, которые включают:

1) изучение и оценку исходных съемочных данных;

2) изучение и оценку точек опорной геодезической сети и точек планово-высотного обоснования;

3) изучение и оценку доступных цифровых моделей рельефа;

4) подготовку материалов и исходных данных;

5) составление рабочего проекта процессов обработки снимков.

7. Исходными материалами при создании карт являются материалы ДЗЗ (с пространственным разрешением цифровых снимков 0,35 (ноль целых тридцать пять сотых) - 0,6 (ноль целых шесть десятых) метров (далее – м) для масштабов 1:10000, 1:25000 и 1 м – для масштаба 1:50000), материалы планово-высотной подготовки снимков.

8. В состав исходных данных для программы фототриангуляции при аэрофотограмметрии входят:

1) паспорт аэрофотосъемки;

2) паспортные данные съемочной камеры с элементами внутреннего ориентирования;

3) каталог координат пунктов опорной геодезической сети и точек планово-высотного обоснования;

4) элементы внешнего ориентирования аэрофотоснимков, в виде линейных и угловых параметров ориентирования.

9. При космической фотограмметрии исходными данными для программы фототриангуляции являются:

1) перечень космических снимков и их основные параметры (пространственное разрешение цифровых снимков, дата съемки, облачность, углы наклона съемки, уровень продукта);

2) схема покрытия границ картографируемой территории космическими снимками;

3) метаданные космических снимков и их RPC-коэффициенты;

4) каталог координат пунктов опорной геодезической сети и точек планово-высотного обоснования;

5) цифровая модель рельефа (далее – ЦМР) из внешних источников.

10. Изучение и оценка материалов аэрокосмической съемки проводится с целью выявления:

1) полноты и качества материалов аэрокосмических съемочных работ;

2) обеспеченности снимками границ картографируемой территории;

3) качества фотографического и фотограмметрического материалов;

4) наличия полноты паспортных данных использованных съемочных систем (дисторсия объектива, элементы внутреннего ориентирования), параметров съемочных камер и дополнительной бортовой информации (пространственное разрешение цифровых снимков, координаты центров проектирования снимков, направление залета, количество кадровых аэроснимков, наличие метаданных космических снимков, мультиспектральных каналов и RPC-коэффициентов).

11. Изучение и оценка материалов полевых топографо-геодезических работ проводится с целью выявления:

1) комплектности материалов и наличия абрисов или цифровых изображений расположения точек опорной геодезической сети и точек планово-высотного обоснования;

2) соответствия схемы фактического размещения пунктов опорной геодезической сети и точек планово-высотного обоснования техническому проекту;

3) качества опознавания на снимках точек опорной геодезической сети и точек планово-высотного обоснования;

4) точности определения плановых координат и высот точек опорной геодезической сети и точек планово-высотного обоснования.

12. Подготовка материалов и исходных данных для выполнения работ заключается в их изготовлении и подборе.

Для фотограмметрической обработки при создании карт подбираются следующие материалы и данные:

1) исходные материалы ДЗЗ (черно-белые (панхроматические) и/или цветные (мультиспектральные));

2) каталоги координат и высот пунктов государственной геодезической сети, геодезических сетей сгущения и точек планово-высотного обоснования, полученных геодезическими методами, составляемые по номенклатурным листам международной разграфки;

3) материалы планово-высотной подготовки снимков, с описанием в исходных материалах абриса или цифрового изображения опорных точек. Координаты опорных точек задаются в системе координат, составляемых карт;

4) исходные данные при аэрофотограмметрии: паспорт аэрофотосъемки со значениями элементов внутреннего/внешнего ориентирования, сведениями о дисторсии объектива (при наличии), среднего значения высоты фотографирования, масштабе аэрофотосъемки, типе и номере аэросъемочной камеры;

5) при космической фотограмметрии: перечень космических снимков и параметры каждого из них, схема покрытия, RPC-коэффициенты и метаданные космических снимков.

13. Фотограмметрические работы выполняются с применением программного обеспечения для фотограмметрической обработки ДЗЗ.

Используемые при этом компьютерные программы обеспечивают:

1) максимальную автоматизацию основных процессов ориентирования снимков, построения фотограмметрической модели и получения цифровой информации о местности;

2) обработку цифровых изображений (черно-белых и цветных) в несжатых и сжатых (с различной степенью) форматах;

3) использование для ортотрансформирования информации о рельефе, представленную в виде горизонталей, пикетов, ЦМР;

4) выполнение автоматического выравнивания плотностей ортофотомозаик при формировании из них фотоплана и ортофотоплана;

5) стабильные результаты точности независимо от масштаба картографирования и физико-географических условий района работ.

Глава 3. Фотограмметрическое сгущение опорной сети

Параграф 1. Построение фотограмметрических сетей при аэрофотограмметрии

14. Процесс обработки аэрофотоснимков для изготовления фотопланов и ортофотопланов при создании карт включает в себя фотограмметрическое сгущение опорной сети.

15. Фотограмметрическое сгущение съемочного обоснования выполняется путем построения блочных или маршрутных фотограмметрических сетей. При многомаршрутной (площадной) аэрофотосъемке формируются и уравниваются блочные сети.

16. Для построения маршрутных фотограмметрических сетей необходимо, чтобы фактическое продольное перекрытие снимков составляло не более 60 (шестидесяти) % от размера снимка. Для блочных фотограмметрических сетей при таком же продольном перекрытии снимков поперечное перекрытие составляет не более 30 (тридцати) % (при обработке снимков, полученных пилотируемыми воздушными судами).

При обработке снимков, полученных с беспилотных летательных аппаратов, для построения маршрутных фотограмметрических сетей необходимо, чтобы фактическое продольное перекрытие снимков составляло не менее 60 (шестидесяти) % от размера снимка. Для блочных фотограмметрических сетей при таком же продольном перекрытии снимков поперечное перекрытие составляет не менее 30 (тридцати) %.

17. Фотограмметрическое сгущение съемочного обоснования заключается в идентификации и обозначении (нанесении) точек фотограмметрической сети. Фотограмметрические сети включают:

1) пункты геодезических сетей и точки съемочного обоснования;

2) основные фотограмметрические точки (в углах моделей), используемые как опорные или контрольные при последующей обработке отдельных моделей или снимков на процессах составления оригинала и трансформирования снимков;

3) ориентировочные точки, по которым осуществляется внешнее ориентирование снимков и создаются отдельные модели, то есть элементарные звенья сети;

4) связующие точки, лежащие в зоне тройного перекрытия снимков и служащие для соединения соседних элементарных звеньев при формировании маршрутной или блочной сети;

5) точки для связи со смежными участками;

6) точки на урезах вод и наиболее характерные точки местности, отметки которых подписаны на карте или плане.

18. Точки выбираются и обозначаются на экране монитора по цифровым изображениям снимков.

Идентификация и обозначение (нанесение) фотограмметрических точек ведется в зонах перекрытия аэрофотоснимков с увеличением в четыре-шесть раз.

19. Обработка стереопар осуществляется последовательно согласно их расположения в маршрутной схеме.

20. Связующие точки для взаимного ориентирования снимков размещают группами по две-три точки в шести стандартных зонах стереопары.

21. Число связующих точек для соединения моделей в маршрутную сеть составляет не менее пяти-шести в полосе тройного продольного перекрытия.

22. Связующие точки для соединения маршрутов в блок размещают равномерно по всей полосе поперечного перекрытия. Количество точек зависит от ширины полосы, но с каждой стороны стереопары следует намечать не меньше трех точек при 30 (тридцати) % поперечном перекрытии и не менее шести точек при 60 (шестидесяти) % поперечном перекрытии.

23. Фотограмметрические точки разного назначения по возможности совмещаются. Общее число точек на стереопару, при стандартном продольном и поперечном перекрытии, составляет не менее 30 (тридцати) точек.

24. При выборе точек следует соблюдать следующие требования:

1) выбранная точка изображается на большем числе смежных снимков;

2) точки в зонах тройного перекрытия снимков располагаются не на одной прямой (линии);

3) точка, изобразившаяся на нескольких маршрутах, включается в фототриангуляционную сеть в каждом из них;

4) не допускается располагать точки на краях снимка;

5) максимальное количество точек не ограничено.

25. Точки намечаются на плоских участках местности, не имеющих ощутимых наклонов и кажущихся горизонтальными. Не допускается выбор точек на крутых скатах, затененных участках оврагов и лощин.

При автоматическом отождествлении идентичных точек, точки выбираются с учетом требований программного обеспечения (схожесть на всех перекрывающихся снимках по геометрии, фототону, разности контрастов), с последующим исключением точек, не отвечающих требованиям точности.

Параграф 2. Особенности фотограмметрической обработки космических снимков

26. Особенности фотограмметрической обработки космических снимков связаны с видом их проекции, форматом, углом поля зрения, величиной перекрытия.

27. Космические снимки обеспечивают следующее:

1) уровень предварительной обработки космических снимков представляет собой геометрически откорректированное изображение, приведенное к картографической проекции;

2) единовременность (1-3 месяца) исходной информации на всю запрашиваемую территорию;

3) недопустимость отображения на снимках облаков и атмосферной дымки, затрудняющих или исключающих процесс дешифрирования;

4) недопустимость появления значительных (более 15 (пятнадцати) градусов) углов наклона снимков для местности с резким перепадом высот, (более 30 (тридцати) градусов) углов наклона снимков – для равнинной местности.

28. Задача получения информации о контурах решается путем обработки одиночных снимков.

29. При обработке космических снимков выполняется пространственная триангуляция, в задачи которой входит взаимное и внешнее ориентирование снимков с использованием планово-высотного обоснования. На данном этапе проводится геометрическая коррекция снимков (устранение искажений, вызванных инструментальным влиянием, кривизной поверхности Земли и углом съемки) для получения изображений, имеющих равномерную точную геопривязку.

30. При обработке космических снимков для их внешнего ориентирования используются программные модули, учитывающие влияние кривизны Земли.

31. Продуктами фотограмметрической обработки космических снимков являются ортоизображение, ортофотомозаика и ортофотоплан.

Параграф 3. Построение фотограмметрических сетей при фотограмметрической обработке космических снимков

32. Фотограмметрическая обработка стандартных продуктов ДЗЗ из космоса (прошедших геопривязку и первичную радиометрическую коррекцию в системе координат съемочного устройства, в том числе сопровождаемые RPC-коэффициенты) (далее – уровень 1) для изготовления фотопланов и ортофотопланов при создании карт осуществляется в зависимости от покрытия (количества) космическими снимками картографируемой территории.

33. При фотограмметрической обработке одиночного космического снимка, стереопары космических снимков, блока из нескольких космических снимков уровня 1, покрывающих всю картографируемую территорию, осуществляется:

1) идентификация (нанесение) на космический снимок пунктов опорной геодезической сети и/или точек планово-высотного обоснования;

2) идентификация (нанесение) связующих точек равномерно в зоне перекрытия космических снимков (для обработки стереопары или блока космических снимков);

3) уравнивание фототриангуляционной сети с использованием RPC-коэффициентов;

4) оценка точности результатов фототриангуляции;

5) создание ЦМР, путем редактирования цифровой модели местности, извлеченной из стереопары космических снимков (для обработки стереопары или блока космических снимков);

6) ортотрансформирование космического снимка с использованием ЦМР (в случае сложного пересеченного рельефа с перепадами высот на территории в пределах сцены космического снимка) или на среднюю высоту плоскости сцены космического снимка с обеспечением необходимого заданного уровня точности ортофтоснимка (если равнинный рельеф не имеет резких и значительных перепадов высот) – для обработки одиночного космического снимка или блока из нескольких космических снимков.

При фотограмметрической обработке стереопары космических снимков для ортотрансформирования выбирается космический снимок из стереопары, с наименьшим углом отклонения от надира.

34. Фотограмметрическое сгущение съемочного обоснования заключается в выборе и обозначении точек фототриангуляционной сети. Фототриангуляционные сети включают:

1) пункты геодезических сетей и точки съемочного обоснования;

2) связующие точки;

3) точки на урезах вод и наиболее характерные точки местности, отметки которых подписаны на карте или плане.

35. Точки выбираются и обозначаются на экране монитора по цифровым изображениям снимков.

36. Обработку космических снимков в блоке ведут последовательно согласно их расположению. В этом случае обработанные космические снимки будут защищены от порчи, так как редактирование положения точек будет выполняться только на правом снимке.

37. Связующие точки для взаимного ориентирования снимков размещаются равномерно по всей зоне перекрытия снимков.

При выборе точек следует соблюдать следующие требования:

1) выбранная точка изображается на большем числе смежных снимков;

2) точки в зонах тройного перекрытия снимков располагаются не на одной прямой (линии);

3) точка, изобразившаяся на нескольких космических снимках, включается в фототриангуляционную сеть в каждом из них.

38. Точки намечаются на плоских участках местности, не имеющих ощутимых наклонов и кажущихся горизонтальными. Не допускается выбор точек на крутых скатах, затененных участках оврагов и лощин.

При автоматическом отождествлении идентичных точек точки выбираются с учетом требований программного обеспечения (схожесть на всех перекрывающихся снимках по геометрии, фототону, разности контрастов).

Параграф 4. Уравнивание фототриангуляционных сетей

39. Фототриангуляционные сети создаются посредством совместного уравнивания полной совокупности геодезических, фотограмметрических и других измерений на всю сеть.

40. Исходная информация для уравнивания переносится в компьютерный файл с помощью вспомогательных программных средств, прилагаемых к программе фототриангуляции или текстовых редакторов. Комплектование материалов для обработки и сама обработка ведутся в соответствии с требованиями руководства по эксплуатации используемой программы.

Используемая программа для уравнивания фотограмметрических сетей обеспечивает:

1) надежное определение пространственных координат точек сети, предоставляет возможность интерактивного редактирования исходных данных (включение, исключение, изменение данных);

2) точность сгущения, выраженную в масштабе снимков, независимо от масштаба картографирования, физико-географических условий района работ и условий аэросъемки.

41. На блок среднего размера (10 (десять) маршрутов по 15 (пятнадцать) стереопар) оптимальной схемой расположения опорных геодезических точек является: два в начале маршрута, два в середине, два в конце и по одному через четыре-пять базисов, через маршрут.

42. При фототриангуляции космических снимков на одиночном космическом снимке определяют не менее 5 (пяти) опорных точек опорной геодезической сети или планово-высотного обоснования.

При большем количестве космических снимков в блоке количество опорных геодезических точек увеличивается. При этом дополнительные опорные геодезические точки располагаются в середине сторон блока и равномерно по его площади.

Оптимальная схема расположения опорных геодезических точек на блоке космических снимков: по краям блока космических снимков, в середине и в зонах перекрытия снимков.

Параграф 5. Контроль процесса построения сетей пространственной фототриангуляции

43. На точность окончательных результатов процесса построения сетей влияют в большей степени погрешности съемочного обоснования и измерений, проводимых при фототриангуляции на аэрокосмических снимках. Повышение качества изготовления картографической продукции добиваются за счет сокращения погрешностей измерений.

44. Процесс построения сетей пространственной фототриангуляции контролируется путем анализа значений и распределения погрешностей измеренных величин и их функций, выявленных на всех этапах построения и уравнивания:

1) внутреннего ориентирования снимков;

2) взаимного ориентирования снимков;

3) построения маршрутных сетей;

4) соединения смежных маршрутов;

5) построения блочных сетей.

Критерием точности служат значения максимальных и средних погрешностей измеренных и определяемых величин. Для выявления грубых погрешностей на каждом этапе построения сети руководствуются не только ее значением на точке, но и положением этой точки на снимке и положением в сети относительно других точек.

45. На стадии внутреннего ориентирования аэрофотоснимков величина коэффициентов деформации отличается от единицы не более чем на несколько единиц четвертого после десятичной точки знака. Если разность больше, выявляется причина и устраняется ее влияние.

46. На стадии взаимного ориентирования аэрофотоснимков среднее значение остаточных поперечных параллаксов составляет не более 7 (семи) микрометров (далее – мкм). На стадии построения свободной маршрутной сети средние квадратические расхождения координат связующих точек, вычисленных в смежных стереопарах допускаются не более 15 (пятнадцати) мкм в плане, а по высоте – 15 (пятнадцать) мкм, умноженных на отношение фокусного расстояния фотокамеры к базису фотографирования на снимке. Средние квадратические значения остаточных погрешностей условий коллинеарности на точках снимках в свободной маршрутной сети – не более 10 (десяти) мкм.

47. Средние погрешности переноса общих точек с маршрута на маршрут, выявленные при уравнивании свободного фототриангуляционного блока, составляют не более 40 (сорока) мкм при цифровой идентификации общих точек.

48. Качество сетей, уравненных по опорным данным оценивается по следующим критериям:

1) по остаточным расхождениям фотограмметрических и геодезических координат на опорных точках;

2) по расхождениям фотограмметрических и геодезических координат контрольных геодезических точек, не использованных при уравнивании сетей;

3) по разностям бортовых данных и фотограмметрических значений соответствующих величин;

4) по остаточным погрешностям условий коллинеарности.

49. Остаточные средние погрешности высот на опорных геодезических точках после внешнего ориентирования маршрутной или блочной сети не допускаются более 0,15 (ноль целых пятнадцать сотых) высоты сечения рельефа, а плановых координат 0,2 (ноль целых две десятых) миллиметра (далее – мм) в масштабе карты.

Средние расхождения уравненных высот и геодезических отметок контрольных точек не допускаются более:

1) 0,25 (ноль целых двадцать пять сотых) высоты сечения рельефа (0,625 (ноль целых шестьсот двадцать пять тысячных м) – при съемках с высотой сечения рельефа 2,5 (две целых пять десятых) м;

2) 0,35 (ноль целых тридцать пять сотых) высоты сечения рельефа (1,75 (одна целая семьдесят пять сотых м) и 3,5 (три целых пять десятых) м соответственно при съемках с высотой сечения рельефа 5 (пять) и 10 (десять) м.

50. Средние погрешности в плановом положении контрольных точек – не более 0,3 (ноль целых три десятых) мм.

Предельно допустимые погрешности, равные удвоенным средним, могут встречаться не чаще чем в 5 (пяти) % случаев в открытых районах и 10 (десяти) % – в залесенных районах.

51. Средние расхождения высот на общих точках смежных маршрутов не допускаются более:

1) 0,5 (ноль целых пять десятых) высоты сечения рельефа (1,25 м (одна целая двадцать пять сотых) – при съемках с высотой сечения рельефа 2,5 (две целых пять десятых) м;

2) 0,7 (ноль целых семь десятых) высоты сечения рельефа (3,5 (три целых пять десятых) м и 7 (семь) м соответственно при съемках с высотой сечения рельефа 5 (пять) и 10 (десять) м).

Средние расхождения в плановом положении общих точек смежных маршрутов – не более 0,5 (ноль целых пять десятых) мм в масштабе карты.

52. При превышении допустимых значений погрешностей анализируют измерения, полученные в результате счета в фотограмметрической программе, а также правильность координат опорных и контрольных точек. При выявлении погрешностей или грубых ошибок результаты корректируются, а процесс уравнивания фототриангуляции (счет) выполняется повторно. При повторении процесса уравнивания блочной сети результаты каждого предыдущего счета следует использовать как стартовые для очередного, последующего счета.

53. Если программное средство фототриангуляции имеет функциональные возможности автоматически оценивать средние квадратические значения поправок в измеренные положения связующих точек для каждого снимка, оценка средних расхождений координат на общих точках между стереопарами не является обязательной.

54. Если ориентированные снимки создаются для последующих определений только плановых координат, требования к точности высот не предъявляются.

55. Исходные данные и полученные результаты фототриангуляции отражают в отчете, сохраняя их в текстовом формате и форматах программ обработки путем создания архивной копии файлов на машинных носителях.

Отчет включает:

1) схему аэрофотосъемки с границами картографируемого объекта и границами блоков фототриангуляции или схему покрытия космическими снимками с указанием их основных параметров;

2) данные калибровки (самокалибровки) съемочных фотокамер;

3) каталог значений координат и высот съемочной сети в системе координат создаваемой карты;

4) абрисы, схема расположения или цифровое изображение опорных точек;

5) сведения о количестве снимков в блоках фототриангуляции, количестве опорных и контрольных точек;

6) каталог значений элементов внешнего ориентирования аэрофотоснимков;

7) данные оценки точности фототриангуляции;

8) величины расхождений координат в плане и по высоте на опорных точках, а также средние значения расхождений;

9) величины расхождений координат в плане и по высоте на контрольных точках, а также средние значения расхождений;

10) величины отклонений уравненных значений элементов внешнего ориентирования от исходных значений и средние значения отклонений.

Глава 4. Изготовление фотопланов и ортофотопланов

56. Фотопланы и ортофотопланы изготавливаются как самостоятельный вид картографической продукции и как основа для сбора по ней цифровой информации при создании карт.

57. Фотопланы и ортофотопланы изготавливаются в пределах границ номенклатурного листа международной разграфки топографических карт.

58. Процесс получения цифрового фотоплана и ортофотоплана (по аэрофотоснимкам) включает следующие основные этапы:

1) ориентирование снимков;

2) получение информации о рельефе;

3) выбор фрагментов для трансформирования (ортотрансформирования);

4) ортотрансформирование или простое трансформирование по фрагментам;

5) сшивка фрагментов мозаик с выравниванием фототона, коррекции изображения;

6) получение трансформированного изображения в пределах заданной трапеции или границ;

7) оформление.

59. Значения параметров внешнего ориентирования цифровых снимков, необходимые для выполнения процессов цифрового трансформирования, получают путем непосредственной фотограмметрической обработки стереопар и одиночных снимков на цифровых фотограмметрических станциях.

60. Информацию о рельефе, необходимую для цифрового трансформирования снимков, получают по ЦМР для существующих топографических карт и планов, создают из стереопар обрабатываемой аэрофотосьемки или получают из внешних источников.

Точность и плотность узлов ЦМР обеспечивают определение высот элементарных участков цифрового трансформированного снимка с погрешностями не более величины, полученной в результате вычислений по формуле:

где:

Dh_пред – погрешность высот элементарных участков цифрового трансформированного снимка (м);

0,3 (ноль целых три десятых) мм – графическая точность карты (плана);

f – фокусное расстояние съемочной камеры (мм);

M_k – знаменатель масштаба создаваемого фотоплана;

r – максимальное удаление точки снимка от точки надира (мм).

Тип создаваемой ЦМР определяется требованиями используемого для цифрового трансформирования программного обеспечения для фотограмметрических работ.

При получении цифровой модели рельефа используются автоматический или ручной режим сбора информации о ЦМР либо их комбинация. В зависимости от характера рельефа шаг регулярной сетки ЦМР меняется в пределах участка работ и стереопары.

Для получения информации о рельефе используются цифровые карты смежных масштабов. При этом точность такой информации составляет вдвое меньше величины Dhпред, рассчитанной для высот элементарных участков.

61. Для ортотрансформирования ДЗЗ из космоса, получаемые с космических аппаратов оптико-электронного наблюдения необходимо использовать ЦМР со следующими значениями средней квадратической ошибкой определения высоты произвольной точки местности:

1) до 6 (шести) м для карт масштаба 1:10 000;

2) до 15 (пятнадцати) м для карт масштаба 1:25 000;

3) до 30 (тридцати) м для карт масштаба 1:50 000.

62. Для изготовления фотопланов и ортофотопланов используется цифровой метод трансформирования снимков.

Трансформирование аэрофотоснимков проводят в пределах полезной площади, ограниченной линиями, проведенными через середину продольного и поперечного перекрытий смежных снимков.

63. Формирование цифрового фотоплана и ортофотоплана производят из смежных цифровых трансформированных снимков с одинаковыми размерами элементарных участков по выбранным границам фрагментов (линиям порезов), полученным со смежных снимков. Границы порезов выбирают посередине зон перекрытий снимков. Линия пореза не может пересекать высотные объекты и объекты, служащие ориентирами, а также проходить вдоль границ объектов разного тона. При наличии таких линейных объектов, как дороги, реки, линию пореза проводят посередине объектов. При пересечении линейных объектов и четких контуров линию пореза проводят под прямым углом к этим объектам.

64. Для выравнивания фототона фрагментов, снимков в пределах фотоплана наиболее используется автоматический метод, предусмотренный используемой фотограмметрической программой.

65. Оформление изготовленного фотоплана и ортофотоплана заключается в нанесении координатной сетки с рамкой листа карты и опорных геодезических пунктов, которые отображаются на фотоплане и ортофотоплане условными знаками.

В случае, если фотопланы и ортофотопланы изготавливаются как самостоятельный вид картографической продукции, выполняется зарамочное оформление фотоплана и ортофотоплана.

66. Точность получения пространственных координат (X, Y, H) объектов местности зависит от масштаба и параметров обрабатываемых снимков, а также методов их фотограмметрической обработки.

67. Средние погрешности в положении на карте предметов и контуров местности с четкими очертаниями относительно ближайших точек планового съемочного обоснования, выраженные в масштабе создаваемой карты, не превышают:

1) 0,5 (ноль целых пять десятых) мм – при создании карт равнинных, всхолмленных и пустынных районов с преобладающими уклонами местности до 6 (шести) градусов;

2) 0,7 (ноль целых семь десятых) мм – при создании карт горных и высокогорных районов.

Средние погрешности – погрешности, равные средней квадратической погрешности, умноженной на коэффициент 0,71 (ноль целых семьдесят одна сотая).

68. Точность созданных цифровых фотопланов и ортофотопланов оценивается по опорным и контрольным фотограмметрическим точкам, по линиям соединения фрагментов (порезам), полученным со смежных снимков, и сводкам со смежными фотопланами. Контроль планового положения опорных и контрольных фотограмметрических точек выполняется по разности плановых координат изображений этих точек на фотоплане и их значений, выбранных из соответствующих каталогов.

Средние величины погрешностей в плановом положении опорных и контрольных точек составляют в масштабе создаваемого фотоплана и ортофотоплана 0,5 (ноль целых пять десятых) мм в равнинных и всхолмленных районах и 0,7 (ноль целых семь десятых) мм – в горных.

Несовмещение контуров по линии соединения фрагментов снимков не допускается более 0,7 (ноль целых семь десятых) мм, а в горных районах – 1,0 (одной целой ноль десятых) мм.

Предельно допустимые величины несовмещений контуров при контроле по сводкам со смежными фотопланами составляют 1,0 (одну целую ноль десятых) мм в равнинных и всхолмленных районах и 1,5 (одну целую пять десятых) мм – в горных районах. В равнинных районах допускаются расхождения по сводкам до 1,5 (одной целой пять десятых) мм (не более 5 (пяти) %).

Не допускается выпуск фотопланов и ортофотопланов без сводки со смежными фотопланами и ортофотопланами того же масштаба. При съемках в масштабах 1:10000 и 1:25000 выполняется сводка с ранее изданными картами.

69. Размеры сторон и диагоналей фотоплана могут отличаться от теоретических не более чем на 0,2 (ноль целых две десятых) мм.

ЗҚАИ-ның ескертпесі!
Осы бұйрықтың қолданысқа енгізілу тәртібін 4-т. қараңыз.

Қазақстан Республикасы Жер кодексінің 14-бабы 1-тармағының 4-9) тармақшасына сәйкес БҰЙЫРАМЫН:

1. Қоса беріліп отырған Цифрлық ауыл шаруашылығы карталарын жасау кезіндегі фотограмметриялық жұмыстар жөніндегі әдістеме бекітілсін.

2. Қазақстан Республикасы Ауыл шаруашылығы министрлігінің Жер ресурстарын басқару комитеті заңнамада белгіленген тәртіппен:

1) осы бұйрықтың Қазақстан Республикасы Әділет министрлігінде мемлекеттік тіркелуін;

2) осы бұйрық ресми жарияланғаннан кейін оның Қазақстан Республикасы Ауыл шаруашылығы министрлігінің интернет-ресурсында орналастырылуын қамтамасыз етсін.

3. Осы бұйрықтың орындалуын бақылау жетекшілік ететін Қазақстан Республикасының ауыл шаруашылығы вице-министріне жүктелсін.

4. Осы бұйрық алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік алпыс күн өткен соң қолданысқа енгізіледі.

Қазақстан Республикасының
Ауыл шаруашылығы министрі

Е. Карашукеев

"КЕЛІСІЛДІ"

Қазақстан Республикасы

Цифрлық даму, инновациялар

және аэроғарыш өнеркәсібі министрлігі

Қазақстан Республикасының
Ауыл шаруашылығы министрі
2022 жылғы 21 қазандағы
№ 335 бұйрығымен
бекітілген

Цифрлық ауыл шаруашылығы карталарын жасау кезіндегі фотограмметриялық жұмыстар жөніндегі әдістеме

1-тарау. Жалпы ережелер

1. Осы Цифрлық ауыл шаруашылығы карталарын жасау кезіндегі фотограмметриялық жұмыстар жөніндегі әдістеме (бұдан әрі – Әдістеме) Қазақстан Республикасы Жер кодексінің 14-бабы 1-тармағының 4-9) тармақшасына сәйкес әзірленді.

2. Осы Әдістеме цифрлық ауыл шаруашылығы карталарын жасау кезінде фотограмметриялық жұмыстар жүргізу үшін қолданылады.

3. Цифрлық ауыл шаруашылығы карталарын жасау кезінде фотограмметриялық өңдеу үшін ғарыштық аппараттардан, басқарылатын әуе кемелерінен және пилотсыз ұшу аппараттарынан алынған суреттер қолданылады.

4. Осы Әдістемеде мынадай негізгі ұғымдар пайдаланылады:

1) аэрофототүсірілім – жер иеліктерінің шекарасын картаға түсіру, анықтау, қоршаған ортаны зерттеу мен оның мониторингі үшін аэрофотосуреттерді пайдалану мақсатында аэрофотоаппараттың көмегімен әуе кемелерінен және басқа да ұшу аппараттарынан жергілікті жерді фотосуретке түсіру;

2) аэрофотограмметрия – әуе кемелерінде орнатылған түсіру жүйелерінен алынған фотограмметриялық суреттерді өңдеуге жататын фотограмметрия бөлімі;

3) бөлшектеу – көп парақты топографиялық картаны жеке номенклатуралық парақтарға бөлу;

4) Жерді ғарыштан қашықтықтан зондтау деректері – Жерді қашықтықтан зондтау ғарыш аппаратынан тікелей алынған бастапқы деректер (бұдан әрі – ЖҚЗ), сондай-ақ оларды алдын ала өңдеу (радиометриялық және геометриялық түзетулер) нәтижесінде алынған материалдар;

5) ғарыштық сурет – бір ғарыш аппаратынан бір немесе бірнеше түсіру жүйесімен түсірілімнің бір күні мен уақытына түсірудің бірыңғай геометриясында алынған және жер бетінің тиісті учаскесінің бейнесін білдіретін өңдеудің белгілі бір деңгейіндегі Жерді ғарыштан қашықтықтан зондтау деректерінің жиынтығы;

6) ғарыштық фотограмметрия – Жерді ғарыштан қашықтықтан зондтау деректерін өңдеуге жататын фотограмметрия бөлімі;

7) көлбеу қабаттасу – аэрофотосуреттердің маршрут бағытындағы қабаттасуы;

8) көлденең қабаттасу – аэрофотосуреттердің маршрутқа перпендикуляр бағытындағы қабаттасуы;

9) қабаттасу – фотограмметриялық түсіру объектісінің сол бір ғана учаскесінің бейнесі бар стереожұптың көршілес екі фотограмметриялық суреттерінің бөліктері;

10) мультиспектралді арналар – электромагниттік сәулелену спектрінің аймақтары бойынша түрлі-түсті бейнені құрайтын спектрлік арналар;

11) ортофотожоспар – ортотрансформалау әдісі арқылы суреттерді орталық проекциядан ортогоналдыға кейіннен түрлендіре отырып, аэрофототүсірілім немесе ғарыштық түсірілім негізінде алынған дәл геодезиялық негіздегі жергілікті жердің фотографиялық жоспары;

12) ортобейнелеу – бастапқы бейнені (суретті) ортогональды проекцияға математикалық дәлме-дәл түрлендіру және жер бедерінен, түсірілім жағдайларынан және камера типінен туындаған ауытқуларды жою;

13) ортофотомозаика – аэроғарыш түсірілім нәтижесінде алынған бірнеше дара ортофотосуреттерден тұратын бірыңғай, жіксіз және тоналды теңдестірілген сурет;

14) ортотрансформалау – мақсаты фотограмметриялық суретті бастапқы проекциядан ортогональдыға түрлендіру болып табылатын фотограмметриялық суреттерді фотограмметриялық өңдеу процесі;

15) пилотсыз ұшу аппараты – бортта пилотсыз (экипажсыз) ұшатын және ұшу кезінде автоматты түрде басқарылатын пункттен оператормен осы әдістердің жиынтығымен басқарылатын әуе кемесі;

16) ұтымды көпмүше коэффициенттері (бұдан әрі – RPC-коэффициенттер) – түсірілімнің қатаң геометриялық моделінде құрылған геобайлаудың талдамалық функцияның аппорксимациясы үшін ғарыштық суретпен бірге жеткізілетін коэффициенттер;

17) стереожұп – оптикалық жобалау орталықтарының әртүрлі қалыптары кезінде алынған бір топографиялық фототүсіру объектісінің қабаттасатын екі топографиялық фотосуреті;

18) сыртқы бағдарласу элементтері – түсіру кезінде фотограмметриялық түсіру объектісінің координаттық есептеу жүйесіне қатысты оның орны мен бағдарын анықтайтын фотограмметриялық суреттің сызықтық және бұрыштық параметрлері;

19) түсірілім негіздемесі – топографиялық түсірілімді қамтамасыз ету үшін пайдаланылатын геодезиялық желі;

20) тірек геодезиялық желі – жағдайы олар үшін жалпы координаттық есептеу жүйесінде айқындалған фотограмметриялық түсіру объектісі бетінің бекітілген нүктелер жиынтығы.

21) фотограмметриялық жұмыстар – негізгі мақсаты фотографиялық немесе стереотопографиялық түсірілім нәтижелері бойынша түпнұсқалық ақпараттық өнімдер жасау болып табылатын камералдық жұмыстар;

22) суреттердің өзара бағдарласуы – стереожұптың фотограмметриялық суреттерін бір-біріне қатысты бағдарлау;

23) суреттердің сыртқы бағдарласуы – фотограмметриялық суретті фотограмметриялық түсірілім объектісінің координаттар жүйесіне қатысты бағдарлау;

24) суреттің ішкі бағдарласуы – фотограмметриялық суретті оның жобалау орталығына қатысты бағдарлау;

25) фотосуретке түсіру базисі – көршілес екі аэроғарыштық суреттердің негізгі нүктелері арасындағы арақашықтық;

26) фотожоспар – жергілікті жердің нақты жоспарлы бейнесін көрсететін жергілікті жердің нақты фотографиялық жоспары;

27) фототон – сол бір түсті реңктің баяу ауысулары болатын картаның бейнесі;

28) фототриангуляция – фотограмметриялық түсірілім объектісі нүктелерінің координаттарын және объектінің координат жүйесіндегі фотограмметриялық суреттің сыртқы бағдарлау элементтерінің мәнін анықтау мақсатында фотограмметриялық жиілету әдісі;

29) фотограмметриялық сурет – фотограмметриялық өңдеу мақсаттары үшін пайдаланылатын, ұқсас немесе цифрлық түрдегі материалдық жеткізгіште бекітілген аэрофотосурет немесе ғарыштық сурет түріндегі фотограмметриялық түсіру объектісінің бейнесі;

30) цифрлық ауыл шаруашылығы картасы (бұдан әрі – карта) – ауыл шаруашылығы мақсатындағы жерлер туралы өзекті және шынайы мәліметтерді көрсететін, ауыл шаруашылығы алқаптарының кеңістікте орналасуы, алаңы, сапалық жай-күйі және нақты пайдаланылуы туралы ақпаратты қамтитын, мемлекеттік жер кадастрын жүргізуге және мәліметтерді қалыптастыруға арналған салалық карта;

31) цифрлық суреттердің кеңістіктік дәлдігі – жергілікті жердегі ең кіші кескін элементінің (пикселдің) өлшемі;

32) цифрлық фотограмметриялық станция – аэроғарыштық түсірілім, лазерлік сканерлеу, пилотсыз ұшу аппараттарынан алынған деректерді өңдеу сияқты ЖҚЗ деректерін фотограмметриялық өңдеуге арналған арнайы бағдарламалық және аппараттық құралдар жиынтығы;

33) ішкі бағдарлау элементі – фотограмметриялық суреттің оптикалық жобалау ортасына қатысты оның орнын анықтайтын фотограмметриялық суреттің геометриялық параметрлері (түсіру камерасының фокустық қашықтығы және суреттің координаттар жүйесіндегі фотограмметриялық суреттің негізгі нүктесінің координаттары).

2-тарау. Дайындық жұмыстары

5. Карталарды жасауға арналған фотограмметриялық жұмыстар аэроғарыштық түсірілім жұмыстары жүргізілген сәттен бастап екі жылдан кешіктірілмей басталады.

6. Карталарды жасау кезінде ЖҚЗ деректерін фотограмметриялық өңдеуде:

1) бастапқы түсірілім деректерін зерделеу және бағалау;

2) тірек геодезиялық желінің нүктелерін және жоспарлы-биіктікті негіздеу нүктелерін зерделеу және бағалау;

3) бедердің қол жетімді цифрлық моделдерін зерделеу және бағалау;

4) материалдар мен бастапқы деректерді дайындау;

5) суреттерді өңдеу процестерінің жұмыс жобасын дайындау кіретін алдыңғы дайындық жұмыстары жүргізіледі. 7. Карталарды жасау кезінде бастапқы материалдар ЖҚЗ материалдары (1:10000, 1:25000 масштабтар үшін 0,35 (нөл бүтін жүзден отыз бес) - 0,6 (нөл бүтін оннан алты) метрден (бұдан әрі – м) және 1:50000 масштабы үшін 1 м цифрлық суреттердің кеңістікті дәлдігімен), суреттерді жоспарлы-биіктікті дайындау материалдары болып табылады.

8. Аэрофотограмметрия кезіндегі фототриангуляция бағдарламасы үшін бастапқы деректердің құрамына:

1) аэрофототүсірілім паспорты;

2) ішкі бағдарлау элементтері бар түсіру камерасының паспорттық деректері;

3) тірек геодезиялық желі пункттері координаттарының және жоспарлы-биіктікті негіздеу нүктелерінің каталогы;

4) бағдарлаудың сызықтық және бұрыштық параметрлері түріндегі аэрофотосуреттердің сыртқы бағдарласу элементтері кіреді.

9. Ғарыштық фотограмметрия кезінде фототриангуляция бағдарламасы үшін бастапқы деректер:

1) ғарыштық суреттер тізбесі және олардың негізгі параметрлері (цифрлық суреттердің кеңістіктік дәлдігі, түсіру күні, бұлттылық, түсірудің еңіс бұрыштары, өнім деңгейі);

2) картографияланатын аумақтың шекарасын ғарыштық суреттермен жабу схемасы;

3) ғарыштық суреттердің метадеректері және олардың RPC-коэффициенттері;

4) тірек геодезиялық желі пункттері координаттарының және жоспарлы-биіктікті негіздеу нүктелерінің каталогы;

5) сыртқы көздерден алынған жер бедерінің цифрлық моделі (бұдан әрі – ЖБЦМ) болып табылады.

10. Аэроғарыштық түсірілім материалдарын зерделеу мен бағалау:

1) аэроғарыштық түсірілім жұмыстарының материалдарының толықтығы мен сапасын;

2) картографияланатын аумақ шекараларының суреттермен қамтамасыз етілуін;

3) материалдардың фотографиялық және фотограмметриялық сапасының нормативтік-техникалық құжаттардың талаптарына сәйкес келуін;

4) пайдаланылған түсірілім жүйелерінің паспорттық деректерінің толықтығының (объектив дисторсиясы, ішкі бағдарласу элементтері), түсіру камералары параметрлерінің және қосымша борттық ақпараттың болуын (цифрлық суреттердің кеңістіктік дәлдігі, суреттерді жобалау орталықтарының координаттары, ұшу бағыты, кадрлық аэросуреттердің саны, ғарыштық суреттердің метадеректерінің, мультиспектрлі арналардың және RPC-коэффициенттердің болуы) анықтау үшін жүргізіледі.

11. Далалық топографиялық-геодезиялық жұмыстардың материалдарын зерделеу және бағалау:

1) материалдардың жиынтықтылығы және абристердің немесе тірек геодезиялық желі нүктелері мен жоспарлы-биіктікті негіздеу нүктелері орналасуының цифрлық бейнелерінің болуын;

2) тірек геодезиялық желі пункттері мен жоспарлы-биіктікті негіздеу нүктелерінің нақты орналастыру схемасының техникалық жобаға сәйкестігін;

3) тірек геодезиялық желі нүктелері мен жоспарлы-биіктікті негіздеу нүктелерін суреттерден тану сапасын;

4) тірек геодезиялық желі нүктелері мен жоспарлы-биіктікті негіздеу нүктелерінің жоспарлы координаттарын айқындау дәлдігін анықтау мақсатында жүргізіледі.

12. Жұмыстарды орындау үшін материалдар мен бастапқы деректерді дайындау оларды дайындау мен іріктеуден тұрады.

Карталарды жасау кезінде фотограмметриялық өңдеу үшін мынадай материалдар мен деректер іріктеп алынады:

1) ЖҚЗ бастапқы материалдары (ақ-қара (панхроматикалық) және/немесе түрлі-түсті (мультиспектралды);

2) геодезиялық әдістермен алынған, халықаралық бөлшектеудің номенклатуралық парақтары бойынша жасалатын, мемлекеттік геодезиялық желі пункттерінің, жиілетудің геодезиялық желілерінің және жоспарлы-биіктікті негіздеу нүктелерінің координаттары мен биіктіктерінің каталогтары;

3) бастапқы материалдарда абристің немесе тірек нүктелерінің цифрлық бейнесінің сипаттамасы бар суреттерді жоспарлы-биіктікті дайындау материалдары. Тірек нүктелерінің координаттары жасалатын карталарының координаттар жүйесінде беріледі;

4) аэрофотограмметрия кезіндегі бастапқы деректер: ішкі/сыртқы бағдарлау элементтерінің мәндерімен, объективтің дисторсиясы (бар болса), суретке түсіру биіктігінің орташа мәні, аэрофототүсірілім масштабы, аэротүсіру камерасының типі мен нөмірі параметрлері туралы мәліметтер бар аэрофототүсірілім паспорты;

5) ғарыштық фотограмметрия кезінде: ғарыштық суреттердің тізбесі және олардың әрқайсысының параметрлері, жабу схемасы, RPC-коэффициенттері және ғарыштық суреттердің метадеректері.

13. Фотограмметриялық жұмыстар ЖҚЗ фотограмметриялық өңдеуге арналған бағдарламалық қамтылымды қолдана отырып орындалады.

Бұл ретте қолданылатын компьютерлік бағдарламалар:

1) суреттерді бағдарлаудың, фотограмметриялық модель құрудың және жергілікті жер туралы цифрлық ақпарат алудың негізгі процестерін барынша автоматтандыруды;

2) цифрлық бейнелерді (ақ-қара және түрлі-түсті) тығыздалмаған және тығыздалған (әртүрлі дәрежедегі) форматтарда өңдеуді;

3) ортотрансформалау үшін горизонталь, пикеттер, РЦМ түрінде ұсынылған бедер туралы ақпаратты пайдалануды;

4) олардан фотожоспар мен ортофотожоспарды қалыптастыру кезінде ортофотомозаика тығыздығын автоматты түрде теңестіруді орындауды;

5) картографиялау масштабына және жұмыс ауданының физикалық-географиялық жағдайларына қарамастан дәлдіктің тұрақты нәтижелерін қамтамасыз етеді.

3-тарау. Тірек желісінің фотограмметриялық жиілетілуі

1-параграф. Аэрофотограмметрия кезінде фотограмметриялық желілерді құру

14. Карталарды жасау кезінде фотожоспарлар мен ортофотожоспарларды дайындау үшін аэрофотосуреттерді өңдеу процесіне тірек желісінің фотограмметриялық жиілетілуі кіреді.

15. Түсірілім негіздемесінің фотограмметриялық жиілетілуі блоктық немесе маршруттық фотограмметриялық желілерді құру жолымен орындалады. Көп маршрутты (алаңдық) аэрофототүсірілім кезінде блоктық желілер қалыптастырылады және теңестіріледі.

16. Маршруттық фотограмметриялық желілерді құру үшін суреттердің нақты көлденең қабаттасу 60 (алпыс) %-дан аспауы қажет. Блоктық фотограмметриялық желілер үшін суреттердің сол бойлық қабаттасу кезінде көлденең қабаттасу 30 (отыз) %-ды құрайды (басқарылатын әуе кемелерімен алынған суреттерді өңдеу кезінде).

Пилотсыз ұшу аппараттарынан алынған суреттерді өңдеу кезінде маршруттық фотограмметриялық желілерді құру үшін суреттердің нақты көлденең қабаттасуы кемінде 60%-ды құрауы қажет. Блоктық фотограмметриялық желілер үшін суреттердің осындай көлденең қабаттасу кезінде бойлық қабаттасу кемінде 30%-ды құрайды.

17. Түсірілім негіздемесінің фотограмметриялық жиілетілуі фотограмметриялық желінің нүктелерін сәйкестендіру мен белгілеуден (енгізуден) тұрады. Фотограмметриялық желілерге:

1) геодезиялық желілер пункттері және түсірілім негіздемесінің нүктелері;

2) суреттердің түпнұсқалығын және түрлендіруді құрастыру процесстерінде жекелеген модельдерді немесе суреттерді кейіннен өңдеу кезінде тірек немесе бақылау нүктелері ретінде қолданылатын (модельдер бұрыштарындағы) негізгі фотограмметриялық нүктелер;

3) суреттерді сыртқы бағдарлау жүзеге асырылатын және жеке модельдер құрылатын бағдарлы нүктелер, яғни желінің қарапайым буындары;

4) суреттердің үш еселік қабаттасу аймағында жатқан және маршруттық желіні қалыптастыру кезінде көршілес элементарлық буындарды қосу үшін қызмет ететін байланыстырушы нүктелер;

5) шектес учаскелермен байланысқа арналған нүктелер;

6) картада немесе жоспарда белгілері жазылған су жиегіндегі нүктелер және жергілікті жерлерге неғұрлым тән нүктелер кіреді.

18. Нүктелер таңдап алынады және суреттердің цифрлық кескіндері бойынша монитор экранында белгіленеді.

Фотограмметриялық нүктелерді сәйкестендіру және белгілеу (енгізу) аэрофотосуреттерді төрт-алты есе ұлғайта отырып, жүргізіледі.

19. Стереожұптарды өңдеуді олардың маршруттық схемада орналасуына сәйкес дәйекті түрде жүргізу керек.

20. Суреттерді өзара бағдарлауға арналған байланыстырушы нүктелер стереожұптың алты стандартты аймағында екі - үш нүктеден топтап орналастырылады.

21. Модельдерді маршруттық желіге қосуға арналған байланыстырушы нүктелер саны үш бойлық қабаттасу жолағында кемінде бес-алтыны құрайды.

22. Маршруттарды блокқа қосуға арналған байланыструшы нүктелерді көлденең қиылысудың бүкіл жолағына біркелкі орналастырылады. Нүктелердің саны жолақтың еніне байланысты болады, бірақ стереожұптың әр бүйірінен көлденең қиылысудың 30%-ында кем дегенде үш нүкте және көлденең қиылысудың 60%-ында кем дегенде алты нүкте белгілеу керек.

23. Әр түрлі мақсаттағы фотограмметриялық нүктелер мүмкіндігінше біріктіріледі. Стереожұпқа арналған нүктелердің жалпы саны стандартты бойлық және көлденең қиылысу кезінде кемінде 30 (отыз) нүктені құрайды.

24. Нүктелерді таңдау кезінде мынадай талаптарды сақтау керек:

1) таңдалған нүкте шектес суреттердің мүмкіндігінше барынша көп санында көрсетіледі;

2) суреттердің үштік қабаттасу аймақтарындағы нүктелер бір түзу сызықта (сызықта) орналаспайды;

3) бірнеше маршруттарда бейнеленген нүкте олардың әрқайсысында фототриангуляциялық желіге қосылады;

4) нүктелерді суреттің шеттерінде орналастыруға жол берілмейді.

5) нүктелердің ең көп саны шектелмейді.

25. Нүктелер айқын көлбеуі жоқ және көлденең болып көрінетін тегіс жерлерде белгіленеді. Тік беткейлерде, жыралар мен ойпаттардың көлеңкелі жерлерінде нүктелерді таңдауға жол берілмейді.

Бірдей нүктелерді автоматты түрде сәйкестендіру кезінде нүктелер бағдарламалық қамтылымның талаптарын ескере отырып таңдалады (геометрия, фототон, контрастардың айырмашылығы бойынша барлық қабаттасатын суреттердегі ұқсастық).

2-параграф. Ғарыштық суреттерді фотограмметриялық өңдеудің ерекшеліктері

26. Ғарыштық суреттерді фотограмметриялық өңдеудің ерекшеліктері олардың проекциясының түріне, форматына, көру өрісінің бұрышына, қабаттасу мөлшеріне байланысты.

27. Ғарыштық суреттер мыналарды қамтамасыз етеді:

1) ғарыштық суреттерді алдын ала өңдеу деңгейі картографиялық проекцияға келтірілген геометриялық түзетілген бейнені білдіреді;

2) бүкіл сұрау салынатын аумаққа бастапқы ақпараттың бір мезгілде (1-3 ай) болуы;

3) шифрларды ашу процесін қиындататын немесе болдырмайтын бұлттар мен атмосфералық тұманның суреттерде бейнеленуіне жол бермеу;

4) биіктіктердің күрт ауытқуы бар жергілікті жер үшін (30 (отыз) градустан астам), жазық жерлер үшін – еңіс бұрыштардың айтарлықтай (15 (он бес) градустан астам) көлбеу бұрыштарының пайда болуына жол бермеу.

28. Контурлар туралы ақпарат алу міндеті дара суреттерді өңдеу арқылы шешіледі.

29. Ғарыштық суреттерді өңдеу кезінде кеңістіктік триангуляция орындалады, оның міндеттеріне жоспарлы-биіктікті негізді пайдалана отырып, суреттерді өзара және сыртқы бағдарлау кіреді. Бұл кезеңде біркелкі нақты геобайланысы бар суреттерді алу үшін суреттерге геометриялық түзету (аспаптық әсерден, Жер бетінің қисықтығынан және түсіру бұрышынан туындаған бұрмалануларды жою) жүргізіледі.

30. Ғарыштық суреттерді өңдеу кезінде оларды сыртқы бағдарлау үшін жердің қисықтығының әсерін ескеретін бағдарламалық модульдер қолданылады.

31. Ғарыштық суреттерді фотограмметриялық өңдеу өнімдері ортобейнелеу, ортофотомозаика және ортофотожоспар болып табылады.

3-параграф. Ғарыштық суреттерді фотограмметриялық өңдеу кезінде фотограмметриялық желілерді құру

32. Карталарды жасау кезінде фотожоспарлар мен ортофотожоспарларды дайындау үшін ғарыштан ЖҚЗ стандартты өнімдерін (геобайланыстан және түсіру құрылғысының координаттар жүйесінде бастапқы радиометриялық түзетуден өткен, оның ішінде RPC-коэфициенттері сүйемелденетін) фотограмметриялық өңдеу (бұдан әрі – 1-деңгей) картографияланатын аумақтың ғарыштық суреттерімен қамтылуына (санына) байланыстыжүзеге асырылады.

33. Бүкіл картографияланатын аумақты қамтитын 1-деңгейдегі бір ғарыштық суретті, ғарыштық суреттердің стереожұптарын, бірнеше ғарыштық суреттерден тұратын блокты фотограмметриялық өңдеу кезінде жүзеге асырылады:

1) ғарыштық суретке тірек геодезиялық желі пункттерін және/немесе жоспарлы-биіктікті негіздеудің нүктелерін сәйкестендіру (енгізу);

2) ғарыштық суреттердің қабаттасу аймағында байланыстырушы нүктелерді (стереожұптарды немесе ғарыштық суреттер блогын өңдеу үшін) біркелкі сәйкестендіру (енгізу);

3) RPC-коэффициенттерді пайдалана отырып фототриангуляциялық желіні теңестіру;

4) фототриангуляция нәтижелерінің дәлдігін бағалау;

5) ғарыштық суреттердің стереожұптарынан алынған (стережұптарды немесе ғарыштық суреттер блогын өңдеу үшін) жергілікті жердің цифрлық моделін редакциялау арқылы ЖБЦМ құру;

6) ЖБЦМ-ны пайдалана отырып ғарыштық суретті (ғарыштық сурет шегінде аумақта биіктік ауысуы бар күрделі ойлы-қырлы жер бедері жағдайында) немесе ғарыштық сурет көрінісі жазықтығының орташа биіктігінде ортофотосуреттің талап етілетін белгіленген дәлдік деңгейін қамтамасыз ете отырып, ортотрансформалау (егер жазықты бедерде күрт және айтарлықтай биіктік ауысу болмаса) – бір ғарыштық суретті немесе бірнеше ғарыштық суреттерден тұратын блокты өңдеу үшін.

Ортотрансформалау үшін стереожұптан алынған надирден ең аз ауытқу бұрышы бар ғарыштық сурет таңдалады.

34. Түсірілім негіздемесінің фотограмметриялық жиілетілуі фотограмметриялық желінің нүктелерін таңдау мен белгілеуден тұрады. Фотограмметриялық желілерге мыналар кіреді:

1) геодезиялық желілер пункттері және түсірілім негіздемесінің нүктелері;

2) байланыстырушы нүктелер;

3) картада немесе жоспарда белгілері жазылған су жиегіндегі нүктелер және жергілікті жерлерге өте тән нүктелер.

35. Нүктелер таңдап алынады және суреттердің цифрлық кескіндері бойынша монитор экранында белгіленеді.

36. Блоктағы ғарыштық суреттерді өңдеу олардың орналасуына сәйкес біртіндеп жүзеге асырылады. Бұл жағдайда өңделген ғарыштық суреттер бүлінуден қорғалатын болады, өйткені нүктелердің орналасуын редакциялау тек оң жақ суретте орындалады.

37. Суреттерді өзара бағдарлауға арналған байланыстырушы нүктелер суреттердің қабаттасу аймағының бүкіл бойына біркелкі орналастырылады.

Нүктелерді таңдау кезінде мынадай талаптарды сақтау керек:

1) таңдалған нүкте шектес суреттердің көп санында көрсетіледі;

2) суреттердің үштік қабаттасу аймақтарындағы нүктелер бір түзу сызықта (сызықта) орналаспайды;

3) бірнеше ғарыштық суреттерде бейнеленген нүкте олардың әрқайсысында фототриангуляциялық желіге қосылады;

38. Нүктелер айқын көлбеуі жоқ және көлденең болып көрінетін жергілікті жерлердің тегіс учаскелерінде белгіленеді. Тік беткейлерде, жартастар мен шұңқырлардың көлеңкелі жерлерінде нүктелерді таңдауға жол берілмейді.

4-параграф. Фототриангуляция желілерін теңестіру

39. Фототриангуляциялық желілер геодезиялық, фотограмметриялық және басқа өлшемдердің толық жиынтығын бірлесіп теңестіру арқылы бүкіл желіге жасалады.

40. Теңестіру үшін бастапқы ақпарат фототриангуляция бағдарламасына немесе мәтіндік редакторларға қоса берілетін қосалқы бағдарламалық құралдардың көмегімен компьютерлік файлға көшіріледі. Өңдеуге арналған материалдарды жинақтау және өңдеудің өзі пайдаланылатын бағдарламаны пайдалану жөніндегі нұсқаулықтың талаптарына сәйкес жүргізіледі.

Фотограмметриялық желілерді теңестіру үшін қолданылатын бағдарлама мыналарды қамтамасыз етеді:

1) желі нүктелерінің кеңістіктік координаттарын сенімді анықтау, бастапқы деректерді интерактивті редакциялау мүмкіндігін ұсынады (деректерді қосу, алып тастау, өзгерту);

2) картографиялау масштабына, жұмыс ауданының физикалық-географиялық жағдайларына және аэротүсірілім шарттарына қарамастан, суреттер масштабында көрсетілген жиілету дәлдігі.

41. Орташа өлшемді (15 (он бес) стереожұп бойынша 10 (он) маршрут) блокқа тірек геодезиялық нүктелердің оңтайлы орналасу схемасы мыналар болып табылады: маршрут басында екеуі, екеуі ортасында, екеуі соңында және төрт-бес базис сайын бір-бірден, маршрут арқылы.

42. Бір ғарыштық түсірудегі ғарыштық суреттердің фототриангуляциясы кезінде тірек геодезиялық желінің немесе жоспарлы-биіктікті негіздеудің кемінде 5 (бес) тірек нүктелері анықталады.

Блоктағы ғарыштық суреттер саны көп болған кезде тірек геодезиялық нүктелер саны көбейеді. Бұл ретте қосымша тірек геодезиялық нүктелер блок жағының ортасына және оның алаңы бойынша біркелкі орналасады.

Тірек геодезиялық нүктелердің ғарыштық суреттер блогында оңтайлы орналасу сызбасы: ғарыштық суреттер блогының жиектерінде, ортасында және қабаттасу аймағында.

5-параграф. Кеңістіктік фототриангуляция желілерін құру процесін бақылау

43. Желіні құру процесінің соңғы нәтижелерінің дәлдігіне көбінесе аэроғарыштық суреттерде фототриангуляция кезінде жүргізілетін түсірілім негіздемесі мен өлшеу қателіктері әсер етеді. Картографиялық өнімдерді дайындау сапасын арттыруға өлшеу қателіктерін қысқарту есебінен қол жеткізіледі.

44. Кеңістіктік фототриангуляция желілерін құру процесі мәндерді талдау және өлшеу шамаларының қателіктерін және олардың теңестірудің барлық кезеңдерінде анықталған функцияларын бөлу арқылы бақыланады:

1) суреттердің ішкі бағдарласуы;

2) суреттердің өзара бағдарласуы;

3) маршруттық желілерді құру;

4) аралас маршруттарды қосу;

5) блоктық желілерді құру.

Дәлдік өлшемшарттары өлшенген және анықталатын шамалардың ең жоғары және орташа қателіктерінің мәні болып табылады. Желіні құрудың әрбір кезеңінде өрескел қателіктерді анықтау үшін оның нүктесіндегі мәнін ғана емес, сонымен қатар суреттегі осы нүктенің орнын және басқа нүктелерге қатысты желідегі орыны басшылыққа алынады.

45. Аэрофотосуреттерді ішкі бағдарлау сатысында деформация коэффициенттерінің шамасы белгінің ондық нүктесінен кейінгі төртіншінің бірнеше бірлігінен аспайтын бірліктен ерекшеленеді. Егер айырмашылық үлкен болса, себебі анықталады және оның әсері жойылады.

46. Аэрофотосуреттерді өзара бағдарлау сатысында қалдық көлденең параллакстардың орташа мәні 7 (жеті) микрометрден (бұдан әрі – мкм) аспайды. Еркін маршруттық желіні құру сатысында шектес стереожұптарда есептелген байланыстырушы нүктелер координаттарының орташа шаршы айырмашылықтарына фотокамераның суреттегі фотоға түсіру базисіне фокустық қашықтығының қатынасына көбейтілген планда 15 (он бес) мкм-ге, ал биіктігі бойынша – 15 (он бес) мкм-ге рұқсат етіледі. Еркін маршруттық желідегі суреттер нүктелеріндегі коллинеарлық шарттардың қалдық қателіктерінің орташа шаршы мәні – 10 (он) мкм-ден аспайды.

47. Бос фототриангуляциялық блокты теңестіру кезінде анықталған жалпы нүктелерді маршруттан маршрутқа ауыстырудың орташа қателіктері жалпы нүктелерді цифрлық сәйкестендіру кезінде 40 (қырық) мкм-ден аспайды.

48. Тіректік деректер бойынша теңестірілген желілердің сапасы мынадай өлшемшарттар бойынша бағаланады:

1) тірек нүктелеріндегі фотограмметриялық және геодезиялық координаттардың қалдық айырмашылықтары бойынша;

2) желілерді теңестіру кезінде пайдаланылмаған бақылау геодезиялық нүктелерінің фотограмметриялық және геодезиялық координаттарының алшақтықтары бойынша;

3) тиісті шамалардың борттық деректері мен фотограмметриялық мәндерінің айырмашылықтары бойынша;

4) коллинеарлық шарттардың қалдық қателіктері бойынша.

49. Маршруттық немесе блоктық желінің сыртқы бағдарлануынан кейін тірек геодезиялық нүктелердегі биіктіктердің қалдық орташа қателіктеріне бедер қимасының биіктігі 0,15 (нөл бүтін жүзден он бес) артық, ал карта масштабында жоспарлы координаттар 0,2 (нөл бүтін оннан екі) мм артық жол берілмейді.

Теңестірілген биіктіктер мен бақылау нүктелерінің геодезиялық белгілерінің орташа айырмашылықтарының мынадан артық болуына жол берілмейді:

1) жер бедері қимасының биіктігінен 0,25 (нөл бүтін жүзден жиырма бес) метр (0,625 (нөл бүтін мыңнан алты жүз жиырма бес м) – жер бедері қимасының биіктігі 2,5 (екі бүтін оннан бес) м түсірілім кезінде;

2) жер бедері қимасының биіктігінен 0,35 (нөл бүтін жүзден отыз бес) (1,75 (бір бүтін жүзден жетпіс бес м) және 3,5 (үш бүтін оннан бес) м жер бедері қимасының биіктігі 5 (бес) және 10 (он) м түсірілім кезінде тиісінше.

50. Бақылау нүктелерінің жоспарлы жағдайындағы орташа қателіктері 0,3 (нөл бүтін оннан үш) мм-ден аспайды.

Шекті рұқсат етілген екі еселенген орташаға тең қателіктер ашық аудандарда 5 (бес) % жағдайда және орманды аудандарда — 10 (он) % жиілікпен кездесуі мүмкін.

51. Шектес маршруттардың ортақ нүктелеріндегі биіктіктердің орташа алшақтықтары:

1) жер бедері қимасының биіктігінен 0,5 (нөл бүтін оннан бес) (1,25 м (бір бүтін жиырма бес жүздік) – жер бедері қимасының биіктігінен 2,5 (екі бүтін оннан бес) м түсірілім кезінде;

2) жер бедері қимасының биіктігінен 0,7 (нөл бүтін оннан жеті) (3,5 (үш бүтін оннан бес) м және жер бедері қимасының биіктігінен 5 (бес) және 10 (он) м түсірілім кезінде тиісінше 7 (жеті) м) артық жол берілмейді.

Шектес маршруттардың жалпы нүктелерінің жоспарлы жағдайындағы орташа алшақтықтар карта масштабында 0,5 (нөл бүтін оннан бес) мм-ден аспайды.

52. Қателіктердің рұқсат етілген мәндері асып кеткен кезде фотограмметриялық бағдарламадағы есептеу нәтижесінде алынған өлшеулерді, сондай-ақ тірек және бақылау нүктелері координаттарының дұрыстығын талдайды. Қателіктер немесе өрескел қателер анықталған кезде нәтижелер түзетіледі, ал фототриангуляцияны (есептеуді) теңестіру процесі қайта орындалады. Блок желісін теңестіру процесін қайталаған кезде, әрбір алдыңғы есептеу нәтижелерін кезекті, келесі есептеу үшін бастапқы ретінде пайдалану керек.

53. Егер фототриангуляцияның бағдарламалық құралы әр сурет үшін байланыстырушы нүктелердің өлшенген позицияларына түзетулердің орташа шаршы мәндерін автоматты түрде бағалауға мүмкіндік берсе, стереожұптар арасындағы жалпы нүктелердегі координаттардың орташа айырмашылықтарын бағалау міндетті емес.

54. Егер бағдарланған суреттер тек жоспарланған координаттарды кейіннен анықтау үшін жасалса, биіктіктердің дәлдігіне талаптар қойылмайды.

55. Фототриангуляцияның бастапқы деректері мен алынған нәтижелерді мәтіндік форматта және өңдеу бағдарламаларының форматтарында машиналық тасымалдағышта файлдардың мұрағаттық көшірмесін жасау арқылы сақтай отырып, есепте көрсетеді.

Есеп мыналарды қамтиды:

1) картографияланатын объектінің шекаралары және фототриангуляция блоктарының шекаралары бар аэрофототүсірілім схемасын немесе олардың негізгі параметрлері көрсетілген ғарыштық суреттермен қабаттасу схемасын;

2) түсіру фотокамераларын калибрлеу (өздігінен калибрлеу) деректері;

3) жасалатын картасының координаттар жүйесіндегі түсірілім желісінің координаттары мен биіктіктері мәндерінің каталогы;

4) абристер, орналасу схемасы немесе тірек нүктелерінің цифрлық бейнесі;

5) фототриангуляция блоктарындағы суреттердің саны, тірек және бақылау нүктелерінің саны туралы мәліметтер;

6) аэрофотосуреттерді сыртқы бағдарлау элементтері мәндерінің каталогы;

7) фототриангуляция дәлдігін бағалау деректері;

8) жоспардағы және тірек нүктелеріндегі биіктік бойынша координаттар алшақтықтарының шамалары, сондай-ақ алшақтықтардың орташа мәндері;

9) жоспардағы және бақылау нүктелеріндегі биіктік бойынша координаттар алшақтықтарының шамалары, сондай-ақ алшақтықтардың орташа мәндері;

10) сыртқы бағдарлау элементтерінің бастапқы мәндерден теңестірілген мәндерінің ауытқу шамалары және ауытқулардың орташа мәндері.

4-тарау. Фотожоспарлар мен ортофотожоспарлар жасау

56. Фотожоспарлар мен ортофотожоспарлар картографиялық өнімнің дербес түрі ретінде және карталарды жасау кезінде ол бойынша цифрлық ақпарат жинау үшін негіз ретінде дайындалады.

57. Фотожоспарлар мен ортофотожоспарлар топографиялық карталардың халықаралық бөлшектелуінің номенклатуралық парағының шекарасы шегінде дайындалады.

58. Цифрлық фотожоспар мен ортофотожоспарды (аэрофотосуреттер бойынша) алу процесі мынадай негізгі кезеңдерді қамтиды:

1) суреттерді бағдарлау;

2) жер бедері туралы ақпарат алу;

3) түрлендіруге (ортотрансформалауға) арналған фрагменттерді таңдау;

4) ортотрансформалау немесе фрагменттер бойынша қарапайым түрлендіру;

5) фототонды туралау, кескінді түзету арқылы мозаика фрагменттерін тігу;

6) берілген трапеция немесе шекаралар шегінде түрлендірілген бейнені алу;

7) ресімдеу.

59. Цифрлық түрлендіру процестерін орындау үшін қажетті цифрлық суреттердің сыртқы бағдарлау параметрлерінің мәндері стереожұптарды және цифрлық фотограмметриялық станциялардағы дара суреттерді тікелей фотограмметриялық өңдеу жолымен алынады

60. Суреттерді цифрлық түрлендіруге қажетті жер бедері туралы ақпаратты қолданыстағы топографиялық карталар мен жоспарлар үшін ЖБЦМ бойынша алады, стереожұптардан өңделетін аэрофототүсірілімдер жасалады немесе сыртқы көздерден алады.

ЖБЦМ тораптарының дәлдігі мен тығыздығы мынадай формула бойынша есептеулер нәтижесінде алынған шамадан аспайтын қателіктері бар цифрлық түрлендірілген суреттің қарапайым учаскелерінің биіктігін айқындауды қамтамасыз етеді

мұнда:

Dhшекті – сандық түрлендірілген суреттің қарапайым учаскелері биіктігінің шекті қателігі;

0,3 (нөл бүтін оннан үш) мм – картаның (жоспардың) графикалық дәлдігі;

f – түсіру камерасының фокустық арақашықтығы (мм);

Mk – жасалатын фотожоспар масштабының бөлгіші;

r – сурет нүктесін надир нүктесінен барынша алып тастау (мм).

Жасалатын ЖБЦМ типі фотограмметриялық жұмыстарға арналған бағдарламалық қамтылымды цифрлық түрлендіру үшін қолданылатын талаптармен айқындалады.

Жер бедерінің цифрлық моделін алу кезінде ЖБЦМ туралы ақпаратты жинаудың автоматты немесе қол режимі не олардың комбинациясы пайдаланылуы мүмкін. Жер бедерінің сипатына байланысты ЖБЦМ тұрақты торының қадамы жұмыс учаскесі және стереожұп шегінде өзгереді.

Жер бедері туралы ақпарат алу үшін шектес масштабтардың цифрлық карталары пайдаланылады. Бұл ретте мұндай ақпараттың дәлдігі элементарлық учаскелердің биіктігі үшін есептелген Dhпред шамасынан екі есе азды құрайды.

61. Оптикалық-электрондық бақылау ғарыш аппараттарынан алынатын ЖҚЗ-ны ғарыштан ортотрансформациялау үшін жергілікті жердің еркін нүктесінің биіктігін айқындаудың орташа квадраттық қатесінің мынадай мәндері бар ЖБЦМ-ны пайдалану қажет:

1) 1:10 000 масштабтағы карталар үшін 6 (алты) м дейін:

2) 1:25 000 масштабтағы карталар үшін 15 (он бес) м дейін;

3) 1:50 000 масштабтағы карталар үшін 30 (отыз) м дейін.

62. Фотожоспарлар мен ортофотожоспарларды дайындау үшін суреттерді түрлендірудің цифрлық әдісі қолданылады.

Аэрофотосуреттерді түрлендіру шектес суреттердің бойлық және көлденең қиылысуларының ортасы арқылы жүргізілген сызықтармен шектелген пайдалы алаң шегінде жүргізіледі.

63. Цифрлық фотожоспар мен ортофотожоспарды қалыптастыру шектес суреттерден алынған фрагменттердің таңдалған шекаралары (кесу сызықтары) бойынша элементарлық учаскелердің өлшемдері бірдей шектес цифрлық түрлендірілген суреттерден жүргізіледі. Кесу шекаралары суреттердің қабаттасу аймақтарының ортасында таңдалады. Кесу сызығы биік объектілер мен бағдар ретінде қызмет ететін объектілерді кесіп өте алмайды, сондай-ақ әртүрлі реңктердегі объектілердің шекаралары бойымен өте алмайды. Жолдар, өзендер сияқты сызықтық нысандар болған кезде кесу сызығы объектілердің ортасынан жүргізіледі. Сызықтық нысандар мен айқын контурлар қиылысқан кезде кесу сызығын осы объектілерге тіке бұрышпен салу керек.

64. Фотожоспар шегінде суреттердің фрагменттерінің фототонын теңестіру үшін пайдаланылатын фотограмметриялық бағдарламада көзделген автоматты әдіс барынша қолданылады.

65. Дайындалған фотожоспар мен ортофотожоспардың ресімделуі карта парағының жиегімен координаттық торды және фотожоспар мен ортофотожоспарда шартты белгілермен көрсетілетін тірек геодезиялық пункттерді салудан тұрады.

Егер фотожоспар мен ортофотожоспар картографиялық өнімнің дербес түрі ретінде дайындалған жағдайда фотожоспар мен ортофотожоспардың жиектемеден тыс ресімделуі орындалады.

66. Жергілікті жер объектілерінің кеңістіктік координаттарын (X, Y, H) алу дәлдігі өңделетін суреттердің масштабы мен параметрлеріне, сондай-ақ оларды фотограмметриялық өңдеу әдістеріне байланысты болады.

67. Жасалатын карта масштабында көрсетілген жоспарлы түсіру негіздемесінің жақын нүктелеріне қатысты нақты кескіні бар заттар мен жергілікті жердің контурларының картадағы жағдайындағы орташа қателіктер мыналардан аспайды:

1) 0,5 (нөл бүтін оннан бес) мм – жазық, адырлы және шөлді аудандардың карталарын жасау кезінде 6 (алты) градусқа дейін;

2) 0,7 (нөл бүтін оннан жеті) мм – таулы және биік таулы аудандардың карталарын жасау кезінде.

Орташа қателіктер – 0,71 (нөл бүтін жүзден жетпіс бір) коэффициентіне көбейтілген орташа квадраттық қателікке тең қателер.

68. Жасалған цифрлық фотожоспарлар мен ортофотожоспарларың дәлдігі тірек және бақылау фотограмметриялық нүктелер бойынша, шектес суреттерден алынған фрагменттердің (кесінділердің) қосылу сызықтары және шектес фотожоспарлармен түйістірулер бойынша бағаланады. Тірек және бақылау фотограмметриялық нүктелерінің жоспарлы жағдайын бақылау осы нүктелер кескіндерінің фотожоспардағы жоспарлы координаттарының және тиісті каталогтардан таңдалған олардың мәндерінің айырмасы бойынша орындалады.

Тірек және бақылау нүктелерінің жоспарлы жағдайындағы қателіктердің орташа шамалары жасалатын фотожоспар мен ортофотожоспардың масштабында жазық және адырлы аудандарда 0,5 (нөл бүтін оннан бес) мм және таулы аудандарда 0,7 (нөл бүтін оннан жеті) мм құрайды.

Суреттердің фрагменттерін қосу сызығы бойынша контурлардың сәйкес келмеуіне 0,7 (нөл бүтін оннан жеті) мм артық, ал таулы аудандарда - 1,0 (бір бүтін оннан нөл) мм артық болуына жол берілмейді.

Шектес фотожоспарлармен түйісулер бойынша бақылау кезінде контурлардың сәйкес келмеуінің рұқсат етілген шекті шамасы жазық және адырлы аудандарда 1,0 (бір бүтін оннан нөл) мм және таулы аудандарда 1,5 (бір бүтін оннан бес) мм құрайды. Жазық аудандарда түйістірулер бойынша 1,5 (бір бүтін оннан бес) мм-ге дейін (5 (бес) %-дан аспайтын) айырмашылықтарға жол беріледі.

Фотожоспарлар мен ортофотожоспарларды шектес фотожоспарлармен және сол масштабтағы ортофотожоспарлармен түйістірусіз шығаруға жол берілмейді. 1:10000 және 1:25000 масштабта түсірілім кезінде бұрын шығарылған карталармен салыстырып тексеру орындалады.

69. Фотожоспар жақтары мен диагональдарының өлшемдері теориялықтан 0,2 (нөл бүтін оннан екі) мм-ден аспайтын шамада ерекшеленуі мүмкін.

Об утверждении Методики по фотограмметрическим работам при создании цифровых сельскохозяйственных карт