Об утверждении требований к структуре и содержанию учебников для организаций среднего образования и учебно-методических комплексов для дошкольных организаций, организаций среднего образования

Приказ Министра образования и науки Республики Казахстан от 5 апреля 2022 года № 132. Зарегистрирован в Министерстве юстиции Республики Казахстан 5 апреля 2022 года № 27415.

В соответствии с подпунктом 50) статьи 5 Закона Республики Казахстан "Об образовании" ПРИКАЗЫВАЮ:

Сноска. Преамбула - в редакции приказа Министра просвещения РК от 03.07.2023 № 194 (вводится в действие после дня его первого официального опубликования).

1. Утвердить прилагаемые Требования к структуре и содержанию учебников для организаций среднего образования и учебно-методических комплексов для дошкольных организаций, организаций среднего образования.

2. Комитету дошкольного и среднего образования Министерства образования и науки Республики Казахстан в установленном законодательством Республики Казахстан порядке обеспечить:

1) государственную регистрацию настоящего приказа в Министерстве юстиции Республики Казахстан;

2) размещение настоящего приказа на интернет-ресурсе Министерства образования и науки Республики Казахстан после его официального опубликования;

3) в течение десяти рабочих дней после государственной регистрации настоящего приказа в Министерстве юстиции Республики Казахстан представление в Юридический департамент Министерства образования и науки Республики Казахстан сведений об исполнении мероприятий, предусмотренных подпунктами 1) и 2) настоящего пункта.

3. Контроль за исполнением настоящего приказа возложить на курирующего вице-министра образования и науки Республики Казахстан.

4. Настоящий приказ вводится в действие по истечении десяти календарных дней после дня его первого официального опубликования.

Министр образования и науки Республики Казахстан

А. Аймагамбетов

Утверждены приказом Министр образования и науки Республики Казахстан от 5 апреля 2022 года № 132

Требования к структуре и содержанию учебников для организаций среднего образования и учебно-методических комплексов для дошкольных организаций, организаций среднего образования

Глава 1. Требования к структуре учебников для организаций среднего образования и к учебно-методическим комплексам для дошкольных организаций, организаций среднего образования

1. Структура учебников для организаций среднего образования включает в себя:

1) условные обозначения,

2) оглавление,

3) введение,

4) основное содержание,

5) глоссарий,

6) список литературы,

7) QR-коды (Кью Ар).

2. Условные обозначения являются графическим, буквенным и (или) цифровым символом, наглядно отображающим назначение учебных материалов, на которые следует обращать особое внимание обучающегося. Значение таких символов помещается во введении или в начале учебника.

3. Оглавление включает упорядоченный перечень наименований всех структурных элементов учебников (кроме обложки, титульного листа и оборотной стороны титульного листа) с указанием номеров страниц, с которых начинается их месторасположение в учебном издании.

4. Введение учебников включает цель (назначение) издания, читательский адрес, актуальность, особенности авторской концепции, информацию о работе с учебным изданием.

5. Основное содержание учебников представляет дидактически и методически обработанный и систематизированный автором словесный и иллюстрированный учебный материал.

6. Глоссарий содержит краткое пояснение к понятиям и терминам, которые вводятся впервые и относятся к изучаемым темам. Понятия и термины, определение которых дано в тексте (на полях, в отдельном текстовом поле), не включаются в глоссарий.

7. Список литературы, в том числе образовательных платформ и веб-ресурсов, представляет список описаний документов, использованных автором при подготовке учебника и аккумулирующий наиболее ценную информацию по теме.

8. QR-коды, предоставляющие онлайн-доступ к действующим аудио- и (или) видеоресурсам разработчика, издательства или другого официального источника, включаются в учебник с соблюдением законодательства об авторских и смежных правах. Размер QR-кода устанавливается исходя из возможности его удобного сканирования мобильным устройством со страниц учебника.

QR-код для многоразового и бесплатного скачивания оцифрованной версии бумажного учебника помещается на последней странице учебника.

9. Структура учебных изданий, входящих в учебно-методический комплекс для дошкольных организаций, организаций среднего образования определяется авторами самостоятельно исходя из их методического назначения.

Глава 2. Требования к содержанию учебников для организаций среднего образования и учебно-методических комплексов для дошкольных организаций, организаций среднего образования

Параграф 1. Требования к содержанию учебников для организаций среднего образования

10. Требования к текстам учебников:

1) соответствие государственным общеобязательным стандартам дошкольного воспитания и обучения, начального, основного среднего и общего среднего, технического и профессионального, послесреднего образования, утвержденным приказом Министра просвещения Республики Казахстан от 3 августа 2022 года № 348 "Об утверждении государственных общеобязательных стандартов дошкольного воспитания и обучения, начального, основного среднего и общего среднего, технического и профессионального, послесреднего образования" (зарегистрирован в Реестре государственной регистрации нормативных правовых актов под № 29031), типовым учебным программам начального, основного среднего и общего среднего образования, утвержденным приказом Министра просвещения Республики Казахстан от 16 сентября 2022 года № 399 "Об утверждении типовых учебных программ по общеобразовательным предметам и курсам по выбору уровней начального, основного среднего и общего среднего образования" (зарегистрирован в Реестре государственной регистрации нормативных правовых актов под № 29767) (далее – типовая учебная программа);

2) соответствие типовым учебным планам начального, основного среднего, общего среднего образования Республики Казахстан, утвержденным приказом Министра образования и науки Республики Казахстан от 8 ноября 2012 года № 500 "Об утверждении типовых учебных планов начального, основного среднего, общего среднего образования Республики Казахстан" (зарегистрирован в Реестре государственной регистрации нормативных правовых актов под № 8170) (далее – типовой учебный план);

3) точность и достоверность приведенных сведений;

4) четкость и ясность изложения материала;

5) доступность информации;

6) лаконичность;

7) логичность и последовательность;

8) систематичность и преемственность излагаемого материала;

9) соответствие современным достижениям науки и общества;

10) соответствие возрастным особенностям;

11) представление материалов с учетом особенностей культуры, менталитета, равных прав и возможностей для мужчин и женщин и других социально-экономических аспектов;

12) отражение интересов народа Республики Казахстан и государства, национальных и общечеловеческих ценностей и достижений, воспитывающих чувство любви и уважения к Родине, национальному культурному коду и обеспечивающих межкультурный диалог, с учетом особенностей учебного предмета;

13) представление знаковых героев прошлого и настоящего, фольклорных персонажей, мотивирующие эпизоды из деятельности успешных представителей науки, инноваций, культуры, спорта и других сфер общественно-экономической жизни в Казахстане и мире;

14) воспитание бережного отношения к окружающей среде;

15) знакомство с профессиями и формирование уважения к труду людей разных профессий;

16) отсутствие материалов, побуждающих страх совершить ошибку, суицид; оправдывающих жестокость, насилие, экстремизм и терроризм;

17) недопущение предвзятости и стереотипного представления учебного материала.

Сноска. Пункт 10 с изменением, внесенным приказом Министра просвещения РК от 03.07.2023 № 194 (вводится в действие после дня его первого официального опубликования).

11. Требования к иллюстрациям учебников:

1) использование для понимания текста;

2) взаимосвязь с текстом;

3) наличие подписей к фотографиям, рисункам, графикам и другим видам наглядности;

4) разнообразие, красочность и единый стиль оформления;

5) соответствие этическим нормам;

6) недопущение искажения или неточности, вызывающие тревогу и (или) замешательство.

12. Требования к заданиям:

1) наличие целей и задач обучения в обобщенном виде;

2) соответствие заданий целям обучения;

3) привитие и развитие компетенций;

4) соблюдение баланса в развитии у обучающихся когнитивных навыков различных уровней;

5) наличие материалов, позволяющих строить индивидуальные траектории обучения;

6) наличие разноуровневых заданий;

7) наличие заданий, позволяющих обучающимся применить изученное в стандартной и новой ситуациях;

8) наличие заданий для закрепления изученного материала;

9) наличие заданий по самооценке, взаимной и групповой оценке;

10) наличие материалов, способствующих формированию ответственного отношения к себе, своему выбору и поступкам;

11) использование информационно-коммуникационных технологий для решения учебных задач;

12) формирование навыков работы с таблицами, картами, схемами, фотографиями, графиками, диаграммами и электронными информационными ресурсами.

13. Требования к языку изложения учебников:

1) разработка учебника (кроме учебников по языковым предметам) для школ с казахским языком обучения на казахском языке, для школ с другими языками обучения – на языке обучения или представление в переводе;

2) соответствие возрастным особенностям обучающихся;

3) соответствие языка изложения материала нормам литературной речи;

4) использование всех видов речевой деятельности (чтение, письмо, аудирование и говорение);

5) соответствие нормам правописания.

Параграф 2. Требования к содержанию учебно-методических комплексов для дошкольных организаций образования

14. Требования к содержанию методического руководства для педагогов:

1) соответствие типовым учебным программам дошкольного воспитания и обучения, утвержденным приказом исполняющего обязанности Министра образования и науки Республики Казахстан от 12 августа 2016 года № 499 "Об утверждении Типовых учебных программ дошкольного воспитания и обучения" (зарегистрирован в Реестре государственной регистрации нормативных правовых актов под № 14235) (далее – типовая учебная программа дошкольного воспитания и обучения);

2) соответствие типовым учебным планам дошкольного воспитания и обучения Республики Казахстан, утвержденным приказом Министра образования и науки Республики Казахстан от 20 декабря 2012 года № 557 "Об утверждении типовых учебных планов дошкольного воспитания и обучения Республики Казахстан" (зарегистрирован в Реестре государственной регистрации нормативных правовых актов под № 8275) (далее – типовой учебный план дошкольного воспитания и обучения);

3) представление вводных вопросов в начале каждой темы;

4) наличие образцов плана организованной учебной деятельности или методической информации с указанием методов, приемов и форм обучения и воспитания;

5) соответствие предлагаемого материала возрастным особенностям воспитанников;

6) наличие методических материалов по работе с воспитанниками, имеющими особые образовательные потребности;

7) наличие памяток, инструкций и рубрик;

8) наличие списка предлагаемой методической, специальной литературы и (или) действующих веб-сайтов для педагогов.

15. Требования к содержанию рабочей тетради, демонстрационных материалов и альбомов:

1) соответствие типовой учебной программе и типовому учебному плану дошкольного воспитания и обучения;

2) наличие иллюстраций, вызывающих познавательный интерес и расширяющих кругозор воспитанников;

3) подбор материалов, воспитывающих чувство любви и уважения к Родине, обеспечивающих межкультурный диалог, с учетом особенностей образовательной области;

4) представление знаковых героев прошлого и настоящего, а также фольклорных персонажей;

5) наличие заданий, мотивирующих воспитанников использовать свои знания и навыки в соответствии с их возрастными особенностями.

Параграф 3. Требования к содержанию учебно-методических комплексов для организаций среднего образования

16. Требования к содержанию методического руководства:

1) соответствие типовой учебной программе, типовому учебному плану и учебнику;

2) наличие конкретных целей каждого урока;

3) наличие образцов краткосрочных планов урока или представления методической информации, содержащей указания на методы, приемы и формы преподавания и воспитания;

4) наличие ключей (ответов) и пояснений к заданиям и упражнениям учебника;

5) наличие памяток, инструкций и рубрик;

6) наличие списка предлагаемой методической, специальной литературы и (или) действующих веб-сайтов для педагогов;

7) использование специальной и образовательной терминологии, понятий и терминов в соответствии с учебником;

8) наличие рекомендации по вводу предметного языка и терминологии в соответствии с возрастом (классом).

17. Требования к содержанию хрестоматии, сборника диктантов и спутника букваря:

1) подбор материалов в соответствии с типовой учебной программой, типовым учебным планом и учебником;

2) отражение интересов народа Республики Казахстан и государства, национальных и общечеловеческих ценностей и достижений с учетом особенностей учебного предмета;

3) представление знаковых героев прошлого и настоящего, фольклорных персонажей, мотивирующие эпизоды из деятельности успешных представителей науки, инноваций, культуры, спорта и других сфер общественно-экономической жизни в Республике Казахстан и мире;

4) использование специальной и образовательной терминологии, понятий и терминов в соответствии с учебником.

18. Требования к содержанию рабочей тетради и прописей:

1) подбор материалов в соответствии с типовой учебной программой и учебником;

2) соответствие уровня сложности заданий когнитивным особенностям обучающихся;

3) наличие заданий и иллюстраций, вызывающих познавательный интерес и расширяющих кругозор обучающихся.

19. Требования к содержанию сборника заданий, задач и упражнений:

1) соответствие заданий целям обучения, установленным типовой учебной программой;

2) представление заданий для обучающихся с трудностями в обучении и пробелами в знаниях, а также для обучающихся с особыми образовательными потребностями;

3) наличие заданий, задач и упражнений повышенной сложности для выполнения индивидуально, в паре и (или) в группе;

4) наличие заданий, позволяющие обучающимся применить изученное в стандартной и новой ситуациях;

5) наличие заданий для закрепления изученного материала;

6) наличие заданий по самооценке, взаимной и групповой оценке;

7) использование информационно-коммуникационных технологий для решения учебных задач;

8) формирование навыков работы с таблицами, картами, схемами, графиками, диаграммами и электронными информационными ресурсами.

20. Требования к учебному картографическому атласу:

1) соответствие типовой учебной программе;

2) соответствие картографическим материалам Национального картографо-геодезического фонда Республики Казахстан, предусмотренного Законом Республики Казахстан "О геодезии и картографии";

3) соответствие названий объектов, расположенных на территории республики, названиям и их транскрипциям, утвержденным в соответствии с Законом Республики Казахстан "Об административно-территориальном устройстве Республики Казахстан";

4) соответствие названий и границ зарубежных географических объектов актуальной политической карте мира, официальной внешней политике Республики Казахстан и основополагающим документам Организации объединенных наций;

5) доступность и выразительность общегеографической и математической основы карт для обучающихся;

6) соблюдение единого уровня отбора и обобщения информации;

7) соответствие содержания, наглядности и информационной лаконичности возрасту обучающихся;

8) отражение современных и достоверных данных, относящихся к одному временному интервалу;

9) соблюдение требований нанесения условных знаков карт атласа.

Параграф 4. Требования к учебникам для организаций среднего образования и учебно-методическим комплексам для дошкольных организаций и организаций среднего образования в электронной форме

21. Требования к учебнику и учебно-методическим комплексам в электронной форме, наряду с пунктами 1–20 настоящих Требований, дополнительно включают следующие положения:

1) применение понятного (дружественного) интерфейса;

2) использование инструментов обратной связи и контроля;

3) наличие навигационных подсказок;

4) наличие мультимедийного контента и интерактивных заданий;

5) снабжение ключевых тем, понятий и терминов гиперссылками на пояснения и словари;

6) изложение информации на страницах или в пределах прокручиваемой области;

7) функционирование на распространенных компьютерных и мобильных устройствах и их актуальных операционных системах (Windows (Уиндоус), Mac OS (Мак ОС), Android (Андроид), IOS (Ай ОС));

8) использование распространенными бесплатными браузерами или читающими программами, в том числе на внешних носителях информации;

9) отсутствие необходимости в установке дополнительных плагинов для воспроизведения аудио- и видеоматериала;

10) размещение контента на электронных образовательных платформах с онлайн доступом и на внешних носителях информации с офлайн доступом;

11) обеспечение безопасного хранения и пользования персональных данных педагогов, обучающихся и (или) родителей, использующих электронные учебники и учебно-методические комплексы в онлайн-режиме, в соответствии с законами Республики Казахстан "О персональных данных и их защите" и "Об информатизации".

Орта білім беру ұйымдарына арналған оқулықтардың және мектепке дейінгі ұйымдарға, орта білім беру ұйымдарына арналған оқу-әдістемелік кешендердің құрылымы мен мазмұнына қойылатын талаптарды бекіту туралы

Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрінің 2022 жылғы 5 сәуірдегі № 132 бұйрығы. Қазақстан Республикасының Әділет министрлігінде 2022 жылғы 5 сәуірде № 27415 болып тіркелді.

"Білім туралы" Қазақстан Республикасы Заңының 5-бабының 50) тармақшасына сәйкес БҰЙЫРАМЫН:

Ескерту. Кіріспе жаңа редакцияда – ҚР Оқу-ағарту министрінің 03.07.2023 № 194 (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін қолданысқа енгізіледі) бұйрығымен.

1. Қоса беріліп отырған Орта білім беру ұйымдарына арналған оқулықтардың және мектепке дейінгі ұйымдарға, орта білім беру ұйымдарына арналған оқу-әдістемелік кешендердің құрылымы мен мазмұнына қойылатын талаптар бекітілсін.

2. Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрлігінің Мектепке дейінгі және орта білім беру комитеті Қазақстан Республикасының заңнамасында белгіленген тәртіппен:

1) осы бұйрықтың Қазақстан Республикасы Әділет министрлігінде мемлекеттік тіркелуін;

2) осы бұйрық ресми жарияланғаннан кейін оны Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрлігінің интернет-ресурсында орналастыруды;

3) осы бұйрық Қазақстан Республикасы Әділет министрлігінде мемлекеттік тіркеуден өткеннен кейін он жұмыс күні ішінде Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрлігінің Заң департаментіне осы тармақтың 1) және 2) тармақшаларында көзделген іс-шаралардың орындалуы туралы мәліметтерді ұсынуды қамтамасыз етсін.

3. Осы бұйрықтың орындалуын бақылау жетекшілік ететін Қазақстан Республикасының Білім және ғылым вице-министріне жүктелсін.

4. Осы бұйрық алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі.

Қазақстан Республикасының Білім және ғылым министрі

А. Аймагамбетов

Қазақстан Республикасының Білім және ғылым министрі 2022 жылғы 5 сәуірдегі № 132 Бұйрығымен бекітілген

Орта білім беру ұйымдарына арналған оқулықтардың және мектепке дейінгі ұйымдарға, орта білім беру ұйымдарына арналған оқу-әдістемелік кешендердің құрылымы мен мазмұнына қойылатын талаптар

1-тарау. Орта білім беру ұйымдарына арналған оқулықтар және мектепке дейінгі ұйымдарға, орта білім беру ұйымдарына арналған оқу-әдістемелік кешендердің құрылымына қойылатын талаптар

1. Орта білім беру ұйымдарына арналған оқулықтардың құрылымы мыналарды қамтиды:

1) шартты белгілер,

2) мазмұны,

3) кіріспе,

4) негізгі мазмұны,

5) глоссарий,

6) әдебиеттер тізімі,

7) QR-кодтар (Кью Ар).

2. Шартты белгілер білім алушының ерекше назарын аудару қажет оқу материалдарының мақсатын айқын көрсететін графикалық, әріптік және (немесе) цифрлық нышан болып табылады. Мұндай таңбалардың мағынасы кіріспеде немесе оқулықтың басында орналастырылады.

3. Мазмұны оқулықтың барлық құрылымдық элементтері атауларының (мұқаба, негізгі бет және негізгі бетінің айналымы парағынан басқа), олардың оқу басылымда орналасқан жерінен басталатын бет нөмірін көрсете отырып, реттелген тізбесін қамтиды.

4. Оқулықтың кіріспесі басылымның мақсатын (міндетін), оқырмандық адресін, өзектілігін, авторлық тұжырымдаманың ерекшеліктерін, оқу басылымымен жұмыс туралы ақпаратты қамтиды.

5. Оқулықтардың негізгі мазмұны автормен дидактикалық және әдістемелік тұрғысынан өңделген және жүйеленген сөздік және иллюстрациялық оқу материалын білдіреді.

6. Глоссарийде алғаш рет енгізілетін және зерттелетін тақырыптарға қатысты ұғымдар мен терминдерге қысқаша түсіндірме беріледі. Мәтінде (шеттерде, жеке мәтін жолында) анықтамасы берілген ұғымдар мен терминдер глоссарийге енгізілмейді.

7. Әдебиеттер тізімі, оның ішінде білім беру платформалары мен веб-ресурстар, оқулықты дайындауда автор қолданған және тақырып бойынша ең құнды ақпаратты жинақтайтын құжаттар сипаттамаларының тізімі болып табылады.

8. Әзірлеушінің, баспаның немесе басқа да ресми дереккөздің қолданыстағы аудио және (немесе) бейне ресурстарына онлайн-қолжетімділік беретін QR-кодтар авторлық және сабақтас құқықтар туралы заңнаманы сақтай отырып, оқулыққа енгізіледі. QR-кодтың мөлшері оқулық беттерінен мобильді құрылғымен оны ыңғайлы сканерлеу мүмкіндігіне қарай белгіленеді.

Қағаз оқулығының цифрланған нұсқасын қайта пайдалануға болатын және тегін жүктеп алуға арналған QR-код оқулықтың соңғы бетіне орналастырылады.

9. Мектепке дейінгі ұйымдар, орта білім беру ұйымдары үшін оқу-әдістемелік кешенге кіретін оқулық басылымдарының құрылымын авторлар олардың әдістемелік тағайындалуына қарай дербес айқындайды.

2-тарау. Орта білім беру ұйымдарына арналған оқулықтар және мектепке дейінгі ұйымдарға, орта білім беру ұйымдарына арналған оқу-әдістемелік кешендердің мазмұнына қойылатын талаптар

1-параграф. Орта білім беру ұйымдары үшін оқулықтардың мазмұнына қойылатын талаптар

10. Оқулық мәтіндеріне қойылатын талаптар:

1) "Мектепке дейінгі тәрбие мен оқытудың, бастауыш, негізгі орта, жалпы орта, техникалық және кәсіптік, орта білімнен кейінгі білім берудің мемлекеттік жалпыға міндетті стандарттарын бекіту туралы" Қазақстан Республикасы Оқу-ағарту министрінің 2022 жылғы 3 тамыздағы № 348 бұйрығымен бекітілген (Нормативтік құқықтық актілерді мемлекеттік тіркеу тізілімінде № 29031 болып тіркелген) Мемлекеттік жалпыға міндетті білім беру стандарттарына, "Жалпы білім беру ұйымдарына арналған жалпы білім беретін пәндердің, бастауыш, негізгі орта және жалпы орта білім деңгейлерінің таңдау курстарының үлгілік оқу бағдарламаларын бекіту туралы" Қазақстан Республикасы Оқу-ағарту министрінің 2022 жылғы 16 қыркүйектегі № 399 бұйрығымен бекітілген (Нормативтік құқықтық актілерді мемлекеттік тіркеу тізілімінде № 29767 болып тіркелген) бастауыш, негізгі орта және жалпы орта білім берудің үлгілік оқу бағдарламаларына (бұдан әрі – үлгілік оқу бағдарламасы) сәйкес келуі;

2) "Қазақстан Республикасындағы бастауыш, негізгі орта, жалпы орта білім берудің үлгілік оқу жоспарларын бекіту туралы" Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрінің 2012 жылғы 8 қарашадағы № 500 бұйрығымен бекітілген (Нормативтік құқықтық актілерді мемлекеттік тіркеу тізілімінде № 8170 болып тіркелді) Қазақстан Республикасының бастауыш, негізгі орта, жалпы орта білім берудің үлгілік оқу жоспарларына (бұдан әрі – үлгілік оқу жоспары) сәйкестігі;

3) келтірілген мәліметтердің дәлдігі мен дұрыстығы;

4) материалды баяндаудың анықтығы мен айқындылығы;

5) ақпараттың қолжетімділігі;

6) ықшамдық;

7) қисындылық және дәйектілік;

8) баяндалатын материалдың жүйелілігі мен сабақтастығы;

9) ғылым мен қоғамның қазіргі заманғы жетістіктеріне лайық болу;

10) жас ерекшеліктеріне сәйкестігі;

11) мәдениет ерекшеліктерін, менталитетті, ерлер мен әйелдер үшін тең құқықтар мен мүмкіндіктерді және басқа да әлеуметтік-экономикалық аспектілерді ескере отырып, материалдарды ұсынуы;

12) оқу пәнінің ерекшеліктерін ескере отырып, Отанға және ұлттық мәдени кодқа деген сүйіспеншілік пен құрметті тәрбиелейтін және мәдениетаралық диалогты қамтамасыз ететін Қазақстан Республикасы халқы мен мемлекетінің мүдделерін, ұлттық және жалпыадамзаттық құндылықтары мен жетістіктерін қамтуы;

13) бұрынғы және қазіргінің белгілі батырлары, фольклорлық кейіпкерлері, Қазақстандағы және әлемдегі ғылым, инновация, мәдениет, спорт және тағы басқа қоғамдық-экономикалық салаларда жетістікке жеткен тұлғалардың өмірлеріндегі ынталандырушы сәттердің берілуі;

14) қоршаған ортаға ұқыпты қарауға тәрбиелеу;

15) кәсіптермен таныстыруы және әртүрлі мамандықтағы адамдардың еңбегіне деген құрметті қалыптастыруы;

16) суицид, қателік жасаудан қорқуға итермелейтін; қатыгездікті, зорлық-зомбылықты, экстремизмді және терроризмді ақтайтын материалдардың болмауы;

17) оқу материалының біржақты және стереотипті ұсынылуына жол берілмеуі.

Ескерту. 10-тармаққа өзгеріс енгізілді – ҚР Оқу-ағарту министрінің 03.07.2023 № 194 (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін қолданысқа енгізіледі) бұйрығымен.

11. Оқулықтардың иллюстрацияларына қойылатын талаптар:

1) мәтінді түсіну үшін пайдалану;

2) мәтінмен өзара байланыстың болуы;

3) фотосуреттерге, суреттерге, графиктерге және басқа да көрнекілік түрлеріне жазудың болуы;

4) алуандылығы, бейнелілігі және безендірудің бірыңғай стилі;

5) әдеп нормаларына сәйкестігі;

6) үрей және (немесе) шатасуды тудыратын бұрмалануларға немесе дәлсіздіктерге жол бермеуі.

12. Тапсырмаларға қойылатын талаптар:

1) оқытудың жалпыланған түрдегі мақсаттары мен міндеттерінің болуы;

2) тапсырмалардың оқу мақсаттарына сәйкестігі;

3) құзыреттерді дарыту және дамыту;

4) білім алушылардың әртүрлі деңгейдегі танымдық дағдыларын дамытуда теңгерімді сақтау;

5) оқытудың жеке траекторияларын құруға мүмкіндік беретін материалдардың болуы;

6) әр деңгейлі тапсырмалардың болуы;

7) білім алушыларға үйренгендерін стандартты және жаңа жағдайларда қолдануға мүмкіндік беретін тапсырмалардың болуы;

8) өткен материалды бекітуге арналған тапсырмалардың болуы;

9) өзін-өзі бағалау, өзара және топтық бағалау бойынша тапсырмалардың болуы;

10) өзіне, өз таңдауы мен іс-әрекетіне жауапкершілікпен қарауды қалыптастыруға ықпал ететін материалдардың болуы;

11) оқу міндеттерін шешу үшін ақпараттық-коммуникациялық технологияларды пайдалану;

12) кестелермен, карталармен, схемалармен, фотосуреттермен, графиктермен, диаграммалармен және электрондық ақпараттық ресурстармен жұмыс істеу дағдыларын қалыптастыру.

13. Баяндау тіліне қойылатын талаптар:

1) қазақ тілінде оқытатын мектептер үшін оқулықты қазақ тілінде (тілдік пәндер бойынша оқулықтардан басқа), басқа тілде оқытатын мектептер үшін – оқу тілінде әзірлеу немесе аудармада ұсыну;

2) білім алушылардың жас ерекшеліктеріне сәйкестігі;

3) материалды баяндау тілінің әдеби сөйлеу нормаларына сәйкестігі;

4) сөйлеу әрекетінің барлық түрлерін пайдалану (оқу, жазу, тыңдау және сөйлеу);

5) емле нормаларына сәйкестігі.

2-параграф. Мектепке дейінгі білім беру ұйымдарымен оқу-әдістемелік кешендер үшін мазмұнына қойылатын талаптар

14. Педагогтерге арналған әдістемелік нұсқаулықтың мазмұнына қойылатын талаптар:

1) "Мектепке дейінгі тәрбие мен оқытудың үлгілік оқу бағдарламаларын бекіту туралы" Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрінің міндетін атқарушының 2016 жылғы 12 тамыздағы № 499 бұйрығымен бекітілген (Нормативтік құқықтық актілерді мемлекеттік тіркеу тізілімінде № 14235 болып тіркелді) Мектепке дейінгі тәрбие мен оқытудың үлгілік оқу бағдарламаларына (бұдан әрі – мектепке дейінгі тәрбие мен оқытудың үлгілік оқу бағдарламасы) сәйкес келуі;

2) "Қазақстан Республикасында мектепке дейінгі тәрбие мен оқытудың үлгілік оқу жоспарларын бекіту туралы" Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрінің 2012 жылғы 20 желтоқсандағы № 557 бұйрығымен бекітілген (Нормативтік құқықтық актілерді мемлекеттік тіркеу тізілімінде № 8275 болып тіркелді) Қазақстан Республикасының мектепке дейінгі тәрбие мен оқытудың үлгілік оқу жоспарларына (бұдан әрі – мектепке дейінгі тәрбие мен оқытудың үлгілік оқу жоспары) сәйкестігі;

3) әр тақырыптың басында кіріспе сұрақтарды ұсыну;

4) ұйымдастырылған оқу іс-әрекеті жоспарының немесе оқыту мен тәрбиелеудің әдіс-тәсілдері мен формаларына ұсынымдары бар әдістемелік ақпараттың берілуі;

5) ұсынылған материалдың тәрбиеленушілердің жас ерекшеліктеріне сәйкестігі;

6) ерекше білім беру қажеттіліктері бар тәрбиеленушілермен жұмыс істеу бойынша әдістемелік материалдардың болуы;

7) жаднамалардың, нұсқаулықтар және айдарлардың болуы;

8) педагогтерге арналған әдістемелік және арнайы әдебиеттер тізімі және (немесе) қолданыстағы веб-сайттардың болуы.

15. Жұмыс дәптерінің, көрнекілік материалдары мен альбомдардың мазмұнына қойылатын талаптар:

1) үлгілік оқу бағдарламасына және мектепке дейінгі тәрбие мен оқытудың үлгілік оқу жоспарына сәйкестігі;

2) тәрбиеленушілердің танымдық қызығушылығын тудыратын және ой-өрісін кеңейтетін иллюстрациялардың болуы;

3) білім беру саласының ерекшеліктерін ескере отырып, Отанға деген сүйіспеншілік пен құрмет сезімін тәрбиелейтін, мәдениетаралық диалогты қамтамасыз ететін материалдарды іріктеу;

4) өткен және қазіргі таңбалардың, сондай-ақ фольклорлық кейіпкерлердің бейнесін көрсету;

5) тәрбиеленушілерді жас ерекшеліктеріне сәйкес өз білімдері мен дағдыларын пайдалануға ынталандыратын тапсырмалардың болуы.

3-тарау. Орта білім беру ұйымдары үшін оқу-әдістемелік кешендердің мазмұнына қойылатын талаптар

16. Әдістемелік нұсқаулықтың мазмұнына қойылатын талаптар:

1) үлгілік оқу бағдарламасына, үлгілік оқу жоспарына және оқулыққа сәйкестігі;

2) әрбір сабаққа нақты мақсаттардың болуы;

3) қысқа мерзімді сабақ жоспарлары үлгілерінің болуы немесе оқыту мен тәрбиелеудің әдістері, тәсілдері мен формалары туралы нұсқауларды қамтитын әдістемелік ақпараттың ұсынылуы;

4) оқулықтың тапсырмалары мен жаттығулары бойынша кілттердің (жауаптардың) және түсіндірмелердің болуы;

5) жадынамалардың, нұсқаулықтардың және айдарлардың болуы;

6) мұғалімдерге арналған ұсынылатын әдістемелік, арнайы әдебиеттер тізімінің және (немесе) қолданыстағы веб-сайттардың болуы;

7) оқулыққа сәйкес арнайы және оқу терминологиясын, ұғымдар мен терминдерді қолдану;

8) жасына (сыныпқа) сәйкес пән тілі мен терминологиясын енгізу бойынша ұсыныстардың болуы.

17. Хрестоматияның, диктанттар жинағының және Әліппе спутнигінің мазмұнына қойылатын талаптар:

1) үлгілік оқу бағдарламасына, үлгілік оқу жоспарына және оқулыққа сәйкес материалдарды іріктеу;

2) оқу пәнінің ерекшеліктерін ескере отырып, Қазақстан Республикасы халқы мен мемлекеттің мүдделерін, ұлттық және жалпыадамзаттық құндылықтар мен жетістіктерді көрсету;

3) бұрынғы және қазіргінің белгілі батырлары, фольклорлық кейіпкерлері, Қазақстан Республикасындағы және әлемдегі ғылым, инновация, мәдениет, спорт және тағы басқа қоғамдық-экономикалық салаларда жетістікке жеткен тұлғалардың өмірлеріндегі ынталандырушы сәттердің берілуі;

4) оқулыққа сәйкес арнайы және оқу терминологиясын, ұғымдар мен терминдерді қолдану.

18. Жұмыс дәптері мен жазбалардың мазмұнына қойылатын талаптар:

1) үлгілік оқу бағдарламасына және оқулыққа сәйкес материалдарды іріктеу;

2) тапсырмалардың күрделілік деңгейінің білім алушылардың танымдық ерекшеліктеріне сәйкестігі;

3) білім алушылардың танымдық қызығушылығын тудыратын және ой-өрісін кеңейтетін тапсырмалар мен иллюстрациялардың болуы.

19. Тапсырмалар, есептер және жаттығулар жинағының мазмұнына қойылатын талаптар:

1) тапсырмалардың үлгілік оқу бағдарламасында белгіленген оқу мақсаттарына сәйкестігі;

2) оқудағы қиындықтары мен білімдегі олқылықтары бар білім алушылар үшін, сондай-ақ ерекше білім беру қажеттілігі бар білім алушылар үшін тапсырмалардың берілуі;

3) жеке, жұпта және (немесе) топта орындау үшін күрделілігі жоғары тапсырмалардың және жаттығулардың болуы;

4) білім алушыларға үйренгендерін стандартты және жаңа жағдайларда қолдануға мүмкіндік беретін тапсырмалардың болуы;

5) зерделенген материалды бекітуге арналған тапсырмалардың болуы;

6) өзін-өзі бағалау, өзара және топтық бағалау бойынша тапсырмалардың болуы;

7) оқу тапсырмаларын орындауда ақпараттық-коммуникациялық технологияларды пайдалану;

8) кестелермен, карталармен, схемалармен, графиктермен, диаграммалармен және электрондық ақпараттық ресурстармен жұмыс істеу дағдыларын қалыптастыру.

20. Картографиялық атласқа қойылатын талаптар:

1) үлгілік оқу бағдарламасына сәйкестігі;

2) "Геодезия және картография туралы" Қазақстан Республикасының Заңында көзделген Қазақстан Республикасы Ұлттық картографиялық-геодезиялық қорының картографиялық материалдарына сәйкестігі;

3) "Қазақстан Республикасының әкімшілік-аумақтық құрылысы туралы" Қазақстан Республикасының Заңына сәйкес бекітілген республика аумағында орналасқан объектілер атауларына және олардың транскрипцияларына сәйкестігі;

4) шетелдік географиялық объектілердің атаулары мен шекараларының әлемнің өзекті саяси картасына, Қазақстан Республикасының ресми сыртқы саясатына және Біріккен Ұлттар Ұйымының негіз қалаушы құжаттарына сәйкестігі;

5) білім алушылар үшін карталардың жалпы географиялық және математикалық негіздерінің қолжетімділігі мен мәнерлілігі;

6) ақпаратты іріктеу мен жинақтаудың бірыңғай деңгейін сақтау;

7) мазмұны, көрнекілігі және ақпараттық әсерінің білім алушылардың жасына сәйкес болуы;

8) белгілі уақыт аралығына қатысты заманауи және анық деректер берілуі;

9) атлас карталарының шартты белгілерін салу талаптарын сақтау.

4-тарау. Электрондық нысандағы орта білім беру ұйымдарына арналған оқулықтарға және мектепке дейінгі ұйымдар мен орта білім беру ұйымдарына арналған оқу-әдістемелік кешендерге қойылатын талаптар

21. Электрондық нысандағы оқулық пен оқу-әдістемелік кешендерге қойылатын талаптар осы Талаптардың 1–20-тарауларымен қатар қосымша мынадай ережелерді қамтиды:

1) түсінікті (қисынды) интерфейстің қолданылуы;

2) кері байланыс және бақылау құралдарының қолданылуы;

3) навигациялық кеңестердің болуы;

4) мультимедиялық контенттің және интерактивті тапсырмалардың болуы;

5) негізгі тақырыптар, ұғымдар мен терминдерді түсіндірмелермен сөздіктерге бағыттайтын гиперсілтемелермен қамтамасыз етілуі;

6) ақпараттың беттерде немесе айналдырылатын облыс шегінде баяндалуы;

7) кең тараған компьютерлік және мобильді құрылғыларда және олардың қазіргі операциялық жүйелерінде (Windows (Уиндоус), Mac OS (Мак ОС), Android (Андроид), IOS (Ай ОС)) жұмыс істеуі;

8) кең тараған тегін браузерлер немесе оқитын бағдарламаларын, сонымен қатар сыртқы ақпарат тасығыш құралдарында пайдалану;

9) аудио және бейне материалдарды ойнату үшін қосымша плагиндерді орнатуда қажеттіліктің болмауы;

10) онлайн қолжетімді электрондық білім беру платформаларында және офлайн қолжетімді сыртқы ақпарат тасығыштарда контентті орналастыруы;

11) "Дербес деректер және оларды қорғау туралы" және "Ақпараттандыру туралы" Қазақстан Республикасының Заңдарына сәйкес онлайн-режимде электрондық оқулықтарды пайдаланатын педагогтердің, білім алушылардың және (немесе) ата-аналардың дербес деректерін қауіпсіз сақтауды және пайдалануды қамтамасыз етуі.