Нұра аудандық мәслихатының 2011 жылғы 8 желтоқсандағы 42 сессиясының "2012-2014 жылдарға арналған аудандық бюджет туралы" N 396 шешіміне өзгерістер енгізу туралы

Жаңа

Қарағанды облысы Нұра аудандық мәслихатының 2 сессиясының 2012 жылғы 16 ақпандағы N 21 шешімі. Қарағанды облысы Нұра ауданының Әділет басқармасында 2012 жылғы 1 наурызда N 8-14-163 тіркелді

      Қазақстан Республикасының 2008 жылғы 4 желтоқсандағы Бюджет кодексіне, Қазақстан Республикасының 2001 жылғы 23 қаңтардағы "Қазақстан Республикасындағы жергілікті мемлекеттік басқару және өзін-өзі басқару туралы" Заңына сәйкес, аудандық мәслихат ШЕШІМ ЕТТІ:
      1. Нұра аудандық мәслихатының 2011 жылғы 8 желтоқсандағы 42 сессиясының "2012 – 2014 жылдарға арналған аудандық бюджет туралы" N 396 шешіміне (нормативтік құқықтық актілерді мемлекеттік тіркеу Тізіліміне N 8-14-161 болып тіркелген, "Нұра" газетінің 2012 жылғы 4 ақпандағы N 5 (5238) санында жарияланған) келесі өзгерістер енгізілсін:
      1) 1 тармақта:
      2) тармақшада:
      "2596248" сандары "2603998" сандарымен ауыстырылсын;
      5) тармақшада:
      "алу 34477" сандары "алу 42227" сандарымен ауыстырылсын;
      6) тармақшада:
      "34477" сандары "42227" сандарымен ауыстырылсын;
      "0" саны "7750" сандарымен ауыстырылсын;
      2) көрсетілген шешімге 16 қосымшалары осы шешімге 12 қосымшаларға сәйкес жаңа редакцияда мазмұндалсын.
      2. Осы шешім 2012 жылдың 1 қаңтарынан бастап қолданысқа енеді.

      Сессия төрағасы                            Н. Сүлейменов

      Аудандық мәслихаттың хатшысы               Б. Шайжанов

      КЕЛІСІЛДІ:

      Нұра ауданының экономика және
      бюджеттік жоспарлау бөлімінің бастығы
      М. Мұхамеджанова
      20 ақпан 2012 жыл

Нұра аудандық мәслихаттың
2012 жылғы 16 ақпандағы
2 сессиясының N 21 шешіміне
1 қосымша

Нұра аудандық мәслихаттың
2011 жылғы 8 желтоқсандағы
42 сессиясының N 396 шешіміне
1 қосымша

Санаты

Сома (мың тенге)


Сыныбы



Iшкi сыныбы




Атауы




I. Кірістер

2596248

1



Салықтық түсімдер

319739


01


Табыс салығы

90857



2

Жеке табыс салығы

90857


03


Әлеуметтiк салық

100030



1

Әлеуметтік салық

100030


04


Меншiкке салынатын салықтар

115055



1

Мүлiкке салынатын салықтар

88857



3

Жер салығы

3261



4

Көлiк құралдарына салынатын салық

18707



5

Бірыңғай жер салығы

4230


05


Тауарларға, жұмыстарға және қызметтерге салынатын iшкi салықтар

11037



2

Акциздер

974



3

Табиғи және басқа да ресурстарды пайдаланғаны үшiн түсетiн түсiмдер

5600



4

Кәсiпкерлiк және кәсiби қызметтi жүргiзгенi үшiн алынатын алымдар

4463


08


Заңдық мәнді іс-әрекеттерді жасағаны және (немесе) оған уәкілеттігі бар мемлекеттік органдар немесе лауазымды адамдар құжаттар бергені үшін алынатын міндетті төлемдер

2760



1

Мемлекеттік баж

2760

2



Салықтық емес түсiмдер

1723


01


Мемлекеттік меншіктен түсетін кірістер

1348



1

Мемлекеттік кәсіпорындардың таза кірісі бөлігінің түсімдері

1000



5

Мемлекет меншігіндегі мүлікті жалға беруден түсетін кірістер

348


02


Мемлекеттік бюджеттен қаржыландырылатын мемлекеттік мекемелердің тауарларды (жұмыстарды, қызметтерді) өткізуінен түсетін түсімдер

54



1

Мемлекеттік бюджеттен қаржыландырылатын мемлекеттік мекемелердің тауарларды (жұмыстарды, қызметтерді) өткізуінен түсетін түсімдер

54


06


Басқа да салықтық емес түсiмдер

321



1

Басқа да салықтық емес түсiмдер

321

3



Негізгі капиталды сатудан түсетін түсімдер

3500


03


Жердi және материалдық емес активтердi сату

3500



1

Жерді сату

3500

4



Трансферттердің түсімдері

2271286


02


Мемлекеттiк басқарудың жоғары тұрған органдарынан түсетiн трансферттер

2271286



2

Облыстық бюджеттен түсетiн трансферттер

2271286

Функционалдық топ

Сома (мың теңге)


Кіші функция



 Бюджеттік бағдарламалардың әкімшісі





Бағдарлама





Атауы





II. Шығыстар

2603998

01




Жалпы сипаттағы мемлекеттiк қызметтер

325411


1



Мемлекеттiк басқарудың жалпы функцияларын орындайтын өкiлдiк, атқарушы және басқа органдар

290754



112


Аудан (облыстық маңызы бар қала) мәслихатының аппараты

14573




001

Аудан (облыстық маңызы бар қала) мәслихатының қызметін қамтамасыз ету жөніндегі қызметтер

11573




003

Мемлекеттік органның күрделі шығыстары

3000



122


Аудан (облыстық маңызы бар қала) әкімінің аппараты

61276




001

Аудан (облыстық маңызы бар қала) әкімінің қызметін қамтамасыз ету жөніндегі қызметтер

57490




003

Мемлекеттік органның күрделі шығыстары

3786



123


Қаладағы аудан, аудандық маңызы бар қала, кент, ауыл (село), ауылдық (селолық) округ әкімінің аппараты

214905




001

Қаладағы аудан, аудандық маңызы бар қаланың, кент, ауыл (село), ауылдық (селолық) округ әкімінің қызметін қамтамасыз ету жөніндегі қызметтер

214905


2



Қаржылық қызмет

20325



452


Ауданның (облыстық маңызы бар қаланың) қаржы бөлімі

20325




001

Ауданның (облыстық маңызы бар қаланың) бюджетін орындау және ауданның (облыстық маңызы бар қаланың) коммуналдық меншігін басқару саласындағы мемлекеттік саясатты іске асыру жөніндегі қызметтер

15288




003

Салық салу мақсатында мүлікті бағалауды жүргізу

673




011

Коммуналдық меншікке түскен мүлікті есепке алу, сақтау, бағалау және сату

2684




018

Мемлекеттік органның күрделі шығыстары

1680


5



Жоспарлау және статистикалық қызмет

14332



453


Ауданның (облыстық маңызы бар қаланың) экономика және бюджеттік жоспарлау бөлімі

14332




001

Экономикалық саясатты, мемлекеттік жоспарлау жүйесін қалыптастыру мен дамыту және ауданды (облыстық маңызы бар қаланы) басқару саласындағы мемлекеттік саясатты іске асыру жөніндегі қызметтер

14332

02




Қорғаныс

4844


1



Әскери мұқтаждықтар

4444



122


Аудан (облыстық маңызы бар қала) әкімінің аппараты

4444




005

Жалпыға бірдей әскери міндетті атқару шеңберіндегі іс-шаралар

4444


2



Төтенше жағдайлар жөнiндегi жұмыстарды ұйымдастыру

400



122


Аудан (облыстық маңызы бар қала) әкімінің аппараты

400




006

Аудан (облыстық маңызы бар қала) ауқымындағы төтенше жағдайлардың алдын алу және жою

100




007

Аудандық (қалалық) ауқымдағы дала өрттерінің, сондай-ақ мемлекеттік өртке қарсы қызмет органдары құрылмаған елді мекендерде өрттердің алдын алу және оларды сөндіру жөніндегі іс-шаралар

300

03




Қоғамдық тәртіп, қауіпсіздік, құқықтық, сот, қылмыстық-атқару қызметі

620


1



Құқық қорғау қызметi

620



458


Ауданның (облыстық маңызы бар қаланың) тұрғын үй-коммуналдық шаруашылығы, жолаушылар көлігі және автомобиль жолдары бөлімі

620




021

Елдi мекендерде жол қозғалысы қауiпсiздiгін қамтамасыз ету

620

04




Бiлiм беру

1719330


1



Мектепке дейiнгi тәрбиелеу және оқыту

44792



471


Ауданның (облыстық маңызы бар қаланың) білім, дене шынықтыру және спорт бөлімі

44792




003

Мектепке дейінгі тәрбиелеу мен оқытуды қамтамасыз ету

44579




025

Республикалық бюджеттен берілетін нысаналы трансферттер есебінен мектепке дейінгі ұйымдардың тәрбиешілеріне біліктілік санаты үшін қосымша ақының мөлшерін ұлғайту

213


2



Бастауыш, негізгі орта және жалпы орта білім беру

1662401



123


Қаладағы аудан, аудандық маңызы бар қала, кент, ауыл (село), ауылдық (селолық) округ әкімінің аппараты

3009




005

Ауылдық (селолық) жерлерде балаларды мектепке дейін тегін алып баруды және кері алып келуді ұйымдастыру

3009



471


Ауданның (облыстық маңызы бар қаланың) білім, дене шынықтыру және спорт бөлімі

1659392




004

Жалпы білім беру

1614703




005

Балалар мен жеткіншектерге қосымша білім беру

14244




063

Республикалық бюджеттен берілетін нысаналы трансферттер есебінен "Назарбаев зияткерлік мектептері" ДБҰ-ның оқу бағдарламалары бойынша біліктілікті арттырудан өткен мұғалімдерге еңбекақыны арттыру

1546




064

Республикалық бюджеттен берілетін трансферттер есебінен мектеп мұғалімдеріне біліктілік санаты үшін қосымша ақының мөлшерін ұлғайту

28899


9



Бiлiм беру саласындағы өзге де қызметтер

12137



471


Ауданның (облыстық маңызы бар қаланың) білім, дене шынықтыру және спорт бөлімі

12137




009

Ауданның (облыстық маңызы бар қаланың) мемлекеттік білім беру мекемелері үшін оқулықтар мен оқу-әдiстемелiк кешендерді сатып алу және жеткізу

5612




020

Республикалық бюджеттен берілетін трансферттер есебінен жетім баланы (жетім балаларды) және ата-аналарының қамқорынсыз қалған баланы (балаларды) күтіп-ұстауға асыраушыларына ай сайынғы ақшалай қаражат төлемдері

6525

05




Денсаулық сақтау

209


9



Денсаулық сақтау саласындағы өзге де қызметтер

209



123


Қаладағы аудан, аудандық маңызы бар қала, кент, ауыл (село), ауылдық (селолық) округ әкімінің аппараты

209




002

Ерекше жағдайларда сырқаты ауыр адамдарды дәрігерлік көмек көрсететін ең жақын денсаулық сақтау ұйымына жеткізуді ұйымдастыру

209

06




Әлеуметтiк көмек және әлеуметтiк қамтамасыз ету

102310


2



Әлеуметтiк көмек

87074



451


Ауданның (облыстық маңызы бар қаланың) жұмыспен қамту және әлеуметтік бағдарламалар бөлімі

87074




002

Еңбекпен қамту бағдарламасы

26047




004

Ауылдық жерлерде тұратын денсаулық сақтау, білім беру, әлеуметтік қамтамасыз ету, мәдениет және спорт мамандарына отын сатып алуға Қазақстан Республикасының заңнамасына сәйкес әлеуметтік көмек көрсету

3000




005

Мемлекеттік атаулы әлеуметтік көмек

6703




006

Тұрғын үй көмегі

3952




007

Жергілікті өкілетті органдардың шешімі бойынша мұқтаж азаматтардың жекелеген топтарына әлеуметтік көмек

1434




010

Үйден тәрбиеленіп оқытылатын мүгедек балаларды материалдық қамтамасыз ету

416




014

Мұқтаж азаматтарға үйде әлеуметтiк көмек көрсету

14979




016

18 жасқа дейінгі балаларға мемлекеттік жәрдемақылар

16916




017

Мүгедектерді оңалту жеке бағдарламасына сәйкес, мұқтаж мүгедектерді міндетті гигиеналық құралдармен және ымдау тілі мамандарының қызмет көрсетуін, жеке көмекшілермен қамтамасыз ету

5833




023

Жұмыспен қамту орталықтарының қызметін қамтамасыз ету

7794


9



Әлеуметтiк көмек және әлеуметтiк қамтамасыз ету салаларындағы өзге де қызметтер

15236



451


Ауданның (облыстық маңызы бар қаланың) жұмыспен қамту және әлеуметтік бағдарламалар бөлімі

15236




001

Жергілікті деңгейде жұмыспен қамтуды қамтамасыз ету және халық үшін әлеуметтік бағдарламаларды іске асыру саласындағы мемлекеттік саясатты іске асыру жөніндегі қызметтер

14360




011

Жәрдемақыларды және басқа да әлеуметтік төлемдерді есептеу, төлеу мен жеткізу бойынша қызметтерге ақы төлеу

498




021

Мемлекеттік органның күрделі шығыстары

378

07




Тұрғын үй-коммуналдық шаруашылық

127149


1



Тұрғын үй шаруашылығы

32472



472


Ауданның (облыстық маңызы бар қаланың) құрылыс, сәулет және қала құрылысы бөлімі

32472




003

Мемлекеттік коммуналдық тұрғын үй қорының тұрғын үйін жобалау, салу және (немесе) сатып алу

20417




004

Инженерлік коммуникациялық инфрақұрылымды жобалау, дамыту, жайластыру және (немесе) сатып алу

3000




018

Жұмыспен қамту 2020 бағдарламасы шеңберінде инженерлік коммуникациялық инфрақұрылымдарды салу және (немесе) сатып алу және дамыту

5555




020

Тұрғын үй сатып алу

3500


2



Коммуналдық шаруашылық

70000



472


Ауданның (облыстық маңызы бар қаланың) құрылыс, сәулет және қала құрылысы бөлімі

70000




006

Сумен жабдықтау және су бұру жүйесін дамыту

70000


3



Елді-мекендерді абаттандыру

24677



123


Қаладағы аудан, аудандық маңызы бар қала, кент, ауыл (село), ауылдық (селолық) округ әкімінің аппараты

23677




008

Елді мекендердің көшелерін жарықтандыру

23677



458


Ауданның (облыстық маңызы бар қаланың) тұрғын үй-коммуналдық шаруашылығы, жолаушылар көлігі және автомобиль жолдары бөлімі

1000




018

Елдi мекендердi абаттандыру және көгалдандыру

1000

08




Мәдениет, спорт, туризм және ақпараттық кеңістiк

200116


1



Мәдениет саласындағы қызмет

106304



455


Ауданның (облыстық маңызы бар қаланың) мәдениет және тілдерді дамыту бөлімі

106304




003

Мәдени-демалыс жұмысын қолдау

106304


2



Спорт

1539



471


Ауданның (облыстық маңызы бар қаланың) білім, дене шынықтыру және спорт бөлімі

1539




014

Аудандық (облыстық маңызы бар қалалық) деңгейде спорттық жарыстар өткiзу

289




015

Әртүрлi спорт түрлерi бойынша ауданның (облыстық маңызы бар қаланың) құрама командаларының мүшелерiн дайындау және олардың облыстық спорт жарыстарына қатысуы

1250


3



Ақпараттық кеңiстiк

72349



455


Ауданның (облыстық маңызы бар қаланың) мәдениет және тілдерді дамыту бөлімі

63987




006

Аудандық (қалалық) кiтапханалардың жұмыс iстеуi

63987



456


Ауданның (облыстық маңызы бар қаланың) ішкі саясат бөлімі

8362




002

Газеттер мен журналдар арқылы мемлекеттік ақпараттық саясат жүргізу жөніндегі қызметтер

7362




005

Телерадио хабарларын тарату арқылы мемлекеттік ақпараттық саясатты жүргізу жөніндегі қызметтер

1000


9



Мәдениет, спорт, туризм және ақпараттық кеңiстiктi ұйымдастыру жөнiндегi өзге де қызметтер

19924



455


Ауданның (облыстық маңызы бар қаланың) мәдениет және тілдерді дамыту бөлімі

8077




001

Жергілікті деңгейде тілдерді және мәдениетті дамыту саласындағы мемлекеттік саясатты іске асыру жөніндегі қызметтер

8056




010

Мемлекеттік органның күрделі шығыстары

21



456


Ауданның (облыстық маңызы бар қаланың) ішкі саясат бөлімі

11847




001

Жергілікті деңгейде ақпарат, мемлекеттілікті нығайту және азаматтардың әлеуметтік сенімділігін қалыптастыру саласында мемлекеттік саясатты іске асыру жөніндегі қызметтер

10847




003

Жастар саясаты саласында іс-шараларды іске асыру

1000

10




Ауыл, су, орман, балық шаруашылығы, ерекше қорғалатын табиғи аумақтар, қоршаған ортаны және жануарлар дүниесін қорғау, жер қатынастары

64314


1



Ауыл шаруашылығы

31159



453


Ауданның (облыстық маңызы бар қаланың) экономика және бюджеттік жоспарлау бөлімі

7886




099

Мамандардың әлеуметтік көмек көрсетуі жөніндегі шараларды іске асыру

7886



472


Ауданның (облыстық маңызы бар қаланың) құрылыс, сәулет және қала құрылысы бөлімі

7237




010

Ауыл шаруашылығы объектілерін дамыту

7237



474


Ауданның (облыстық маңызы бар қаланың) ауыл шаруашылығы және ветеринария бөлімі

16036




001

Жергілікті деңгейде ауыл шаруашылығы және ветеринария саласындағы мемлекеттік саясатты іске асыру жөніндегі қызметтер

15924




003

Мемлекеттік органның күрделі шығыстары

12




007

Қаңғыбас иттер мен мысықтарды аулауды және жоюды ұйымдастыру

100


6



Жер қатынастары

7165



463


Ауданның (облыстық маңызы бар қаланың) жер қатынастары бөлімі

7165




001

Аудан (облыстық маңызы бар қала) аумағында жер қатынастарын реттеу саласындағы мемлекеттік саясатты іске асыру жөніндегі қызметтер

7015




007

Мемлекеттік органның күрделі шығыстары

150


9



Ауыл, су, орман, балық шаруашылығы және қоршаған ортаны қорғау мен жер қатынастары саласындағы өзге де қызметтер

25990



474


Ауданның (облыстық маңызы бар қаланың) ауыл шаруашылығы және ветеринария бөлімі

25990




013

Эпизоотияға қарсы іс-шаралар жүргізу

25990

11




Өнеркәсіп, сәулет, қала құрылысы және құрылыс қызметі

8638


2



Сәулет, қала құрылысы және құрылыс қызметі

8638



472


Ауданның (облыстық маңызы бар қаланың) құрылыс, сәулет және қала құрылысы бөлімі

8638




001

Жергілікті деңгейде құрылыс, сәулет және қала құрылысы саласындағы мемлекеттік саясатты іске асыру жөніндегі қызметтер

8638

12




Көлiк және коммуникация

20953


1



Автомобиль көлiгi

20953



458


Ауданның (облыстық маңызы бар қаланың) тұрғын үй-коммуналдық шаруашылығы, жолаушылар көлігі және автомобиль жолдары бөлімі

20953




023

Автомобиль жолдарының жұмыс істеуін қамтамасыз ету

20953

13




Өзгелер

30104


3



Кәсiпкерлiк қызметтi қолдау және бәсекелестікті қорғау

6827



469


Ауданның (облыстық маңызы бар қаланың) кәсіпкерлік бөлімі

6827




001

Жергілікті деңгейде кәсіпкерлік пен өнеркәсіпті дамыту саласындағы мемлекеттік саясатты іске асыру жөніндегі қызметтер

6677




004

Мемлекеттік органның күрделі шығыстары

150


9



Өзгелер

23277



452


Ауданның (облыстық маңызы бар қаланың) қаржы бөлімі

6499




012

Ауданның (облыстық маңызы бар қаланың) жергілікті атқарушы органының резерві

6499



458


Ауданның (облыстық маңызы бар қаланың) тұрғын үй-коммуналдық шаруашылығы, жолаушылар көлігі және автомобиль жолдары бөлімі

9890




001

Жергілікті деңгейде тұрғын үй-коммуналдық шаруашылығы, жолаушылар көлігі және автомобиль жолдары саласындағы мемлекеттік саясатты іске асыру жөніндегі қызметтер

6609




040

Республикалық бюджеттен нысаналы трансферттер ретінде "Өңірлерді дамыту" бағдарламасы шеңберінде өңірлердің экономикалық дамуына жәрдемдесу жөніндегі шараларды іске асыруда ауылдық (селолық) округтарды жайластыру мәселелерін шешу үшін іс-шараларды іске асыру

3281



471


Ауданның (облыстық маңызы бар қаланың) білім, дене шынықтыру және спорт бөлімі

6888




001

Білім, дене шынықтыру және спорт бөлімі қызметін қамтамасыз ету

6888





III. Таза бюджеттік несиелеу

34477





Бюджеттік кредиттер

36405

10




Ауыл, су, орман, балық шаруашылығы, ерекше қорғалатын табиғи аумақтар, қоршаған ортаны және жануарлар дүниесін қорғау, жер қатынастары

36405


1



Ауыл шаруашылығы

36405



453


Ауданның (облыстық маңызы бар қаланың) экономика және бюджеттік жоспарлау бөлімі

36405




006

Мамандарды әлеуметтік қолдау шараларын іске асыру үшін бюджеттік кредиттер

36405

Санаты

Сома (мың теңге)


Сыныбы



Ішкі сыныбы




Атауы

1

2

3

4

5




Бюджеттік кредиттерді өтеу

1928

5



Бюджеттік кредиттерді өтеу

1928


01


Бюджеттік кредиттерді өтеу

1928



1

Мемлекеттік бюджеттен берілген бюджеттік кредиттерді өтеу

1928

Функционалдық топ

Сома (мың теңге)


Кіші функция



Бюджеттік бағдарламалардың әкімшісі




Атауы

1

2

3

4

5




IV. Қаржылық активтерімен операция бойынша сальдо

0




қаржы активтерін сатып алу

0

Функционалдық топ

Сома (мың теңге)


Кіші функция



Бюджеттік бағдарламалардың әкімшісі




Атауы

1

2

3

4

5




V. Бюджеттің тапшылығы (профициті)

-42227




VI. Тапшылығын қаржыландыру (профицитті пайдалану)

42227




Қарыздар түсімдері

36405

16



Қарыздарды өтеу

1928


1


Қарыздарды өтеу

1928



452

Ауданның (облыстық маңызы бар қаланың) қаржы бөлімі

1928




Жергілікті атқарушы органның жоғары тұрған бюджет алдындағы борышын өтеу

1928




Бюджет қаражаттарының пайдаланылған қалдықтары

7750

Нұра аудандық мәслихаттың
2012 жылғы 16 ақпандағы
2 сессиясының N 21 шешіміне
2 қосымшасы

Нұра аудандық мәслихаттың
2011 жылғы 8 желтоқсандағы
42 сессиясының N 396 шешіміне
6 қосымшасы

2012 жылға арналған аудандық бюджеттен қаржыландырылатын аудандық бюджеттің бюджеттік даму бағдарламаларының тізбесі

Функционалдық топ

Сома (мың теңге)


Бюджеттік бағдарламалардың әкімшісі



Бағдарлама




Атауы




Барлығы

17487

01



Тұрғын үй шаруашылығы

10250


472


Ауданның (облыстық маңызы бар қаланың) сәулет, қала құрылысы және құрылыс бөлімі

10250



003

Мемлекеттік коммуналдық тұрғын үй қорының тұрғын үйін жобалау, салу және (немесе) сатып алу

7250



004

Инженерлік коммуникациялық инфрақұрылымды жобалау, дамыту, жайластыру және (немесе) сатып алу

3000

010



Ауыл, су, орман, балық шаруашылығы, ерекше қорғалатын табиғи аумақтар, қоршаған ортаны және жануарлар дүниесін қорғау, жер қатынастары

7237


472


Ауданның (облыстық маңызы бар қаланың) сәулет, қала құрылысы және құрылыс бөлімі

7237



010

Ауыл шаруашылығы объектілерін дамыту

7237

Егер Сіз беттен қате тапсаңыз, тінтуірмен сөзді немесе фразаны белгілеңіз және Ctrl+Enter пернелер тіркесін басыңыз

 

бет бойынша іздеу

Іздеу үшін жолды енгізіңіз

Кеңес: браузерде бет бойынша енгізілген іздеу бар, ол жылдамырақ жұмыс істейді. Көбінесе, ctrl-F пернелері қолданылады